Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus"

See other formats 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 



at |http : //books . qooqle . com/ 



f 




i 



/; 



» » 



PATROLOGIJE 

■^ CURSUS COMPLETUS, 

SKUmiiLIOTIIECA UNIVKKSALIS, INTEGRa, ONIFOKMIS, COMMODA. OECONOMICA, 

mm SS. PATBIl. DOGTORVn SCBIPTORIIQVE ECCLESIASTICORIM. 

SIYR LATINOIIUU, 8IVB QRCCORUU, 

QVl AB MYO AFOSTOLICO AD MTATKM IN^OCENTll lll (ANN. 1116) PRO LATINIS, 
BT ADCONCiLll FLORENTINl TKMPORA (ANN. 1459) PUO GRJBCIS FLORUERUNT : 

RECUSIO CHRONOLOGIGA 
OMNIUM WM EXSTITEKE MOMJMENTOIiHM CATIIOLICili: TKADITIONIS PEK QUINDECIM PKIORA 

KCCLESIi£ SiC:CULA, 

lUtTA KDITIONRI ACCIIKATISSIMaS, INTER 8E CUIIQIIE NO.NKULLIS COIMCIBUS llANUSCIlirTlS COLLATAS, PEKQUAM nii.lCKII 

TER CA8TIGATA ; D188KHTATI0BIIIIU8, COMMKN TARIIS ▼ARIISQUi: LECT10N1RU8 CONTINENTBR II.LU8TRATA ; OMNIhliS 

orElliRUS P08T AMPLISSIMAS ED1TI0NK8 QUiB TR1BU8 N0VI8SIMI8 SiECULlS DEBBNTUR ABSOI.UTAft, DKTKCTI8 

AUCTA; INDIC1BU8 0RDIN4RI18 TEL ETIAM ANALYTICtS, 81N6UL0S 8IVB TOUQS, SIVE AUCT0HE8 ALICUJUS 

MUMKNTI 8UBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAt>ITIILlS INTHA IF8UM TI.XTUM RITB DI8P0SITIS, NECNON ET TITULI8 

81N6ULARUM PAGINAHUM yARGINhM SUPRKIORKM DlSTINGrENTIBUS SUBJECTAMQUE MATEHIaM SIGNIFl- 

GAMTIBOS, 4D0RNATA ; OPKRIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRTPUIS, ALIQUA VERO ArCTOHlTATE IN 

OROINK Al) TRADITIONKM KCCLESIaSTICAM P0LI.ENTIBU8, AMPLIFICATA ; 

DiilkNTIS ET QOADRAGINTA INDlClBUS SI-B OMNI RF.SPECTU, SCILICET, Al.PIIABF.TlCO , CIIRONOLOGICO, ANaLYTICO» 

ANALOGICO, STATISTICO, SVNTIIETICO , ETC, KES ET ALCTOKES EXHIBKNTIUUS, ITA tT NON SOLUII STU- 

DIOSO , 8F.D NEGOTIIS IMPLICATO , ET St FORTE SINT , PIGKIS ETIAM ET IIIPKRITIS PATKANT OMNI.S 

88. PATRES, LOCUPLEIATA; SED PRiF.SKIlTIH DUOBrS IMMKNSIS ET GENERALIBrs 1>DICIHLS. aI.TKKO 

8CIL1CET KEKUM, QUO CONSUI.TO, QUIDQUID NON SOI.UM TALIS TALISVE PATKR, VEHUM KTIaM 

UNUSQUISQUK PATUUM, ABSQUL ll.IA KXCKPTIONi:, IN QliODLlUET TIIF.MA 8CRIPSER1T, UNO 

IMTUITU C0N8PICU1UH; AI.TI Ri) SCUIPMJK/E SACKi4il , KX QUO LECTORI COM- 

PBHIRE 8IT OBVILM QUIMAM PATRK8 ET IN QUIBrS OPEHUM SUOUUM LOCIS 

8INGUL0S MNGULOHUM LIBHORUM SCRIPTUHiB VEU8US. A PRIMO GKNBSEOS 

tSQUE AD NOVISMMUM APOCALVPSIS, COMMENTATI SINT l 

SDITIO ACGURATI8SIMA, CiKTERl.SQUK OMNIBUS FACILK ANTKI'ONENDa, 81 PEKPENDaNTUB CIIARaCTKRUM NlTlDlTAS» 

CBAHTA QUAL1TA8, INTEGHITaS TEXTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECU80R0M TUM VaRIKTAS 

TUM NUHKRU8, FORMA VOLUMINUM PKHQUAM COMUODA SIUIQUE IN TOTO PATROLOGIiC DECURSU CONSTANTKR 

•IMIL18, PRKTIl RXlGUITAS,PHiESKRTIMQUK I8TA COLLKCTIO UMA, MKTHODICA KT CDRONOLOGICA, 

8KIGKMT0RUM FHAGMENTORUM OPUSCULORUMQUK HACTKNIIS HIC ILLIC SPaBSORUH, TEL ETIAM 

IMEDITORUM, PRIMUM AUTEM IN N08THA BIBLIOTHECA, EX OPEHIBUS KT H8S. AD 0MNB8 

iETATES, L0C08. LINGUAB F0RMA8QUK PKRTINKNTIBU8 . COADUNATORUM, 

BT BX INRUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATIIOLICAM CONFI.ANTIBUS, OPUS UNICUM MIRABILITER EFFlCtKMTIDH. 

SEUIES L/VTINA, 

IN gUA PRODEUNT PATRES, DOCTORKS S(.ltll>TOI(l*:S0UK ECCLbSliE LATINiE 
A TtRTLLLIANO AD INNOCE^TILM III. 

AGCURANTE J.-l\ MIGNE, 
Bibliolhccae cicri aiBiTcrsae, 

SIVB CURSUUM COMPLBTORUIl IN SINGULOS SClKNTIiE BCCLBSUSTlCiB RAMOS BDITOHB. 



rATlOLOCIA. AD mSTAR IP8IUS ECCLBSI Jt, IN DUAS PARTE8 Dlf IDITUB, ALIAM NEMPE LATIRAM, ALIAM GR^CO-LATINAM. 
AMBiE PARTBS PENE JAM INTEGRE EXARATiE SUMT. LATINA, DUCBNTIS ET YIGINTl DUOBUS VOLUHIMUUS MOLE 8UA 
STAN8, DBCEH ET CENTUM Sl PRA HILLE FRANCIS VENIT : CRACa DUPLICI EDITIONB TYPIS MANDATA EST. PHIOR 
CRiECUM TEXTUM UNA CUM VKRSIONE LATINA LATKRALI COMILKCTITUR, NOVKMQUK KT CENTUM VOLUMINA, PRO PRIMA 
8ER1E GRiECA, NON EXCKUIT. POhTKHIOR AU1KM VERSIONKM LATINAM TANTUM K^UIUET, IDEoQUL INTRA QUINQUE ET 
QUINQUA6INTA VOLUMINA HKTINETUR. SECUNDA 8KRIES GKitCO-LATlNA SKXAGINTA 'VOLUHINA PROBABILITER 
HOV 8UPERABIT ; DUM HUJUS VERSIO HERE LATINA TRlGlNTA VOLUMINIBUS AUSOLVETLR. UNUMQtODQUB VOLUMKN 
GhiBCO-LATINUM OCTO, UNUMQUOliQUR .N|:.HB ,LATINUM QUINQUK FKANCIS 80LUMM0DO KUITUR '. UTROBIQUK VBRO, 
UT PRBTII MUJU8 BKNEFICIO FHUaTI R 'eMI:X<>il, COLLttTWNAl •ItTKCaAM SIVB LATINAM, SlVE GUiECAM COM- 
PAHKT NKCK8SK ERIT ; ^ECUS F.NIM CJJU-QH» rfOLLlilWlS '.KPLITUriNKM NICNO.N LT DIFFICULTATI-S VARIA PBBTlA 
^QUABUNT. ATTAMEN, 81 QUIS EMAT INTECRB F.T 8E0RSUl'c0I.LECTI0.NEM GH.tCO-LATINAM, VEL EAMDEM BX 
GBJECO LATINE VERSAM, TUM QUODU'-E VOLlOltJ'. Ctt9.N<lVl.M \>.L _PRO SEX FRANCIS SOLUM OBTINEBlT. ISTiB CON- 
DITIONES FUTURIS PATKOLOGl.f: SER.CBM? AP"-..l{lAN-f Ub, Sl TUMP>:S E.VS TiTsS MANOANDI NOUIS NON DEEST. 



PArilOLOGlM LAT11S.E TOMUS XXXML 



S. AUKELIUS. AUdUSITNUS. 



EXCUDKHATUK KT VENIT APUD J.-P. MUiNE, KOITOKEM, 

IN VIA DICTA 7IUBAUD, OLIM irAMIiOISK, PKOPK POKTAM LIJTETI^ PAKISIOKUM VLLBO 

D^eNftn NOMINATAM, SKU rETIT-UihyTliOUGE.Hiim: VEKO IMTRA M<*:NIA PAKISINA. 

1860 



OK. 



AVIS IMPORTANT. 

DTaprei ane deslois prAvidentielles qni r^issentle monde, rarement les (Bovres au-dessiw de l*ordinaire se font 
piiii cootradictions plas oo moins rortes el iiombreiises. Les Ateliers Calholiquei ne pouvaient gu^re ^cliapper li ce 
cachet divin de leur ulilite. Tantdt on a iii^ leur existpnce ou leur importance; tanlotun a dit qu*ils ('(aient ferm^s 
oa qoMls allaient r^lre. ( cpendant iU poursuiventleur carri^re depnis 9i ans, et los prmluclions qui cn sorlpnt 
devienuent de pius en plus graves el soign^es : anssi paralt-il certain qu*3i moins d*^venempni8 qu'aucune prodenre 
liumaiDe ne saurait priivoir ni emp^cher. cesAteliers ne se fermeront qoe quand la BiblioUieque dn Clerqi sera 
|8fm1ii£e eo ses 2,000 volumes in-i**. Le pass6 paraU un sAr garanl de l*avenir, pour ce qu'il y a ^ esp^rerou k 
craindre. Cependant, parmi les calomnies auxquelles ils se sont trouv^ en bulte, il en est oeux qni ont M conii- 
pnelleroeut r6p6t6es, parce qu*6tant plus capitales, leur efTet entralnait plus de consequences. De peiiis ei ignares 
coDCurrents se sontdonc acliam^s, par lenr correspondance oa leurs voyageurs, li r^pdter partout que nos Edilions 
^Uient mal corrigees etmal imprim^es. Ne pouvant altaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la plupart, ne sont 
qoe les cbef8Hd*aeuvre du Catholicisme reconnus pour tels dans toasles temps et dans tous les pays, i1 fallail bien 
se rejeter sur la forme dans ce qu*eile a de plus serieux , la correclion et rimpression ; en elTet , ies chefs-d^iEUvre 
Piftme n*auniiont qn'iine demi-valenr, si 1e texte en ^tait inexaclou illisible. 

II est tr^s-vrai que, dans le principe, un succes inoui dans les fastes de la Typographie ayant forc6 TEditeur de 
reoourir aui m^caniqups, alin de marcher plus rapidement etde donner les ouvrages ^ inoindre prix, qualrc volumes 
du donble Cowr$ d*Bcriture sainte el de TMoiogie furenl lir^s avec la correciion insurDs»nte donncc dans les impri- 
meries li prcsoue tout ce qui s*6dtte; il est vrai aussi au*un certam nombre d'aulrcs voliimes, apparlenaiit ii divprMis 
rpblicalions, rurent imprlro^s ou trop noir ou irop olanc. Mais , depuis ces temps eloi^^n^s, lei mecaniqnos ont 
t&^i le travail aux presses k bras, el rimpression qui en sort, sans ^tre du luxe, allendu que le luxe jurerait dans 
des ouvrages d'une lelle nature, est parfaitemeut convenable sous tous les rapports. Quant a la correclion, il est 
de fkil qu'elle n*a jamais M pori6e si loin dans aucune ^dition ancienne ou conlemporaine. Etcommeni pd serait-il 
autremeut, aprds toutes les peines et toutes les d^penses que nous subissons pour arriver ^ purgcr nos L>preuv(*s de 
toutes faolesT L*habitude, en typographie, m^me dans les meilleures maisons, est de ne comger que deux ^preuves 
et d*en confrrer une troisi^me avec la seconde, sans avoir prSpard en rien le manuscrit de I auieur. 

Dans les Alelien Cattioliques la dinerence est prcsque incommensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous 
|e hamais et dont 1e coup d*GPiI typographique est sans piti^ pour les fautes, m commencc par prrpnrer la copie d*un 
bout k raulre sans en excepier uii seul mol. On lit ensoite en premi^re ^prunvc avec la copie ainsi prepar6e. On lit 
co seconde de la m^me maniere, rnais en col!atiofinant avec la premi^re. Ou fuil la m^-me chose cn tierce, en colla- 
lionnant avec la sectmde. On a;<it de m^me en quarie, en coilationnanl avcc la lierce. On renouvolle la mc^me ope- 
mtlon en quiute, eu collaiionnant avec la quarie. C.es col.latioiHiemenls onl pour but de voir si iiucunc des fauies 
signal^es au bureau par lllH. les corrccieun, sur la m:ir^e des d*preuves, n*a ^'Chappe k MM. les rorrij^enrs sur le 
marbre etle m6lal. Apr6s ces cinq leclures eniicrss conlnMces rune par raulre, el en debors de Ja pn''p.iralion 
cinlessus menlionn^e, vient une r^vision, ei souvenl il en vicnt deux ou trois; puis Ton cliclie. I.e clichaKe op6r6, par 
consequent la purei^ du texte se trouvant imniobilisee, on fait, avec la copie, une nouvelle leclure d^uirboiit de Te- 
preave k raulre, on se livre k une nouvelle revision, el lc iirage n*arrivc qu*;ipr6s ce^ innombrablcs prt^c^iutions. 

Aussi y a t-il i Montrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grnnd nombre que daiis vinguciiiq 
tmprimeries de Paris r^unies I Aassi eucore. la correclion y coi^le-i-elle ;nilant que la composiiion, tandis qu^aiileurs 
tlle ne coQteque le dixi^me ! Aussieniln, bien que l*asserlion puisse i>arailre u^meraire, rexactilude obienue par 
lant de frais et de soins, fait-elle que la pluparl des Editions des Ateliers Catholiqtiei laissent bien loin derri^re ellcs 
cnlles mdme des c^l^bres B^n^dictins Mabillon el Moniraacou et d«.^s ci^lebres Jesuites Pctau ct Sirmond. Que Ton 
compare, en eflTet, n'imporle quelles feuilles de leurs edilions avec celles dcs ndires qui leur correspoudent, en grec 
comme en latin, on se convaincra que rinvraiscmblable €4i une r^alitu. 

D*ailleurf , ces savants ^miuents, plus pr6occup6s du sens des tcxtes que de la partie typographique et n'etant 

Ciot correcteurs de profession, lisaient, non ce que poriaient les ^preuves, m;iis cc qiii devait 8'y trouver, leur 
ule iutelligence suppleantaux fautes de redition. De plus les Ben^dictins, comme les J^sMiies, op^raient presque 
tourjours sur des manuscrits, cause perp^.tuelle de la mulliplicit6 des r:iutes, pendant que les Atehers CatholtqueSf 
dbiit le pmpre est surtout de ressusciler la Tradilion, n*operent le plus souvent que sur des imprimds. 

Le R. P. De Buch, J^suile Bollandiste de Bruxelles, nous ecrivait, il y a quelque temps, n*avoir pu trouver en 
dix-bait mols d*6lude, une ieule faute dans nolre Patrologie latine. M. Denzinger, professeur de Th^ologie ii rUni- 
versit^ de Wurzbourg, etM. Reissmaun, Yicaire General de la nidme ville, nous mandaieut, k la date du 19JuiIlctv 
p'avoir pu ^galemeni surprendre une seule fauie, soit dans le latin soit dans lc grec de notre donble Patrotogie. Enfin, 
|e savant P. Pitra, Benediclin de Solesme, ct M. fioneiiy, directeur des i4fH(a/(?s de philotophie chr^tienne, niis au 
d^fl de nous convaincre d*une seule erreur ivpoffrapliique, ont M rorc('*s d*avouer qiic nous u'avlons pas imp 

' ' ■ " .-.!-. ; de bons lalinisies el do bons hellenisles, ei, ce qui 

1 ! nous leur promellons une prime de 25 cenlimcs 
I nos volumes, surtoui d ins les grecs. 

Malgre ce qui pr^c^de, TEditeur des Cour$'complet$\ sentant de plus en pUis riinporlance et m^me la n^ccssiie 
ifoo^ correciioD parfaite pour qu*un ouvrage soil verilablemeui ulile et estimahle. sc livre depiiis plus d'uii an, et 
esl r^solu de se Ilvrer jusqu'^ la Un ii une opCTition longue, peuible et coQicuse, savoir, la r^vision enliere et 
«niverselle de ses innombrables cliches. Ainsi chacun de ses volumes, au fur el 2i niesiire qu*il les remel sous presse, 
est corrig^ mot pour mot d*un bout li Tautre. Quarante hommes y sont ou y seront occupes peudani 10 ans, ct une 
pommo qui ne saurait 6tre moindre d*un demi million de francs est consacree a cci imporianl contrdlc. De ceite 
mani^re, les PublicalioDS 6esAtetier$ Catholiques, qui d(''ja sc dislinguaient enire toules par la superiorit^ de leur 
correciiou, u'aurontde rivales, sous ce rappori, dans aucun tcmps ni dans aucuu pays; car quel est reditcur qui 
pourrait el \oudrait se livrer APRES r.OLP ^ dcs travaux si gig:inlesques el d'un prix si cxorbitant? II faut 
certes dlre bien p^netr^ d'une vocalion divine ^ cel etret, pour ne reciilcr ni devant ia peine ni devjint ta depense, 
turicut lorsque TEurope savante proclame que jam;tis volumes n'ojit ei^ ^^c^fies avec lant d'exactitude qne ceux de 
la BibtioUi^que universtlle du Cterg^ l;ef (Q*ttSt"t lAMmd JsswVlu n«!«»r(; Qe«ceux ri^vises, et tous ceux qui le scront 
k raveiiir porteront cette note. Kifp^npiqp&Tite, por.t ^ufte/ J^s plwlMc|ion« des Aleliers Catholique$ sous le rapport 
de 1a correction, il iie faudra prendre»qiie reu^^l^fi^lT^Trltfftfit eVT^le Vavis ici trace. Nous ne reronnaissons que cetie 
^ition et celles qui suivront isur nos planches de m6ial ainsi corn^rees. Ou cro; 
tmmobilisait les faates, altendu.qtl*un,clich6.d^{n^l«1 n'es^«p^iiit9&l4seiftue/,:o^u 
car on a trouve lc moyen de l^ «onri^e; tk4]u'^e^rincli«»ii df lide^ I;')i4)ie0 s 



Ou croyaii autrefois auc la stereotvpie 
'"'u toul, il inlrodiiit ia perfeciion, 



car on a trouve lc moyen de l^ «onri^e; tk4]u'^e^rincli«»ii df iide^ I;')i4)ie0 s ^i^ revu par M. Drach, le Grec 
par des Grccs, le Latin ei ICLl/^aa^i^pertlAvremiers correotenpS d(f Ia*capiiAI^ en ces langues. 

Nous avons la consolalion de pouvoir tiuir cet avis pnr les reflexions suivanles : Enfin, nolre exemple a fini par 
Ibranler les erandes publications en Italie, en AIIemaKne, en Belgique et en France, par les Canon$ grec$ de Romc, 
|e Gerdil de Naples, le Saint Thonuu de Parme, V Ennjclop^die reliyieuse de Munich, le recueil des d^ctaratiom des 
files de Bruxelles, les Bollandistes , le Sunrez et le Spml^ge de Paris. Jusqu'ici, on n*avait su r^imprimer que des 
ouvrages de courte haleiue. Les in-l", o6 s*englonlisseni les in-folio, faisaienl peur, et on u'osait y loucher, par 
cralntc de se noyer daos ces abimes s.ins fond ei sans rives; mais on a fini par se risqiier li noiis imiter. Bien pius, 
•ous notre impulsion, d'autres Ediieurs se prt^parent au Butlmre universel, aux Dicisions de loiites les t^ongr^Kations, 
ii une Biographie el i une Uisloire g^nerate, etc, etc. Malheureusement, la pluparl des ^^ditions dejii faites oo qui sc 
fDiit, sont sans autorit^, parce qu*elles soot sans exactitude; la correction semble en avoir M laite par des aveqgles, 
«oit qu'on n*en ait pas senti la gravii^, soit qu'ou aii reculi devant l&s frais; mais patlencel une reproducliOQ 
CUrrfCV^ turgira bi«nt4t, do fOt-ce qu*ii la lumiere de9 ^coles qui se sont laiLes ou k^ui sc feront encore. 



TRADITIO CATHOLICA. 

SJECULA ir-7. ANNl 387-MO. 

SANCTI AURELII 

AUGUSTINI, 

HIPPONGNSIS BFISGOPI, 

OPERA OMNIA , 

POST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM RECEISSIONEM, 

CA8TIGATA l»IUfUO AD AAIIUSCEIPTOS G0DICE8 CALL1C08, ITATICAKOS, BELGIC08, ETC, 
HBCNOlf AD BDmOVBS ANTIQUIORBS BT CASTIGATIORBS» 

ORKA BT STODIO 

MONACHORUM ORDINIS SANCTI BENEDICTl 

B CONGRBGATIONB S. MAURI. 

EDIJIO NOVISSIMA, EMENDATA ET AUCTIOR, 

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE, 
BIMtottieM Clerl anlTcrMe, 

8IVB 
CCRSUUM COMPLBTORUM Ilf SINGULOS SaBNTLB BCCLBSUSTICAt RAMOS fiDITORB. 






PARS ALTERA. 



TBNBUNT 16 VOL. 86 FRANCIS GALUaS. 

EXCUDEBATDR ET VKNIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 

IN VIA DICTA THIBAUT, OLIM D^AMBOISE. PROPC PORTAM LUTETIiE PARISIORUM YULGO 
D^ENfER NOMINATAM» SEU PETIT-MONTROVGE, NUNG VERO INTRA MrtiNIA PARISINA. 

186K 



TRADITIO GATUOLIGA» 

SMCVLA IV-y. ANNl 387-UO. 

ELENGHUS 

AUCTOMHr ET OPBaUM QUI Df BOG QIMaiO TOHO O OMTUIBII T UM . 



KNARRATIONCS Ilf PSALMOS 



• • • 



• ••• • • 



•-• •-• 



Ptrfsiis. - Ei iyp« J -P. MICNE. 



iOoo 



IN PSALMUM LXXX 

ENARRATIO. 
SEBlfO (a). 
i. [v€r$. {.] Loqui ad vos de prx8enti p5^1mo sus- 
crpinnis : adjiivel vorem nosirani qnics vestra*; cl- 
ei.iin al quanlo est obluiisior : dabil ei vires inlenlio 
aiidifnliiini, el adjulorium jubcnlis ul loijuar. Tilulum 
bnl)el p>aliiius islo : /n finem pro torcularibuit quhitii 
wbbati, Psalmusipsi Asaph. Iii nniiin litulum mnlia 
sunt congesta mysieria ; ila lamcn ut liinen Psalnii 
Indicet inieriora. Ciim de lorculnribiis loculuri sunius, 
nciiio vtsiriim aliquiti exspeclet nos dicluros essc dc 
lac», de prelo. de fisciiiis; quia nec ipse psaimus boc 
bal)et, el ideo magis iiidical myslerium. Nain cl si- 
aliquid tale Psnlmi (exliis conlineret, non deesset qiii 
puiaret ad liiteram esse accipienda torcularia, nec 
aliquid iJiic ampliiis requireiidum, nec inysiicealiqiiid 
positnm, et sacralc signilicalum ; sed diceret : Siin- 
pliciter Psalinus de iorcularibus loquilur, ct lu mibi 
nescioquid aliud suspicaiis. Nibil bic tale audistis. 
ciim legeretur. Ergo accipitc torculaVia mysterium * 
Ecclesiai, quod nunc agiiur. In torculafibus animad- 
verlimus quxdain tria : pressuram, et de pressuni 
quj^dain duo; unum recondendumf alterum proji- 
ciendiiin. Fit ergo in lorculari conciilcalio, tribubtio, 
poiidus : el in bis olciim eliquatur occulte in gemelia- 
riuin; amurca publice per plaieas currit. Intendite ad 
ni.ignum boc speclnciilum. Non enini desinit Deus 
«dere * nobis qnod cum magno gaiidio speciemus : 
niii circi iiisaiiia biiic spectaculo compaianda csl ? 
Illa ad amurcaro pcrtinei, boc adolenm. Quundo cigo 
auditis conlumaciter garrirc blaspheinos, et dicere, 
abiindarepressuras temporibuscbristianis; scitiscnim 
quia boc amaiil dicere : ct vetiis qiiidem , sed a tem- 
poribus cbrislianis crepit proverbiiim, Non pluit Deus, 
duc ad Cbristianos. Quanqiiain priorcs isla dixerun/. 
Isti auieiii modo dicunt et quia pliiit Deus, Duc ad 
Cbristianos : non pluil Deus, non semiiiamiis ; pluit 
bcus, non trituraniusS Et inde volunt superbire. 



» Sic raeliores Mss. At Kdd., qtd et veUram. 

« Reuiig. Ms., nMrlyrivm. 

* sicReiui;;. Ms. Al £dd., deicrU (rorte pro, deera) Deus 
dwre^ etc 

^ Edilio Er. bic : dic ad christianos. IjOt. aotem : dicai 
christiumts. Et allero iolira loco, pro, duc ad Christianos, 
nira^iue ediilo babeu dicaiU chrisiiam, Qaidam vero librj, 
scilicet Geium. Pratell., etc., alio verborum ordlne prover. 
biuiii re eruat buiic iu modum : ccepU proverbium, son pUtit 
Deust^ non semmanms : pluit Deus, non trUuramus. £1 m- 
qttitiir, .\on pluat Deus^ dicat chrisiianus ; et pluat Deus^ 
dical chrvuiaims. Quaiiquatn priores ista dixenmt : hi mf- 
tem et modo dicimt, et tnde volm supetbire, etc. Et qoi 
oiiuiiiim vetustissimus atque optimae nota; est, Corb. habet 
sic : ccefnt provertfium, i\on ptuU Deus^ non senananm : 
plhii neus^ non tiUurumus : et non ptuU Deus^ dicai chri- 
siiojius, Quanquam priores ista dixerunt : hi imiem modo 
dicant ct Quia pluit Deus^ dicat chrisiianus, inde votmu 
ntpertire^ etc sed apta pnecaHeris radliorque visa est le- 
ciio Mas. Reg. et Remig. : Kon pluU Deus^ ducad Chriaiik' 
nos, eia« et qtda pluit Deus^ duc adchristianos;\d est cao- 
sam 111 christiaQO$ refer, juxU Ulud quod eliam in lib. 3 
de clviUte Dei, e. 3, ait : «orUuD esse vulgare prover- 
• bnmi, Pluvia defit, causa Christiani. i Hloc quoqoe Ter- 
tvlUanusia Apolegetico* c. 40 : t si Tiberis, inqultf ascen- 

(a) Ad plebMCvthagiiieQseiii. 
Patrol. XXXVII. 



ENAURATIO IN PSAL.MUil l\X\. lOZi 

Mude delierciit amplius siipplicarr: ; ciigenics blaspbe- 

mare quam orare. Cum ergo ista commemorant, cum 

isia jactant, cum i^ta dicuiit. e( conturoaciler dicuni. 

noii cum iimore , sed cum elaiinne , non vos pertnr- 

bent. PuU euim quia pressiirx abundant , tu oieum 

esto. Nigra tcnebris ignonauiae amnrca insultet, ct 

ilk LiRquam per plateas projcda publice insiiitet : i\\ 

a(Mid te in corde tno, ubi qiii vidct iii occulto reddct 

tibi ( Malth. vi, 6 ). liqnare in gemelUirium. Oliva iu 

arbore qiiibusdam quidem lempesialibus agitatur, 

non Unien pre^siiris torcnlaris attcriliir; ideo ulruiii- 

qiie siiiinl pcndet ex arbore , ct quod projicieaduin 

csl, et quod recondenduro cst : at ubi ad torcular et 

presburas vciitum fucrit, uirumque disceriiitur, diri- 

mitur; et aliiid appetitur, alind respuitur. Yultisnos- 

se vim torcularium istorum? Ut unum aliquid dicaro, 

unde et ipsi murmurant qui ca faciiint : Quantae, iii- 

qniunt , rapiox temporibus noslris, quantae pressura: 

itinociintium , qiiantx exspoliaiioiics rerum aliena- 

rom! Itd sane in ajnurcnm at!cndis, quia rnpiuntor 

res alieiix ; in olcum non attendis , qnia paupcribus 

donantiir et propriae. Non babeb:it aniiquitas lales 

rapiores rcruui alicnarum ; sed non habebat antiqui- 

us Ulcs doiiaiores rcrum suarum. Aliquanto esio cu- 

riosior in torculari ; noli hoc solum videre quod pu- 

blice fluit : est aliquid quod quaercndo invenias. 

Discule, audi, cognosce quam roulti faciuntquod ex 

ore Domiiii cum audisset unus divcs^trislis abscessil. 

Ex Evangclio multi audiunl, Vade, vende omnia qum 

possiiieSf et da pauperibus, et habebis thcsaurum in ob» 

lis: et veni , sequere me ( Id, xix, 21 ) : non attendis 

qiiam mulli id faciunt? Pauci , inquiunt, sunt. Ip>l 

Umen pauci oleum sunt; et qui bcnc utuiitur bis 

rebus quas possident , ad oleum pertinent : adjunge 

omnia, et videbis patrisfamilias tui plenas apotliecas. 

Vides raptorem qualem nunquam vidisti ; vide con- 

temptorem reruro suarum qualrro ounqiiaro vidisti. 

Lauda torcularia, impletur proplietia de Apocalypsi : 

Juslus justior pat, et sonUdtu sordescat adhuc ( Apoc, 

XXII, ii ). Ecce torcularia in hac senleiitia : Justus 

jusiior fiat^ et sordidus sordescat adhuc, 

t. Quare et quinta sabbati? quid est boc? Recurra- 
mus ad prima opera Dei, ne forte ibi aliquld invenia* 
mus quo et sacramentum inleliigamas. Sabbatuhi 
eiiim seplimus dies est quo requievit Deus ab omni' 
bus operibus suis ( Gen, ii, 2 ), magnam Intimans my^ 
sterium quietis nostras futurae ab omnibus operibus 
nostris. Priroa sabhati dicitur prirous dieSt Vtem do- 
roinicum etiam nominamus ; secunda sabbati , se- 
cundus dies ; tertia sabbati, tertius dies ; qoarU sab- 
Iiati, quartus ; quinta ei^o sabbati^ quintus a domiuico 
die : post quem sexU sabbati, sextus dies; et ipsum 
sabbatum, septiinus dies. Videte itaque quibus loqua- 
tur bic psalmus -: videlur eniin mihi quoniam bapti- 



5^ 



• dit in moenla, si Knos non ascendit io arva, etc., 8Utim« 
< ChrfeiiaDOt ad leooem, aodamatur. t EtCyprianus ad Oo- 
metriaoum : t sed enbn cum dicas plurimos coDqueri, qiiod 
« belU crebrios sorgant, qnod loes, quod fames saevbiit^ 
« qnodqae imbres et pluvias serena longa suspendant no- 
« bit impuiari, lacere uitra ooo oportet. • 

{Drenie^oU.X 



1055 

lalis loqiiiuir 



8. AUGUSTLM £PISCOPI 



i03« 



Quinto eniiD die Deus ei aquis creavit 
animalia ; quinto die, id est, quinta sabbaH dixit Dens : 
Prpdueant aqua reptUia ammarum marum {Gen, i,20). 
Ifidetc ergo vos , in quibus jnm produxerunt aqux 
replilia animanim vivanim. Vos enim nd lorcularia 
pertinetis ; et in vobis quos produxerunt aquoc, aliud 
«liqualur, «nliud projicitur. Suiil eniin multi non digne 
viventes Baptismo quod perceperunt : quam mtilli 
eniin baptiznti h(»die circuin implere, qunm islam l)a< 
silicam maiuerunl ! qiinm inulii baptizati» aut casas 
in ^icis faciunl, aiit non flcri conquerunlur ! Psalinus 
aulem iste pro torcularibut et quinta $abbati, in pres- 
iiir& discrctionis, el in sacmmenlO Bnplismi, cnniatur 
ifti Asaph* Asnph Iiomo quidam fuit hoc nomiiic np- 
pellatus , sicut Idilhun, sicui Core, sicut alia nomiiia 
fnae invcnimus In titulis Psnlmorum : inlerpretniio 
tamen nominis myslerium intimat occultx veritatis. 
A8a])h quippe lalinc diciiiir Congregatio. Ergo pro 
4Qrni/ari6tis, quinla tabbati , canlnlur ipti A$aph; id 
!C|t« pro pressiira disccrnenie , baptizntis ex aqua re- 
milif, canlalur Psalmus doininicac congregationi. Ti* 
ipium in limine legimus, ct in liis prelis ^ quid sibi 
velil« intclleximus : jnm si placet etiam ipsam domum 
operls, id est, ipsius torcularis intpriora videamus. 
luireinus, inspiciamus, gaudeamus, timeamus, appe- 
tamus, riigiamus. Omnia enim hanc inventuri estis in 
hftc inieriore domo, id est , in textu ipsius psalmi, 
fum lcgere, et adjuvante Domino, quod donaTcrit 
loqui coepcriinus. 

S.[ver«. 2.] Eccevos, o Asaph, congregatio Domlni, 
RmiUute Deo udjutori nosiro. Vos qui congregali estis 
bodie, vos liodie Asaph Domini, si quidem vobis cani- 
lur Psalmus, ipsi Asaph, ExtuHate Deo adjutori no$tro. 
Rsiultant alii circo; vos Deo : exsultant »lii deceptorl 
soo; exsultate vos adjutori vestro : exsultant alii 
Dco Kuo veiitrisuo; exsultatc vos Deoveslro adjutori 
veatro. Jubilate Deo Jacob : quia et vos pertinetis ad 
Jacob ; imo vos estis Jacob, minor populus cul servit 
niajor ( id. xxt, 25 ). Jubilate Deo Jaeob, Quidquid 
Yerbis cxplicarc non poieriiis.non idco tamen ab ex« 
suttalione cessetis: quod poieriiis explicare, clamnte ; 
qnod non poiesiis, ptbilate, Eienim ex abiindantin 
l^udiorum, cui verba suflicere non possunt, tii julii- 
fcitioncm solel enimpere : Jubiiate Deo Jacob» 

4. [per$, 3.] Accipite psa/mtim, et date tympanum. 
El qcdpite, et date. Quid accipite fquid datef Accipite 
ps^mttm, et date tympanum. Dicit quodam loco apo* 
stulos Pautus , rcprehendens et dolens, qiiod nemo 
iUi eommunicaverit tn rationt dati et accepti {PkiUpp. 
iVt 15)* Quid est, inratione dati et accepli, nisi quod 
alio loco aperte exposuit : Si no$ vobi$ epirituaUa $e- 
iuiitmfiMiiu, magnum e$t n no$w$tra camaUa metamut 
( I Cor. IX, ii )? Ct Tcrum «st quod tympanom quod 
de ci»rio fit, ad carnem periinet. Psalmni crgo spiri- 
tMAlis est, tympanum carnale^ Crgo plebs Dci, con- 
m|aiio Dei , aeapte ptaimnm, et daie tfimpmmm : 
Hcipileipiritualia, etdatecafnaHa. Hoc«si quod vos 

• Uvv. otMss^ pradm^ Mellus F;:., prflts. id csl torcula- 
rtbut. 



et ad illam mensam beali Marlyris («) exhorlati su- 
mus, ut accipienles spiiitiialia, darctis carnalia. II«c 
enim qiije exstruunlur ad tempus, ad recipicnda cor- 
poraf vel vivorum vel mortuomm nccessaria sunt, sed 
lempore^ practereunti. Numquid post jiiJiciiim Dei 
istas fabricas in coelum levaliimns? Sine his laiiien 
hoc lempore agerc qunc ad possidcnduin cobIuiu pcr- 
tinent non potcrimus. Si crgo avidi estis in spiritua- 
libus accipiendis, devoti esioie iii carnalibus erogarf • 
dis. Accipite p$almum, et date tympanum : accipilc • 
vocem iiostram, reddite inaniis vestRis. 

5. P$allerium jueundum cum cithara. Memini nos 
allquando differenlinm psnlterii et citliarnc iniimn-^so 
Charilali vestrae : sludiosi qui memincriinl, recogno- 
scant; qiii vel non audicrunt, vel iion meininerunl, 
discaiit. Istorum duorum organonim mitsicoruui , ct 
psalterii et cilhar:is ha[?c differcntia est, qiiod ps:ilie. 
rium lignum illud concavum , unde cnnonc cliordua 
rcddimtur, in superiore pane hal)el ; deorsum fcnun- 
lur chordof:, ut desu))er soneiil : in cilhnrn vero li:rc 
cadem concavitas ligni pnrtem inferiorem leiiet ; lan- 
quam illiid sit de coelo, hoc de lerm. CaOestis enlni 
est prrdicalio verbi Dei ; sed si exspectainus ccelc- 
stia, non simus pigri ad opcranda lerrena ; qiiin p$nl^ 
terium jucundum , sed eum citltara, Iloc alio niodo di- 
ctum est quod supra, Accipite psnlnium, et d:,te tijm^ 
panum : hic pro ps;ilino ps;ilieriiim , pro tympnno 
cithara posita est. IIoc tamen admoniti suinus, iit 
praedicationi verbi Dei corporalibus respondeamua 
operlbus. 

6. [ver$. A.] Tuba canite. IIoc ^st, clnriiis ct fidcn- 
tius prKdicale; ne terreamlni : sicut ait proplicla 
qiiodam loco, Exclama^ et exalta $icut tuba vocem tuoin 
{I$ai. Lviii, I). Tubacanite ininitio men$i$ tuba:. Prn- 
ceptomerat ul Ininitio mensis lulw cancreliir ; et lioe 
usque nunc Jiidxi corporaliter faciuni, spiritual ter 
non intelligunu Initium eiiim mensis , nova hina cst; 
nova luiia, noTa viia est. Quid est nova luna? Si qua 
igitur in Chri$to nova creatura (II Cor. v, 17). Qiiid est. 
Tuba canite in initio men$i$ tubce (b) ? Ciim tota fidncia 
iiovam vilam pncdicale; slrepitum Tilne Tcteiis iioliie 
metuere. 

7. [ver$. 5.] Ouia pra:ceptum ipsi l$roel e$l, etjudi^ 
cittni Deo Jacob. Ubi pnecepium , ihi jtidicium. Qui 
enim in legc peccaverunt, per legcm judicnhunlur 
{Rom. II, 12). Ct ipse praccepii dator Dominus Chri- 
slus, Verbum caro factiim , Jn judirium, inquit . reni 
inhunc mttndum^ nt qui non vident videanl, el qui tident 
tad fiant {Joan. ix, 39). Quid esi, ut qui non vident 
videant, qui vidtnt ceeci fiant^ nisi humilcs eialtenliir. 

* SBs. plnres : Exiqili$. Alii : Jccipilu. 

(a) sdlicet ad oiensam Cyiiriani inariyrts, nomfnatim de- 
signati [!06tea, n. 25. Kempe a| ud Carlbaginem (juo loc-o 
iiidrtyrlum consunimavit cyprianus, • In eodero looo, » in- 
qiiit Aug. serm. i 13 de Diversis, c. 3, « meitsa Deo con- 
« structa cst ; qtae mensa didtur Cypriani, non quia ihi est 
«noquam Cypiidhns epniiins, sed quia Ibi est hi.molaius : 
« et quia ipaa miniobtione soa paravit banc mansam, ncn 
n In (|ita pascat sive pascamr, sed ro qua' sacrifieium Deo, 
« col et rpse obhuns est, oneratnr. » 

(b) Hanc f. ( pnrl«>ni omiuit, m iHngni die sotemnitctie 
vesirce» 



e* 



o 



4037 ENARRATCO n 

ftuperbi dejicianlur T non enim qiii vident c.Tci fiant, 
sed qui $ibi videre videntur , de caecitaie convincMi- 
Oir. UoCAgit mysterium torcularis , «1 ^' non vidaU 
ttdeani ^elqui mdent cmci fianL 

8. [9er$. 6.] Tcitimonium in Joteph fH>mt iUud. Cia, 
fratrcs. quid cst? ioseph inierpretaiur Augnientatio. 
jyetuiuislis, nostiA Josepli in iEgyptum Tenditum : 
Clin»4us ad Getites transietis. Ibi Joseph post tribu- 
lationes exnltatus (Gen. xxxvii, 28; et xli, 37, etc.)^ 
et bic Clirislus post pnssionein martyrum gloriflcatusr. 
Ergo ad Joseidi magis Gentes pertineot : et ideo aug- 
n.eiitiitio; qnia rouiti (iiii dcscrfc, mngis quam (Jiis 
qii.T. babct viruin (l$ai, liv, 1). Testimonium in Joteph 
posuit iilud^ dum exiret de terra ASgypti. Vidctc ct bic 
sigiiiCcan quintam snl)bati : Qtian<lo esiit de tcrra 
iE^ypti Jo>cp!i, id est, populus nuihiplicntiis per Jo« 
^epb, |ier mare Riibrum irajecliis est (Exoo\ xiv, 
±2 51). Et lunc crino prodiixerunt aqiiai repiilia aui- 
ni.iriiiu vivariim. Nibil aliiid luiic iii (Igtirn pnrtende* 
bnl irait^itus populi per mare, nisi traiisiiuni fideiium 
per Ra|ilismum; teslisest Aposiolus : Nolo enim vo», 
ini|uit, ignorare , [ratre$ , quia patres nostri omne$ $ub 
nube fdeiunt , et omne$ per mare tran$ierunt, et omne$ 
in Mog$en baptizati $unt in nube et in mari (1 Cor. t, 
i, 2). Nihil ergo:4iud s^gnificabat transituspcr mare, 
liisi Sacr.iiiieiitiHU liaplizatorum ; niliil aliudinse- 
qiientes i£gyplii, nisi abuiid.iniiain pru^teritoruro dc- 
lic.oriKu. Yidetis evidentissima sacramenta : prcmunt 
iE^yptii , urgeiit; insiaiit ergo peccatii , sed tisque ad 
aqdaro. Qiiid ergo tinies , qiii MHidimi venisit, Tcniie 
nd liaptisiiiutii Christi, iraiisire per marc R:ibnim? 
Qtiid est mbruiii? Sanguine Douiini coiisecralu ii. 
Qiiid tiinrs venire? Conscienlia Tirte aliquonim imm:i- 
nioiii deiictonim hliiiiiilal, et excrucint in te aiiimiim, 
et dicit libi laiu niagiium esse illud qiiod com!i:isisti, 
ut de^peres tilti dimitti : time nc rcnmnoat aliqiiid 
peccatitrum. si vixit aliijuis ifi^ypiiornm. Cum aulero 
iraiisierts nibrimi mare, cuui cductys fiicris a ddictis 
iwU iu itiann piHentiet bracbio forli (P$aL cxxxv, 12), 
perrepiiinis es mystcria qu;c iion novcr:is ; quia et 
ilise Josiph, cum exiret de terra jEgypti, linguam 
qnam non noverat, audivit. Aiidies lihgtiam quam iion 
iioveras : qu:iui niodo aiidhiut et recognosciinl, te- 
sianles et scienies qtii noriint. Audit^ ubi debens hn* 
Irtc cor : qiied modo cum dicerem , inulti inlellcxe- 
rnnl, et acdanuiveratit; reliqiii muti sleleruni; quia 
noiidum litignam qnahi iion nOToraiii, audierunt. Ac«- 
celeiviit ergo, transeant, discant : Linguam quam non 
ttoverai^ audimt, 

9. {r^rs, 7.] Avertit ab onenbu^ dor$um eju$. Qni» 
averlit ab oneribu$ dor$um eju$, hisi ille qui clamavit : 

Venite ad me ommt qui laboratit et onerati e$ti$ 
{^atth, XI. i28)T Aliomodo boc idem signincitiir. 
quod faeiehat itisectitio iE.^ptionim, hoc faciuni sar- 
cina» pecCiUorum. Avertit ab oneribu$ dorsum ejut. Et 
quasi diecres, Quibns oneribns? Manut eja$in cophino 
urrierwa. Pcr cof hiiium signiflcantur opera servilia. 
Bluudare, ttercorareS terram portare, copbino (H; 

• sie His. AtPidd.^ mmdare tUrc9Ftu 



PSALMU.M LXXX. «O.-t 

scrvilia sunt npern ; qnia omnis qut faoit pcccatuin 
serrus cst peccali ; et si vos Filius liberfiverit , tune 
vere libcri eriiis (ioan. viu , 34 , 36). Ileriio ei ab- 
jecta mundi qtiasi cophinl depitiantar : sed et copU* 
n<>s Deiis buccellis implevit ; duodecim cep inos buc* 
cellarum implcvii (Matth. xiv, 20) ; quia abjecta biijtis 
mundi elegit, ut confunderet fortia (I Cor. i, 27). 9e«i 
€t quando iii copbino serviebat Josoph, terram ibi 
portabat, quia lateres fuciebai : Manu$ eju^ tn cophino 
$ervserunt. 

10. [ver$. 8.] Intributationeinvocastime^ et erui le. 
Uccognoscnl se unaqu.Tqiie conscieolin chrisiinnn, si 
devotc tRmsierit mnro rubniiu, si cnni fide crcdeiidi 
ei observandi liiigiiam quam noii noverat, aiidivit ; 
recognoscat se in tribiilalione exnuditani. ipsa enini 
magiia tribulalio erat, premi sarciuis peccatorum ; 
quantiim gaiidctrclevaia consciciiiia ! Ecce baptizaiui 
es ; coiiscieiitia qu^c heri premel)atiir , hodie grntula* 
lur. Exaudittis es iii triliulaii me; menieiito iribulatio- 
tiis titx. Antcqiiain arceJeics ad aquam , qiiid solli- 
cittidinis gercb:is ? quid jojiinioniin exhibeh-is? qnid 
liibulatianiim in corde ge:>iabas , uraiionuin interna- 
narum, piaruin, devoiaruin ? Occisi suni bostes tait 
oninin pcccata tiia deleta suiit : In tribulutioHe into* 
ca$ti me, et erui te, 

il. Kmudhi te in abscoiidUo tempettatis : iion 
in tempcsiaie maris , sed in tcuipc^4a(e cordis. 
Exaudivi te in abscondito tempestatis ; probavi t$ 
in aqua cop.tr adictionis. Revtrn , fr:itres , rcvera « 
qiii exauditiis est iu .ibscondito lcnipestntis , debei 
probari iii aqua coiitr:idicii(mis. Cum enim cre- 
didcril , cnin baptizaiiis fuerit , cum viam Dei cnr* 
perc cu'perit, cum in gemcllnriuin eiiquari intiinde- 
rii, ct nb aniurca publice currenie se extnxcrit , ha- 
hcbil iniilios exngititorcst multos insultatores, muliua 
deiractores, dehorlaiorcs, minantes etiam ubi poi- 
sunl, deterrentes, de))riiiientes . h rc tola aqu:i coii* 
tradictioiiis est. Puto liodie esse hic sic; arUiror esso * 
hic iioniiuUos qiios aniici sui volebant rapere ad cir* 
cnm, el ad nescio quas bodienij! fesiiviiaiis oiigas ; 
forte ipsi iltos adduxerunt nd ccclesiain. Sed sive ipsi 
illos nddiixcnint , sive ab eis ad circum ubduci iioa 
polucniiit, i|i aqiia contrndictiouis probaii suiit. Non 
ergo erubescis pnedicare quod nosii, defendere H 
iulcr blaspbemos quod credidisti : si enim exaudiria 
in absconditn tempesiatis, cordecreditur adjiislit^am; 
si proliaris in aqua coniradictioiib» ore coufessio fit 
ad saluiem (Rom. x, 10). Quanta est eiiini ipsa aqua» 
contradictionis ? jam penesiccata est. Senseruni ilam 
majores nostri , quando verbo Dei , quaiido inysterto 
Christi acritcr n^sistebnnt geotes ; turbabatnr aqnn ; 
aquas enim pro populis aliquaiido intelligendas evi- 
denter Apocalypsis scriptura deuionstrat, uhi aqiia 
mullx cum viderentur, et qii;ererciur qiiid c$- 
fent, responsura esi, PopuU $unt (Apoe. xvii, 15). 
Pcrtulenmt ergo illi aquam contradictionis, qaaudo 
fremiieruni gentes, ei popull meditati sont inaiiia ; 
quando aatiterunt reges terr» , ei principes conveiio- 
nmt in unum, adveran^ Dominiim et adversus Ghffi- 



•lum ejus {Psal. ii, 1. 2). Q»iai»do fremuerunl geii- 
t«s , lunc leo ille vlro forli Samson venicnii atl 
ducendam de «licnigenis iixorcm. Chrisio srilicet 
d(*$ccndcnii ad liabendinn Ecclesiam de Goiilibiis, 
fremeiis ibit ia obviam. Sed quid egii? Actcpit. le- 
iiuit, frcgir, dissipavii leoncm ; raciiis est in nuinibus 
«Jiis veliit liacdus capranim. Quid cnim ficrei populu^ 
frcmens. nisi languidus peccalor? Occisa auum iUa 
: reritatc, jam non sic rremil regia potcsia^, non sic rro- 
'inil populiisGcnlium * in obviam Clirisio : inio vero in 
ipsorcgnoGentium inveninnN lege-i pro Ecclesi;i, t;iii- 
qiiam favum in ore leonis {Jtuiic. xiv,r>-8) Quid ergo 
Jam mctiiam aquam conlradictionis , qu:c prope jam 
toUi siccata esl ? Hla pene jam silet, si aniurca non con- 
iradicat. Quantumlibet mali sxviant alicni, o si eos non 
sdjuvent mali nosiri ! Exaudivi le in abicondito tempe- 
ifoliff, probttvi te in aqua contradictionit. Recolitis quid 
4e Christo dicium sit, sic natum eum esse in multorum 
Tirinnm, el mullonim resurreclionem, el in signum cui 
••ntradicetur(Liic. ii, 34).Novinius. videmus : siguum 
«rocis creclum est, el conlradicium cst ci. Coiitradi- 
cluro esl gloria crncis ; sed lilulus eral supercrucein, 
qiiinoii corrumpebaiur. Eslcnim litiilus in psalnio : In 
iitHUinscriptionem, ne corrumptts {PsaL lu, 1). Signuni 
eiatcni conlradicerclur : dixerunl enim Jiid.Ti , Noli 
farere, Rex Judaorum ; %ed (ac quod ipsc dixerit regem 
sense Judaorum.VicUk esl contradictio ; rcsponsum 
A^UQuodscripsi,scripsi(Joan. xix, iQ-^i^^.Exaudivitein 
'abieondito tempestaiis, probavi te in aqua contradictiomsm 

12. [um.9,40.] Hoctotum abinilio Psalnii nsque ad 
hunc versum, deoleo torcularis aiidivimus. Quod re- 
ftint magis dolendum esl et cavendum : ad amurcam 
enlm torcularis.pertinel usque ad finem ; fortasse noii 
fnistra et interposilo diapsaUnate. Sed etiam hoc au- 
dire utile est , ut qni se jam in oleo videt, gaudeal ; 
qui pericliutnr nc in amurca currat",cave:il. IJtrum- 
qne audi : unum diligc, allcrum limc. Audi , populus 
meut , et loquar, el teslificabor tibi. Noii enira populo 
alieno, non eniiu populo non pcrtincnti ad torcular : 
Judicttte^ inqnil, interme et vineam meam {Isai, v, 5). 
Audi populus meus , et loquar, et teUificabor tibi. 

13. Jsraely si me audieris, non erit in te deus recens, 
Deus recens» est ad tempns facttis : Deus autem no- 
sier non receiis, sed ab xternitate in aetemitatem. Et 
Gbristus noster recens forte homo, sed sempiternus 
Dens. Quidenim ante principium? Etutique in priu- 
cipio erat Verbom, et Terbum erat apud Deum , et 
II6IIS erat Verbum : et ipse Cbristus ' noster Ycrbum 
earo factum, ulhabiuret in hobis {Joan. i, i, 14) .Ab- 
sit ergoiit sit inaliquo deus recens : deus recens, aut 
kipis. aut phantasma est. Non est, inquit, lapis : cgo ar- 
Xenteum habeo et aureum. Hcrito ipsa pretiosa voluit 
iiomiiiare, qui dix.it , Idola Centium arqentum et au- 
ri.m.Magna sunt, quia aiirea el argentea sunl ; pretiosa 

, lucida siinl : sed lameii ocuios habeiit, ct non 



1 AUquot ilss., nonitin obmm Chmiq. 

* EdJ., m amwrcam incnrrat, At oinues Mss., ciirral : 
H ex h;s phires, in anutrca ; iddest, cuai amurca ciirrat de 
lorcula"!. 

> sic MSft. At Edd., Deiii» 



.\UCISTIM t:PISCOiM IU4U 

viJcnt (PmuL c:i!U, -i, o). Kecentcs tii dii. Uuid reccn- 
lius deo ex orficina ? Licct ilios jani vctiislos araiiea- 
ruin casscs roncxeiinl ; qui seinpitcrni non snnt, rc- 
CiMites siinl : hoc dc Pn^^anis. Nc.scio qiiis dlius , \n 
vanitatcm accipicns noinen Domini Dei sui, fccit sibi 
Christnm crraturam , Chrisium imparcm el inacqna- 
iem gencraiiti ; Filiuin Dci dicens, el Filiuni Dei ne- 
gans. Si eniin Fitius unicus csl, hoc qiiod l^itcr esl, 
et hoc esi cx acternitate : tu aulcni ncscio quid aliud 
rogitasti in corde luo; dcuin rccenteni posnish. Fccii 
sibi aliiisdeuin ptignniitem contra gcn<cin leficbniriiin. 
tiinenlein ne invadatur, sutngcniein ne corruinpnlur ; 
ex parte tamen corruptum, iit posset es^e (oiiis s;il- 
vus ; sed non toius, (piia cx p; rte corrnpius. Mnni- 
chxi ista dicunt ; faciuiiL sibi ct isti in corde rcccn» 
!em deum. Non est talis Dcus nosier, non est tnlis por- 
tio lua Jacob : sed qni focit coelum el icrrain, ipsc est 
Deus tuiis ; qui noii egcl b(mis,qiii iion limei ainalis. 
14. Multi ergo bxrelici cum Pnganis alios et ;ilios 
dcossibi ipsi fecerunt, alios et alios dcos sibi nnxe* 
runt ; et eos etiamsi non in (cniplis, i;iii:eii qiiod csi 
pejiis iu suo corde posueruul, el falsorum ridendoniin- 
que simuiacrorum lempla ip>i facii sunt. Magnuin 
opns est, inlus b:cc idola fraiigere ; ^t locuni Deo vi- 
venti, non receuti mundare. Omncs enini isti aliud 
aique aliud sentientes, alios atqne alios deos sibi 
facientes , ipsamque fidem falsiute vai innies, vi- 
denlur dissentire ; sed omnes a lerrcnis cogiutioni- 
bus non recedunt, in lerrcnis cogitationibns consen* 
tiunt sibi : opinio diversa esl, vaniCis una cst, De 
illis in alio psalmo dicitur, Ipsi de vanitate in unum 
( Psat, Lxi, 10) : quamvis opinionum varietaie dis- 
cordent, simili Umen vaniute coUiganiur. Et noslis 
quia vanitas retro est , posterior est : ideo ille qux 
retro oblitus, id esl vaniutcm oblitus, in ca qu£ anto 
sunt, id esl in veritatcm extcntiis, seiiuilur ad pal* 
iiiam supernx vocalionis Dci iu Cbristu Jesu ( Phi^ 
lipp. 111, 13, 14).' Ergo in pejus sibi isli consentiuni, 
qiiamvis dissentire a se invicem videantur. IdcoSam- 
son caudas vulpium colligavit ( Judic. xv, 4 ). Vulpcs 
uisidiosos, maximcque bajreticos signific:inl ; dolo- 
sos, fraudiilentos, cavcrnosis anfractibus latentes et 
decipiented, odorc etiam teiro piitenles. Contra queni 
odorem dicit Aposlolus : Christi bonvs odor sumus ^ 
titomni loco{\\ Cor. ii, 15). Istx' vulpes significaiiiur 
inCanlicis canticorum, ubi dicitur : Capiie nobis 9ul- 
pe$ putiltas, exterminantes vineas , lalentts in cavernis 
tortuoiis (Cant.n, 15). Capil^ no6/j,conviiiciienobis; 
capis enini cum queiu de falsiUle convincis. Contra- 
dicentibus deniqiie vulpeculis Doinino, ct dicciitibus, 
In qua polestate ista [acis ? Respondcte mihi et vos, 
inquit, unum sermonem : Baptismus Joannis unde est ? 
de cielo^ an ex hominibus ? Vulpes auteni solent ba- 
bere taios fovcas, ut cx una parle inirent, et ex iilia 
partc cxcant : ad utrumqiie foraincn captor vulpiuni 
retia posuit. Dicite milti, de coelo est^ anex homini' 
bus2 Scntiuiil iili euni ex utraque partc tciendisse 
undecaperet; ct aiimt apnd se : Si dixerimus, in- 
^ llic additur in Fdd., T)eo, quod a Mss.abett 



IMt . ENArUlAIiO IN 

quiuRtf D4 cmlo ; dUiurus cU nobis^ Quare ergo non 
credidiuh 7 iile enim teiUmonium Clinslo perbibuit. 
Si dixerimus « De lerra ; lajndat not popnlus^ quia tU 
propheiam eum habenl. Seiilienlcs ergo bae alquc hnc 
esse unde caperenlur, responderunt, Neidmue. Rt 
Doininus : Neeegovobis dico in qua polestate i$ta(acio 
i^Matth. XII, 23-27). Yos dicilis vos nescire quod sciiis ; 
«go vobtsnondicoquodquaerilis :quia ex nulla parie 
cxireattsiehtis, in vestris icnebrisrcmansistis.Obtem* 
peremus ergo et nos, si possumus, dicenti verbo Dei 
Capite nobi$ vulpes pHsillas, exterminantes vineas : vi- 
doan)u& si ei iios ({uasdam vulpcculas capere possu- 
mus ; proponamus ad roramen ulninique, ut unde 
Tulpcs exire volucrit , capiaiur. Verbi graiia, mani- 
cbxo facicBli sibi deum reccntem, ct in corde suo po. 
nenti qnod non esi, dicamus et inierrogenius cum^ 
Substantia Dei corruptibilisesi,an iiicorrupiibilisTEIige 
qiif>d vis, et exi qua vis, sed non effugics. Si dixeris, 
Corruplibilis ; non a populo, scd a leipso lapidaberis : 
u auiem dixeris incorruptibileni Deum ; incorrupii- 
bilis quomodo limuit genlem iencbraruin? quid fa- 
ctura erikf incorrupiibrli gens corriiplionis ? Qnid 
resiat nisi ut dicatur, Nescimus ? Sed tamen si boc 
Don dolo, scd ignorantia diciiur, non remaneat in 
tenelMris : ex vnlpe fiat ovis, crcdat invisibili, incor* 
roplibili soli Deo, non reccnti ; soli, ab eo quod est 
solos, non ab eo quod esl sol, ne nos ipsi vulpi rngienli 
aliam cavemam aperuisse videamur. Quanquam nec 
noinen solis formidabimus. Est enim in Scriptiiris 
iiostris : Sol justiiicB, el sanilae in pennis ejus {Malaeh, 
IT, 2 ). Ab aestu solis hojus umbra appetiiur : sob 
alas autem solis hnjus ab xstu fugiiur ; saniias enini 
in pennis ejus. Isie est sol de quo dicturi sunt im- 
pii : Krgo errawnus a via veritalis, et jnstitim lumca 
non htxit nobis, et sol non est ortus nobis ( Sap, t, 6 ). 
Diciori sunt adoralores solis, Sol non ortus est nobis ; 
quia cum adorent solem quem facit oriri super bonos 
ct malos ( Matth. v, 45) , non est eis orius sol qui 
solos illominat bonos. Faciunt sibi ergo deos recen- 
ies qoi(|ue qoales volunt : quid enim impedit offici- 
nam decepii cordis fubricjire phaniasma qualc voiue- 
rit?Sed oinncs bi in posterioribus consenliunt, id 
est, simill vaniLite deiineiitur. Unde Samson nosler, 
qui eiiam iiiterpreialur Sol ipsorum, eorum scilicet 
qoibus \acjci; non oninium , sicuii est oriens super 
bonos et maios, sed sol quorumdam, sol jusiiiije (fi- 
gnram enlm habcbat Chrisii ) , colligavii, ut diccre 
ccepcram, candas vulpium , et ibi igneni alligavii ; 
ignem ad inoendendum, sed messes alienigenarum. 
Proinde ialcs conscnlientes in posterioribus, tanquam 
caudis coUigaii. irahnni ignemcornimpeniem ; sed nou 
iocendunt noslronim segetcs. f Novii > cnim c Do- 
niinus qni sunt ejus ; el rccedal ab iniquilatc omnis 
qui invocainomen Domini. Iii magna auiem domo non 
soluro sunt vasa aurea et argenlea , scd ei lignea ct 
fictilia : et alia quidcm sunl in honorem, alia vcro in 
conlomcliam. Si quis autem mundaverit hfi ab hujus- 
modi, erit vas in honorem, olile Domino, ad omne 
upot bonuin paratum > (II 7tm. ii » 19-21 ) ^ et ideo 



PS.VLMUM kXlX. im 

nee caudas vulpium, nee faces vtilpiuni pcttime- 
scei. Sed videamus de populo isto : Si me audieris^ 
inquit , non erit in te deus recens, &]ovct mc , qaod 
dixi , in te : non enim dixit, A te , qiiasi simulacrum 
forinseciis adbibitum ; sed, tn te, in cordc luo, in ima- 
. ginc phantasmatis tiii, in deceptione erroris iui tecum 
p<iriabis deum iuum rcceniem, remanens vetustus. Si 
ergo me audieris ; me, inquii , quia ego siim qui sum 
( Exod, iii, 14) ; non erit in te deus recens^ nec adorakis 
deum aUenum. Si enim in tcnon sit, rionii<fora6is deum 
alienum : Si tu non cogites dcum falsum, non adora- 
bis dcum fabricatum ; noit entm erit in te deus reeem. 

15. [veri. 11.] Ego enim sum, Quid vis adorare quod 
non esi? Ego emm sum Dominus Deus luus : qiiia ego 
sum qui sum. Eiego quidem sum^inquit,qui stim supcr 
omnem creaturam : tibi iamen temporaliter quid prx* 
siili? Qmeduxi te de terra jEgypti, Non illi tantum 
populo dicitur : omnes enim educii sumns de terra 
i£gypti, omnes per roare Rnbrum transivimus, mi- 
mici nostri persequenies nos in aqua pericrunl. Mon 
simos ingrati Deo nostro ; non obliviscamur Denoi 
maneniem, ei fabricemus in nobis deum receniam. 
Qui eduxi te de terra JSgypli : loquitur Deus. Diiaia 
oi tuum^ et adimptebo illnd, Angustias paleris in t« 
propier deum recenlem conslitutuin in corde tuo; 
frange vanum simulacrum, dcjice de conscieiitit 
tua ricluni idolum : ditata ot tuuni, coiifiicndo» 
amando ; et adimplebo ittud, qnoniam apud me foot' 
vitx. (Psai, xxxv» 10). 

16. [ver$. 12.] IIoc quidcm dicii Dominus ; sed qiiid 
sequiiur ? Et non obandimt populus meus vocem tneam. 
Non cnim loquerelor isla , nisi populo soo : scinius 
enim quia quxcumque Lex dicit, his qui in Legn 
sunt dicil {Itom, 111, 19). El non obaudivit popuUis 
meus vocem meam; et Israel non intendit mi/u. -Quis? 
cui? /<raf/ nit/tt. ingrata anima I pcr me anima, a 
mC vor^ila aiiima, a me in spem reducta, a me a pec- 
caiis abluia : Et israetnon intendit mild, Raptizantur 
enim ei iranseunt pcr mare Rubrum ; sed in via mur- 
murant, coniradicunt , conqueruntur , scdiiionibus 
coiiturbantur , ingraii ci qui liberavit a perscquenti- 
bus liostibus , qui ducit per sic^um , pcr ereinuro, 
cuin cibo tamen ci poiu , cum lumine nodumo 0t 
umbraculo diurno : El Israet non intendit ndbi, 

17. [vers, 15.] Et dimisi eot secundum affectUnm 
cordis eorum, Ecce torcular : aperta sunt foraroina, 
currit amurca. Et dinusi eos , mui sccundiim saluteni' 
praeceptorom meorum ; sed , ucundum affeetiomes 
cordis eorum : donavi eos sibi. Dicit et Apostolut : 
Tradidit illos Deus in concupiseentias cordii eorum {Id. 
1, 24). Dtmtst eos secundum affectiones cordis eorum; 
ibunl in affcctiombus suis, inde esi quod horretis : si 
iamen eliquamini in gemellaria abscondiia Domini, 
si lanien apoihecas ejus adamastis, iiide est quod 
horreiis. Alii defendunt circum, alii amphiibeatrum, 
alii casas in vicis , alii thcaira , alii illud « alii illud ; 
alii postremo deos recentes suos : Ibunt in affecAoA 
nibus suis, 

18. f vcri. 14, 15.] Si plebi meamdiaet me; Imd 



mz 8. AUGUSTLM 

•i in rits md$ ambulatset. Dicil entm foriasse iste 
Imel, Rcce pecco, inaiiifeftluin esi ; eo posl affeclio- 
ites cordis mci : sed <|uid facia? Dialiuliis boc facii, 
dxmoncs lioc faciuiii. Quid est diaboliis? qui siint 
dsmones ? Ccile inimici tni. israel n in vH$ meis 
anibulanel; tn nikitum omnu inimieo» eorum kumi- 
Hanem. Erg;o, Si pUb$ mea , auHitet me : qnare enim ^ 
mea, si ooii audit me ? Si pleb» mea^ audiuet me. 
Oiiidest, ptebtmea? Jerael. Quid est , ovdiue/ me? 
Si in viiB mcis mnbtttasfet. Qaeritur, et geniit sub ini* 
niicis : In nitiitum inimicoB eorum twmifiat$em^ et iuper 
tributcMtOi eot mitittem manum meam. 

i9. [vert. 16.] Nunc vero quid quertmtur de inimi- 
cls ? Ipsi faeti smu pojores inimici. Quomodo eniin ? 
quid scquititr ? Dc inimicis qnerigtiiii ; vos quid estis? 
inimici Domim menlid nmt d. Rennntias? Renuiillo : 
ct rcdil ad qnod rentiniiat. Uiiqiie qnibus rebus re- 
mintias, nisi factis malis, faclis diabolicis, factis a 
Deo daniimtidis : furtis, rapiniH, perjuriitf liomicidiis, 
aduIicTfis, sacii!egtis« sacris abominandiS , curiosita- 
libas ? Ilis omuibus renunlias , et rursus^ his inllexus 
tnperaris. Facta sunt tibi posieriora deieriura prio* 
ribus : cnnis reverstts ad ▼oniiium suum , et siis lota 
in volutabris coBiii ( II Petr. ii , 20, 22 ). inimici Do- 
mni memiii sunt ei. Et qiianta patieniia Dumiiii l 
Quare non prosternfiniur? qiiare nun trucidantur ^ 
quare non terra debiscenle sorbentur? quare non 
C€elo Oagraiite incenduntiir? Quia magna patieniia 
Doniiiii. Ei crunl iinpuniti ? Absit. Non tibi tanlum 
4e Dei misericordia blahdiantur , ut sibi ejus injusti - 
uam poIiic(;ant(ir. ignuras quia Dei paiientia ad poe^ 
ititeuliam le adducit? Tti autem secundum diiritiam 
curdis tui el cor iuipoenilens, thesaurizas tibi irain iii 
die inc et revelaiiunis justi judicii Dei , qiii reddet 
Mnicuiqiie secunduin opera sua {liom. ii , 4-6). El si 
modo iion reddil, tnnc reddet : si enim modo rcddit, 
ad teinpus reddit ; non converso autem nec cprrecto, 
in xternum reddei. Vide ergo quia non erunt iinpu- 
hiti ; atiemle qiiod se(|iiitiir : iniimci Dondni menliti 
sunt ei. Diclurus es , Et qiiid eis fectt ? Non vivtint ? 
non anras carpiint ? nuii lucem liauriuiit ? non foiites 
|rOtant? lion fruetus terr.e edunt? Et erit lemput 
eorum in ofternHm. 

20. Nemo sibi ergo blandiatnr, quia qiiasi ad lor- 
cular pertinet : l)onum est illi , si ad oleum in torcu- 
kari pertineat. Non sibi polliceainr unusqiiisque lia- 
bens faeta nefaria, qme regnum Dci non possidebnut, 
et dicat sibi : Qnooiam habeo signum Christi et 
8acr.)menla ' Clirisli, noii ilelebor in a^teruum , et si 
purgor, per igiiein salvus ero. Nam quid est quod ait 
Apottuliis de his qiii habent l^indamenlum ? Funda- 
mentum aUud nenio potett ponere, pretter id quod poti* 
. iKvi etty quod etl Cfvrittut Jetut. Qaid est, inquinnt, 
^iod sefiHltnr t c Uiiusquisqiie autem tuper fiinda» 
Bientuin vidcai quid tuper«edillcat. Aiiiis eiiim super- 
tDdiflcat aurum » argentuin , bipidet pretiosos ; alius 
BgM , fennm , stipulam : uniuscnjusque opus qoale 
tit, ignis probabit ; dies enini Domini declarabit, quia 

"^ Iicrl(yic 5lss.> sacromnitiwu 



EFISCOPI fe44 

in igne rcvelabitur. Si cujiis opus pennanserit quod 
tiiperaediricavit. mercedem accipiet : i Itoc est , quia 
super fundamentum jnsia opera .tdili&ivit ; aimtm, 
mgentum, tapidet pretiotot. Si autem peccata ; tignum, 
fenum, tiipulam : tameii pn>pior fiindaim^ntiini ipte 
tatvut erit; tic tamen tanquam per ignem ( I Cor. iii, 
40-15). Fralres, nimis tiinidns esse volo : meliits rst 
enim iion vobit darc securiiaiem malam. Non d.-ibo 
qnod iion accipio , timens tcrreo : sccuros vot faco- 
rem, si securus fierem ; ego iguem xiermini linjeo. 
Et erit tempus eoruin in eeternum , non accipio nisi 
ignem xternum ; de qno alio ioco Scrip'ura dicit : 
Ignit eorum non cxttinguetur , et vennit eorum non 
morietur (/loi. lxvi, 24 ). Sed dc iinpiis dixit, ait ali- 
qiiit, non de me ; qni qnamvis iieccaior siin, qiiamvis 
adutter, quamvls fraudalor, quamvis raptor, qiianivis 
perjurns ; halieo tamen in fnndainento Cliristnin, 
diristianus sum, baplizatus sum : ego prr igncin piir- 
gor, et propier fimdamcntum non pereo. Die mibi 
ilernm, Quid es ? Christianns, hiquis* liitcrhn transi. 
Quid alind? Raptur, aduller, et ca*lera de quihiis 
Apostolus dicit : Quoniam qiti lutia agttnt, regiiuin Dn 
non pottidebunt ( Gatat.x, 21 ). Certe ergo a lalibus 
DOn correciut, de talibos cominissis pcpniteutiam uou 
agens, rognum Ofilurum speras? N<:n opinor; quo- 
mam qui tatia agunt, regnuin Dei non potsidebunl. Et 
ignoras quia patieutia Dei ad paeniicnliain te addu- 
cit? Tu nescio qiiid tibi pollicens , seciiitduin duri- 
tiam tuam ct cor imponnilent ihcsaiirizas tilii irain in 
die ir«c et revclaiiouis jtisti jndicii Dei, qui reddct 
uniciiique secuuduin operu sua. Aticnde crgo ipsiim 
Jiidicem venientem. Beiie ; Deo graiias : non tacuii 
senlentiam definitivam, non inisit foras reos et duxit 
velum. Anie voluit praenuntiare quod diKposnit faccre. 
Nenipe congregabunlur ante eum oinnet-gentet. Quid 
de iliis faciet ? Separabit eot ; et atiot ponet ad dexte- 
ram^ attot adtinitiram. Numquid niediiis locns scrxa- 
tn» est ? Quid dextris diclurus cst ? Veniie, betiedicti 
Patrit md, percipile regnum. Qtiid {^iiiistris ? iie m 
igncm eelemum, qui paralut ett diaboto et angetit ejut 
(Mattti. XXV, 52, 55, 5i, 41). Si non liincs mitli quo, 
vide cum quo. Si ergo opera illa omnia regnum Dei 
non potsidebiint ; imo iion opera, ted qui lalia agunt ; 
nam opera lalia in igne noii erunt : non eiiini illo 
igne ardenles fnraturi sunl et aduUeraluri ; scd qui 
itUia agunl, ri^gnum Dei non pottidebunt : iion ergo 
eruiit a dextris cuin tllis quibus dicetur, Veuite, bene^ 
dicii Palrit ma, percipite regnum ; qiiia qui latia agunt, 
regnum Dei non postidebunt. Si ergu a dexiris nuii 
crunt, non reslat nisi ut sinl a tiuistris : siuistris quid 
dicet ? /<e tn ignem wternum : quia erii lemput eorum 
in oitemum. 

21. Expone ergo, inquit, nobis, ligna, fenum, sii- 
pulam qui xdiflcmt super fundamentum , quomoibi 
nun |iereaut , sed saivi flaiit ; sic tameu qiiasi per 
igncm. Obscura qtiidem illa quxstio, sed, nt possum, 
breviter dico. Fratres, sunt liominet omnino con- 
tcmptores saeculi liujus, quibus non est grjtuin * quid- 

» ^kVx. otaUqMoiMss. Abl, natfim ; au! cumLov., notim- 



lOIS ENARRATIO IN PSALMUM LXXXt 

«|titd temporaliter fluit ; non liaereni dilcclione aliqna 

terrenis operibiisS saticii, casil , conlinentes , ju«ti, 

fortassis et oinnia sna vendenies et pauperibiis distri- 

buentes, afit piissidentcs tanquam non po<sidcntes, 

et uieiiics lioc nnindo lainpinm non uieiites ( I Cor. 

Yu,50,3l). Siinl aiitcin alii cpii rebus infinnitati 

concessi^ iiili:creiil ali'|iinnliim jd.leclionc. Nou rnpit 

Tiilaui alienani ; scd sic ainnt siinm , ut si penliderit, 

coiituH)eiur. Non appeiit uxorcm aiieiiam ; sed sic 

inb^iet su«, sic misceltir siuc, ni modum non ibi 

tencat prxscripium kibulis, liberoriim procreando- 

mm causn. Non toliii nliena ; scd repctit sua, et hnbet 

cum fraire suo jiidicinm : talibus eiiim dicilur, Jnm 

qnidm omnino delktnm etl in vobii, qma judicia habe- 

li$ voHuwn (Id. vi, 7). Vcnim ipsa jiidicia in Ecclesia 

jniiet agi, non ad fonim iralii ; tamen delicta esse 

dictt : cotileiidit eniin christianns pro rcbus tcrrenis 

an.pliiis qiiam decet eitm ciii promissnm est rcfpium 

coelonini ; non Ininm cor sursuin levat, sed aliqiiam 

partcm ojus traliit in lerra. Denique si Tcniat lentatlo 

dticcndi ' mariyrii, iili qui habent in fundamento 

Clmsitim, et a*dincant nnrum, nrgentuin , lapides 

prciiosos, qnid diciint cx hac opporiunilnte ? Bonnm 

tsi miiii dissolvi, et essc ciim Christo (PMHpp, i, S3) : 

alacres curriini , irut nihil aui modicc de tcrrena fra- 

gilimie conlrisiaiitur. Illi autem ainnnles rcs pro- 

prias, diniios proprias, graYiier contiirbantiir ; fenuin, 

ct Biipnl:i, ei 1i};iia nrdcnl. Ilabeirt ergo ligiia, rcnuin, 

stipninni sui»cr ruiidnnieiiliim ; sed rcniin coiiccssa- 

ruin, non illiciiaruin. Dico enim, fratres : possides 

fuudanicntuin ; luTrc coelo, cnica tcrrnm. Si tnlis es, 

Don aMlillcas nisi aiiruni, nrgcutum, ct lapidas prc- 

liosos. Cuni auiem dixcris, Amo posscssioncm istam, 

limeo nepcrent ; et iniminct dniniium, ct lu contri* 

siaris : non quidem prrponis cain Chrislo ; nnm sic 

ani.is pofsi*8Sioncni isiam, ut si dicaiiir tibi, Ipsam 

vis, an Clirtsttini ? ctsi trisiis cam pcrdis, pliis tamcn 

ampleeifris fNirisliim, qticm posuisii an fundnmcnto : 

salviiseris lanqtiain per tgnem. Aiidi nliiid : noii poies 

leiiere poss4*ssimtem isinm, nisi dixeris falsiim lesti- 

nioniiim. Et h<»c non farcre, Chrisliim in fiindaniento 

ponore cst : Veriias eiiim dixit, Ot qnod meniitnr^ 

oceidil ammam (Sap. i , i I ). Ergo si possessitinem 

luam diligis. non lamen proplcr illam fncis rapinam, 

iton propier illain dicis nilsuin lestiinoniuin, non pro- 

pter illnm.facis honiiciditim. non proptcr illam falsum 

Jiiras^non propier illnm Christum ncgas ; eo qiiod 

iion propter illain Tacis ha*c, Christum liabes in fun- 

damenio. Sed tamcn quin diligis illnm, et contristaris 

si perdas illam ; siiper fundamenlum posuisli , non 

auniin, aut argentum, aut lapidcs pretiosos, sed ligna, 

feiiuni , siipiilam. Salvus ergo eris , cum arderc co* 

t>erit qiiod aRdincnsli; sic tainen quabi per ignem. 

N(*mo cnim super fundHmenlnni hoc aniincans adtil'* 

tcria, blasphemias, sacnlegia, idololairias, perjurin, 

piitet se salTum futiirum per ignem, qunsi ista sint 

ligna, feuuin, etiptila : sed qui aedlficat amorem teite* 



iOiO 
norum super fundamenlum rcgni coelorum, id est, 
super Chrisium ; ardebit amor rcnim temporatium, 
et ipse salTus erit per idoneum fundnmenium. 

22. [ teri. i7. ] Inimid Uomini meniiti snnt o , di- 
cendo« Eo ad vinenm, ei non eiindo {Maith. xxi, SO): 
eterit /empasfonrm, iion ad tcnipus, sed in (eternnik, 
Et qni siiiit isti ? Et cibarit iltoB ex adipe frwnenti. 
Nostis adipem frumciKi , tinde cihnntiir niulli inimici 
qni mcmiti sunt ci. Et cibavit illos ex adipe frumentt; 
misctut eos Sacrnmentis snis. El Judain , qiiando de«» 
dit hucccllam ( Jonn. xiii , 26 ), cx adipe frunienti eU 
bavil : et inimiciis Domini mentitus est ci , et cHl 
tempus cjns in a:tcrnum. Et eibavit itlos ex adipefrk* 
menli; et de petra melle taturavit eo$. ingralos ! Q* 
bavit ex adipe frumenti^ et de petra melte saturavil Mi. 
In eremo de peira aqiiam produxit ( Exod. xtii, S ), 
non mel. Md snpieniia est, primatum dulcoris teneAi 
in esciscordis. Quam muitl ergo inimici Domlni roei- 
tientet Domino cibaniur, non solum ex adipe ftti- 
mcnii, sed etiam de petra melle, de sapientia Christl! 
quam multi delectantur Tcrbo cjus et cognitione si» 
cramcntorum ejiis, soluiione parnbolarum ejns, qoAln 
multi dclectaninr, qiiam multi clamaiit ! Et non Uk 
lioc mel de quolibet homine, sed de petra : petra aA- 
tem crat Cbristus ( I Cor. x,i). Quam mulii ergo si- 
tlaniur de melle isto , clamant , dicunt , SuaTc tti; 
dicunt, Nihil mcliiis , nihil dulcius vel inlcl!igi t^ 
dici poiuit ! et tnmen inimici Doinini mentiti sunt Ai 
Nolo amplius immornri in rebus dolcndis : quanquani 
terribiliier Psalmus ad hoc finitus sit, tamena One 
ejiis , obsecro vos , reciirramns ad cnput : ExmltatiB 
Deo adjutori noitro , conversi ad Deuin *. 

Et pott verbum : 

25. Non parnm Tcstrns mentcs in nomine ChrM 
divina specticiila lenucrunt, et suspendenint tos , 
non soliim ad appeienda qua^dam , scd ad qn.fdaAi 
eiiam fiigienda. Ista sunt speciaciila iililia, salubrla, 
aidificnntin , non desinieiitia : iino et dostruentia, M 
;rdificanlia ; desiruentla recenlcs dcos , xdificanthi 
fidem in Tcnim et a^tcrnum Denin. Etiam iii crastl' 
iium dicm inviLimus Charitniem vestram. Cras illi 
habcni , ul nudiviinus , mnre in theatro : nos halie»» 
mns portum in Cliristo. Scd qiioniam pereiidino die, 
id esi, quarta snbbaii, non possiimus ad mcnsam Cj^ 
prinni conTcnire , quia festivius est snnctorum 
Martyruro ; crastino ad ipsam mensam conTCnla- 
miis. 

IN PSALMUM 1.XXXI 
ENARRATIO. 
i. [vert. i.] Psalmns ipri Ataph. Psalmo hn\t 
lltulum, sictit aliis qoi simiiiter praenotantur, Td no- 
men ejns bominis indidtt , a qoo scripiiis csi , tel 
ejtisdem nominis interpretaiio; ut ad Synagogam, 
quod esi Asaph, ejos inteDigentia referatin* : presetlim 



' Fen^riensls Ms., opibm. 

* rliiTPt optiin» nofse Uffi., dkefldi. 



1 m fidd. omissa fnerant tac Tdrfaa : CM>eru ad Mnn. 

n poU verbum : quae nos rcstituimus ex Mss. 



1047 S. AUGUSTIM KPiSC»)PI 

^ui:i lioc e.i priinus ejus veisus asslgnal. Sic tMiini ir,- 



i04S 



rJpit : Deut stetit in synagoga deorum (a), Quos nlique 
dcos absil ul inlelligauius deos Gentium , sive idola , 
Sive aliquam pricler boniinfs coeleslem terresirein^o 
Greaturaro -. cuni piilo pusl iiuiic versuni idem isic 
psaliuus asserat, et qiios deos inteirt^^i velil , in quo- 
rom synagoga stetil Dcus, apertius expriinat, ubi ait : 
Ego disd^ Dii ettis, et filii AUissimi omnet : vot autem 
sieut hominet moriemini, et slcul unut de principibus ca- 
detit, In horum crgo synagoga (iliorum Aliissiiiii, dc 
fiuibus idcm Altissimus por Isninm dicii «ff/iosg^nm 
et exattavi; ipsi autein me spreverunt ( Isai. i, 2 ), sietit 
Deus. In synntfoga populum Isracl accipimus; quia et 
ipsonim proprit* Synagoga dici solct , quamvis et Cc- 
clesia dicia sil. Noslram vero Aposloii itunquam syiia- 
gegam dixeruni, sed scmper Ecclesiam : sivedisccr- 
^nendi causa , sive quoil inter congregaiionem unde 
Synagog:! , el convocationem unde Ecdesia noinen 
accepit , disiet aliquid ; qiiod scilicet congregari et 
pecora solent , atque ipsa proprie , quorum et greges 
proprie dicimus ; convocari aiitem magis cst utenlium 
rttione, sicut suiit homincs. Uiide ex persoua ipsius 
Asapk In alio psaluui canitur, Quasi pecus faclus sum 
ajmd U, et ego sempcr tecum (PsaL lxxii, 23) : quando 
Htique , quamvis iini vero Deo mancipatus videretur, 
pro magnis tamen ac sumniis bonis ab illo carualia , 
ierrena , temporalia i*equirebat. Invenimus eos sape 
eliann filios appellalos ; non ea gratia quae ad Noviiin 
Testamenlum pertinet , sed illa qux ad Yelus : quia 
et ipsa gralia est qiia elrgit Abraham, et ex ejus carn«; 
tam magnum populum propagavit ; qiia nonduin iia- 
lo^, Jacobdilexit, Esau aiiteiu odio liabuit (Malach. i, 
2, 3 ) ; qua liberavil cx i^Ci^ypto , qiia iii lcrram pro- 
mlssionis, ejectis Gentibus , introduxit. Nisi enim et 
i|)sa essct gratia , non utique de nobis, quibus non ad 
terreniiin, sed ad rcgnum cor.lonim capessendum daLi 
est potesias filios Dei fieri , in eodem mox Evangelio 
dieeretur qiiod accepimus gratiam pro gratia ( Joan. 
1, 1!2, 16 ) ; id est, pro Tcsiamenli Veteris proinisso- 
iiibus, Testaineiiti Novi promissiones. Liquet igitur , 
•liiautuin cxisliino, in qua deoruin synagoga sieterit 
l)eus. 

2. Deiuccps requirendum est utruin Patrciu , ^ii 
Filium, an Spirituin sanctttm , an ipsam Trinitaiem 
accipere debeamus stetisse tti synagoga deorum ; in 
medio autem deos discemere : quia et singulus quisque 
Deiis y et ip:<a Triuitas unus Deus. Non quidem facilc 
cst hoc eliquare ; quia et non corporalem, sed spiri- 
tualem Dei pnpsentiam , qux congniit ejits siibsUin- 
the, negari non potest adesse conditis rcbus, inirabili 
Tldelicet et vix paucis intelligibili niodo, cui dicitur : 
Si anendero in coBlum, tu iin es ; si descendero in infer- 
mim y adet { Psat. cxxxvm, 8 ). Unde merilo perhibc* 
lar siare Dciis in congregatione liominiim invisibili^ 
lor, sicut eeeliim et terram ipse implet , quod per 
proplieuni de se ipse pnedicat ( Jerem. xiin , 24 ) : 
iiec tanuim perhibetiir, sed pro captu mentla huouinx 

(a)Htuic j^. 1 habes iicm cxpositum iu Cnarr. PsaL xctv, 
B. C. 



utcumque cogno.^cilur slare i:i eis qu;c crcavit , shel 
homo stet et audiat eum , et gaudio (jiaudeai propter 
ejus iniimam vocem {Jonn. iii , 29). Veriiinuimen , 
qiiantum arbitror, psaluiiis iste insinuare aliquid mo- 
litur, qiipd ex quodam lempore facium est , ut staret 
Deus in synagoga deonini. Nam.illa siaiio qua coelum 
el terrani implel, nec ad Synagogam proprie pertinct, 
nPX5 tempore variatur. Deus itaque stetit in synagogd 
deofum , niniirum ille qui de se dixit : Non sum mis" 
sus nisi ad oves quoe perierunt domus Israel ( Matth. 
XV, 2i ). Dicitur ei causa : In medio aniem deos dis- 
cernere. Agnosco igiiur Deum stelisse in synngoga 
dcoriim, quorum patres, et cx qutbus Chrislus sccundum 
carnrm : ut eniin stnret Dciis in synngoga dcorum, ad 
hoc ex ipsis seciinduin carnem. Sed quid Dcus? Ne- 
qite eiiim qiialcs illi , in qiioruin deoruni synagoga 
stelit; sed, sicut illic Apostolus sequitur, qui estsuper 
omnia Deus benedictus in scecula ( Rom ix, 5 ). Agm» 
sco , inquam , stciisse ; agnosco el in medio Deuin 
sponsum, de quo amicus ejus quidam dicit : In medio 
vfstrum stat, quem vos nescitis ( Jo/ui. i . 2B ). Onii pe 
de quihus paiilo post in hoc psalino dicitur, iVesciV'- 
runt^ neque intellexeruni , in lenebris ambulant : lesii- 
ficatur et Apostolus, Quoniam cacitas ex parie hrael 
facta esl, ut plenitudo Gentium intraret {Rom. xi, 25). 
Stantem quippe in medio sui videbant cum ; sed non 
eum videbant Deum , qiialetn se volebat videri , di- 
cens : Qui me vidit, vidit * et Patrem { Joan. xiv, 9 ). 
Discernit autcm deos, non corum meritis, sed gratia 
sua ; ex eadem conspcrsione faciens alia vosa in ho- 
norem, nlia in contumeliam { Rom. ix,21). Quis 
eiiim te disccrnii? Quid enim habes, qiiod noii acce- 
pisll, si niitcm accc|usti. qiiid glorinris i{uasi non 
arceperis ( I Cor. iv, 7 ) ? 

5. [ vers. 2, 3.] Auili vi vocein Dei discernenlis , 
nudi et vocem Doniini divideniis flammam ignis(P<A/. 
xxviii, 7) : Usquequojudicalis iniquilalem,et facies pec- 
cantium «fimif ii «^ Sicut alibi : Usquequo graves corde 
(Psal. IV, 3)? Niimquid et usqiie ad adventum ejiis 
qui lumcn est cordis ? Dcdi lcgem ; duriter restitisiis : 
iiiisi Prophetns; injuriis afTecistis, nut intcrlecistis, nui 
hasc agentibus connivistis *. Sed ut illis nec loqoi di- 
gnum sit, qui occiderunt servos Dei praemissos ad 
se ; vos qui cum hnpc ficrent taciiistis, id cst, vos qiii 
cos qui lunc incuorunl , velul innocentes iniitari vo- 
liiistis, Usquequojudicatis iniquitatem, et facjes peccan- 
tium sumitis ? Numquid etiam nunc el ip»e hxres ve- 
niens occidcndus est ? Nonne ipse propter tos sine 
patre csse voluit tanqiiam piipillus? nonne propter vos 
csurivit et sitivit ut egenus? nonne ad vos clamavit , 
Discite a me quia tmtis snm ot humilis corde (Matth. xi, 
29 )? Nonne pau(>er factus est , cum dives essct , ui 
ipsius paupertaie ditaremini ( II Cor. viii, 9)? Judi- 
CQit crgo pupitlo et egeno ; hutmlem et pauperem justi' 
fieaie. Non illos propter se siiperbos et divites , sed 

^ Stc Mss. At edd., Qui me Hdel, videt^ etc. 

* Er., conkilndstis ; et infra, loco, comixerunl^ hahel, 
conhibuerunt. AUpie iu vetcres libri, ia quibus pro vcrbo> 
conmveoj coostaoter scriptum eat, cctHabto. 



f OiQ ENAUnATU) IN TS 

biiini proplcr vos liuiuilem el p;iuperem , jublum cre- 
iViXe^ jusium pncdicaie. 

4. [ms 4-1 ^t'^ inviilebnnt ei, ncc omnino parcent, 
direiiies, IJic nl hcerei, venite^ occidamus eum^ ei 
rostra erit insrediias (Malih. xxi, 08). Auferte ergo 
inovem^ et paupcrem de manu peccntoris eruite. Ilirc 
ilicin sunt, ul scirelur m eo populo in f|uo naius et 
ocrisus est Chrihtus» nec illos fitis^te immunes a lauto 
gcolere, qui cuiu essenl tanlx muIliiiiJinis, iit eos sic- 
nl Evangeliiim loquiiur, timerent Judaei, el propler- 
ea in Clnisiuin niaiium niiiiere noii aiiderenl (Lue, 
XXII, i), postea connivcnini, eumque interiini a ma- 
lignis el invidis Jiulaorum principibiis periniserunt; 
qiiisi voluissent, tiinerenlup somper, utnnnqiiam in 
illum sccleraioruni prevalcrcnl inaiiiis. De liis quippe 
el alilii dlciiur : CflM(»i mii/i nescierunt la!rnre(lsaL 
Lvi, 10). De his etiain illnd : Ecce quomodo justus 
peiiit, et nemo con»derai (/rf. lvii, i). Periil, quan- 
lum in ipsis est, qui eiim perdere Tolueruiit : nam 
qiioinodo illc possel fierire moriendo, qiii eo niodo 
poiius qiuid crat pcrdiluin recpiirebat? Porro, si isti 
Jusle increpnnlur, mcrilnqne arguunlur, qui tnntum 
scelus fieri dissiiiiulando sivcrunt * ; qiiomodo incre- . 
pnndi, aot ne iiicrcpaiidi quidem, sed qua severitate 
damnandi suiit qui boc consilio malitiaque fece- 
runl? 

5. {vers, 5.] Yerumtamcn omnibus, quod sequitnr» 
rectissiine congruit : Nescieiunt, et non intellexerunt, 
ifi tenebris ambulant. Quia el illi, si cognovissent, 
nimquam Dominum gloriae crucifixisscnt (I Cor, 11, 
8); et illi, si cognovisseiit, niinquam Barabbnm libc- 
raiidum, el Cbristum crucifigendum peicre consen- 
sissent. Sed quoniam supra raemoraia cacitas ex 
parte Israel facla est, donec plenitudo Genlium intraret; 
jier hanc utique illius populi c;rcitatem crncifixo 
Christo, movebuntur omma fundamenta terrte, Sic mota 
siinl, el moTcbunlur, donec iiitret quai prirdeslinaia 
csl Geuiium pleniludo. Nam et in ipsa morie Do- 
imni lerra mou est, cl pclne sciss;e sunt (Matth. 
\\vii,5i). El si inlelligamus fundamenta terr», ler- 
rcnonim bonoruin copia fclices : recle prxdiclnm est 
f|uod movercnlur, vel admirando sic amari, sic coli 
liuiuiliiaicm, paiiperialem, morlem, telul magnam 
secundum ipsos miscriam Christi ; vel ipsi quoqiie, 
liiijiis mundi vana folicitnte conlempla. illam diligendo 
;iiqiic seclando. Ua moveiitur omnia fundamenla 
inne, cumparlim miraulur, partim etiam commu- 
laniiir. Siciii enim non absnrde dicimus fundainenla 
coeli, qnibus regnum coelorum siiperxdilicatur in 
sauclis et fidelibus, quos di( il Scriplura lapides vi- 
fos(l Fetr, 11, 5) : quorum funilameiitum est primi- 
lus ip>c Chrisius cx virginc; de quo dicit Aposiolus, 
fuitdamentum aliud nemo potest poncre prteterquam 
quod positum est, quod cst Christus Jesus (I Cor. 111, 
il) : deindc ipsi Aposloli el Propheta», quoruin an- 
cuirit^te locus coelestis eligiiur, ut eam scctando cn- 
a.^ificemur ; unde dicit ad Ephcsios, « Jam iioii csiis 
percgriui et inquilini ; sed estis civcs sanclorum ct 

» F/H., sUuerunt. Meluis corb. Mss., siveruM. 



\LMUM I.XX3CI. mv> 

donieslici Dci, siipcrxHlificati supra fundameniuiu 
Apostolorum et Proplietarum, ipso summo aiig*ilari 
iapide existente Cbristo Jesu, in qiio omnis sedificsi- 
tio compncla crcscll in tcmplum sancliim in Domiiio > 
{Ephes. 11, 19-2i) : lln non inconvcuiciiler fiindar- 
nieiita lerra;inicHiguntur, quoriim ttTrenaiii felicita* 
tcin pr.Tpollciil(Mn olqiie polentem iiomiiies invi- 
dcndo, eoruiii aiictorilnlc ad hujiisiiiodi bonn concu- 
piscenda pertrabuiilur, ct ndipiscendo coirdificantur 
taiiqiiam lefra siiper tcrrnm, sicut in illo superno 
sndificio ca^liim su|)er coelum ; quia et peccatori di- 
cliini esl, Terra es, et in terram ibis (Gen, iii, 49); el, 
Ccsli enarrant gtoriam Dei^ cum in omnem terram exiit 
sonus eorum, et in fincs orbis terrce verba eorum (Fsalm 
xviii, 2, 5). 

6. [vers. 6, 7]. Tcrrenaj aulcm feliciiatis regnum 
suptTbin e^l, contra qtiam venit bumiliins Chrisli, 
exprobranseis quos vult cx bumililatefilios Altissiini 
faccre, atque increpaiis : Ego dija, Dii esiis, et filii At- 
tissimi omnes. Vos autem sicut homincs moriemim, et 
iicut unus ex principibus cadetis, Sivc nd illos dixerit, 
Ego dixi, Dii estis^ etfHii Altissimi omnes^ ndeos iilique 
qui pra^destiiiaii suiit in vitamaeiernani; ndaliosvero, 
Vos autem sicut homines moriemini, etsiatt unusex 
principibus cadetis^ lioc modo eiiam deos disceriiens : 
sive omiies simul incrcpat, ut obcdieiilescorrectos- 
que discernat, Ego, inqttit, dixi, Dii estis et fiiii Al- 
tissimi omnes; id est, onitiibus vobis promisi coele- 
stem felicilatem; vos autem, per infirmiiatcm carnis, 
iicut homines morieminiy et^ per claiionem auimi, sic^ . 
vl, unus ex principibus, id est diabolus, non exiollc- 
roini, sed cadetis, Vclut si dicerct : Cum fciin panci 
sint dies vitx vcstrx, ut cilo sicut homines moria* 
mini, non vobis prodcst ad correclioiiem ; sed tan« 
quam diaboliis, cujns dies in hoc sxcuio multi stint, 
quia cnriie non moritur, extollimlni, ut cndalis. Pcr 
diabolicam quippe siipfrbinin factum esi, ut Christi 
glorix pcrversi et ca^ci principes Judxorum invidis- 
sent : per lioc viiium factum est et .fit, ut Christi 
usqiie ad morlem crucifixi humilitaa vilescat eis qui 
hiijus sxculi diligunt excclleiitiam. 

7. [veri. 8.] Proinde ut hoc vitium sanetur, cx 
ipsius prophetae persona dicitiir : Surge, Deus, JUdica 
terram. Tumuit ' eniin terra, cum le crucifigeret. 
surge a morluis, et jiidica terrnm. Quoniam tu dis" 
pcrdes in omnibus ^^(i'6u< : quid, iiisi terrani? hoc 
est, eos qui terrena sapiunt ; sivc ipsum aflectum in 
crcdentibus terrenae cupiditatis et elationem absu- 
mens ' ; sivc non credentes, lerram conterendair. 
perdeudainqiie disccriiens. Sic per menibra sua, 
quorum conversalio in coelis est, judicat lerrain.el 
disperdit in omuibus gentibus. Nec praierentidnm, 
quod nonnulli codices habent, Quoniam tu iupredita* 
bis in omnibus genlibus : quia el hoc non inconvo* 
nienter accipitur, ncque ut simul utruinque sit quid* 
quam rcpiignat. Fit crgo hxrcditas ejus per charita- 



« Sic meliorcs Mss. At Edd., limuit. 

* Edd., afitimm. Emendaiilui ••••/*<orita«nM< 



1051 iS. AUGUSTIM EPISlOPI 

tem, quam suls prnpcepli» el gralia nrisericordiier 
excolendo, lerrenaro disperdit cupidiiatem. 



40.N2 



IN PSALMUM LXXXII 
KNARRATIO. 
«. [rers. 1.] Psalmi linjns liHiliis e«l, Canticum 
Viahm A*a\ih. Jain s,i'po dixiniiis quid inicrprcletiir 
As:»pli^ id oA, Coiigri gaiio. Ilomo orgo illc qiii voca- 
balnr Asnph, iii flgnra coir^^reKniionis popiili Dci in 
niiitiornin psalinonini lilnlis poniliir. Gi"i*ce anlrm 
roMjirrgalio syiiag<'ga ilirilnr, /jnod vrliil proprinm 
nniDCii Jud:i ornni populns Ipiinil, nl Syn:»g«»ga appel- 
laroliir; siciil pe^puliis riuisiiaiiiis tiNiialius vocatur 
Ecclcsia, ciiin el ipse iiiiqne ci>ngn'g«lur. 

2. \vi*r$ 2.] Populns icupie (>('i in islo psalino di- 
ril : De\n. quig timitis erit libi ? Ou'»<l ego arMtror ac- 
ciMnniod.itiiis accipi in (.liristo, «piia in similituiline 
hoininuni facins, piiUituscst aheisa fpiihuscnntein* 
ptiis c^t, f>:vloris liominihus comparandns : nam ei 
jnif^r iniqi<o< ilcput.ttus est {Itai. Lin, ii); sed ad hoc 
tit jiidirniTliir. ('.niii aniiMU vcniit jndicatnrus, luiic 
fiet «iuoil hic diciliir, Deut, quit similit erit lihif Si 
rnim Psalnii non solfrent IiHpii ad Doinicnm Cliri 
ttmn, noii diccretiir eiiain illud, quod ipsi dicinin 
esse ntiiliis poiesl diilMLnic (idelinm : c TUronns tniis, 
Dcns, in s:rr.nliim s:rcii1i, virga directiJnis, virga 
n^gni tni r dili^xi^ti jusliliam, et odisli ini<tnil«lcin ; 
proplcrca iinxit le, Dcns. Deiis tnns oleo cxsuliationis 
pn» partiripihus lnis i [Ptal. xliv, 7, 8). Iluic ergo et 
nunr diciliir, Deut, qnis timilit erii libi? Multis enim 
similis in hnmiiituic os^c volnisii, iiS(|iie et latroitihiis 
qui tecnm snnt cruiinxi (Lun. \\\iu 53); sed in cla- 
rilaie cnm vc:iies, quit timiUt eril tihi ? Q:iid rnitn 
magmiin diciiur, cuin Deo diritiir, Quit timilit erit 
C/6i; iiisi ilii dicaiiir, qni similiscssc h'*minibus vo- 
luii, rormain sorvi »cci|iicns, '*n similitndine homi« 
nuiii ractiis, et liahitn invcnins nt homo {Piiilipp, ii, 
7)? Et idoo iion aii, Qnis similis csl tihi? quod ntii|ue 
rcctc dirorornr, si lioc ad diviniuilem refcrrclnr. 
Qiii:i vcro ad rorniam servi rclaluui csi, tunc ejus a 
ca'loris hominihiis dissimililndo apparehit, qnando 
app^irehit in gloria. Ideo seqniiur, ^e tacent, neqiie 
eompetcarit, Deut :quia primo lacuil, nt jiidicaretur; 
quando sicui agnus corain toiidenle f^c fnit sine Toce, 
sic iHm aporuit os siinm {hni, lii, 7), et suam com- 
pesruit poiesiatem. Qiiam ut se compescere ostcn- 
/ derct, ad illam ejus vocein qiia dixit, Eijfo imiii, bi qui 
eutn at prehondondum qiiTrehanl, rodionmt retro, 
ei ceciderunt {Joan. xviii, 5, 0). Quando ergo tone- 
reiur atqne p:iterelnr, nisi sc ipsc cohiheret atque 
campescoret, ct i|uod.im modo miligarct? Nain et sic 
quidam intorprctati sunt qiiod hic posilum esl, Neque 
eompetcaris Deu%, iit dicerent, Neque miteuas Deus. 
Ipsc alihi dioit, Tacui; numquid semper tacebo {Isai. 
lui, i4)?CuidicUur hic, ne taceas; de illo alihiiitci- 
tiir, Deus manifestus tenict, Deus nostet^ et non skUbtt 
(Psal. xiix, 3). Dicitur hic, Ne taeeas: uaiit enim, 
ut judicaretur, quando venit occullus; noii autem ta- 
cebit, nt judicei, quandovcnict manir«eius. 



5. [»«••. 5.] Quoniam ecce inimicl tui sonueruni; et 
qui oderunt te exiulerunt caput. Novissimos dios sl|nii- 
ficare mihi videtiir, quando baec quie niinc molii com- 
primuntur, in lilieram voccm ernplnra sunt, scd plane 
irraiioiiahilcm, ut sonifiis majjis qnam locniio vi*l ser- 
iiio dicondu< sit. Non ilaqiio inncodisse incipicnt, sed 
qni odrrnnt le, lunc levahnnt rapiit. Nec capiia. »cd 
eaput; qiiando ro |)ervenlnri siitit, nt eti.nn illnd ca- 
pnt hal»eanl qiiol exlollittir snpcr omne qiiod diciliif 
nciis ct qiioil coliiiir: nl iii illo maxlmc iniplcatnr. lytd 
se exaltat, humiliahitur (Luc. xiv, i I) ; ot ciim eiim illo 
cni diciliir, Ne taceat, heque miietcas Deus, inlcrncicl 
spiritn oris siii, el evaciiabit illnmin.iiionc pr.T9i>ntiaB 
siix (II Theu. II. i, 8). 

A. [vers. A.] Supfr poputum luum niatignaterunt 
eonsilium; vel, siciil alii codices hahcnt, asiute cogila* 
verunt consilium^ rt cogitap *ruut adversus sanclos tuos. 
Irrideuier ista dicunlnr : qiiaiidocnim valcrenl iiocero 
po| ulo vel p*ehi Dei, vcl sanctis ejiis qui noverunt 
diccre, Si Deus pro nobis^ qui$ conlra nos {Rom, viit, 
51)? 

5. [vers.5.] Dixerunt,Venite,ct disperdamuseosd^ 
genie. Singiilarcm niimcrnm posnit pro plurdi ; sicut 
dicitiir, Giijiis cst lioc pcciis, eiiamsi de gi cge inlcr- 
rogolnr, ct intclliguntnr pocoia : deiiiqiic alii codiccs, 
de genlibusj haltoiit; nhi m:igis iiilerproics inlciicclnm 
qiiaiii vcrhiim secnli snut. yeuite^ et disperdamus eo$ 
de genle. Ipse cst ille snuus qiio sonneriiiit tnagis 
qiiam locuii siint , qnoniain inaniicr iii:inia siropue- 
runt. Et non memoretur nominis Israel ultra. lloc alil 
plinins dixernnt, Et non sit memoria nomiuis Israel 
adliuc. Qtiia memoretur nominis^ in laiina lingtia iniisi- 
laia loiutio cst; potiu^^ cniin dici solet, memoretnr 
nonicn : sed e:ulcni ipsa scntenlia cst: nam qni dtxit, 
memoretur nomiiiis^ graK^im ti^nstiilit I<»ciili(>noin. 
/sr/7«/auicmhic dehet intelligi titiqiie semen Abraha;» 
cui dicit Apostoliis, Ergo Abraha semen estis, secun" 
dum promismiiem hmedes {Gulat. iii, i9) : iion Isracl 
seciindtim cariiom, de itno dicit, Videle Israel secuti' 
dum cnriiem (1 Cor. x, i8). 

6. [vers, 6.] Qiioniam cogitaverunt unanimiter^ simui 
adversus te ieaaiiieiituin disposuerunt : qiiasi |u)ssciit 
csse fortioros. Testamcnluni sane in Sciit>tiiris iion 
illnd solnm dicilnr, qnod non valet nisi tcsLnlorihiis 
moriuis; scil on>ne p:iciuin et placilum testaineuluii\ 
TOc:ib:iiit. N im Lahau el Jacob tcsumenlum recernnt 
{Gen. XXXI, 44), qnod ntiqne eiiam iutcr vivos vale- 
rel : et iDnumcrabilia lalia iii divinis leguntur elo- 
qniis. 

7. [prrs. 7, 8.] DeindeincipitinimicosChrisiicom- 
memorare siib quihusdam vocahiills Gentium : quo« 
ruin Tocabnlorum iiiterprelatio satisindicatqiiidTcIit 
intclligi. Talihiis enim nominihus convcnientiSNime 
lignranlur veriUilis inimici. Idnm:vi qnippe hiterpre- 
taniur, vel Sangninei, vel Terrcni : lsinaelit;c, OI)e- 
dienles sibi ; utique non Deo : scd sihi. Moah, Kx p:i- 
tre : qiiod in malo non iDteUigitar melius, nir.i cum 
itisa historia cogitainr, quod pater Lot filiae siia^ illi- 
ciie sc uter.ti pennixtns eum genuit; quia es ipsa re- 



1053 KNARRATIO IN 

tale nomen accepit (Gm.xi», 36 el 57). Bonas autem 
fKiter, sed siciiC Lex *, siqiiisen legiiinie ulatur (I Tim, 
1, 8), non inceste el illicite. Ag:ireni, ProseWti, id est, 
advenrc ; qnn noiiiine sipiincintnr iirer iriiniiros po- 
pn!i Dei, non ilii qni civcs finnt; scd qni in nnimo 
aliciio atquc adventilio pcrsevf^ninl, cl noorndi ocrn< 
Mniie iiivofiin se ostendniii. Gel :il. V:)lti< v:iiia« id i*st, 
IhllaritfT Inimilis : Ainon. IN>piilii^ iiiHiitliis, vcl Po- 
pnliisiiia^roris : Amnltx^li, Popiilns linjr'*»»^; "nde 
alihi dictnm rst, Kt ininitn ejus lerram litigenl (P$nL 
LX\i, 0). Aiirniji^cna», qnnmvis ct ipso noinine Intino 
se in licent nlionos, el oh lioc con^qnon*cr iniiniros, 
inmeii in linhnro dirniilnr Pliilisliini ; qiiod inttTpre- 
tatnr Cadenlt*s p<itione, velnt qiios focii ebrios tiixiirin 
sae<*nlnris. Tynis lingu:i liehrxa diriiiir Sor; qnod 
sire Aiigib>lia sive Tribnlniio interpretetur, sccnndiim 
illiid accttiicndiim est in liis iiiiniiois populi I>ei, qiiod 
ail A|iosio1iis : Tiibulatio el nngmtia in omneni nniinam 
kominiM opernnli$ malum {Hom, ii. 9). Oniocs crgn lii 
$ic eniimerantur iii iioc ps:ilmo : Tabernnculn Idumafo- 
rum el Itmaelitte, Unab et Agnrcni^ Gtbnl et Amon et 
Amalech^ et alienigenw enm habitantibm Tyrnm, 

8. [viTi. 9.] Rtt:in)|iiam iiidicnD^c:Mis:iinqunresint 
inimici populo Dci, adjnngil el dicit : Elfnim Assur 
remi eum illis^ Assiir antcm |>ro i|>so dinlMdo fignrate 
inUirgi sulct. qiii operatur in liliis dinideutiae (^)»/i«s. 
D, S), lauqunni in Tnsis siiis, iil opptigneiK po|Miltifn 
Dei. Faeti siinI, inqiiit, in adjuloriuin filiis Lot : q^ria 
cuiincs iiiimici, o|ierniile in se principe siio dialNilo, 
facti wnt in adjuiortum fiiiis LoU qui interpref:tiiir4>c- 
ilinaiis. Aiigeli auicm apostatici bciic int<ll>igtiiiV}r 
tiiiqnnm (iiii declinniionis; a vcrilate qnippe dccli- 
iiaiido, in sntcllitmm dialNdi disc^*SKcriml. Ili siiiit de 
qnihiis dicit A|iostoins : c Noii esl vot»is collncuitio 
advci-sus cartiCiii ct saiigiiiiieni ; scd adversus princi- 
pes et potcstalcs ct rectorcs muiidi lcncbniriim ba- 
rnin, a<lversiis spiritmilia itcqnitix* iu c<£!cslibiis i (Id, 
\\. 12). Quaproptcr* istos iiivisibilcs itiimicos adju- 
vaut homines iidideles, in quibus opcrantur ad op- 
pugnaiiduin populmn Dei. 

9. [ters, iO-13.] Jam nunc videamus qiiid impre- 
cctur itnipheiicns spiritus, m:igis pntMiicens qiiatn 
iiialedicetis. Fac illis, inqiiit, ticul Madian et Sisarce, 
sicul Jabin in lorrenle Cison. Disperierunt in Endor, 
facti sunt ut stercus terrcs, Hos onines sccundiini bi- 
aloriam popubis Isracl, qui tuiic ernt popnliis D« i, 
debellavit et vicit; siciit eiinm iltos quos deinceps 
coinnieroorat, dicens, Poneprincipes eorum sicut Oreb, 
tt Zeb^ et Zebee^ et Salnmm (Judic, iV, vii, viii). In- 
Cerpretntioncs auiem eorum nominum istne sunt : Ma- 
dian itilerpretntur Decliiians judicium ; Sisara, Gau- 
diiexclusio; Jabin, Sapiens. Sed iu his iuimicis a 
populo Dei superatis, ille inlelligeudus est sapiens, de 
qno Apostolus dicit : Vbi sapiens? ubi scribafubi cou' 
quivlor hujus soeculi (I Cor, i, 20)? Oreb, Siccilns : 
7.eb, Lupiis : Zebec, Viciima, sed lupi ; habct enim et 

> sic&lss. At Lov., bonus auUm pater ux, sed sicut ipo- 
sUdus ttit, si quisj eic. 

* Edd., inda tslos, At Mss. alii, Qunpropier; alii; Quia 
moptrr. 



PSALM13M LXXXIi. |05i 

ipse viciimas siins : Salmana, Umbra comnmiiosit. 
H rc (tinnta congmiint mnlis, qiios in bono vincit po- 
pnlus Dei. Porro aiilcin Cison, ip qno torrenie Tictl 
siinl, iiiloi pretntitr Dnritin corinn. Endor. niii porle- 
'riini, intorproinfiir Fons gcneritiotiis, %(^i\ utiqneo.nr- 
nalis, oni doditi piM-icrunt : non runnilcs rcjrcnorntio- 
nciii, qiM! }>or<liicit nd viiam, nbi non imlicnl, neque 
uxorrs diioonl ; noo enini inoipiiMii m"ri [Lhc, xx. 35, 
3(»). Motiio or^odcliis tlioinni csi, Faeti tvnl ul stef' 
cus Unrrw; do qitilnis iiilii! firop^tgnhim ost, ni>i torrc- 
iia rcruiidit:is. SiiUl c^go i li oinn* s iu llgum sn|N>r:iti 
sunt n piiptilo Dei; sic istos iiiimicoi |irccalur iu vcri* 
t:il4; snp« rnrt. 

10. Omnen, inqidt, principes eorum, qtii dixernnt^ 
llwrcditute possideanius sanctunrium Dei. Ips(^ c.sl si- 
nilus in.inis. qno, iiS siiprn di( tmii is!, fm;iiirt tui <o- 
nuerunl, Sancinarium autcm Dci qiii I iiilcirgoiidiuii 
cst, iiisi icinplitm lk*i, de qiio A|N)sl(diis nii : Tem» 
plinn enim Dei sanclum est, qitod csiis vos (I Cor, in, 
17)?Naiuqnidnliiid iiiimii'i. iiisi |.opiilutii Doi possi- 
dcro, id csi, siibjiigaie moliiinliir, ut ccdat* in curum 
impins voliiiiiatts? 

11. [vers, i4.] Scd qiild scqnitiir? Deus mens, pone 
illos nl rotain, (^onveniontiT qnidoni ncoipititr, iit iion 
sint in co qiio<l co^iiant st:ibiles; vcrnintamen eti:un 
sic rcclc possc intclligi cxistitiio, Poneillos nl rotum^ 
qiiod rota ex liis q'i:c roiro s:iiil exloll.lur, vx bis ipim 
atdc siiM lifjicjijir : sic niinl oiuiics inimici populi Dei. 
Rf»:i i»ti;m-1i:iV0|4aii'i liiirfin^pliftaiio ost. Adjuiigit 
ctiaiii: Sicni stljwlihn antl^amm venii, Fjicieiii dlcit 

. 'Dr.irsCMfllain : n:»Jii qn:e facios esl vciili, cui iiiilla li- 
frMmonla Mnii*io^|K)rts, ^ini ait inoiiis. id esi. qMasi 
fliictiH ncris? Ponirnr*am(*nt pr:i; tcnlatioiic, qiia levla 
ei innnin cordn nipinninr: 

42. [vers, io, 10.] Levitntomporro, qnn rnc:leooii« 
scnlilnr ad inaln, gravis seqitiliir ctiioi:«tiis; nnde 
dcinci*ps dicitnr : Sicul ignis qui comburit sitvnm^ sicut 
flamma eomburens moiiles ; ita persequeris illos in lem^ 
peslate tua, el in ira lua coniurbidfis eos. Silvam dixil 
proplcr sierililntcm, niontes pni|>ler clationcm : tdes 
cnim sunt iiiimici populi Dei; inanos jnsiiliic, plet.i 
snperbia. Igncm vcro et namtnnm dlcons, lioc idem 
alio npmine repetivit, quo inlcllii^i voluit jndicnulcm 
ntqiic pimicnlcm Dciim. Qiiod a:iteiii nit, in lempeslat% 
lun; hoc idem consrquontcr cxposiiil dicoiis, in tra 
/tta;ot qiKHl snpra dixil, persequcris eos; lioc poslca» 
coiiturbabis eos, Momineriiiiiis snne irain Dei sine ulla 
aflcctione litrbuienta intelligere: ira quippe ojiis dici- 
tur, naio jitsta vindictsr; tanqnam si lox dicnlur ira- 
sci, cum luinistri cjus secundum eam commoli vin- 
dicnnt. 

15 [vers, 17-19.] Imple, inqiiit, facies eorum igno» 
minia, el quwrait nomen luum , Doniine. Iloc snnc illis 
luinnm el opmbile proiibelatur : nec prophctarctur « 
nisi essenl in ea sociotate inimicornm populi Dei 
etiain lales liomines , quibus \v*c ante iiltimum Judi* 
cium pncsiaretur ; qula et niinc idem ipsi sutit, et 
ipsuro corpus est inimicoruih secuiidum invidenliam 

« ^ic Mss. At Edd., cadai* 



1055 



qtiu xiuulauuir popuiuin Dci. Et niinc , ubi possunt , 
et sonani et Icvant capal \ sed parliculatim, non 
vniversnliler , sicut in fine 8;eculi, novissimo immi- 
nente jndicio. Tamen ipsuni corpus est et iu liis qui 
inde crediiuri sunt, aique in corpus aliud tr.insiluri 
(borum enim facies sabibriier implelur ignomiiiia, ut 
quxrantiiomen Domini); et in illisqui u<iqneinfinem 
in oadem malilia perseveranl, qui ponunturut sttpula 
ante faciem venti , et 8ilv(c monlibiisque infruciuosis 
similes comburnnlur. Ad quos denuo revertitur, 
diceiis : Embciciml^ el conturbmtur in saculum twcu- 
H. Non enim in STculum Sieculi conturbantur qui 
qu.Trunt nomen Domini ; sed respicienles ignominiam 
peccatorum suorum, ad hoc conturbantur, ut quaerant 
nomen Domini, per quod non conturbentur. 

\A. Rursusque nd bos redii, qui in endem socie- 
tale inimicorum ad boc confundendi snnt/ ne con- 
fundanlur in xiermtm ; et nd boc pcrdendi in quanluin 
mali sunt , nt boni facti inveniantur in a^temum. Dc 
bis enim cum dixissei , Et confundantur , et pereant; 
staiim subjecit, El cognoscant quia nomen tibi Dom-' 
nus; tu solus aUiisimus in omni terra : ad banc ccgni' 
lionem venicnies sic cnnfund mtur , ut placeant; sic 
perennt, ul permaneant. Cognoscant , inquit, quia no- 
men tibi Dominus : tanquam non vcro nec soo nomine 
nuncupcniur qnicumque atii domini nominantur; 
qnoiilnm serviliier dopiinantur , et vcro Domino cora^- 



s. ALtiiSTiM mscopi mr, 

bic qcKiTere et tntclligere voluit Spiritus Dci. Qunpvo- 
pter quid agatur in his visibilibiis torcularibns recor- 
deniur» et boc videamus quemadmodum spiritiinlitcr 
geratur in Ecclesia. Uva certe pendet in vitibus , et 
oliva in arboribus (liis enim diiobus fructibus solent 
torcularia pneparari); et qunmdiu pendent in fruti- 
cibussuis, tnnquam libero aere perfruuntur; et nec 
uva viiium est, ncc oliva oleum, anie pressuram. Sic 
snnt bomines quospraedestinavit Deusante saecula con- 
formesfieri imaginisunigenitiFilii siii (Rom. vnt, S9), 
qui principue in passione mngnus botrus expressus 
est. Hujiismodi orgo bomines antequam accedaiit ad 
servitutem Dei , friinnlur in s.'ecnlo lanquam. dcli- 
ciosa liberlnte , velut uvne aut oIiv;e pendenies : sed 
quoniam dictnin est, Fili^ accedens ad servitutem Dei , 
ita in justitia et timore , el prfBpara animam tHam ad 
tentationem (Eccli, it, 1 ) , accedens quisque ad seni- 
tutem Dei , ad torcularia se venisse cognoscat; con- 
tribulabitur, coiiteretur, comprimetur; non ut in boc 
sa;cu!o perent, sed ut in apoibecns Dei dcfiiiat. Exui- 
tur carnalium desideriorum integumentis, quasi vin.v 
ciis : hocenimoicoiiligit * in dcsideriis carnalibus, 
propler qii(c ct Apostolus dicif, Exuite vo$ veterem 
kominem^ et iuduite novum {Coloss. iii, 9, 10). Iloc 
totum non fit nisi de pressura : propterea torcularia 
nominantur Ecclesi;e Dei bujus temporis. 
•• 2. Sed in lorcularibiis posili qui siimus? Filii Core* 



parati necdomini sunt : sicutjdicium psf, ^go 79^; *dc enim additum cst, Pro torcularibust plHs Core, 
qni sum (Exod. 111, f4)|:(^rqdanTCntft)*«$tn^* to*q()a& * Filios Core interpretalos babemus filios Calvi, quan- 
fncta suni, si compjkMiiliir Vi /1 quo ^^cta sunt. Quod^. tiMf.nbbis qui ilbm lingunm noverunt, per niiniste- 
vero adjunxit, tu solut altissiniuj v*/)fN?fi (I?f^,:tc1^:*irfu9rq0od Deodebebant, inlerprelari potuerunt : et 
sicut nlii codices t^iif * tt^ omnc^ /m-Ani «^uriqii^ ' in hoc non defiigio mngnum mysterium intueri, et 



ei in ouini cobIq; W sXrfief omne coeliim : sed hoc 
dicere maluii, qiio terrena supcrbia premeretur. 
Desinit eiiim superbire terra. id est homo, cui di- 
ctum est, Tena et (Gen. iii, 19); et, Quid superbit 
terraetcims^EccU.x,^)'^ cum coguoscil Dominum 
csse aliissiiuum siiper omnem terram, id esl, nullius 
hominis cogitntiones valere adversus eosqui secuiidum 
prnpositiim vocati suiit, et de quibus dicitnr, Si Deus 
pro nobis, quis contra nos (Rom. viii, 28, 31) ? 

IN PSALMUM LXXXIII 

tNAlUlATlO. 

i. [vers, \.] Psalmus isle, Pro torcularibus, inscri- 
bitur. Et qiinntiim aclverlil nobiscum Cbaritas Vestra 
(quia vos iiitcntissime aiitlire advcrlebamiis), nibil in 
ejiis toxiu diciuin esi vcl de prclo, vcl de fiscinis , vel 
de Incu, vel de instriiinenlis niit a^dificio torculnris; 
omnino iiibil in eo Ule nudivimus : unde quid sibi 
velit titiilus ejns, quod inscribitur , Pro torculuribus , 
mn pnrva qiixstio est. Profecto enim si p^ist istum 
iituluni aliqiiid de tnlibus rebus diceret , qnnles cnm- 
oieniornvi, credcretur a cnrnalibus verc isla visibilia 
torculnria voliiisse cantnre : quia vero tituliim iinpo- 
sui^, Pro torcularibuSf^ei nibil postea in omni versu 
Psalmi dixit de his torcularibus notissimis ocnlis 
noslris; non dubilalur cssc alia torcularin qu;i: nos 



adjiivanie Domino invenirc vobiscum. Non eiiim 
lanqnam a filiis peslilenlix omnis est irridenda cal- 
vities ; ne cum quisque sncrntim cnlvitiem ' irrise- 
rit, a dosmoniis dissipetur. Nam et Elisxus ibat, et 
insensati pueri clnmaverunt post eiim, Catve , calve; 
et propter sacrainentum implendum, conversus ad 
Dominum petivilut eos iirside silva exeunles come- 
derent (lY Heg. 11, 43. U). Abrepta est q^iidem illo- 
rum infantia in exilium •vitae de boc sa?culo; mortui 
sunt pueri, senes qunndoque moriluri : verumtnmcn 
sncramenti terrordatus est bomiiiibus. Elisrpus enira 
personam cujiisdam tuiic gerebat, cujus niii sumus, 
fllii Core, Domini scilicet noslri Jesu Chrisii. Jam 
occurrit Charitnti vesir.r ex Evangelio, qiinie calvns, 
gerebat personam Christi ; recordamini quod in Cal- 
vari.-e loco crucifixus est (Matth. xxvii, 53). Sivo 
ergo hoc interpreiatur fitiis Core, sicut S(?culi priores 
diximiis ; sive aliud aliquid, qiiod nos forsitau lalei ; 
interim quod occurrit, videte quia ptennm est s;icra- 
meiilo. Filii Core, filii Cbristi : nam et filios suos di- 
cil sponsiis, cum ait, ^on potsunt filii tponti jejumire, 
quawdiucummitetttpontut(Id. ix, 45). Christiano- 
rum siintorgo ista lorcularia. 



» sic ET. et Biss. At Lov^ ^^^**?^* 



2 Mss. aiiquot, tacraianrcabmtam. KonnalK, wr rflin^fi- 
twneatvi. „, . 

» plures Mss., in eiitimi : et nonnuln, m exwu. 



tQyi ENAURATIO IN PS 

3. lu piHsssiiris antem constUiili , ail hoc ronteri* 
inur,utamorenostro, qaorerebamurlii ista inundan.i, 
ft.Tcalaria, teinporalia , fluxa alque peritura , passi in 
eis, in hac vita, tormenLiettribiilntionespressurarnm 
et aboiidanliam tentaiionum , incipiamas qiixrere 
Hlam qaieiem qna; non est de hac Titn, nec de hac 
lerra : et fll Domlnus, ut scriptiim esi, refugittm pau- 
ptfi (FsaL II, 40). Quid esl pauperi? Tanquam dc- 
stitnio, sine npc, siiie auxilio, sine aliqiia re de qn:i 
in terra prn*siiiiial. Talibiis eiiiin paupcrihus adest 
Deus. Quia humines, etsi abiindeiit pecunia in liac 
icrra, respiciiml quod ail A|>ostolus , Prcedpe dhl' 
tibu$ hnjn$ mundi non iuperbe $apere, neque iperare tn 
ittcerto divirtariim (I Tim. vi, 17) : el considerantes 
qtkim sit incerlutn unde gaudehant , anieqoam aocc- 
derent adservitutem Dci,id csl, antequani introirent 
in torcularia, vident ex ipsis diviiiis vd liabere se 
pressuras cogilationum, qnomodo ca gubernentur, 
qitoniodo ciistodianlur ; vcl si pauiulum indinaveriiit 
eiipiditaiem ut ea diligant, piiis eos tinpleri timoribus 
quain fructibus. Quid enini um incertum, quam res 
volobilis ? Nec immerilo ipsa peciinia rotunda signa- 
tur, quia non stat. Tales ergo, etsi habcant aliquid , 
fianperessunl. Qoi vero nihil horum habent, ethabcre 
desiderant , tnter re|)robandos divites computaninr : 
non enim attendil Dcus Tacultalem , sed voluntitem. 
Pauperes igilnr desiituii omni ope sxctilari, quia 
i»tM ea circumfluant, inteiligtinl quam inccrLn sint; et 
infemiscentes ad Deiim, nihil habeiites in hoc s.tcu- 
Ia qno delectentur, quo teneantur, in abundantia 
firessnraram et teirtationum tanquam in torcularibus 
consiitiiti, Jefluunt vinnm, defluont olcum. Qiiu^ snnt 
Itla, nisi boiia dcsidcria? Resiat eniin illis dcsideran» 
dos Deus ; j.iro non amanl terram. Amant enim qui 
fecit eceluni et terram : amnnt, et nonduin cuin eo 
sont. Desideriuiii eorum difl*ertur, ut crescat;crescit, 
ul eapial. Non enim pnrvum * aliquid dalurus esl 
Dcus desideranii , aut parnm cxercendiis est ad capa- 
cilatem Untl boni : non aliqiiid Deus qtiod fccit d:il«>- 
riis est, sed seipsum qiii recit omnia. Ad capicndum 
Peurn exercerc; qiiod scmpcr habiturus es diu desi- 
<iera. Heprobati sutit in f>opiilo Israel , qiii fcstinave- 
nint : assidue aflectiis iste rcprrhenditiir in Scripliira 
ftfStinnntium. Qiii suiit eiiiin qui fcstinanl? Qui con- 
versi ad Dcuin, cuin hic non invencrint requicin 
quam qu.Trebanl , el gaudia qu» proraittebantur, 
tanquam in itinere deficicnlcs , et longuin sibi quid- 
dam , doiiec hoc sxculiiiii vel h9!C vita nniaiiliir, re- 
stare arbitranics, et quxrcntes hic aliqiiam reqtiiem , 
4|nje si habetur, falsa cst, respiciunl reiro, et decidu!!! 
ii proposito ; nec attendunl cum quanto terrore di- 
c&um est, Mementote uxori$ Lot (Luc, xvii, 52). Ut- 
quid cnim siatiia salis eflecta esl (Gen. xix, 26), si 
non honiines condit , ut sapiant? Ergo exempluin 
illius lualum, tibi flt bonum, si cavcris. Mementotc, 
iiiquit, uxoris Lot : respexil enim rctro, undc libcra- 
ta erat a Sodoniis, et ihi remansit, unde rcspcxit ; 
ipsa in loco' mansurn, et transeuntes alios condiiura. 

* sk Remij,'. Ms. .kH\ Hl.ri, parvni. 



VLMUM LXXXIII. 



\^Tn 



Liberatt ergo a Sodomis prxtcrila! vilic. non rcspi- 
cumus retro : nam boc fesiinnre est , non attendere 
quod promisit Deus, quia longe cst, et respicere 
ad id quod proximum est, unde j:im liheniius es. 
De talibiis quid dicil aposiolus Petrns ? Coii/iii^ii iUii 
re$ veri proverbii : Canis eonvenus ^ ad mum vomitum 
(II Petr. n, 22). Preinebit enim pectiis conscieiitla 
peccatorum ; accepla indulgenlia quasi vomuisti, et 
relevaiumest pecius luum; f.icU est bona toiiscien* 
lia ex mala conscientia : quid ritrsns converteris ad 
vomitum tiium ? Si canis hoc faciens horret oculis 
tuis, tu quid eris oculis Dci ? 

A. Unusquisque autem , fratres cbarissimi, de 
loco itineris sui, ad quem proHciendo pervenit, 
et quem vovit Deo , inde rcspicit reiro , cum ipsum 
dimiserit. Yerhi gralia, statuilcastiiaiem conjugakm 
servare (inde eniin iiicipil justitia) ; reccssit a forni- 
cationibus et ab illa illicita immundilia : quando se 
ad fornicationes converterit, reiro rcspexit. Alius ex 
munere Dei majns aliquid vovit , statuit nee nuptias 
pati ; qiii non damnaretur , si dtixisset uxorem , posl 
votum quod Oeo promisit si duxerit , damnabitur : 
cum hoc faciat quod ille qui non promiserat ; tainen 
ille non damnatur , isie damnatur. Quare , nisi qula 
iste respcxit retro? Jam enim antc erat, isle autem 
illiic nondum pervenerat. Sic virgo, quae sl nuberet, 
noti peccaret (I Cor. vii, 28), sanctimonialis si nupse- 
ril, Christi aduliera deputabitur. Respexit cnim retro 
de loco quo accesserat. Sic quibus placet, rclicta 
omni spe sxculari et omnl actione terrena , conferro 
se in socieiatem sanctorum, in eommunem illam vi- 
tam ubi non dicit aliquis aliqiiid propriom , sed sunl 
illis oinnia communia , et est illls anima una el cor 
iinum iu Dcum (Act. iv, 32); quisqui»inde recedero 
voluerit, non talis halielur qtialis ille qui non intra* 
vil : ille enim nondum accesslt ; iste reiro respexit. 
Quapropter, charissirai, quomodo qiiisqtie potest, 
vovete , ei redditc Doir.ino Deo vestro (P$al. lxxy. . 
i2) qiiod quisque potuerit; nemo rciro rcspiciar, 
nemo pristinis suis delectetur , nemo avertatiir ub 
eo quod ante est, ad id quod retro esl : currat donec 
pcrveniat ; non enim pedibus, sed desiderio currimus. 
Nullus autem in hac vita pervenisse sc dical. Quis 
enim potest tam perfectus csse qiiam Pauius ? Ct ait 
tamen , c Fmtris , cgo me non arbitror apprcheiH 
disse : unum autem, qux retro obliius , in ea qiue 
ante sunt extcntus , secundiim intentionem soquor 
ad pnlinam supern.T vocationis Dei iii Christo Jesii » 
{Philipp. 111, \oet\A). Yides Paulum adhue currere, 
ct le jam existimas pcrvenisse ? 

5. [vers. 2] Si ergo sentis pressuras htijus mundi, 
etlam cum felix es , intellexisti te esse in torculari. / 
Pulntis enim , fratres mei, infelicitatetn sarculi me- 
tiiendam esse , et feliciiatein non esse nieiiiendam ? 
Imo vero nulla infelicitas frangit, qucm fclicitas nnlla 
corrumpit. Qnomodo crgo cavenda et timcnda cst 
ipsa corruptrix , ne tc blandiendo sediicat? Ne hi- 
dumbas iii bamlum arundinis; nam ei hoc scripturo 

* ErU., rcrevMUi. \i \ «;., ctnversui 



!059 

C8t , qnosihfn incumberc in liaculiim arundinis. Noli 
t« creilere (IV Reg. x\ni, 2!); fragilc eslquo nilcris, 
frangiuir el inicrimil le. Si ergo felicilale libi isie 
mwiKliis arrideal , iii prcssura le tompiila . ul dicns, 
Tribulniioiiem el dolorem iuveni , el nometi Domuii m- 
tocuvi (Ptul, iixiv, 5,*). N«'ii dixil. inveui inbulaiiO' 
imi , nisi qHaii«d;aii qu.f Uael : qu;idani eiiiin Irihu- 
tffiio qiios«laift iii lioc sacuio lalcl, qui pulaiil sibi 
lieiH; esse , cuiii pcrcgriiieiilnr a Doniijio. Qumudh 
cnini »11»»'«« i" coT\wre , iiiquil , peregrinamwr a Do- 
ftifitd (II Cor. Y, G). Si a palre luo lioniine pcrcgriiia- 
rcris , miscr csscs : a Doiiiino |)crcgriiwris , el rrlix 
cs? Etgo siinl M"i pnlnnl Ixmic sibi essc. Qui aulciu 
iiilollis^iiiil in qnalilicl ciidimnnciiiia copiaruin el 
Yolupt auiii , qiianivis ad iiiilum cuucla dcscrviniil, 
quanivis nibil iiiolfslniu irrcpnl, nibil advcrsuiii lcr- 
real , Uiiiicn iii mnlo sc cssc quaiiidiu prrcgrinaiilur 
aDomino; aculishiiuo ocnlo liibiilnlioiicm cl doio- 
rcm invciscriiul, rl nomcn Domini invnc;ivcniiit. 
Talis CA qui c n.lal iii boc psalino. Quis csl? Corpiis 
Cbri li. Qnis csl isic? Vos, si vuUis ; nostunncs, si 
TObmiiis; omiics lilii Corc, el omncsuiius bonio, (|u:a 
niiiini IJirisli corpus. Quomoilo iion csl uims liomo, 
qiii uuuiiicnpr.l bnlicl? Ca|iulomuiuin nosirumChri- 
siim cst : coi iMis illiiis capilis omiics iio.n sumus. Et 
tiiniirs ni b:ic viia hi loicularibus sumiw : si beno 
sapimns , jniii ad t«»rc.idaiia veiiiimis. Ei go in prcs- 
suris iniaiioiium coiistiliili, cilaniiis liaiic voceni, et 
pra-milinmus desidcriiiiii iiosUiun : 0««»»« dileciit^ 
tima * ««w/, iiiquil, tnbernaeula lua, Domine virlutum! 
Etat iii lnbrniaculisi|ulbusd.im, id osl, iii lorculnri- 
biis; scd dcsidcrnbnt alia labcmacula, iibi iinlU 
prrssnra cst : iii bis iliuc sii^pirabnt , ab bis In illa 
per doidcrii ciiiabMii * qiiodam modo dcfliiclKit. 

6. Irer». 3, i,] Ki qnid si»quilur ? Concuinscit et de* 
fiflt anima men in atria Domini. Pnriini est, Concu*. 
ftiicit a dcficit ; sed qiio delicil ? in atria DominL 
Def^Mrtt II va pressa ; sctl quo 4lcfcM'il? lu vintnn et in 
hicum, cl iii npoibeca? rcipiicni, servanda iiiqnhHe 
imigni. llicdoidcrUir, ibicnpilur, bie siispi^Jur, 
ibi g:iud*'lur ; bic oralur, ibi IniHlaliir; hic gcmilur, 
ibi cxsullalur. Kn quas dixi quasi diiia liic nciiio :i?cr- 
•4*tur ; iituio qtiasi iioli'. pnti. Mcluciiduin esl iie uva, 
duui lorciilar liinct, ab avibiis vel a fcris conieila- 
lur. In mapiia vidcliir trisruia cssc , cnin dicil, Com- 
eupiacit et deficil anima mea in alria Domini; iioii enim 
bnbcl (piod dcsidcral : sed nninquid sincgaiidio cst? 
Qiio gandio? Quod • ail AposloliB : Spe gotdentei. 
Ibi jam rc gnudebit , inodo adliuc spc. Ideoqne qui 
spe gaudcul , quin certi smit se accepluros, iob;nini 
ki lorciilari omnts prcssnras. Propu^rea ct ipsc Apo- 
stuliis ciim dixisset, Spe gimdenle$; quasi bis bMpic* 
relur, qui Jnni iii lorculnri suiil, addidit siaiini : In 
irihHtMlione palientei. In tribulatione, iiiqull, palienles: 
qtiid deinde? /n oratione toierantes (Rom. xii, ii). 



• Edil., amatMtd. At nosiri omnes Mss., dtlecttssma. 
« VM. ci Mss., per dedderiim carmile : excei io codicc 

lusmig. qiii babel, per dedderU camaim^ haud dubio ^rrH 
cant£m. 

* Fdd. alU, qvo; atil, tpnd. M. 



S. AUGUSTLM EPISCOPI IQCa 

Quid cst, tolevanlest Qtiia dilTcrimini. Orniis ol dif- 
ferimini ; tolcralc qiiod dilTcriiiiiiii : {olcrclur qiiod 
diflerlur; qiiia cum veiicrit, uon aurcrlur. 

7. Aiidi^ti gemilum intorculiri, Desiileratei defmi 
anima mea in atria Doinini ; niidi iiiKie diirct , s|»e 
giiidciis : Cor meum et caro mea exniitavmtnt in Denm 
vtvum. Exsulta\eruiit bic in illnd. Uinle cx^iiihatii, 
nisi do s|>e? Qno cx^^nlLivcrnnl ? In Deum tirum. 
Qiia! tibi cxsiilt:ivcriiiit ? Cor meum et caro mea. Iliido 
cxsultnveriml ? Sam el passer^ iiii|iiit. ti/r^/i/7 sihi do- 
mum, et turinr nidnm sibi, ubi ponat pnllos suos. Qnid 
est hoc? Diio dixcrat, cl liiio ledilidit in simiiiiuibni- 
biis n\ium : dixcrat exsull.issc cor suum , ct cnrmui 
suam , cl bis dnobiis nHldidil p:isstM'cni ei turiiinMu ; 
cor Iniiqnam passcr , cnro t:iiM|uam luriur. Invcuit 
sibi do:iiiini passcr, invcnil s<bi d miiiii cor mciim. 
Excnct pcntias in virtniibiis biijns lcmporis. iii ipsa 
fide, el spc, el cbnritnle, qiiibus volct in domuiii siiniii : 
et cuiii vciicrit |»criiiaiicbit , et jnm qiuM iiln vox |)as- 
Scris qu:c biccst , iion crit ibi. Nnm ipsc c^t qiirrii- 
liis p:isser, dc qiio iii nlio psiliiio diiit , Sient passer 
singularii in teclo (Pstit. ci, 8). Dc tccio voiat ad do« 
niuui. Jain sit in lecto , calcet doniuui ciriialcm : 
linbebit quenidam CfP.lestcin locuni , pcrpcloam do- 
innni ; passer istc riuict qiierelas siias. Ti.riuii aiitcin 
dcdit et piilios, id cst cariii : invenii nidum inrtur^ ubi 
pennt puttoi suoi. Passcr doinum, toriiir iiidum, et 
niduin iitique ubi ponat pullos siios. Domns tinqiiam 
ad scnipitcrnnm cligitiir, nidus ad tcmpiis congcrilur: 
cnnlc cogiiamus Deiim , tnnquam volniitc psisserc ad 
siiam doiiinm ; cariie autcin agimiis o|»cra bona. Vi- 
dclis ciiiin per carncm saiicioriiiii quniita boiin linnt : 
per hane enim op<*rnmur qu;c.jussi suuitis opctnri, 
quibiis adju^amur iii li.ic vila. Frunge esurienli panem 
tmim , el egetmm iine tccto indue in domnm luam ; ti 
viderii nudum , vesti (lioi. lviii , 7) ; ct c;clcra lalia 
qiia! i.obis prtcceptn siini , non iipcr.imiir iiisi pcr 
ciirncm. P:tsser etgo illc qni cogiiat domnm siiam, 
non rccedit a tiirturc qii.Trciite sibi iibliim, ubi poiiai 
pullos suos : iion cniin abjicit iHos iib ciimquc , scd 
iiiveiiit sibi nidum , ubi cos pon.it. Dicimiis aiilcm, 
fralres, quod nostis : quaiiti vbleiilur prailcr Eccle- 
siaiii lioua opiu-ari? ()u.im inulti eiiani P:igniii pnscunt 
esurientcm , vcstiiint niidiim , suscipiunt liospiicm, 
visiianl vgroium, coiisolaiiliirinclusum? qiinni mulil 
bjcc faciunt? Qiiasi videiur pnrcre lurtur; scd non 
sibi inveuit nidum. Quaiii niiilu iiiulti b.Trctici n<>n 
in Ecclcsia operantiir , iion iu iiido pullo pimuiit? 
Conculcabuniur et coiiiercnlur ; nou si-rvabnulur, 
noii tu todlulur. In hiijiis enim caniis openiricis 
perbonn posila csi qimlam mulier :iba|Mistolo Paulo, 
cu:ii nil : Adtim non est seductns; mnlier wtem •«- 
ducta esl. Posica eiiiin Adnm conseiisit muiieri : uam 
a scrpciiie mulier scducta cst ( Cen. 3 , C ). Ncc 
modo polcsl nliqiia mala suasio nisi cariiis iu:c prinio 
desiderium comraovere » , cui p*istca si mcntc coii- 



« sic uss. At edilio Erttm., eammeret. ixn. 

riL 



tm ELNAhRATlO IN 

senMMriA , ceciiiil et passer : si aulciii vincuntur «letii- 
deria carnis, lenentur meinbra ad upsra bona , arma 
«oncopiscenti» aufemniur ; et incipii turtur lialieie 
polios. Fropierea quid ibi ait Apostolus 7 Saloa auum 
erit ptr fiUor^tm gmeralionem. Mtilicr vidui sioe flliis, 
81 perfeveret, nonne bcalior crit (I Cor. vii» 40)? 
nQmquid salva non crit, quia non parit Olios? Yirgo 
Dci noii roelior erit ? nuniquid Kitva noii erft , qiiia 
lUios non babet? aut ad Deum non perlinci? Salva 
ergo erit ronlicr , qu» in lypo c:imis arcipiiur, per 
filionim grneraiioncin , id cst , si faciat opera bona« 
Sed non iibicumquo turtur inveniat nidiiin sibi, ubi 
ponal pullos suos : in lide vera , in fide cal olic:i, in 
aocielftie uuilalis Eccleslc p:iriat opera siin. Propiir- 
ca et Je ilh cuin lo(|ii(*riHiir Aposiuliis, ita sulijecit : 
Salwa autem eril per fiUorum generationem^ $i perman» 
$erU in fide^ ei {Ulectione^ et tanctificatione^ cum sobrie* 
iate (I Tim, Ji, 14, 15). Permaneiido ci|[o iii fido, ipsa 
fides nidiis est pnllorum luorum. Naiii proplcr in- 
riruiiiatcm pulloruin turiuris tu:c dignatus est Doiui- 
mis prx'bcre tibi unde niduui faccrcs : iiidutus cst 
onim [eno caruis, ut ad lc vcniret. Iii ism (idc pone 
pullos loos; tii islo nldo operarc opcra tua. Qui eniin 
sunt nidi, vcl qiiis cst nidus, scquitur siaiiin ; Attaria 
tMa^D^minemrliaum. Cum di]|isscl, Et turlur itnruit 
tiki mdam^ uhi powit pullos suot ; qu:isi qua*sissc«i, 
Quero nidum ? Altaria iua, Domine virtutum^ rex meus 
H Deus meus. Qiiid cst , rex meus et Deus meus ? Qui 
regis mc, qui crcasti ine. 

8. [vcrf. 5.] Sed bic nidus csl, et liic peregrinatio, 
el bic susfiirium , el iiic iritiira , ct hic pressiir:i, qiiia 
bic torcular : qoid est auiem quod desiderat? qtiid 
concupisc-it? quo it ? qiio tciidit dcsideriiiro nostruui ? 
qoo nosrapit? Hic fiositus illa nwdiiaiur, |Misiius in* 
4cr tefllatioiies • |>ositiis inter pres>uras, positiis in 
lercubiibus, suspinins in superna promissa ; quasi 
^ittd ibi acturvs , jam pncmcditatur gaiidia futura. 
Baati^ biqnit, qui kabitaut in domo tua. Undc bc:iti? 
qvAd babiturt? quid actiiri? Omncs qui bcaii di- 
contur jn terra , babeni aliquid et aj^unt aliquid. 
Bealosesl bomo iile, tol prx^diis, lanta fainilia, lanto 
auro et argento: habeiido (leaius dicitur. Be:itus est; 
nd illos honores pcrvenit, ad proconsul.itum, ad prov 
iecturain: agendo bealus dicitiir. Ergoaut biil)endo, 
aui agendo. Undc autcm ibi bcati ? quid liabitiiri ? 
quid acturi? Quid habiluri, jaro supra dixi iBeati 
4^* kabitma in domo iua, Domuro tiiam si liabueris * 
pauper es : domum Dei bl liubucris, dives es. In doino 
sua limebis lalroncs ; doipui Dci murus ipse Deus esl. 
flraii ergo qui Itabitmt in domo iua. Posident Jerus:i- 
iem coelestem siue angustia, sine pnrssura , siiie d'i- 
vmiLite ei divisione limilum : omnes Itabent eani , 
et singnli babent totiin. Mngnac iike diviti:e. Non an- 
gnstai frater fratretn ; niiHa ibi indigeniia esl. Quid 
tr%q tbi acturi? Omtiium rniro aclionnm liuroaiiarum 
oiaier iMeessitas. Jam, fraires , brcviter dixi : currite 
»iiinio per quaslilicl aciioiics , videle , si c:is paril , 
iiisi nccessitas. Ips.e rocroorabiles arles qn:c magiire 
«ktenliir tu subvcnieudo , palrociiiia lingu.v el a<iju- 



PSALMUM LlXXni. loot 

tori» medicimc ; ipsse sunt enim in hoc s»calo excel« 
lenles acliones : lolle litigaiorcs ; qiiilNJs opiiulaiur 
advocatus ? tolle vulnerj et mnrlios ; quid curai mfdi- 
ciis ? Et omnes iskc actiones nostnc ad qiiolidianain 

. vifcim qtiflB exiguiitur et fiuut, ex ncccssiiate veiiinuu 
Arare, scininarc, iiovcllare, iiavigarc ; lalia ouiiiia 
operaqiia» p:irlt,nisi necessil:is el iiidigonlia? T<>||c 
famem , siliin, niid:Lil*fm ; cui optis siiiil ista oiiniia t 
Wiv^ eii:iin quas nobis jubcnliir bona opcra : naiii ism 
qu,-e comineinoravi , lionesta Mini, Sfd oiiiniiiiii ho- 
minuin (exrcpiis operibus pessiiiiiH loquor , det«'Kla« 
bilibus op(Tibu8 , flagitiis ei faciiioriiius . hfMiiiiitliis, 
eirnictiiHs , adu|ieriis ; illa iirc dcpiiio inlrr :irii(utes 
bumanns); li:i»c hoiiesia loqiior , iioii p:iril iiisi nc- 
cessiias fragilitnis carnalis. Ila-c eiiaiii qu;i' dt\i ju- 
bcri iiobis, Frunge eturienti panem tuum : ciii rranjfis, 
ulii neino p>iiril ? Egennm sine lecto induc ui aumiim 
tuain: qitem liosiitciu sibcipi^, uhi oiuiies in |i:itiia 
Siia vivui!l?qiii'in vi.sil.ts :rprotiiiii, iil)i pirpclii:! s;i. 
iiilalo g:iiidciit? quiin coiicordas liligiosiiiii , uM |i:ix 
seuipilet iia csi ? qucui sr|>clis nioiiuiiiii , ulii sciii|nt 
viviiiir ? .Nihii erj?o horiim aiiuriis cs i\x «•pcnbii^ ho. 
ncstis illis oiniiioui hoininuiii : uiliil aciurus rs ex* i— 
tis liOuis opimbus ; quia isii pulli lurtinis jaui voli- 
biiiiidenido Qiiid ergo?J;iiu (ii\isii qiii,| l.aliiiuri 
suiiiiis : Qici hubitant m dumo iir/i, becti suui. Dic ciiaiii 
quid aciiiri suiit , ipiia iioii ibi vid* o aliqiias iicu«*ss|. 
tale< qii:c iiic im,H Ibnt :id a^oiid<un. Ei( e uiodo (iiickI 
loquor et dispuio , iicccssiLis jiaril. Niiin«|uld «nini 
ibi kilis disputalio cril, quasi qiiaj d(»c«:il igiwiros , 
qiiasi qiiai comuieinorct obii\iosos? iiin vcio in illa 
palria Evatigcliiiin recitibiiiir , nbi ipsuui Dei >er- 
buin coniemplabilnr? Ergo «|iiia dixil isie dcMderaus 
et suspiraiis e\ voi*c uostra , quid baliitnri siinnis tu 
ill.i patria cui suspiralur, et ail , Beati qui habttaiii in 
domo /iia;dicat et qiiid aciiiri suniiis. Jn saculn tte» 
cuiorum iaudnbunt le, lloc erit louini negoiiimi iio- 
struni, siiie defcitu Aililuia. Non vobis, .ralrcs, vi* 
deiitir quasi faslidium ibi hiluruin s quia si niodo 
bocdiu dicaiis, iion duralis; ab illu gaudio iiec4*ssit:ts 
vos avertil. Et qtiia noii lantiiin dclectat qiiod nou 
videtur ; si lanta :ibcriiate in i|)sa prcs«ura ct fragi- 
litalecaruis laiidaiiius qimd credimus, quoiiiodo laa« 
dabimus qiiod videbimiis? Cuin absorpta fucrit nioi^ 
in victoriam, ciiin morlale hoc iiiduorit inmiortalita* 
lcm, et corruptibiie lioc in<luerii inrornipiioncm (I Cor. 
XV, 53, 54), ncmo dicei, Diii.hieii ; nemo dicel, Dia je« 

^ jnnavi,diu vigUavi.. Slaliiliias euini m: glia ibi, et ipsa 
immortaJitas jain corporis nojstri suspcudciiir in con- 
feniplalioneni ' Dci. Elsi inodo vci buiii hoc qiiod vobis 
erogamus,iatndiufrngililalein carni^ iiostr» slaiilcm 
t^nei; qtiid iiobis faqicl illud gaudiuiu? qiiomodo nos 
motabil? Siiniles cniin ei eriinus, quouiain videbi- 
mns eum siculi esi ( I Joan. iii , 2). Jain simih'S illi, 
quando dcficiemiis ? qu,o avcrtcmur ? Securi crgo si- 
mus, fratres; noii nos satiabii laus Del ', ainor Di.L 

* Mss., contempiatione, 

• Edd., iii t iant Dei, Abest, niiU a melioribiiiUss. Et ^t 
hls, Gorb. omittii etiain, taus DfU qood alii plerique ha- 
lient : scd oou adduut, anm rei ; mii\uc hoc uatict Er. 



\m 



S. AUGUSTINI EPl^COn 



iOGJ 



Si deficies ab '«more, dcficies a bude : si auiem amor 
seiiipilcmus erit, quia illa insatiabilis pulchriludo 
ttfii; noii limere ne non possis sempcr Iniidare , qucm 
SfMitpcr poleris amare. Krgo , Bcati qui habitant in do- 
mo lua ; in scecula gwculorum laudabunt te. lluic vilx 
suspireiitus. 

9. [vers. 6, 7.]Seil quomodo illuc veiiiemus? Bea^ 
tus vir cujus eit susceptio ejus abs te , Domine. Iiitelle- 
xit ubi cssel, qnia i>cr fi-agilitalctii &irnis suu*. a<l i!l:im 
liealiludiiiem vohirc non posseCrircuiiispexit poiidern 
su:i ; qiiiaiiicimr alio luoo , Corpus enim quod corrum- 
pitur, aggravat animam ; et deprimit terrena inhabilatio 
sensum multa cogitantem{Sap. ix , i5). Spiriliis sur- 
sum vocat, poiidiis carnis deorsum revocat : inter 
duos conatus suspciisionisei poiidcris colluctalio qii»- 
dam «'si; et ipsa colluctaiio ad pressuram peninct 
lorcul tris. Aiidi ipsam luctain de tnrcuiari ab Apo- 
sio!o cxprcssam ; quia el ipse ilti conlercb:itur , ibi 
premebalur : < Coridelcctor, i iiiqiiit, c \c^\ Dei se- 
cuiidum iiiteriorem lioroinem : vidco nulem aliara le- 
gein in nieiiibris mels, rcpugnanlem legi meiitis iiienp, 
et captiviim me duceiitcm in lege peccali , qux est 
in niembris mcis. i Magiia lucta , et evadendi mngiia 
despentio , nisi subveniat * de conscquenti : Infelix 
ego homo , quis me liberabit de corpore mortis hujas ? 
Crnlia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum 
{ Rom. VII, 24-25). Ergo ct liic in psalino isto vidil 
illn gaudia, cogitavii animo : Beati qui habitantJn 
domo tua , Domine ; in siecula saculorum budubunl 
te, Sed qtiis illuc ascendet? qiiid facio dc carnis poD- 
dere? cBcatiqui liabitaiit in doino tua; in sxcula 
saculorum laudabunt te. Condelector ciiim legi Dci 
secuiidum inlcriorem homincm. i Sed qnid faciam ? 
qnomodo volabo? qiiomodo pcrvcniam? Video aliam 
legem in membris miis^ repugnantem legi menlis mem. 
Dixit sc infelicem , el dixil : Quis me tiberabit de ecr- 
pore mortis hujui^ ut inbabitem in domo Doiniiii, et 
iii sa^cula saHmlonim laudem eum ? quis me liberabitf 
Cratia Dei per Jesnm Christum Dormnum uostrum. Sic- 
ut ergo in verbis Apostoli illi difllciiluti et quasi in- 
extricabili luct.ie subvenit quod subjecit, Gratia Dei 
per Je$um Chrisium Dominum nostrum ; sic el bic cum 
suspirarei flammante desiderio in domum Dei et in 
lllas laudes Dei, considerata gravedine corporis sui 
el mole cnmis siiae , et desperalione qiiadaro sub- 
orta , rursus in spem eYigilavit, et ait : Beatui vir eu- 
jus est iusceptio ejus abs te, Donune. 

iO. Quid ergo pra»sial Deus in hac graMa» ei qiiem 
susccpit penlucendum? Sequilur, el dicit : Ascen^ 
sHs in eorde ejus. Facit illi gradiis quibiis asccndat. 

' Ubi illi facit gradiis? In corde. Quanlo ergo plus 
nmavcris, tanio pliis ascendes. Ascensus^ inqult, 
fii corde ejus disposuit. Qiiis? Qui suscepit eum : 
Beatns eiiim fii;i«« est nuceptio ejus abs te , DonU' 
ne. Quia pcr sc non potcst , opus est ut gralia 
lua suscipint. Et quid facit gratia tua?Dispoalt 



ascensusin corde. Ubi di>ponil a»ceiisu:>? lu corde . 
in convalle ploraiionis. Ecce liabeiis lorciilar coiival- 
lein plomlionis : ipsx lacrymx pi;c coiitribulaloruiu, 
niiislum suiit nniaiitium. Ascensus in corde ejus disiio* 
suit. Ubi crgo disposuit? In couvnlle plorationis» ilic 
ciihn disposuit asccnsus, in convalle plorationis; bic 
eiiim ploralur ubi seiiiiiiatur : Euntes , iiiquit , tbant 
et fiebant^ mittentes semina sua IPsal. cxxv, G). Ergo 
nscensus iii corde tuo siiiidis|)osiii a Dco per graiijin 
ipsiiis. Ainando asccnde : inde canUiur Caiiiicttni 
graduum. Et ubi tibi dis()Osuit lios nscciisus ? /ii 
corde, in convallc plorationis. Dixit iibi disposuit , 
qiKtd disp«)suil *. Qiiid disposuil? Ascensus. Ubi ? 
Intus, in corde. In qiia rcgionc, et qiiasi linhita- 
lionis loco? In convalle ptorationis. Ul qiio asceuda- 
tur? In locuni quem disposuit. Qiiid est lioc, fratres, 
iii locum quein disposuit? Quem loeum diccret quciii 
disposuit, si dici possel. Dicttim tibi esi, Ascensus di»po» 
suit in corde^ in convatle ptorationis. Qiueris quo? Qutd 
lihi dictums esi ? Quod oculus non vidit , nec auris au- 
divit^ nec in cor hominis auendit ( I Cor. ii, 0). CoIIis 
est, moiis esl, terra est, pratum est, prope omnia 
iiita dictus est locus ille. Sed quid sit per proprietatein, 
iion per siiiiilitudinem ( videmHs eniin nunc per spe- 
culuin iii xnigmate quid sit ille locus , tiinc vidcbimus 
facie ad faciem [Id, xiii, 12 ] ), quis expliccl? Noli 
ergo quxrcre quo disposuit, in tocum quem disposuit. 
Ipse novii quo, ipse novit qui disposuit quo te docat 
cujiis ascensus in corde disposuit. Qiiid? liines 
asccndere, nc errct qui te ducit? Ecce in coii- 
valle plorationis disposuit ascensns, In locum 
quem disposuit. Ploramus modo. Unde? Ubi dis- 
positi suitt nustri asccnsus. Unde ploramus, nisi iiide 
unde se niiserum eiclamabat Apostoliis, qiiia videbal 
aliam legein in membris sitis repiigitantem legi men" 
lis S'i:v? Et uiide hoc nobis? Ex poBiin peccaii. El 
liiiialMnniis iios facile jusios esse posse quasi viri- 
hiis nostris, antcquam ncciperemus ntandaium; 
adveniento auiem maiidato, peccaiutK n^vixil: 
ego autem mortuus sum; hoc ait Apostolus. Daia est 
enim Lex honiinibus, nou qtise salvarei eos jam , sed 
per quam cognosocrent in qnn a^gritiidine jacrbnnl. 
Audi verba Apostoli : c Si eiiim dala esset Lvx qu.^e 
posset vivificare, omnino ex Lcge essel jusiiiia ; scd 
cmiclusit Scriptiira oronin sub peccnlo , ut proiiiissio 
ex fide Jesu Christi darctur credeittihus i {Cukt. 
111,21) : veniret gmtia |iostLcgem, inv<^niret hoini- 
ncm iion solum jacentem , sed jaiii eiiain coit iteniem 
et dicentem, Uiserego homo^ quis me tiberabit de cor- 
pore mortis hnjus ? el opportune vcnirct niedicus a.l 
coiivallem ploraiionis, et diceret, Certc cogiiovisli 
quia cccidisti ; audi me ut surgns, qui ine coiiienipsi- 
sii ut cadcres. Data esl ergo Lex iit :i'griim de niorbi) 
convinceret, qui sibi saniis videbaiur; ut peccala df^> 
monstrarentur, non ut auferrentur. Demoiisiraio peo- 
cnio per dalam Legero , auclum esi peccalum , quia 



» LOT., iiifrv€iii/(fiir. Ai Er. ei Mss., iutrema : aupple, 
graHA 



* Sic pieriquc editi. lab.^quo dispv$uU ? IL 



i065 



ENARRATIO IN PSALMUM LXXXIU. 



iOC6 



pecrr.ludi cst ol conlra Lcgem : Occasione , inquil , 
aeeepla , peeealum per mandetum operatwn ett in me 
omnem concupiieentiam (Rom, vii ,7, 8 ). Quid est , 
occasione accepta per mandatum T Accepturo manda- 
tum quasi Tiribus suis conali sunt faccre liomines ; 
victi concupiscentia , mandali etiam ipsius transgres- 
sione rei facti sunt. Sed quid ait Apostolus ? Ubi au- 
iew abundamt peccalum , tuper abundavit graiia ( Id. 
V y 20) ; id est , auctus est morbos, dommendata est 
niedicina. Propterea , Tratres, quinque ill» porticus 
Salomonis , numquid curabant aegvotos , ubi erat pi- 
sciiia in medio carum ? Et jacebant , iqquit , cegroti 
in quinqfu porlicibus ( Joan. ▼, 3) ; in Evangeiio le- 
ctiim * habemus. Quinque iilo: porlicus, Lex est io 
quinque libris Moysi. Ad hoc producebanlur xgroti 
de domibns sois , ut jacerenl in porticibus. Ergo lex 
prodebat a^rotos, non saiiabat ; sed benedictionc Dei 
turlabatur aqua, tanqnam jingelo desc^ndente : visa 
•qiia turbata , qui poterat unus descendcbat et sana- 
baiur. Aqua illa cincla quinque porlicibus , populus 
iudoiorum erat Legeconclusus : huncperturbavit Do« 
Qifiius prxscnlia sua , ut occideretur. Nisi enim de- 
scensii suo Dominus pcrtiirbaret populum Judxorum, 
nuinquid crucifigerctur? Iiaqiie turbata aqua iiassio- 
noni Domini signiflcabat, qiiae facta est perturliata 
genle Judxorum. In hanc passionem credit languidus, 
lanquam in aquam turbaiam descendens , et sanatur. 
Qui noo sanabaiur Legc , id est porlicibus , sanalur 
gratia , per passionis fldem Domini nostri Jesu Chri- 
sti. Unus, quia unitas. Ergo et hic quid ait? Ascensiu 
in corde rjus dispoiuit, in convalle plorationis , in /o- 
cum quem disposuii: jam in illo loco gaudebimus. 

!!• [ vers. 8.] Quare autem , in convalle plorationis? 
Et ei qua convalle plorationis ad illum locum gaudii 
veiiieinus ? Nam et benedictionem, inquit, dabit qui /e- 
fem dedil. Afllixit nos Lege, pressit nos Lege, oslen- 
dit nobis turcular; vidimus pressuram, camis nostr» 
tribulationem cognovimus , ingemuiAius Yebellante 
peccato adversus mentem nostram, clamavimus, Miser 
ego homo : sub Lege gemuimus ; quid resut , nisi ut 
benedictionem det qui Legem dedit? Adveniet gratia 
post Legem ; ipsa est benedictio. Et quid nobis pro:- 
stitit ista gratia et benediciio? c Ambulabuut a viriuii- 
bu8 10 virtttteih.i Uic enim pergratiam multx virtutes 
dantur : t Alii quidem datur per Spiritum sermosapien- 
ti£,alii sermoscienii£,secundum eumdemSpiriium,alii 
fides, alii donatio sanitatum, alii genera liiiguarum,arii 
Merpreiatio sermonum, alii propbetatio i (ICor. xn, 8- 
10), Multae virtuies, sed hic uecessariae ; et ab his virtu- 
libus imus in virtutem. Quam virtutem ? Chrislnm, Dci 
Virtiitem , et Dei Sapientiam (/d. i, 24). Ipse dat di<- 
vefsas virtutes in loco hoc , qiii pro omnibus virtuti- 
bus necessariisiii convalle plorationis et utilibus dabit 
unaro virtutem, seipsum. Nam et virtutes agendae vitie 
nostne quatiior describuntur a multis , et in Scriptura 
inveniuniur. Prudentia dicitur, qua dignoscimus inter 
bonum et malum. iustitia dicitur , qua sua cuique 
tribuimus ; neinini quidquam debcntes , sed omnes 

* Sic Er. ci Mss Al. Lav. dictum. 

rATKOL. XWML 



diligentes [Rom. xni, 8). Temperanlia dicitur, qua 
libidines refrenamus. Fortitudo dicitur , qua omnia 
molesta toleramus. Istne virtotes nunc in convallo 
ploraiionis per gratiam Dei dauiur nobis : ab bis vir- 
lutibus imus in illam \irtutero. Et quae erit illa vir- 
tus.nisi solius contemplationis Dei? Necessaria iht 
non erit ista prudentia, obi iiulla roala occursura sunt 
qua: vitemus. Sed quid putamos, fratres?Non istu 
jiistitia, ubi nulla erit cujusquam indigentia cui snbve- 
nire debeamus. Noii isu temperantia , ubi niilla erit 
libido refrenanda. Non ista fortitudo, ubi nnlla erunt 
mala toleranda. Ergo ab his virtutibus biijus actionis 
ibimus iu virtutem illius contemplaiionis , qua con" 
templemur Deum : sicut scriptum est , Mane astabo 
tibiy et coniemplabor (Psal, v , 5). Et audi quia ab hu- 
jus actionis virtulibiis, inillam conlemplalionem ibi- 
mus. Sequitur ibi, Ibunt a rirtutibus in virtulem : quain 
virtutem ?ContempIandi. Quid cst, conlemplandi? i4p- 
parebil Deus deorum in Sion. Deus deorum, Christus Chri- 
slianorum. QuomodoDeus deorum^ Christus Chrisiiano- 
rum ? Ego dixi, Dii estis , et filH Aliiuimi omnes (PsuL 
Lxxxi,6).Deditenim eis potesutem filios Dei fleri (Joan, 
1, 12), ille in quem credidimus, pulcher sponsus, qui hic 
propter deformitatem nostram defurmis apparuit : quia 
vidinnu ftim, inquit,ef non liabtbat spedem neque decorem 
{istti, Lin , S). Finita omni neccssitate mortAruatis , 
sicuti cst Deus apud Deum , Verbum apiid Palreni , 
per qiiod facta suiit omnia , apparebit mundis cor- 
de : beali enim mundi corde , quoniam ipsi Deuin 
videbunt (Matth. v, 8). Apparebit Deus deorum tn 
Sion, 

12. [vers, 9.] Et rursus iste a cogitatione illorum 
gaudiorum redit ad suspiria sua. Yidet quid prxvene- 
rit spe, ct ubi adhuc sit re. Apparebit tuiic Deus deo- 
rum in Sion : hoc est unde gaudcbimus; ipsum in ssa- 
cula sxculorum laudabimus. Sed adhuc modo tempus 
est orandi, tempiis deprecandi ; el si aliquantum gaii- 
dendi , sed adiiuc in spe : in peregi;inatione sumus , 
in convalle plorationis surous. Ad hiijus ergo I(K!i 
gemilum rediens dicit, Domine Deus virtutum , exaudi 
precem meam ; auribus perdpe , Deus Jacob : quia e( 
ipsum Jacob fecisti de Jacob Israel. Appaniii eniii. 
illi Deus, et dictus est Israel (Gen, xxxit , 28), viden.s 
Deum. Audi ergo me , Deus Jacob, et fac me Israut. 
Quando flam Israel ? Cum apparebit Deus deoriiui iii 
Sion. 

15. [vers, iO.] Prolector noster aspice, Deus, Suh 
umbra alarutn tuarum sperabunt (Psal, xxiY, 8); 
ideo, Protector nosler aspice^ Deus^ ei respice in facwm 
Christi tui, Quando enim noo respicit in faciem Chrisli 
sui Deus? quid est, Respice in faciem Christi tui? Vvr 
faciem innotesciinus : quid est ergo, Respice in faciem 
Christi tui ? Fac innotescere omnibus Christum luuin. 
Respice in faciem Christi tui : notus sit omnibus Chrio 
stus tuus, ul possimus ire a virtuiibus in virtutcm, ui 
possit superabundare gratia, quoniam abundavit poc- 
calum. 

\i, [vers, 11.] Quoniam mclior est diesuna inatriis 
tuis super miUia. Atria illa siiiit iu quun suspirabat, iii 
/^Trenle-quaireJ 



10fi7 



S. AUGLSTLNI EPISCOPI 



1088 



i\ux cleficiebal. Desideral cl deficil anima mea in airia 
|)on)ini : meKor esl ibi unus dics super raillia dierum. 
Millia dierum desideranl homines , ei mullum volunl 
liic vivere : conlemnanl millia dieruin , desiderent 
iinum diem, qui non habet ortum et occasum ; unum 
diem , diem sempiternum , cui non cedit hesiernus , 
Huem non urget crastinus. Ipse nnus dies desidereiur 
a nobis. Quidnobisesl cum millibus dierum? Imus a 
millibus dierum ad unum diem \ sicut imus a virlu- 
libus in viriulem. , 

45. Etegi abjici m domo DGmini, magis quam habi- 
twre in tabernaculit peccatorum, Invenit enim isie coii- 
vallem plorationis, invenit isle liumilitatem nnde 
nscendat : scil quia si se exlollere voluerit, cadet , si 
se hiimiliavcril, erigelur; elegil abjici, ul sublcvetur. 
Qnam muUi prajler labcrnaculuni hoc lorcularis do- 
ininici, id esl, praelcr Ecclcsiam calliolicam volentes 
siibliinari, etamanles honorcs suos,nolunt cognoscere 
verilalcm (a)? Si essel illis in corde versus isie, Elegi 
abjici in domo Dotiuiii, magis quam habitarein taberna- 
cutis peccatorum ; nonne abjicerent honores, et curre- 
rent ad convallem ploralionis , et hinc invenirent 
ascensus in corde, et hinc irent a virlulibus in virlu- 
ti»m, ponenles spem suam in Chrislo , non in nescio 
quo homine? Bona vox,gaudeoda vox, eligenda vox : 
Elrgi abjici in domo Domini , magis quam habitare in 
tnbeinaculis peccatorum. Ipse elegit abjici in domo l)o- 
niini ; sed ilie qui invitavit ad convivium , eligonirm 
4tiforion*m locum vocal ad soperiorem , et dicit illi , 
Ascende {Luc. xiv, 10). Ipse lamen non elegit nisi esse 
iii domo Domini, in quocumquc loco, non lamen exira 
iinien. 

i6. \vers. ii.] Quare elegit abjectus esse in domo 
Doniini, magis quam habiiare in tabernactilis pecca- 
loram ? Quia misericordiam et veritatem diligit Deus. 
Dominus misericordiam diligii, qua mihi primo sub- 
venit : veriiatem diligit, ut credenli det quod promi- 
sit. Audi misericordiam etveritatemin apostolo Paulo, 
prius Saulo persccuiore. Indigebat misericordia, et 
dixit in se facum : c Qui prius fui blasphemus, et 
perseculor, et injuriosus ; sed misericordiam conse- 
«utus sum, ut in me ostenderet Christus Jesus omncm 
loiignnimitatem in eos qui credituri sunt illi iii viiam 
ffiWnam i (I Tim. i, 15, i6). Ut cum indulgentiain 
taniorum scclcrum acciperel Paulus, nemo despera- 
rei posse * sibi donari quxcumque peccaia. Ecce 
h.ibcs misericordiam. Noluit tunc Deus exercere ve- 
rilaiem, ut puniret pcccaniem. Etenim si puniretnr 
pcccator, nonne veritas esset? aut auderet dicere, Non 
debeo puniri, qui non posset dicere, Non peccavi ? 
fx si diceret, Non peccavi : cui diceret? qiiem falle- 
rel? Ergo primo Dominus in eum misericordiam 
prxrogavit ; post misericordiam , veriiatem. Aiidi 
illum jam exigentem veritatem. Primo ergo inquit : 

< uui addunt Edd. : j4d unum diem fesiinemus : quo boni 
Mss. carent. 

• sic Mss. Edd. vcro, desperare posset. 

(a) Forle nondum prcKlieral Carlhaffinensis an. 40i, die 
15 se|)ienib. «mcilii decrotuni, fit clerici donaiistae « ia 
suis honoribus suscirianlur. » 



ff Misericordiam conseculus sum, qui prius fm bla- 
sphemtis, ct perseculor, cl injuriosus ; scd gralia Dei 
sum quod sum i (I Cor. xv, iO). Postea dicil, cuiii 
passi(mi propiiiquaret : t Bonum agonem ceriavi, ctir- 
sum consummavi, fidem servavi ; supcrest niilii co- 
rona jusiiliu} i. Illc qui tribuit misericordiam, scrvat 
verilalem. Unde servat veritalem ? Quam reddet milm 
Dominus in illo die justus judex (II Tim. iv, 7, 8). lii- 
dulgcntiam donavit, coronam reddet : donalor cst 
indulgentia^, dcbitor coronx. Undc dcbitor? accepit 
aliquid? Cui debet aliquid Deus? Ecce vidcmus quia 
tenet eum debitorem Paulus, consecutus misericor- 
diam,.exigens veritatem : Reddet mihi, inquit, Domi- 
nus in iUo die. Quid tibi reddet, nisi quod (ibi debct 1 
Unde tibl debet? quid ei dedisli ? Quis prior dedit 
illi, ei retribuetur ei (Rom. ii, 55) ? Debilorem Do- 
miniis ipse se fecit, non accipicndo, sed promitiendo : 
non ei dicitur, Redde quod accepisii ; sed, Rcddc 
quod promisisli. Misericordiam mihi erogavit, inquir, 
ut faceret me innocentem : nam prius fui blasphcmus 
et injuriosus ; sed ex illius gratia factiis sum iiinoccns. 
llle autem qui prxrogavit misericordiam , negare po- 
tcrit debittim ? Diligit misericordiam et veritatem. Gro' 
tiam et gloriam dabit. Qnam graliam, nisi de qiia ipse 
dixit, Gratia Dei sum quod sum ? Qnam gloriam, nisi 
dc qiia ipse dixil, Superest mihi corona justitice. 

i7. \yers. i5.] Ideo, Z>ommu5, iiiquit, non privabit 
bonis ambutantes in innocentia. Qiiare ergo boniines 
non vultis tenere innoceniium, nisi ut habeatis bona ? 
Non vult ' tenere innocenliain, ut non rcddat qiiod 
illi assignatur : aurum vult habere et perdit innocen- 
tiam. Quid lucratur ? quid damnifieatiir? Habet lucrunr. 
auri, passiis estdamnum innocentis. Estaliquid prc- 
tlosius innocenlia? Sed si innocentiam retinebo, in- 
quit, paupcr cro. Parvaene divitiae ipsa innoceniia ? 
Si arcara plenam auro habueris, dives eris : si cor 
habucris plenum innoceniia, pauper eris ? Sed ecce 
bona desiderans, modo in egestate, in tribulatione, in 
convalle plorationis, in pressura, in tentalionibus,serva 
innocentiam. Erit enim postea eliam bonum tuum 
quod desideras; requies, xternitas, immortaliias , 
iinpassibilitas erit pastea : ipsa siint bona qtiae servat 
Dens justis suis. Nam bona quae modo desideras pro 
magno, propter quae vis esse nocens, et non innoccns, 
attende illa qui habeant, qui talibus abundant. Vides 
divitias apud latronCs, apud impios, apud sceleratos. 
apud lurpes ; apud flagitiosos et facinorosos vidcs 
divitias : dnt illis Deus ista propter communionem 
generis humani , propter abundantem afQuentiam * 
bonitatis suae ; qui etiam solem suuin oriri facit super 
bonos et malos, et pluit super justos et injusios 
{Matth. V, 45). Tanta dat el malis, et tibi nihil serv.it ? 
Falsum est qtiod tibi proinisil? Servat ; securus eslo. 
Qui miscrltis est tui, cum esses impiiis ; deserit te , 
cum facius es pius? qui peccatori donavit mortem 

1 Sic plures Mss. At Edd., nonvuUis : et ioflra, quod iUe 
assignat : ubi Mss. plerique habent, quod iUi assigtuUur^Xd 
esl,'de|)ositum illi credilum. 

« sic Er. et aliquol Mss. Ai Lov. , propter abundaniia n 
affuentia:. 



10G9 ENARRATIO IN PSVLMUM LXXXIV. 

Fiiii sui, quid scrval salvalo [vor morlem Fiin sui ? 
Securus crgo eslo. Teiie debitorem, quia credidii^li in 
promissorem. Domintis non privabit bonis ambulanles 
in innocentia. Ergo quid nobis bic reslal in lorculari, in 
nfQictione, in re dura, in prxsenlia s\ix periculossa ? 
quid nobis restitt, ut illuc penreniamus ? Domine Deu$ 
rir/ttfimi, beatus homo qui sperat in te *. 



IN PSALMUM LXXXIV 
ENARIUTIO. 

SERMO AD PLEBEM. 

4. Deprecati sumus Dominum Deum noslrum, ut 
ostendat nobis misericordinm suam, et salulare suum 
det nobis. Diclum est boc quidcm in prophelia, cum 
prinuim Psalmi isii diccrentur et scriberenlor : ccDte- 
nim quod atlinct ad boc tempus, jam ostendit Domi* 
nu^ Gentibus misericorJiam suam, etdedit eis salutarc 
siium. Ille quidem ostendit ; sed miilti sanari noliint, 
ut videunt quod oslendil. Scd quia ipse sanat oculos 
eordis ad yidendum se ; propierca cum dixisset, 
Oslende nobis misericordiam tuam^ tanqiiam multis 
cxcis dicluris, Quomodo videbimus, cum coeperit 
osteiidere ? adjunxit, Et salutare luum da nobis, Dando 
enim saluiare suum, sanat in nobis unde possimus 
\idere quod ostendit : non quoroodo medicus homo 
ipse curat, ut liicem istam oslendal cis quos curave- 
rii ; ei aliud est ista iux quam demonstralurus est , 
aliiid autem ipse niodicus qui curat oculos quibus 
ostcnilat lucem, qu£ lux non est ipse. Non ei^o sic 
t)oiniiiiis Deus noster : ipse esl enim medicus qiit 
cnrai unde videre possimus, et ipse est lux qiiam 
videre possimtis. Tolum tamen Psalmum breviter, 
quiintum possumus, quantum donat Dominus, pro 
angiistia lemporis altenli curramus. 

2. [vers. \.] Titulus ejus est, In finem, filiis Core^ 
Psnhnus. Finem non intelligamus ,* nisi qiiem dicit 
Apostolus, Finis enim Legis Christus^ adjustiliam omni 
credenU {Rom. x, -i). Ergo cum primo in tilulo Psal- 
mi posuit, In finem ; direxil cor noslrum in Cbrisliim. 
In illum si intendamus, non errabimus ; qiiia ipse est 
veritas qno feslinamus, et ipse est via per qiiam cur« 
ramus (Jean. xiv, 6). Quid csl, fitiisCore? Interprela- 
lur Core ex verbo hebrxo in latiniim Calvus. Ergo 
fiitis Core, filiis calvi. Quis est iste calviis ? Non iit 
irrideamiis ilium, sed ut ploremus ante iilum. Nam 
irriserunt quidam, et a dxmonibus vaslati sunt : quo- 
luodo in Regnorum libro calvuin Elisaeum irriserunl 
pueri, dicebantque post illum, Calvey calve; proces- 
f^cnini ursi de siiva, et comederun; pueros male ri- 
dentes (lY Reg. ii, 23, 24), et plangendos a parenti- 
bus suis. Significavit boc factum propbetia quadam , 
fiitnrum Doininum nostrum JcsumCbristum. Illeenim 
a Jud»is irridentibus velut calvus irrisus est, quia in 
Calvarix loco crucifixus est (Matth. xxvii, 31). Nos 

*■ Ad hxc verba Mss tres adduot : ccmerjso ad Donwmm^ 
o bmocens^ qidd tiln dcfuerit, si innocens propter Dcm^non 
eris : quomam ipsum Dominum possides, qui auctor est 
omnium rirtutimi^ qui dat rirtutes i» imwcentia pcrseve- 
taniibm. Etgo elt beatus, qui sperat inte^ Deus. 



1070 
auicm si in ilium credidcrimus, filii ipsius sumus. 
Nobis ergo canlatur iste psalmus, ubi inscribitur, fiiHs 
Core.sumusenim iliiisponsi (.Wfl///j.ix, 15).Illequippe 
sponsus, dans arriiam sponsaj sua^, sanguinem suuiii 
ei Spiriiuin sanclum, qiio locupleUvii nos interim in 
isia peregrinatione ; adliuc auiem servat nobis occul- 
tas diviiias siias. Unde eiiim tale pignus dedit, quitl 
€81 quod servai? 

3. [vers. 2] Itaque cantatei Propheta in futurum, 
et ulilur verbis quasi jam pr-clcrii; lemporis ; tnnquam 
facta dicil, quae futura erant ; quia apud Deum et 
quod futurum est, jam faclum est. Ibi ergo Prophela 
videbat futura nobis, jam vero facla in illius provi- 
dintia et pr;cdestinatione cenissiina, quomodo dicit 
ei iii illo p.salmo ubi omnes Chrisium agnosciint ; sic 
eniin recitatur », tanquam Evangelium legalur : i Fo- 
derunl manus meas et pedes, dinumeraverunt omnixi 
ossa mea ; ipsi vero consideraveriint et conspexeruiit 
me, diviserunt sibi vesiiincnta mea et super vesteni 
mcam niiserunt sortem i (Psal. xxi, 17-19). Quisnon, 
legenie lectore Psalmum, agnoscat Evangelium ? El 
tainen cum diceretur in Psidmo, non dictum esl , 
Fossuri snnt manus meas et pedes ; sed, foderunt ma- 
nus meas et pedes : nec dictuni est, Dinumeraturi sunl 
ossa mea ; sed, dinumeraverunt ossa mea : nec dictum 
est, Divisuri sunt vestimenta men; sed, diviserunt 
$ibi vestimenta mea. H;ec omnia qu:c fiilura videba^ 
Propheta, tanquam prxterita indicabal : sic et bic , 
Bencdixisti, Domine, terram tuam; tanquam jam fe- 
ceril. 

4. Avcrtisti captivitatem Jacob. Populus ejus anti» 
• quus Jacob, populus Israel, naliis de seinine Abraba^, 

in repromissionc futiirus aliquando bxres Dei. Erat 
quidem ergo ille populus , ciii datum est Teslamcn- 
tum Vetus ; sed in Yeiere Testamenio Ogurabatur Te- 
stamentum Novum * : illa figura erat , hxc expressio 
veritatis. 1n illa autem figura secundum quamdaui 
prxnuntiatioiiem fiiturorum , data est illi popiilo ler- 
ra qua^dam promissionis , in quadam regione ubi 
babilavit populus Jud»30rum ; ubi est etiam Jerusaloni 
civitas , cnjiis nomen omnes audivimus. Hanc ergo 
terram cum accepisset ille populus , ab bostibus siiis 
vicinis circumquaque inimicantibus multas molestias 
patiebatur : et cum peccabat in Deum suum, dabatur 
in captiviiatem ; non ad interitiim , sed ad discipU- 
nam ; non dainnaiile patre , scd flageilant^. Et cnm 
possessa cssct, liberabatur, et alir{uoiies captivata est 
el libcrata cst iila gens : ei modo in capiivitale esl , 
et boc pro peccalo magno, quod Dominum suum cru- 
cifixil. Quid igitur secundum istos accipimus , qiiod 
ait, Avertisti eapiivitatem J acob ? An forte inlelligi- 
mus Iiic aliam caplivitatem , de qua omncs nos volu- 
mus liberari? Nam omnes pertinemns ad Jacob , si 
pertincmus ad semen Abrnbne. Hoc cnim dicit Apo- 
stolus : In Isanc vocabitur tibi scmen ; id est , non hi 
qui fiiii carnis , hi filii Dei , scd filii promissionis de- 

» Sic aliquolMss. Alii cum Edd., recitatus est Psatmus, 
* Ita in Mss. At in Edd.. ha:res Dei erat. Quidam ergoiUe 

populus cid datum est Tcstamenttfin rctus, figurahat retta^ 

mentwn Novum. 



mi S. AUGUSTINl EPISCOTI 

|i«ioitf«r m ienun{Rom. ix , 7 , 8 ). Si (ilii promissio- 

tm -4n sefnen depuuuilur, offendcndo Deum Judxl de- 

Xeneraverunt ; nos promerendo Deum , de genere 

4lirahae facti surous, Don perlinentes ad carnem, sed 

pertinentes ad fideni. Imitaii enim (idem , filii facti 

«umus : illi autem degenerjndo a iide , exhxrcduri 

roeruernnt. Nam , ut noveritis quia perdideruni iilud, 

qiiod nati erant de Abraham , cum se arrogaiiter ja- 

ctarent audiente Domino Jesu Christo , gloriantes de 

sanguine et non de vita , et dicerent Domino, No$ 

patrem habemui Abrabam ; ait illis Dominus kinquam 

degenerantibus : Si filn Abralue e$iU, facla Abrahce 

facite (Joan. vnit 59). Si ergo illi proptcrea jam non 

filii, quia non faciebant facta Abrahx ; nos propterea 

Alii, qiiia facimus facu Abrabx. Quae sunt facta 

Abrah» qu» faciinus ? Credidit autem Abraham Deo, 

ctdeputatuin est illi ad juslitiam {Gen, xv, 6, «r 

Caiat, ni , 6). Ergo omnes ad Jacob pertinemus, 

imitantes Abrahsc fidem , qiii credidit Deo , et depu- 

taium est illi ad jusliiuim. Qux esi ergo illa captivitas 

viide nos volumus liberari 7 puto cniro neroinem no- 

strum modo esse apud Barbaros, nec aliquam genlem 

irruisse armatam , ei c;ipiivos duxisse nos. Sed niodo 

ostendo quarodam capiiviiatem , in qua gemimus , et 

iinde nos liberari ciipimus. Paiilus aposlolus proce- 

dat , ipse illam dicat ; sit ipse speculum nostrum, ille 

loqoatur, et nos ibi vidcamus : nemo est eiiim qui non 

hic se agnoseat. Ait ergo ille beatus apostoliis, Con- 

dilector enim legi Dei tecundum interlorem hominem ; 

intus dclectat me lex Dei : video autem aliam iegem 

m membris mei$ , repugnanlem legi menli$ metB. Jam 

audisti legeni , audisti pugiiam ; captivitatem nondum 

audieras, audi qus sequuntiir : Repugnantem^ inquit, 

legi mentii mem , el eaptivum me dueentem in lege pec- 

cati^ qum e$t in membri$mei$, Agnovimus captivitatem : 

qaia noslrum est qui nolit se de ista captivitate libe- 

raii ? Et uade liberabitur ? Quoniam hoc cantavit ipse 

Psalrous futurum : A9erti$ti eaptimtatem Jacob. Cui 

dixil? Christo, propter in finem^ propter filios Core: 

nie enim avertit captiviutem Jacob. Audi et ipsutn 

.Pauhim confitentem. Cum dioeret se trahi eaptivum a 

lege in membris suis repugnante legi mentls sux, ex- 

elimavit suh illa captiviiate , et ait ; Infelix ego homo^ 

ffUi$ me tiberabit de eorpwre mortie huju$T Qu«sivit 

quis esset , et statim ilti occurrit, Gratia Dei per Jetum 

Ckrittum Dominum no$trum ( Rom. vii, S2-S5). Dc 

hacgratia Dei Propheta dicit huic Domino nostro Jesu 

Chrtsto, Averti$ti captivitatem Jacob, Attendite capti- 

YiUlem Jacob, attendite quia hoc esi , Avertisti ca- 

ptiviutem iiostram : non liberando nos a Barbaris, in 

qiios non iiicurrimus; sed liberando nos ab operibus 

nialis , a peccaUs nostris, per quae nobis satanas do- 

miiuibatur. Si qiiis eniin liberatus fuerit a peccatis 

siiis , non habet unde illi dommetur princeps pecca- 

tonun. 

5. [ ver$, 5, A, J Quomodo enim averlit captiTiutcm 
Jacob? Videte quia isu liberatio spiritualis est, vide«* 
te quia intus agilur : -RemwVi , inquit , iniquitatem 
pUbi$ tua; operui$ti omnia peccata eorum, Ecce unde 



I07i 
avertii capiiviUitem , quia remisit iniquiutem : ini- 
quilas tenebat captivum, remissa iuiquitate liberaris. 
Confitere ergo te esse in capiivilate , ut dignus sis 
liberari : nam qui hoslem suuin non intellcxit , qiio- 
modo invocat liberatorem? Operuisti omnia peccata 
eorum, Quid est, operui$ti ? Utnon iila videres. Quid cst, 
ut non iila videres? Ut non in illa vindicares. Nohiisli 
videre peccaU nostra ; et ideo non vidisti ^ quia ipsa 
videre noiuisii: Operuitli omnia peccata eorum, Sedatti 
omnem iram tuam ; avertisti ab ira indignationie tuw» \ 

6. [ver$. 5. ] Et quoniam de futuro isu dicuntur, 
quamvis vcrba prxterita sonent; sequitur , et dicit : 
Converte no$ , Domine • tanitalum no$trarum. Quod 
modo narrabat qiiasi facium esset , quomodo orut ut 
fiat ; nisi quia voluit ostendere prxterita verba se in 
proplielia dixisse ? Nonduin autem factnni esse quod 
diccbat jam faclum , liinc oslciidit, quia orat ut fiat : 
i Convcrle nos, Domiiie sanilalum nostranim; ct 
avertc iracundiam tuam a nobis. i Non jamduduin di- 
cebas, c Avertisti capiiviiatemJacob^opcruisti oniiiia 
peccau eorum : sedasti oinneni iram tiiam ; avcrsus 
esab ira indignationisiuae? iQiiomodo hic,c Et averie 
iracundiam tuam a nobis? i Respoudet libi Propheta : 
Illa dico quasi facU , quia video futura ; quia vero 
nondum facu sunt , oro ut veniant , quae jam vidi. 
Averte iracundiam tuam a nobi$, 

7. [ ver$, 6. ] iVoii in osternum ira$cari$ nobit, Dc ira 
Dei enim morules sumiis , et de ira Dei in isu terra 
in egesute et hibore vulius nostri manducamus pa 
DCin. Hoc cnim audivit Adam, quando peccavit (Gen 
III, 19); et Adam ille omnes nos eramus, quia in 
Adam omnes moriunttir : quod ille audivit , secuturo 
est et nos. Non enim eramus jam nos , sed eramus in 
Adam : ideo quidquid evenit ipsi Adam , secutum est 
et nos, ut moreremur ; omnes quippe in illo fuiinus. 
Ea enim peccau parentum non pertinent ad filios . 
qu» faciunt pareiites jam natis filiis : jam enim nati 
filii ad se pertinent , et parentes ad se pertinent. 
luque illi qui nati sunt, si tenuerint vias parenium 
suorum malas, necesse est portent et meriu ipsonim: 
SA autem muuverint se, et non fuerint imiuti paren- 
tes malos , incipiunt habere roeritum suum, nou me- 
ritum parenlum suorum. Usque adeo autem non tibc 
obest peccatum patris tui , si te muuveris , ut nec 
ipsi patri tuo obsit, si se muUverit. Sed jam qiiod 
accepit ad morialiutem istam radix nosira , duxii de 
Adam. Quid duxit? IsUm fragiliuiem cariiis, lioc 
tormenium dolorum , banc douium pauperiatis , boc 
vinculum mortis , et laqueos tcnUtionum : porUmns 
omnia isU in carne hac; et ira Dei est isU, quia vin- 
dicu Dei est. Sed quia futurum erat ut regeiierare- 
mur, et credendo novi efliceremur, alque in rasurrc' 
ctionc omnis illa morulius absumereivr, et noviias 
totius liominis repararetur ; sicut enim in Adam om- 
nes moriuntur, sjc et in Christo omnes vivificabun- 
tur ( I Cor, XV, 22 ) : hoc videns PropheU ait , Non in 
wternum iratcarit nobit , vel extendat iram tuam a ge- 



> optims notae Uss. Reg. COrb.» etc., et ideo nos lidittL 
* Aliquot Mss., Deu$, 



t 



1075 ENARRATIO IN PSALMIIM LXXXIV 

fifratione m generatlonm. Fuit prima generaiio mor- 
tnlis de ira tiia ; erit altcra generatio immorlalis de 
misericordia lus. 

8. [ ven. 7.] Quid ergo ? hoc tibi tu praestilisti, o 
V>mo , ui quia conversus es ad Deum , merereria 
misericordinm ipsius ; qui autem conversi non sunt , 
non sunt adepti misericordiam, sed invenerunt iram ? 
Qiiid autem, utconvertcreris, posse8,ni&i vocareris? 
Norine ille qui le vocavit aversum , ipse praestilit ut 
[cdnverlereris ? Noli tibi crgo arrogare nec ipsam con- 

erslonem ; quia nisi te illc vocarei fugientem , non 
posses converti. Propterea et ipsius conversionis be- 
neficium Deo tribuens Propheta , hoc orat , et diclt : 
Deus^ m eonvertem vivifieabU no$, Et non quasi nos 
Ipsi nostra sponle sine misericordia tua eonvertimur 
ad te , et tu viviflcabis nos : sed , tu eonterteni vfn- 
ficabU no»; ot non solnm viviflcatio noslra a te slt , 
sod etiam ipsa conversio ul viviflcemur. Deui tu can* 
vertens vtmficaMs nos ; et ptebs tua Uetabitur in U, Malo 
sno Ixtabltur in se ; bono suo laetabilur in te. Qnando 
enim vcduit habere gandia de se, invenil planctum in 
86 : nunc vero quia totum gaudium nostrum Dcus est, 
qni vnH secunis gaudere, in illo gaudeat, qui non po- 
t^t perire.Quid enim , fratres mei , gaudere voltis in 
argento? Aut argentum perit,aul tu; et nemo scit 
qiiid prius : verumumen illud constat,quia utrumque 
perituram est; quid prius, Incertum est. Naro nec 
bomo hic potest mnnere semper, nec argentum liic 
potest manere semper ; sic auram , sic vestis , slc 
domns , sic pecunia , sic laia praedia, sic postremo 
liix isia. Noli ergo vclle gaudere in istis : sed gaude 
in illa luce qu» non habct occasum ; gaude in llla 
loce quam non prxcedit hesternos dies, ncc sequitor, 
cmsiinus. Quid est ista Inx ? £(jfo nim, Inquit, lux 
mnndi ( Joan. viu ,42). Qul tlbl dicit , Ego sum iux 
muudi^ vocat te ad se. Gum vocat le , convertit te; 
cam convertit le, sanat te ; cum sanaverlt te, videbls 
conversorem toum , cui dicitur, Et plebs tua Iwtabitur 
in te. 

9. [ vets. 8. ] Ostende nobis ^ Domtne , tmsericor- 
diam fturni. Hoc est quod cantavimus *, et jam binc 
diiirous. Ostende nobi$ , Domine , misericordiam 
tuam ; et saiutare tuum da nobis : salutare tuum , Chri- 
Biaro loum. Ferix est <iui ostendit Deu<i inisericor- 
diaro soaro. fpse est oui superbire non potest , cui 
Deus osiendit misericordiam snam. Ostendendo enim 
illi misericordiam suam , persuadet iili quia quidquid 
boni habet ipse homo , non habet nisi ab lllo qui 
omne bonom nostram est. Et cum viderit bomo quid- 
qiiid boni habet non se Iiabere a se , sed a Deo suo ; 
ridet quia totum quod in illo landatur , de misericor^ 
dia Del est , non de meritis ipsius : et videndo ista 
non siiperbit , non snperbiendo r.tm cxtollitur , non 
86 exlollendo non cadlt , non cadendo siat , stando 
inhxret, Inhaerendo manet, manendo perfrultur, 
et Ixtaiur in Domino Deo suo. Erant illi deliciae ipse 
qui fecil illum ; et delicias ipsas nemo corrampit , 
nemo interpellat , nemo aureri. Quis potens n|inabl- 

• iiooniiOlllas.,caii(aMifiBf. 



1074 

tnr aurerre ? quis vicinns malus , qnis latro^, qiiis 
Insidiator libi toliit Deum ? Et potcst libi lollere lotiiin 
quod possides corporc , non tibi tollit eum qiicm 
possides corde. Ipsa ' est miscricordia , qtiam iiti« 
nam Deus ostendat nobis, Ostcnde nobis, Domim, 
ndsericordiam tuam ; et salntare tuum da nobis : €liri- 
8tam tuum da ntkbis : in illo est enim misericordia 
tua. Dicamus illi ct nos : Da nohis Christiim tuum. 
Jam quidem dedit nobis Cliristum suiim : adhoc IIB 
tnmen dicamus , Da nobis Christum tuiim ; quia dici- 
mus illi , Panem no9trum quotidianum da nobis hodie 
( Matth. VI , i 1 ). Et quis est panis nosier , nisi ipsc 
qui dixit , Ego sum panisvivus^ qui de cceio deseendi 
( Joan. VI , 41 )? Dicamos ilii : Da nobis Cbristum 
tuum. Dedit eiiim nobls Cbrisium , sed bominein : 
quem nobls * dedit hominem , eom ipsum nobis dala» 
ras est Deum. Hominibas enlro bomlnem dedit ; qala 
talem lllum dedit hominibus qualis posset capi ab 
liominibas : Demn enlm Christum nullus homlnam 
capere poterat. Facins est hominibu» homo , servavit 
se Deum diis. An forte arrqganier dixi ? Revera arro- 
ganter, nisi ipse dixissel : Ego din^ Dn estis^ et 
fiiti AUiuind ornnes ( Psal. lxxxi , 6 ; el Joan. x , 
34 ). Ad ipsam adopiionem renovamur *, ut efncia- 
mur fllii Dei. Jam quidem sumus , sed per fldem : 
sumos quidem In spe , nondum sumus In re. c Spe 
eniro salvi facti sontus , i sicut dicit Apostolus. 
c Spes autem quae videtur, non est spes : quod enlm 
videi qnis, quid sperat? Si aulem quod non vido- 
mus speramus , per palienliam exspectamus • 
( Rom. VIII , 24 , aS ). Quid enim exspectamus 
per patientiam , nisi videre quod credimus ? Modo 
enim credimus quod non videmus : pcrmanendo in 
eo quod credentes non vldemus , mcrebimur videre 
quod credimus. Propterea Joannes In Epistola soa 
qiiid ait ? Dilectissimi , filii Dei sumus , et nondum 
apparuit quid erimus. Quis non exsultet , si subito 
nescio cui peregrinantl et ignoranti genus 8uum , 
patienti aliquam egestatem , et In «rumna et labore 
constituto diceretur : Filius senatorls es ; pater tuus 
nmplo patrimonio gaudet in re vesira ; revoco te ad 
patrem tuum ? quali gaudio exsultaret , si lioc non 
failax promissor diceret ? Yenit ergo non fallax apo- 
siolus Christi , et ait : Quid est quod de vobis despe- 
ratis? quid est quod vos aflligilis, et mcerorc conte- 
ritis ? quid est quod concupiscentias vestras scquendOi 
in egestate Istarum voluptatom conteri vuliis ? Habe^ 
tis patrem , habetis patriam , habetis patrimoniom. 
Quis est iste pater ? c Dilectisslmi , filii Dei sumus. » 
Quare ergo nondum videmus patrem nostram ? Quia 
c nendum apparait quid erimus. > Jam somus , sed 
in spe : nam c quid erimus , nondam apparuit. y. %K 
quid erimus ? c Scimns , > inquit , c quia cum appa- 
raerit , similes ei erimus , quoniam videbimus eun 
sicuti est I ( I Joan. iii , 2 ). Scd hoc de Patrc 
dixii , de Filio autein Domino Jesu Ciiristo non dixit : 



^ Hss., tpse. 

* Sic potiores Mss. Alii cum Edd., quem novimus dedil^ elc. 

• Ua Mss. iU Edd.: 4d hanc ipsmnadoplsotiem i 



1075 S. AUGUSTINI 

•ji forte videndo Pulrem , non Filium , * erimus bcali? 
Ipsum audi Christum : Qui me vidit , vidit el Patretn, 
iAtm enim unus Deus videiur , Triniias videtur , Pa- 
ler et Filius et Spiritus sanctus. Audi expressius quia 
ipsius Filii visio tribuet nobis beatiludinem , et nihil 
interesl inter visionem ipsius et visionero Patris. Ipse 
nit in Evangelio : Qui diligit me , mandata mea ctt$to~ 
dk , el ego diligam illum , et ostendam meip$um Hli 
(Joan, XIV, 9, 21). Loquebatur illis , et dicebat, 
o$tendam meipsum itii. Quare ? Non erat ipse qui lo- 
quebaiur? Sed carnem caro videbat; divinilatcm 
cor * non vidcbat. Ad lioc autem caro carnem vidit , 
ut per fidem cor mundarelur , ur.de Deus videretur. 
Dictum cst enim de Domiiio , Fide mundans corda 
eorum ( Act, xv, 9 ) : et dixil Dominus , Beali mundo 
eorde , qaia ip$i Deum videbunt ( Matth. v, 8 ). Ei*go 
nobis promisit ostendere se nobis. Qualis est pulcliri- 
iiido ejus , fralres , cogilate. Omnia ista pulchra qiix 
Tidetis , quae amalis , ipse fecit. Si hoec pulcbra sunt , 
quid est ipse ? si hxc magna suni , qiianlus est ipse? 
Ergo ex islis quac hic amamus , illum magis desidere- 
nius ; el eonlemnentes isla , illum diiigamus : ut ipsa 
dileetione per fldem cor mundemus , et niundatum 
cor nosiFuin inveniat aspectus illius. Lux quse nobis 
ostcndetur , sanos nos dcbet invenire : boc agit modo 
fldes. lioc ei^o hic diximus. Et $alutare tuum da no- 
bi$ : da nobis Christuro tuuro , novprimus Cliristum 
tuum , videamus Christum luum ; non quomodo illum 
viderunt Judxi , et cruciflxenint , sed quomodo iilum 
vident Angeli , et gaudent. 

iO. [ ver$. 9. ] Audiam quid toquetur in me Domi- 
nn$ Deu$. Propheta dixit. Loquebatur in illo Dsus in- 
iiis , et mundus faciebat illi strepitum foris. Cohibens 
ergo aliqiianlum ab slrepilu mundi , et nvertens se ad 
se , et a se in illum cujus vocem audiebat inlerius ; 
quasi obturans aiircni contra tumultuanlem vilx hiijus 
inquietudinero , ct contra animam corpore qiiod cor- 
riimpitur aggravatam , el sensum terrena iiiliabitntio- 
ne deprimentcm multa cogiiantem ( Sap. ix ,15 ), 
alt , Audiam quid loquitur in me Dominu$ Deus : et 
audivit, quid? Quoniam loquetur pacem in plebem 
$uam. Vox ergo Chrisii , vox Dei pax est , ad pacem 
▼ocat. €ia , dicit , quicumque nonduro estis in pace , 
aiiiate pacein : quid eniro vobis roelius de nie invenire 
poteslis quaro pacero ? Pax quid dst ? Ubi nulluin bel- 
him est. Quid esi, nbi nullum belium esl? Ubi nulla 
4'St contradiclio , ubi nihil resislil , nihil adversum 
est. Videte si jaro ibi suinus ; vidcte si jam non est 
conflictus eum diabolo , videie si non omncs sancti et 
fldeles curo principe du^incniorum liiclantur. Et quo- 
fiiodo ciim illo luctantur , qiiem non vidcnt ? Luclan- 
tiir cum couciipisceiiliis suis , quibus illc suggerit 
peccata : et non conseiiliendo quod suggerit, elsi non 
vincunlur , lamen pugnant. Nondum esl crgo pax , 
ubi pugha est. Aul dale mihi hominem qui nihil len- 
tationis palitur in cariie sna , ut possit mihi dicere 
quia jam pax cil. Nihil quidem tenlalionis forlc pati- 

< Optimse uotae corb. Ms., non ertnm. 
• Er. 01 Ven., cara. M. 



EriSCOPI 1076 

lur iii illicilis volupl.uibus , saltcm suggcstioncs ipsas 
palilur : vel suggcritur illi quod respuii , vcl deleciat 
unde contlneat. Scd ecce jam nihll deleciat illicilwm ; 
vei contra famein et sitim pugnat quolidie : quis 
enim juslus hinc alienus ? Pugnat ergo fames et sitis , 
pugnat contni nos lassitudo carnis , piignat delcctalio 
somui , pugnat oppressio. Vigiiare volumus ; dormi- 
tarous : jejunare volumus; esurimus et sitimus : 
stare volurous ; defatigamur : quaerimus sedere ^ si et 
hoc diu facimus , deflcimus. Quidquid nobis provide- 
rimus ad refeclionem , illic rursus inveniinus defectio- 
nem. Esuris , dicit tibi aliquis ? respondes , Esurio. 
Ponit anle te cibum ; ad refcctionem posuerat : per- 
severa in eo quod posuil ; ccrle reficere le volebas , 
hoc age semper ; hoc agendo , in eo quod adbibueras 
ad refeclionem , ibi invenis lassiludinem. Multum se- 
dendo faligaius eras ; siirgis , deambulando reflceris : 
persevera In eo quo reflceris , miilium deambulando 
lassaris ; sedere iteruin quxris. Inveni milii alii|uid 
unde te reficias , ubi non , si perseveraveris , ilerimi 
deflcias. Qiialis ei|;o est ista pax , quam hic lubeiit 
horoines tantis resistenlibus roolestiis, copiditatibiis, 
indigentiis , lassitudinibus ? Non esl isia vera , non 
est perfecla pax. Qux erit perfecla pax? t Oporiot 
corriiplibile hoc induere iiicorruplionem , et nior- 
tale hoc induerc immortalil;item : lunc flet sermo 
qiii scriptus est , Absorpta est mors in vicloriam. 
Ubi est , mors , aculeus tuus ? ubi est , mors , c^n - 
tenlio tua I (1 Cor. xv, 53-55 ) ? Ubi enim adhuc 
morialit^s S quoroodo est pleiia pax? Etenim de 
morte venil lassitudo ista , quaui invenimus in omni- 
bus refectionibus nostris. De morle est , quia coppus 
mortalc portamus ; quod quidem roortuum dieit Apo 
stolus et ante aniinae resolutionem : Corpu$ quidcm , 
imiuit , mortuum est propter peccatum (Rom. viii ,10). 
Nain si perseveraveris in eo qiio te reficis , eiiam mo- 
rieris. Persevera in mulium manducando ; ipsa res te 
interflciei : persevera in multum jcjunando ; inde 
inorieris : sede semper , ut nolis surgerc ; morieris 
inde : arobula scroper , ut nolhs quiesccre ; morieris 
inde : vigila seroper, ul nolis dormire; morieiis 
inde : dorroi semper , nt nolis vigilare ; morieris 
indc. Quando ergo absorpla tuerll mops in victo- 
riam , non erunt isla ; et erit pax pleiia et xlerna. 
Erinius in quadam civitatc : fratres , quando de iila 
loquor , flnire nolo , et roaxime quando scandala cre- 
hrescunt. Qqis non desideret illara civitalem *, unde 
aroicus non exit , quo iniinicus non inlrat , ubi nulius 
tentator est , nulliis seditiosus , iiullus dividens popii- 
luro Dei , niillus fatigaiis Ecclesiam in ministerio dia- 
boli ; quando ipse princeps ipsorum roittilur in ignem 
xlcrnum , et hi cuin illo quicumque ilii consenliuiit , 
et recedere ab eo nolunt ? Erit ergo pax purgata in 
filiis Dei, omnibus amanlibus se, vidcntibus se plenos 
Dco , cum erit Deus omnia in omnibus ( I Cor. x v, 28 ). 
Commune speciaculum habebimus Deuro ; communein 



* PleriqueMss.,mo?«. 

» sic u-es Mbs. cailcri cum Edd., illtmi pacem. 



1077 

p<»sscs5ioncm habebimus Deum ; communcin pacem 
liabebimus Deum. Quidquid enim est quod nobis mo- 
do dat » ipse nobis erit pro omnibus quae dat : ipsa *■ 
erit perfecta et plena pax. Hanc loquitur in plebem 
siKim ; hanc volebat audire ille qui ait : c Audiam 
quid loquetur in me Dominus Deus ; quoniam lo* 
quetur pacem in plebem suam , et super ^nctos 
SU08 y et iii eos qui conyertunt cor ad ipsum. i 
Elia , fratres , vultis ui ad vos pertineat ista pax qiiam 
loquitur Deus? Convcrtite cor ad ipsum ; non ad me , 
'aiit ad illum , aut ad qucmquam hominem.'Quisquis* 
enim bomo voluerit convertere ad se corda homi* 
num , cadit cum ipsis. Quid est melius , ut cadas cum 
illo ad quem converieris , an ut stes cum illo cum quo 
converteris ? Gaudium nostrum , pax noslra , reqilies 
iiostra , finis omnium molestiarum , non est nisi 
Deus : lieail qui convertunt cor ad ipsum, 

11. [vm. 10.] Verumtamen prope timentes eum snlu" 
lare iptiut. Erant quidam qui jam timebant eum in 
gente Judxorum. Per omnes terras ubique idola co- 
lebanlur; dxmonia timebanlyr, iion Deiis : in illa 
gente timebatur Deus. Sed propier quid timebatur? 
In Veteri Testamento timebalur, ne daret illos in ca- 
ptiviutem , ne tolleret illis terram , ne grandine con- 
tunderet vites ipsorum, ne faceret steriles uxores eo- 
rum, ne auferret ab eis Ciiios ipsorum. Hxc enim 
carnalia promissa Dei tenebant adhuc parvas animas, 
et propter bxc limebaliir Deus : sed prope illis erat, 
qui vel propter baec ipsum timebant. Terram petebat 
Paganus a diabolo ; lerram pelebat Judxus a Deo : 
unum erat quod peiebant ; sed non unus a quo peto- 
hant. Petendo iste quod Paganus petebat, discerne- 
batur tamen a Pagano, quia ab illo ista petebat, qui 
omnia fccerat. Ct prope illis erat Deus, qui Genlibus 
longe erat; tamen respexit et eos qui ionge erant, et 
eos qui prope erant, sicut dicit Apostolus : Et veniens 
evangeliiavit pacem vobii qui eratis longe , et pacem lu$ 
qui prope (Ephes. ii, 17). Quos dixil qui eranl prope? 
Judxos, quia unum Deum colebant. Quos dixit qui 
erant longe ? Genles, quia dimiserant euni a qiio facli 
eraiit, et colebant illa quae ipsl fecerant. Non enini 
regionibiis longe est quisque a Deo, sed afleclibus. 
Amas Deum, prope es; odisli Deum, longe cs. Uno 
liHO sians, et prope es. el longe es. Ergo, fralres, 
rcspexit ista Propheta : quanquam generalem vidit 
misericordiam Dei super omnes; lamen aliquid spe- 
ciale et proprium vidit in gente Judxa, et ait, Ve- 
rumtameii, Audiam quid loquetur in me Dominus Deus ; 
quoniam loquetur pacem in plebem suam : et plebs ipsius 
iion Jud.-ca sola erit , sed de omnibus gentibus colii- 
ge;ur ; quia super sanctos suos loquetur paccm^ et in eos 
qui convertunt cor ad ipsum, et omnes qui conversuri 
suiitcor ad ipsuni* de omni orbe terrarum. Verum- 
iamcn prope titnentes eum salutare ipsius , ut inliabitel 
gloria in terra nostra : id est, in ea lerra in qua naliis 
crai Propheia , inhabilet gloria major ; quia Inde coe- 



ENARBATIO IN PSALMUM LXXXIV. . ' 1073 

pit prxdicari ^ Christus. lode Apostoli , et illuc prias 
missi : inde Propbetae, ibi primo templum, ibi sacrj- 
ficabatur Deo, ibi Patriarchae, ibi ipse etiam venit de 
semine Abrahae, ibi manifestalus est Christus, ibi ap- 
paruit Christus : iiide enim virgo Haria , quae pepcrif 
Christum. Ibi ambulavlt pedibus suis, ibi mirabilia 
fecit. Postremo tantum honorem illi genti delulit, ut 
cum eum interpellaret quaedam mulier Chananxa sa- 
lutem quasrens Gliae su£ , dixerit ei : Non sum missnt 
nisi ad oves qwB perierunt domus Israel ( Matth. xv, 
i4). Hoc ergo videns Propheta, ait : Verumtamen pro- 
pe timentes eum saluiare ipsiut , til inhabitet gloria m 
terra nostra. 

12. [vers, 11.] Misericordia et veritas occurrerunt sibi, 
Verilas in terra nostra ex persona Judaiorum , mise- 
ricordia in terra Gentium. Veritas enim ubi? Ubi eraiil 
eloquia Dei. Misericordia ubi? In illis qui dimiserant 
Deum suum , et converterant se ad dxmonia. Num- 
quid et ipsos despexit? Quomodo si dicerel : Voca et 
istos longe fugitivos, qui multum a me recesserunt; 
voca, inveniant me quaerentem se, quia ipsi nolebant 
qiiaerere me. Ergo, Misericordia et verilas oceurrerunt 
sibi ; justitia et pax osculatce sunt se. Fac juslitiam, et 
habebis p;icem ; ut osciilentur se juslitia et pax. Si 
ehiiin non amaveris juslitiam , pacem iion habebis : 
amant eiiim se duo ista, jusiitia et pax, et osculantur 
se ; ut qui fecerit justitinm , invenial pacem osculaii<- 
tem justitiam. Dux amicu3 sunt; tu forle unam vis. 
ct alteraro non facis : nemo est enim qui ooii vult pa- 
cem ; sed non omnes volunt operari jusiitiam. Inter- 
roga omnes homines : Vis pacem? Uno ore tibi re- 
spondet totum genus humanum : Opto , cupio , volo , 
amo. Ama et justitiam ; quia duae amicae sunt jubtitia 
et pax ; ipsae se osculanlur : si amicam pacis noii ama- 
veris, non te amabit ipsa pax, nec veniet adte. Quid 
enim magnuni cst desidenre pacem? Quivis malus 
dnsidcrat pacem. Bona enim res est pax. Sed fac ju- 
sliliam; quia justilia et pax se osculaiitur, non liti- 
gaiit. Tu quare liligas cum justilia? Ecce juslilia dicit 
tibi, Ne fureris; et iion audis : Ne adulteres; non vis 
audire : Non facias alteri quod tu pali noii vis, non di- 
cas alteri quod et tibi dici non vis. Inimicus es amicae 
nieae, dicit tibi pax; quid iiie quaeris? Amica sum ju- 
sliti:e, quemcuinqiie invenero inimicum amicae meae, 
iion ad iilnm accedo. Vis ergo venire ad pacem ? Fac 
justiliam. Ideo alius psalinus dicil libi : Declina a malo^ 
et fac bonum (hoc est amare justiliam) ; et cum jaiii 
deciinaveris a malo, el feceris bonum , qutgre pacem , 
et p:rsequere eam [Psal, xxxiii, 15). Jam cnim iiondin 
illani qiiaeres , quia el ipsa occurret tibi , ut osculetur 
jusLiliam. 

13. [vers. 12.J Verilas de terra orta est^ etjuititia de. 
ccelo prospexit, Veritas de terra orta esl : Chrislus de 
femina natus est. Veritas de terra orta est : Filius Dei 
de carne processit. Quid est veritas? Filius Dei. Quid 
est torra ? Caro. Interroga unde nalus cst Chrislus , 
et vides quia veritas de lerra orta est. Scd lix*c veritas 



« sic Mss. Al Edd., ipse, 

* PltTique Blss. oinilluntt et omncs qui conversurt sunt 
cor ad ipsum. 



* sic melioris nolai Mss. 
prfvdicure. 



Alii quidam, prophctari. M &lit4 



1079 



S. ALGCSim EriSCOI»! 



1080 



(iu2e orla es* dc tfirra« crat ante terram, et per ipsam 
facium cst coelum el terra ; sed ut justitia de coelo 
prospiceret, id est, ut jusliOcarenlur homines divina 
prali.1, verilas nau est de Maria virgiue; ut possel pro 
iliis justilicandis offerre * sacrificium, sacrificium pas- 
sionis, sacrificiom crucis. Et unde offerret sacrificium 
pro peccalis nostris, nisi morcrelur ? unde aulem mo- 
renetur, nisi a nobis acciperet ubi moreretur? Id est, 
iiisi a nobis sunieret carnem mortalem, Christus mori 
uon posset ; quia Verbum non moritur, divinitas non 
moritur, Virlus et Sapienlia Dei non moritur. Quo- 
uiodo offerrct sacrificium viciimam halutarem , &i non 
norcretur? quomodo aulem moreretur, nisi carnein 
iDdiieret? qiiomodo c^rnem indueret, nisi veritas de 
terra oriretur? VeriUis de terra orta est, et juititia de 
€<bIo protpemt. 

U. Possnmus binc dtcere aherum sensum. Verita$ 
de terra orta est : confessio ab homine. Homo enim 
peccator eras. terra , qui quando peccasti , audisti« 
Terra es, et iu terram ibis (Gen. ui, 19), oriatur de te 
veritas , ut respiciat de coelo justitia. Quomodo a tn 
oritiir verilas, cum lu peccator sis» cum tu iniquus 
sis? ConQiere pcccata tua, et orietur dc ic veritas. Si 
enim cum sis iniquus, dicis te justum, quomodo a le 
veriias oriretur ? Si autem cum sis iniquus , dicis te 
iuiquum ; veritai de terra orta est. Liteiide illum Pu* 
Micaniim longe a Pharisxo in templo orantem , qui 
neque oculos ad coelum audebat levare, sed percutie- 
tmt pectus suum, dicens, Domine, propttivs esto miki 
pcceatori : ecce veritas de terra orta est^ quia confessio 
peccatorum ab homine facta est. Quid ergo sequitur? 
Amen dico vobis , quia descendit justificalus PubUcanus 
ilte magis quam ille Phariswus : quia omnis qui se exal- 
iat^ humiliabitur ; et quise humiliat^ exaltabitur (Lue, 
xvuf, 13, 14). Orta est veritas de terra, in confcssionc 
peccaiorum ; et justitia de coelo prospexit, ut deicende- 
ret justificalus Publicanus ille magis quam illc Pha- 
risxus. Nam ut noveritis quia veritas perlinet ad 
confessionem peccatorum, ait Joannes evangelisu : Si 
dixerimus quia peccatum non habemus^ nos ipsos sedu- 
jcimuSf et veritas in nobis non est. Quomodo ergo veri- 
las de lerra oritur, ut jusiiiia de coelo prospiciat, audi 
illum sequentem et dicentem : 5t confiteamur peccata 
nostra , fidelis est et justus , ut remittat nobis peccata , 
et purget nos ab omni iniquitate ( 1 Joan. i,~ 8, 9). Ve- 
ritas ergo de tcrra orta est, etjustitia de coelo prospexit. 
Qux justitia de cocb prospexit ? Tanquam Dci diceiilis : 
Parramus huic homini , quia ipse sibi non pepercit ; 
ignoscamus, quia ipse agnoscit. Convcrsus est ad pu- 
iiiendiim peccatum suum ; convertar el ego ad eum 
liberandum. Veritas de terra orta est, et juslitia de 
calo prospejat. 

15. [vers. 13.] Etenim Dominus dnbit suavitatem, et 
terra nostra dabit fructum suum. Unus versus resut , 
pcto sine ta;dio sit quod dicturus sum. Altcndite rem 
necessariam, fratres inei ; altcndite , pcrcipiie , au- 
fcrte * vohiscuiii , et iion sit inane semen Dei in cur- 

> Sic Mss. At Edd., olferri. 

* Edd , ferte. Aliquot Mss., ouferte : fortassc ^ro, con' 
ftrle. 



dibus vestris. VmVai , inquit, de terra ortd est, con- 
(essio peccatoruin ab bomine ; ^/ ;ii<ii(ia de ccelo pro- 
spexit, id esl, a Domino Dco daia est juslificatio con- 
fitenii , ut ipsc agnoscat impius pium se fieri non 
posse, nisi ilie fecerit cui confilelur , credendo in euiii 
qui juslificat impiiim (Rom. iv, 5). Tua ergo peccaia 
peles Iiabere ; fructum bonum non liali^bis , nisi ille 
dederit cui coiifiteris. Ideo cum dixissel , Veritas de 
terra orta esl, et justitia decoelo prospexit ; tanquain 
diceretiir ei , Quid est quod dixisti , Justiiia de aelo 
prospexit ? Etenim, inquit, Dominus dabit suawitatem 
et terra nostra dabit fructum suum. Nos ergo respicia- 
rous nos; et si nihil in nobis invenerimus nisi pec- 
cata » oderimus peecala , ei desideremus justitiam. 
Cum enim coeperimus odisse peccata, jam ipsiini 
odiiim peccaiorum similes nos incipit facere Deo ; 
quia hoc odimiis quod odit et Deus. Cum ergo coepe- 
ris odisse pecc^ia et confiteri Deo , cum te delecta- 
tiones iliicilae rapiuiit et ducunt ad ea qiix tibi non 
prosunt , ingemisce ad Deum : et confitens illi pec- 
cala tiia , mereberis ab illo delectationem , et suavi- 
tatem justitiae faciendse dabit tibi , ut incipiat te de- 
lectare justitia, quem primo deleciabatiniquilas; ut 
qui primo gaudebas in ebrietate , gaudcas in sobrie- 
late ; el qui primo gaudebas de furtis , ut tolleres ho- 
mini quod non liabebas , quseras donare non liabenti 
quod habebas ; et quetn deleciabat rapere , dclcctet 
donarc; quem delectahai spectare, deleci«t orare; 
qucm delectabant cantica nngatoria et adiilterina, de- 
lectet hymnum diccre Dco ; ciirrerc ad ecclesiam , 
qui primo currebas ad thealrum. Unde nata est isia 
suavitas, nisi quia Dominus dabit sicmrito/em, et terra 
nostradabit fructum suum? Ecce enim videte qiiod 
dico : ecce locuti sumus vobis verbum Dci , seiucn 
sparsimus devolis cordibus , l:inquam sulcata inve- 
nientes pectora vestra aratro confessionis ; dcvoiione 
et inlentione suscepistis semen , cogitate de verbo 
quodaudisiis, lanquam glebas frangentes, ne seincn 
rapiant volalilia , ut possit ibi germinare quod semi- 
nalum est ; el nisi Deus plueril , quid prodcst qnod 
seminalur? IIoc est, Dominus dabit suavitalem, et 
terra nostra dabit fructum suum. IUe enim visitalioni- 
bus suis S in olio , in negotio, in domo, in lecto , in 
convivio, in cullocutione, in deamhulatione visilct 
corda vestra , ubi nos non sumus. Veniat imber Dei , 
et fruclificet quod ibi seminatum esl ; et iibi non su- 
mus nos, et securi quiescimus , aut aliud .igimus,t 
Deus dei incremenium seminibns qu?e sparsimus , ut 
altendentes postea bonos morrs vestros , ctiani de 
fructu gaudeamus : Quomam Dominus dabit suavita- 
tem^ et terra nostra dabit fructum suwn. 

IG. {vers. 14.] Justitia anteeum prmbit, et pcnel in 
via gressussuos. Justitia illa est qiia* est iii confessione 
peccatorum : verilas enim ipsa cst. Justtis cnim de- 
besesse in te, ul punia^ tc : ipsa cst prima hominis 
jusliiia , ul punias te malum , et faciai tc Deus bo- 
num. Quia ci^go ip^ cst priini liominis jusiitia , ipsa 
fit via Dcu, utvciiiat ad te Deus : ibl illi fac via.-n; 

1 AliqviOiVs&.Justificatiombussuis. 



fOSl 



ENAflRATIO IN PSALMUM LXXXV. 



to» 



in cofiressioiiepeccatoruin. Ideo el Joannes cum ba- 
ptizaret in aqua pcenitentioe , et yellei ad se venire 
pcenitentes de suis prioribus factis, boc dicebat : Pa- 
rauviam Dontino, reeta$ fadtt iemitoi ejus {MaUh. in, 
3). Placebas tibi in peccatis uiis , o homo ; displiceat 
libi quod eras , ol possis esse quod non eras. Parate 
vtaH Domino : praecedat ista justitia , ut confiiearis 
peccata : veniet ille el visitabit te , quia portet in via 
^eisutiuos; estenim jam ubi ponat gressus suos, 
esi ubi ad le vcniat. Ante autem quam coiifitereris 
peccata • intercluseras ad te viatn Det ; non erat qua 
ad le veniret. Confitere vitam , et aperis viam ; et 
veniet Cbristos , et ponet in via greuui iuoi, ut te in- 
formet vestigiis suis. 

IN PSALMUM LXXXV 
ENARRATIO. 

SERNO (a). 
1 . Nulluro majus donum praestare posset Deus bo- 
niiiiibus, qHain ut Verburo suum per quodcondidit 
oinnia , faci^ret iliis caput , et iilos ei tanquam mem- 
bni coapiarel ; nt esset Filiiis Dei et filius hominis , 
nniis Detis cum Patre , unus homo cum Iiominibus : 
ui et quando loquirour ad Deum deprecantes , non 
iiide Filiumseparemus; etquando precatur corpus 
Filti , nnn a se separet caput siium ; sitque ipse unus 
salvator corporis sui Domiiius noster Jesus Cliristus 
FiliusDci, qui et orcl pronobis, el oret in nobis , 
ei oreiur a nobis. Orat pro nobis, iit sacerdos noster; 
orat in nobis , ut caput noslrum , oratur a nobis, ut 
Deos Doster. Agnoscamus ergo et in illo voces no- 
stras, et vocesejus in nobis. Neque cum aliquid di- 
eiiur de Domino Jcsu Cbrislo, maxime in propbetia , 
quod pertineat velut ad quamdam humiliiatem indi- 
giiam Deo , dubitemus eam illi tribucre , qui non du- 
biuvtt se nobis adjungere. Ei quippe servit universa 
creatiira, quia per ipsum facta est universa creatura. 
Et propterea, cum ejus sublimitatem divinitatemque 
intuemur , quando audimus , In principio erat Ver- 
bum.et Yerbum erat apud Deum, et Deui eral \er- 
bum. Hoe erai in principio apud Deum, Omnia per 
ipsum facla lunt , et sine ipso factum est m/ii/ {Joan. 
1, i-3); intuentes hanc et supereminentissimani et 
excedentem omiiia creaturarum sublimia divinitatein 
Filii Dei , audimus ctiam in aliqua parte Scriptura- 
rum velut gementcm , orantem , conntcniem ; et du- 
bilanius ci tribucre verba ha?c , ex eo quod cogita- 
tio iiostra de recenti ejus contemplalione quae erat in 
divinitate, pigrescit descendere ad ejus humiiitatem ; 
ct lanquain faciat illi injuri:iin , si ejus verba in ho- 
mine agnoscat, ad qiiem verba dirigebat cum Deuin 
deprecaretur , hseret plerumqiie , et conatur muiare 
sciitenliam; ctnonei occurritiii Scriptura, nisi qiiod 
ad ipsuin recurrat, ct ab illo devinre nou siuat. Ex- 
l>ergiscalur ergo , et evigilct in fidc sua ; et videat 
quia ille quein conleinplabalur paulo ante in forina 

(a) Adplebemin pervipfio solcmnitaliSt forteS.Cyfriatii« 
et apud Cartliaginem haoiuis. 



Dci,formain servi accepil, in simililedioe liotiii- 

num fncttts, et babi^u inventus ut homo, bomiliavit 

se factus obediens osrjue ad mortem {PMiipp. ii, 5-8); 

et verba Psalmi voluit esse sua , in cruce pend6ns « 

et dicens : Deut meus , Dens meus , utquid me dered^ 

quisH {Psal. xxi, 2) ? Oraiur ergo in forma Dei , oral 

in forma servi : rbi Creator , bic creatus ', creaturam 

mutandam non mutatiis assumens , el secum nos £»• 

ciens iinum hominem, capul et corpus. Oramus ergo^ 

ad illum , per illum , in illo : et dicimus cum illo , ei 

dicit nobiscum ; dicimns in illo , dicit in nobis psalml 

bujus oralionem , qiii intitulatur, Oratio David. Quiit 

Dominus noster secundum camem filius David : se- 

cundum vero divinitatem Dominns David , et creator 

David ; et non solum ante David , sed et ante Abri*^ 

bam, ex quoDavid; sed et ante Adam, ex quo omnes 

bomines ; sed et ante coelum et terram, in quo omnia 

creatura esi. Nemo ergo cum aodit hcec verba, dicat, 

Non Christus dicit; aut rursus dicat, Non ego dico: 

imosi se in Cbrisli corpore agnoscit, utrumque di^ 

cat, ct, Christusdicit, et, Ego dico. Noli aliquid dU 

cere sine ilio , et non dicit aliquid sine te *. Nonne 

habemusin Evangelio? Ubi cerle scriptum est , In 

prindpio erat Verbum , et Verbum erat apud Deum^ 

et Deus erat Verbum. Oi**nia per ipsum facta sunf ; ihi 

certe habemus , Et conirislatus est Jesus {Matth. 

XXVI, 38), et faiigalus est Jesus {Joan. iv, 6), et dor- 

roivit Jcsus {Maith. viii, 21), et esiirivit {Id. iv, 2) et 

silivit Jesus (Joan. iv, 7 ; et xix , 28) , el oravit , el 

pernoctavit in orando Jesus. Pemoctabat, inquil, J^- 

sus {Luc. VI , i2) , 6( perstabat ' in orando ; et gbbi 

s^ngwfiis decurrebant per corpus ejus {Id. xxn, 45, 44). 

Quid o^tcndebat , quando per corpus oraulis globi 

sanguinis deslillabant , nisi quia corpus ejus , quod 

csl Ecclcsia, martyrum saiiguincjnm fluebat? 

2. [vers. 1.] Inclina, Dowine, aurem tuamf etexaudi 
me. Ille cx forma servi dicit ; tu, serve, in forma Do- 
mini tui : Inclina, Domine , aurem tuam. Inclinat au- 
rem, si tu non erigas cerviccm : humiliato enim ap- 
propinquat; ab exaltato longe discedit, nisi quenD 
ipse bumiliatum exaliaverit. inclinat ergo Deus au- 
rero soam ad nos. Ille enim sursum est , nos deor- 
sum ; ille in altiludine , nos inhumilitate, sed non 
relicti. c Ostendit i eniro f dilectionem suaro Deus 
in nobis : eteniro cum adhuc peccatores essemus , 
Chrisius pro nobis mortuus est. Vix eniin i inquit 
c pro justo quis rooritur ; naro probono forsitan qiiis 
audcat mori : Dominus autem noster pro impiis mor- 
tuus est I {Rom. v, 6-9). Neque cnim meriia nostra 
prscesserant , pro quibus Filius Dei moreretur ; sed 
magis quia iiulla erant meriui, roagna erat miseri • 
cordia. Quam certa ergo, quam firma promissione 
ser^ai justis vitam suam , qui donavit injustis inor- 
tcm suam ? IncUnaf Domine^ aurem tuam , et exaudi 
me ; quoniam egenus et inops ego sum. Ei^o non in- 



^ vo\, crcatus, aberat a corb. o{)tini£ notae Us. 

* s\c. Mss. At EUd., mn poiest aitquid dicere sme illo^ ei 
dkii aluiuid x.ne te. 

• VMtrnT^ m.i prosternebatur. 



1083 



S. AUGUSTINI EPISCOPI 



mi 



diiiat aurem ad divilem : ad inoporo cl egeiium in- 
cliriat aurcm , id est, ad bumilem el ad conruenlem , 
ad indigeiitcm misericordia : non ad saluratum et 
cxtoUentem se , et jactanlem, quasi nibil ei desit , et 
dicentem, Gratias tibiy quia non ium ticut PubUcanus 
isle. Di ves enim Pbarisaeus jactabat merita sua : inops 
PublicaniisconGtebatarpeccatasua {Luc. xviii, li-15). 
3. Nec sic accipiatis, fratres, quod dixi, Ad divi- 
tem non inclinat aurem suam, tauquam non exaudiat 
Deus eos qui babent aurum ct argentum, et famiiiam 
et fundos : si sic forte nati sunt, aut eum locum *■ re- 
rum bumanarum tenent; tantum meminerint quod 
ait Apostolus, Prcecipe divitibu$ hujus mundi non su- 
perbe sapere (I7im. vi, 17). Qui cnim non superbe 
sapiunt, in Deo pauperes sunt; et pftuperibus atque 
inopibus et egenis inclinat aurem suam. Norunt enim 
spem suam non esse in anro et argenlo, neque in illis 
rebus quibus ad tempus circumfluere videntur. SufTicit 
ut divitix non illos perdaiil; ut non obsint sat est : 
nam prodesse nihil possunt. Plane prodest opus mi- 
sericordi» et in divite et iu paupere : in divite ex 
voluntaie et opere, in paupere ex sola voluiitate. Cum 
ergo talis est contemnens in se quidquid est unde 
superbia solet inflari , pauper Dei esl : inclinat illi 
aurem suam, novit enim conlribulattim cor ejus. 
Certe, fratres, ille pauper ante januam divitis ulce- 
rosus qui jacebut , ab Angelis ablatus est in sinum 
Abrah.T , sic legiroos, sic credirous : dives autem ille 
qui iiiduebatur purpura et bysso » et epulabalur quo- 
tidie splendide, ablatus est ad inferos ad lormenta 
{Luc, XVI , 19-24). Numquid vere ille pauper merito 
illius inopiae ablatus est ab Angelis ; dives aulcm ille 
peccaio divitiarum suarum ad tormenia missus est ? 
In illo paupere humilitas iulelligilur honoriflcata , in 
illo divite superbia (Jamnatn. Brevitcr probo quia non 
divilix, sed supcrbia in illo divitc cruciabalur. Certe 
ille paupcr in sinum Abrahx sublatus est : de ipso 
Abrabnm dicit Scriptura quia habebal bid plurimum 
auri ct argenli, et dives fuit in lerra {Gen, xni, 2). Si 
qui dives est , ad tormenta rapitur ; quomodo Abra- 
ham prxcesserat pauperem, ut ablatum in siiium 
suum susciperet? Sed erat Abraham in diviliis pau- 
per, humilis, tremens omnia prjccepta, et obaudiens. 
Usqiie adeo autem pro nibilo habcbai illas divitias , 
ut jussus a Domino filiuro suum immoiaret {Id. xxii, 
10) , cui servabat divitias. Discite ergo esse inopes 
Gi pauperes ; sive qui habetis aliquid in isto saK;ulo, 
sivc qui non habetis. Nam et hominem mendicum 
iiiveiiis superbientem, ct hominem habentem divilias 
invenis confitentem. Resistil Deus superbis, et holo- 
sericatis et pannosis : bumilibus autem dat graliam 
{Jacobi IV, G), et habcntibus aliquam substantiam 
hujus sxculi et non habentibus. Interior inspcclor est 
Deus ; ibi appendit, ibi examinat : stateram Dei non 
vides; cogilatio tua in illam levatur. Videte quia 
mcritum exaudilionis sux , id est , quo exaudirelur , 
in eo posuit ut diceret, Quoniam egenus et inop$ ego 
sum. Observa ne non sis cgcnus ct inops : si non fu- 

* Sic aliquot Mss. Edd. vero, anl cum lucrum 



eris , non exaudieris. Quidquid est circa le vei in te 
unde possis praesumere, abjice a te; tota pracsumptio 
tua Deus sit : illius Indigens esto, ut ipso implearis. 
Quidquid enim aliud habueris sine ipso, latius inanis 
es. 

4. [ver$. 2.] Custodi animam meam, quoniam sancius 
sum. Hoc vero, quoniam sanctus sum^ nescio utruin 
potuerit forte alius dicere , nisi ille qui sine peccato 
erat in hoc mundo ; peccalorum omnium non com- 
missor, sed dimissor. Agnoscimus vocem diccntis , 
Quoniam sanctus sum , custodi animam meam : utiqiie 
in illa.forma scrvi, quam assumpserat. Ibi enim caro, 
ibi et anima. Neque enim , ut nonnulli dixerunt (o), 
caro sola erat et Verbum ; sed et caro , et anima , ct 
Verbum : et (otum hoc uniis Filius Dei, unus Chrisius, 
unus Salvator ; in forma Dei sequalis Patri , in forma 
scrvi caput Ecclesi». Ergo, Quoniam sanctus sum, cum 
audio, vocem ejus agnosco ; et hic separo mcam * ? 
Cerle inseparabiliter a corpore suo loquilur, cum sic 
Inquitur. Et audebo ego diccre, Quoniam $anctu$ $umf 
Si sanctiis tanquam sanctiflcans, et nullo sanctifi- 
canle indigens ; superbus et mendax : si aulem san- 
ctus sanctilicalus , secundum id quod dictum csl, 
Sancti e$tote , quia et ego $anctu$ $um (Levil. xix, 2); 
audeat et corpus Cbristi , audeat et unus ille hoino 
clamans a finibus ternc {Psai. lx, 5), cum capiie suo, 
et sub capite suo dicere, Quoniam $anctus sum. Acce- 
pit enim gratiatn sanctitatis, gratiam Baptismi et 
remissionis peccatorum. Et hwc quidem fuistis, ait 
Apostolus, enumerans mulla peccata,.et levia ei gra- 
via , et usilata et horribilia : Et hcec quidem fui$iis ; 
sed abtuti estis , sed sanctificali e$ti$ (I Cor. vi, II). Si 
ergosanclificatosdicit, dicat et unusquisque (idelium, 
Sanciiusum. Non esl isla superbia elnti, scd confessio 
non ingrati. Si enim dixeris te ex te esse sanciuni , 
superbus es : rursus, fidelis in Christo , et membrum 
Chrisli , si te dixeris non esse sanctum , ingratus cs. 
Arguens enim superbiam Aposiolus, non ait , Non 
habes; sed ait, Quid enim habes quod non accepisti 
{Id. IV, 7)?Non arguebaris, quia dicebas te babere 
quod non ' habes ; scd quia ex le tibi volebas esse 
quod habes. Imo el habere le agnosce , et ex te nihil 
babere, ut nec superbus sis, nec ingratus. Dic Dco 
tuo : Sanctus sum, quia sanctificasti me ; quia accepi, 
non quia babui; quia tu dedisti, non quia ego merui. 
Etenim ex alio latere incipis injuriam facere ipsi Do- 
mino nostro Jesu Chrislo. Si enim Cbrisliani omnes 
et fideles et bnptizali in illo ipsum induerunt , sicut 
Apostolus dicit , Quotquot in Christo baptizati e$tis , 
Chri$tum indui$tis {Galat. ui,27); si membra sunt 
facti corporis ejus, et dicunt se sancta non esse, 
capiti ipsi faciunt injuriam, ciijus membra sancta 
uon sunt*. Jam vide ubi sis, et de capile luo digni- 
taiem cape. Elenim eras in tenebris , nunc autem Inx 
in Domino. Fuistis^ inquit, aliquando tenebra {Ephes. 



« Regius Mss. , separo meabea? 
« Parlicula, non, abesl a Renrig. proba» notae Ms. 
< sic tr. <^t meliores Uss. At Lov., $uncta sutu. 
(n) .^poUinaristae. 



IOSj 



ENAI^RAHO IN PSALMIIM LXXXV. 



40S& 



V. 8); scd numquid tenebrx remansistis ? Ad boc 
illiiininalor venit , ut et tenebrx remancretis , an ut 
iii illo Uix fieretis? Crgo dicat et unusquisque cbri- 
stianus, imo dicat tolura corpus Cbristi , ciumct 
ubique patiens tribulationes , divcrsas lentationes et 
scandala innumerabilia ; dicat, Cu$todi animam meam, 
quoniam sanclus ium : salvum fac tervum mum, Deu$ 
meus, ifferantem in te, Ecce ille sanctus non est su- 
perbus, quia sperat in Domino. 

5. [ver$, 5.] Miserere mei, Domine , quoniam ad U 
iciamam tola die:nm\ una die. Tota die, omni tempore 
inlellige : ex quo corpus Cbristi gcmit iii pressuris , 
usque in Gnem saeculi quo transeunt pressura? , gemit 
isie bomo , et ciamat ad Deum ; et unusquisque no- 
stnim proportione babet clamorem sunm in toto islo 
corpore. Clamasti tu diebus tuis, et transierunt dies 
lui ; soccessit tibi alius, et clamavit diebus suis ; et tu 
liic, ille ibi, ijle alibi : corpus Cliristi tou die clamat, 
sibi deeedeniibus et succedenlibus membris. Unus 
bomo usque in finem sa^culi extenditur : eadem roem- 
Itra Cliristi clamant , et quxdam membra jani in illo 
reqiiiescunt, qnasdam modo clamant , quxdam vero 
cum ipsi nos requieverimus clamabunt, et post illa 
alia ciaoiabont. Totius corporis Cbristi bic attendil 
Toeem, dicentis : Ad te ctamavi tota die, Caput autem 
nostrum ad dexlcram Palris interpellat pro nobis 
(Rom, vui, 54) : alia membra recipit, alia flagellal , 
alia mundat, alia consolatur, alia creal, alia vocat, 
alia revocat, alia corrigit, alia redinlegrat. 

6. [ver$. 4.] Jucunda animam servi tui; quoniam ad 
te , Domine, letavi animam meam, Jucunda eam , quia 
levavi ad tc eam. In terra enim crat, et in terra amaritu- 
dinem sentiebat : ne in amaritudine contabesceret, 
ne omncm tuae gratirc suaviiatem amitteret, levavi 
eam ad te; jucuiida rain apiid te. Soliis eiiim tu es 
jucunditas : amaritudine plenus est mundus. Certe 
recte admonet membra sua ut sursum cor habeant. 
Audiant ergo, et faciant ; Icvent ad illum quod male 
est in terra. Ibi enim non puircscit cor, si levetur ad 
Denro *. Framentum si baberes in inferioribus , ne 
pufresceret, levares ad superiora. Frumento muures 
locnm, et cor permillis in terra putrescere? Frumen- 
tuin levares in superiora ; cor leva in coelum. Et 
unde, inquis, possum?Qui funes, qu» macliiiiae, qux 
scal£ opos sunt? Gradus , affectus sunt ; iter tuuro , 
▼oluntas tua est. Amando ascendis , negligendo de- 
scendis. Stans in lerra, in coelo es, si diligas Deum. 
Non enim sic levatur cor , quomodo levatur corpus : 
corpus ut levelur, locum mulat ; cor ut levetur , vo- 
lunUtem mutat. Quoniam ad te , Domine, levavi am- 
mam meam, 

7. [ver$. 5.] Quia (ii, Domine, $uavi$ e$ ae miti$, Ideo 
jucunda. Tanquam todio affectus ex amaritudine 
terrenorutn indulcari voluit, el quajsivit fontem dulce- 
dinis , et in terra non invenit. Quacumque cnim se 
vertebat, scandala, timores, tribulationes, tentationes 
invenicbat. In quo boraine securitas? de quo certum 



• Aliqnot Vss.: 
Dmtm. 



/6t enim jnare$cU cor, $i nan Uvetur ad 



gaudium? Nec de se ipso utique; quanto magis^ de 
alio ? Aut mali sunt, et necesse est cos paii , et spe- 
rare quia mutari possunt; aut boni sunt, et sic cos 
oportet diligere , ut timeamus (quia possunt mulari) 
ne mali sint : ibi malitia eorum facit amaritudinem 
animx ; hic sollicitudo et limor, ne labatur qui bene 
arobulat. Quocunique ergo se converterit, in terrenis 
rebus amaritudinem invenit; uiide dulcescat non 
liabet, nisi levet se ad Deuni. Quoniam <u, Domine^ 
$uavi$ et miti$. Quid esl m/ff5? Portaiis me, donec 
perficias me. Vere enim, fratres mei, dicam lanqiiam 
bomo in Iioniinibus, et ex bominibus : ferat ' quisqne 
cor siium , ct intueatur se sine adulalione , et sine 
palpatione. Nibil est enim stultius quam ut se- 
ipsujn quisque palpet atque seducat. Altendat ergo et 
videat quanta aguntur in corde humano ; quemadmo- 
dum ipsai plerumque orationes impediantur vanis co- 
giialionibus, iu ut vix stet cor ad Deum suum : et vult 
se tencrc ut stet, et quodammodo fugit a se, ncc in- 
venit canccllos quibus se includat, aut obices quosdam 
quibus retineat avolationes suas et vagos quosdam 
molus, el stet jucundari a Deo suo. Vix est ut occur^ 
rat ulis oralio inler mullas orationes. Diceret unus- 
quisquesibicontingere, et alteri non conlingere, nisi 
inveiiirerous in Scripturis Dei David orantero quodam 
in loco, et dicentem : Quoniam iuveni^ Domine^ cor 
meum, ut orarem ad te (l\ Reg. vii, 27). Invenire se 
dixlt cor suura, quasi soleret ab eo fugere, et ille se- 
qui quasi fugitivuro, et non posse comprehendere, et 
clamare ad Deum, Quoniam cor meum dereliquit me 
(P$al. xxxix, 43). Iiaque, fratres mei, aitendens quod 
bicall, Suavises tu et miti$ ; videor mihi videre bicquod 
ait, milis. Jucunda animam servi tui, quoniam ad te le- 
vavi animam meam ; quoniam tu $uavi$ et miti$ e$ : videor 
mlbi viilere ad hoc dixisse mitero Deum, quia patitur 
isu noslra, et cxspectat Umen a nobis oraiioncm, ut 
perGciat nos ; et quando ilii eani dederimus, accipit 
grate, et exaudit ; nec ineminit UnUs quas incondite 
fiindimus, et accipit unam (]uam vix invenimus. Quis 
enim est, fratres mei, homo, cum quosi coeperit aroi- 
cus ejus colloqui, et voluerit' ille respondere collocu- 
tioni ejus, et viderit enm averti a se, et aliud loqui ad 
alium, qui hoc ferat ? Aut si forte interpelles judicem, 
et consiiiuas eum loco ut te aiidiat, et sufoito cum ad 
eum luqueris, dimitlas cum, et iiicipias fabulari cum 
amico tuo; quando te tolerat? £t tolerat Deus tot 
corda precantium, et diversas res cogiUntiuro : oroitto 
dicere et noxias, omitlo dicerc aliquando perversad et 
inimicas Deo ; ipsas ^upcrfluas cogiUre injuria' esl 
ejus, cum quo loqui coeperas. Oratio tua locutio cst ad 
Deum : quando legis , Deus tibi loquilur ; quando 
oras, Deo loqueris. Sed quid ? desperanduin est de 
genere humano, et dicendum jam ad damnationem 
perlinere omnem bominem cui subrepserit ali(|ua co- 
giutio oranti, et interruperit orationem ipsius? Sl 
hoc dixerimus, fratres, quse spes reroaneat non video. 

^ uuus Reg. us., minu$, 

*Gii\2Ln.m., quwrat. 

3 <\c, Mss. At Edd., noluerit* 



4087 

l»orro quia csl aliqua spcs ad Dcum, quia magna esl 
ejus misericordifl, diramus ei : Jucunda animam servi 
Ittf» quoniam ad te^ Domine, levavi animam meam, El 
quomodo eam levavi? Quomodo pOlui, quomodo tu 
vlres dedisli, quomodo eam fugientem apprehendere 
▼ahii*. Et excidii tibi, quia quotiescumque ante me 
stetisli (pula Deum dicere), lanta vana et superflua 
cogilasti, ct vix mihi flxam el stabilem orationcm fu- 
disti : Quia lu suavis es^ Domine^ ac mitis : mitis es, 
lolerans me. Ex acgriiudine defluo ; cnra, el stabo : 
conflrma, et lirmus ero. Donec autem facias, toleras 
me : Quia tn suavis es^ Domine^ et mitis. 

8. Et muUum miserlcors. Non enim solum miseri- 
cors, sed multum misericors : abundat enim ioiquitas 
lioslra, abiindatet misericordia tua. Et multum miie- 
ricors es omnibus intocantibus te. Et quid est quod di- 
cit multis locis Scriptura, quia invwabunt^ et non ex- 
audiam eos (Protf. i, ?8) (certe misericors ommbus in- 
vocantibus te) ; nisi quia quidam invocantcs, non ipsum 
invocant ? de quibus dicilur, Deum non invocaverunt 
(Psal, ui, 6)'. Invocant, sed non Deum. Invocas quid- 
quid amas ; invocas quidquid in te vocas, invocas 
quidquid vis ut venial ad te. Porro, si Deum propter- 
ea invocas, ut veniat ad te pecunia, ut venial ad 
le hxreditas, ut venint ad (e sxcularis dignilas ; liia 
iuvocas quae vis ut vcniant ad te : sed Deum tibi ad- 
juiorcm pnnis cupiditalum , non exauditorem deside- 
riorum. Deus bonus, si del quod vis. Quid, si malc 
vis, iionne erit magis non dando misericors ? Porro, 
si non dederit, jam nihil tibi Deus est ; et dicis : 
Qiiantum rogavi, quam sjcpe rogavi, et iion sum cx- 
auditus ! Quid enim petebas ? Forle mortcm inimici 
tui. Qnid, si e( ille petebat tuam? Qui te creavit, ipse 
el illum ; homo cs, homo est et ille : Deus autem judex 
cst ; audit ambos, et non exaudil fimbos. Tristis es, 
qiiia non es exauditus contra illum ; gaude, quia non 
cst exaudiius conlra te. Ego, inquis, non hoc pete- 
bam ; non mimici mei peiebam mortein, sed vitam 
pctebam filii mei : quid mali petebam ? Nihil mtli 
pctebas, sicut tu sentiebas. Nam qiiid, si ille raptus 
cst, ne malitia mularet inlelleclum illius (Sap. iv, 
H)? Sed peccalor, inquis, erat; ct ideo volebain cum 
viverc, ut corrigcrctur. Tu volebas eum vivere, nt 
melior esset : quid si Deus noverat, si viverei, pejo- 
rcm fulnrum? Unde crgo nosli quid illi prodesset, 
niori an viverc? Si crgo non nosti, redi ad cor luum, 
dimitte Deo consiliiim suum. Quid ergo, inqiiis, &- 
ciam? quidorem? Quid ores? Qtiod ic docuit Domi- 
nus, quod te docuil coelestis magistcr. Invoca Deum 
ianquain Deum, ama Deuro tanquam Deum : illo me- 
lius nihil cst; ipsum desidera, ipsum concupisce. 
Vide invocantem Denm in alio psalmo : Vnam petii a 
Domino hane requiram. Quid est quod petit? V^ inha' 
bitem indomo Domini per omnet dies vitas mem. Utquid 
hoc? Utconthnpler deiectationem Dondni {PsaL xxvi, 
4). Si eigo amHtor Dei essc vis, sinccrissimis me- 
duUis caslisque suspiriis ipwim dilige, ipsum aroa, 
illi flagra, illi iiihia quo jucuiidius nihil invenis, quo 

< Sicuss. At Er., valwt.Um., vakdslu 



AUGUST1N1 EPISCOPI lo^g 

melius, quo laclius, quo diuturnius. Quid cnim lara 
diuturnum, quain id quod est sempiternum? Non li- 
roes ne aliquando a te pereat, qui facit no lu pcreas. 
Si ergo (u invocas Denm tanquam Denm, sccurus 
esto. exaudiris ; pertines ad istum vcrsum, Et mullum 
misericors omnibus invocantibus le. 

9. Noli ei^o dicere : Illud mihi non dedit. Rcdi ad 
conscientiam tuam; libra, interroga, parcere illinoli. 
Si vere Deum jnvocasti, ccrtus es(o quia id forte qa(4 
volebas (eraporaliter, ideo non dedil, qiiia non tibi 
proderat. iEdlficetur in hoc cor vcstrum, fratres, 
cor chrislianum , cor fidele ; ne incipiatis tristcs 
facii, veluti fraudali desidcriis vestris, ire in indigna- 
lionem contra Deum : etenim non expedit adversus 
sdmulum calcitrare (Act, n, 5). Recurrite ad Scri- 
pturas. Exauditnr diabolus, et non exaudilur Aposto- 
lus : quid vobis videlur? Quomodo exaudiuntur 
daBmones ? Petierunt se ire in porcos, et concessum 
esieis {Maith. Viii, 31, 52). Quomodo cxaudilus est 
diabolus ? Peliit Job (enlandum, et acccpil (Job i, 1 i, 
12, et M, 5, 6). Quomodo non exauditus est Aposto- 
lus ? I In magnitudinc, i inquit, i revelationum ne 
exlollar, dalus es( mihi stimulus carnis meae, angclus 
satanae qui me colaphizet : proptcr quod ler Dominum 
rogavi ut auferrct cum a ine, et dixit mihi : Suiricit 
libi gratia mca; nam virtus in infirmitate pcrficiluf 
(11 Cor. xu, 7-9). Exaudivit eum quem disponebut 
damnare, ei non cxaudivit eum quem volebat saiiare. 
Nam et aeger pedt multa a medico, non dat mcdicus 
non cxaudit ad voIunLnlem, ut exaudlat ad sanitatem. 
Ergo medicum tuum pone.Deum; peteab illosalu- 
tem, et salus toa ipseerit : non quasi salutcm extrii» 
sccus, sed ut salus ipse sit ; ne rursus ames aliam 
salulem prxicr ipsum, sed quomodo habes iii psalmo, 
Dic animw mecB, Salus tua ego sum {Psal. xxxiv, 5). 
Quid ad te, quid tibi dicat, ut se tibi dct? Vis ut dci se 
tibi ? Quid si quod vis habcre, non vult ipse ut habcas, 
ul se tibi det? ImpedimenU removct, ut inlret ad te. 
Bona cogita(e ct considera(e, fratrcs. quae dat Deus 
peccaloribus ; et hinc intelligite quid servet servis 
suis. Peccatoribus blasphemantibus eum quotidie dat 
coelum ct terram, dat fontes, fructus, salutem, filios, 
eopias, ubertatem : hxc omniabona iiondatnisiDi!us. 
Qui lalia peccatoribus dat, qiiid eum putas servare 
fidelibus suis ? Hoccine de illo seniiendum esl, quia 
qui talia roalis dat, nihil servat bonis ? Imo vero ser- 
vat, iioii terram, sed coclum. Vilius forte aliquid dt- 
co, cum dico codum ; sed seipsum, qui fecit coeluro. 
Pulchrum est co&Ium, sed pulchrior est fabricaior 
coeli: Sed video coeluro, et illuro non video. Oculos 
cniro habes ad videndum coelum ; cor nondum habes 
ad videnduro fabricatorem coeli : ideo venii de ca;lo 
io (erraro, ut muiidet cor, qiio videatur qui fecit co&- 
lum et terram. Sed plane curo patientia salutero ex- 
specta. Quibus te roedicamentis curet, ille novit; 
quibiis sectionibus, quibus iislionibus, ille novit. Tii 
tibi segriludinem comparasli peccaiido : illc venit non 
solurofovere, sed etsecare ct urere. Non vidcsquania 
horoines patiantur sub roedicorum manibus, spom iii- 



1089 



certMn hoiniiie promiitente? Sanaberis, dicit niedicus ; 
sanaberis, si secacro. Et boino dicit, et hoinini dicit ; 
iiec qiii dictt cerlus est, nec qui audit, quia ille dicit 
homini, qui non fecit hominem, et non perfecie scit 
qiiid agatur in homine : et umeii ad vcrba bominis 
plns nescientis quid agatur in bomine credit homo, 
subdit membra, ligari se patitur, ant plerumque etlam 
non l^itts secainr auturiiur; et aocipii forte saiutem 
fiaucorum dierum, jam sanatus quando moriatur 
ignorans; el fortasse, dom curatur, nioritur; et for- 
tasse curari non poterit. Gui autem promisit Deus ali- 
quid, el fefeUit? 

iO. [ten, 6.] Auribui infige, bomne^ watiimem 
meam. Magnus orantis afTecius. Aunbu$ infige^ Dond- 
ne^ wQdonemmeam : id est, non exealde auribustuis 
oratio mea« fige illam ibi in auribus tuis. Quomodo 
partorifit, ut figeret orationem suam in auribus Dei ? 
Respoodeal Deos, el dicat nobis : Yis figam orationem 
luam in aoribus meis ? Fige in corde luo legem meam. 
Auribut inflge^ Domne^ oralionem meam; et inlende 
vocioraihmsmete* 

II. [MTf. 7.] In die tribulationi* mete damavi ad te^ 
quomam exaudisti me, Causa ut exaudires me, quia 
f n die iribmlationii meoe clamavi ad te. Paulo aiite dixe- 
rai : Tota die elamm, lota die tribulalos sum. Nullus 
ergo christlanos dicat esse diem in quo non sit iribu- 
lalos. Tolam diem, loium teropus intelleximus : tota 
die Iribdalor. Quid ergo , Iribulatio est et quando 
bene est? Utique iribiilatio. Unde Iribulatio? Quia 
qnamdio in corpore sumus , peregrinamur a Domino 
(U Cor, ▼, 6). Quodlibel bic abundet, nondum sumus 
in iHa patria qno redire festinamus. Cui pcregriiiatio 
dulcis est , non amal patriam : si diilcis est patria , 
amara est peregrinatio ; si amara peregrinatio, loia 
die tribolalio. Quando non esl tribulatio ? Quando in 
patria delectatio. Delectationee in dextera tua ueque in 
finem. Implebii me louUia , ail » cum vultu tuo (Psal. 
xy; li); «I contempler deUctaHonem Domni (P$al. 
XI VI, 4). Ibi iransiet labor et gemiius : ibi non oratio, 
sed laudatio ; ibi Alleluia , Amen ibi , ?ox consona 
com Angelb ; ibi risio sine defectu, et amor sine fasti- 
dio. Qoamdio ergo non ibi, videlis qoia non iii bono. 
Sed abundant omnia ? Abundent omnia , ride si se- 
coms es qoia non pereunt omnia. Sed habeo quod non 
babebam ; accessil pecunia qu» non eral. Forte ac- 
cessil el limor qni non erat ; forte tanto securior eras, 
qoaolo pauperior. Postremo sinl copia) , redundel 
afOoentia hiyus sxculi, detur securitas quod non per- 
eant : dical Deus desUper , iEtemus in his eris , 
aHeroa tecum erant ista, sed meam faciem non vide- 
bis. Nemo caraem consulat ; spiriium consulite : re- 
spondeat vobls cor vestrum ; respondeat spes, fides, 
charitas , qus in vobis esse ccBpit. Ergone si accipe- 
remus secnritatem nos in aCQuenlia bonorum ssecu- 
larium semper futuros, el dicerel nobis Deos, Faciem 
meam non videbitis , gaoderemus in illis bonis? Eli- 
geret forte allqois gaudere, el dicere : Abundant roihi 
ista , bene mihi est • nihil amplius (pixro. Nondum 
ecepit esse amator Dei ; nondom coepit suspirare lan- 



EiNARRATIO IN PSALMUM LXXXV. 1090 

qiiam peregrinns. Absit, absil : recedant oninta se- 



ductoria, recedant blandimenta falsa; recedant ea 
qu» nobis quolidie dicunt, Ubi est Deus tuus ? Effun- 
damus siiper nos animam noslraro, confiteamur in la- 
crymis» gemamus in confessionibus, in mis^iis suspi- 
remus (Psal. xu, 11 , i, 5). Quidquid nobis adest 
praeier Deum nostram, non est dulce : nolumus omiiia 
qux dedit , si non dat seipsum qui omnia dedit. Am- 
ribus infige, Donune , orationem meam , et intende voci 
orationis mea. In die tribulationis mece ctamavi ad te , 
quoniam exaudisti me. 

12. [vers. 8.] Non est similis tibi in diis , Domine. 
Et quid dixit ? Non est nmilis tlbi in diis , Domine. 
Fingant sibi deos quos volunl Pagani ; adducanl fa- 
bros argenUrios, aurifices , expolitores, sculptores, 
faciant deos. Quales ideos? Oculos habentes, el non 
videntes (PsaU cxui, 5) ; et caetera quae dicit psal- 
mus conseqnenter. Sed ista non colimus, ait ; non 
cotimus, hxc signa sunt. £t quid colitis? Aliud 
aliquid pejus : Quoniam dii Gentium dwmonia (Psal. 
xcv, 5). Et quid?Nec dxmonia, inquiunt, coli- 
mus. Piane nihil aliud habetis in templis, nihil aliud 
inplet vates vestros quam dxmonium. Sed quid 
dicitis? Angelos colimust Angelos habcmus deos. Non 
plane nostis Angelos. Angeli euim unum Deum co- 
Innt, nec favent hominib^s qui volunt colere Angelos, 
et non Deum. Nam invenimus honoratos Angelos, 
prohibentes homines ne se adorarent, sed verum 
Deum (Apoc. xix, iO). Sed Angelos dicant, homincs 
dicant, quia diclum est , Ego dixi, Dii estis, et filii Al- 
tiuimiomnes (Psal. lxxxi, 6) : iVon est sinulis tibi in 
diis, Dondne. Quodlibet aliiid cogitet homo, non est 
simile qood foctum est illi qui fecil. Excepto Deo^ 
quidquid aliud esl in natura rerum, factum est a Deo. 
Quantum ioterest inter eum qui fecit , et illud quod 
factum est , quis digne cogitet? Iste ergo dixit , Non 
est shnilis Ubi in diis , Domine : quantum autem sil 
dissimilis Deus, non dixit, quia dici non potest. Inten- 
dat ChariUs vestra : Deus ineffabilis est ; facilius di-< 
cimus quid non sit , quam quid sit. Terram cogitas ; 
non esl hoc Deos : mare cogitas; non est hoc Deus : 
omnia qox sunl in terra, homines et animalia ; non 
esl hoc Deos : omnia qw& snni in mari , qux volani 
per aerem ; non est hoc Deos : quidqiiid lucet ui 
ccbIo , stellae , sol el luna ; non est hoc Deus : ipsum 
coelum ; non est boc Deus : Angelos cogita, Virtutes, 
Potestates, Arcbangelos , Thronos, Sedes, Domina- 
liones; non est hoc Deos. Et quid est? Hoc solun 
poiui dicere, quid non sit. Quaeris quid sit? Quod 
oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor homi- 
nis ascendit (I Cor. u, 9). Quid quieris ut ascendat in 
linguam , quod in cor non ascendit ? Non est sindlis 
tibi in dHs^ Domine; et non est sccundum opera tua^ 

15. [vers. 9.] Omnes gentes quotquot fecisti^ vcnimi^ 
et adorabunt eoram te, Domine. Annuntiavit * Ei!(;ie- 
siain, Omnes gentes quotquot fedsti. Si est gens quam 
non fecit Deus, non adorabit eum : nulla esl autem 
gcns quam non fecit Deus ; quia fontem omnium gen* 

« sicMss. Edd. veroy amtuulkmL 



!05i 



S. AUGUSTINl EPISCOPI 



i(m 



tium Adam et Evam fecit Deus, iiide propagaue suiit 
omnes gentcs. Omnes ergo genles Deus Jecit : Omnes 
crgo gentes quotquot fecistit vement, et adorabunt coram 
te, Domine. Quando diclum est ? Quando coram eo 
nonadorabantnisi pauci sancti in uno populo Hebrxo* 
nim, tunc dictum est hoc; et modo videtur quod di- 
cium est : Omnes gentes quotquot feciiti , venient , et 
adorabunt coram le^ Donune. Quando dicebantur haec» 
non videbanlur , et credebantur ; quando videnlur , 
quarc negantiir? Omnes gentes quotquot fecisli, r«- 
nieni, et adorabunt coram te , Domine^ et glorificabunt 
nomen tuum. 

ii. [vers. 10.] Quoniam magnus es tu^ et faciens mi' 
rabilia; tu es Deus solus magnus. Nemo se dicat roa- 
gntim. Futuri erant qui se dicerent magnos : contra 
hos dicitur, Tu ei Deus solus magnus. Nam quid ma- 
gnum dicilur Deo, quia ip^e esl solus Dcus magnus^ 
Quis hoc nescit» quia ipse cst Dcus magnus? Sed quia 
fiiiuri erant, qui se dicerent magnos, ct Deum face-i 
rent parvum ; contra illos diciiur , tu es soIhs Deus 
magnus. Etenim quod tu dicis, impletur, non quod ilii- 
dicunt , qui se dicuni magnos. Qnid dixit Deus per 
Spiritiim suum ? Omnes gentes quotquot fecisti^ venient^ 
et adorabunt coram fe, Domine. Quid dicit nescio quis, 
qui se dicit magnum ? Absit : non adoratur Deus in 
omnibus gentibi^;pericruntomnesgentes, sola Africa 
remansit. lloc tn dicis, qui te dicis magnum ; aliud dicit 
qiii est solus Deus magnus. Quid dicitqui est solus Deus 
inagnns? Omnes gentes quotquot fecisli^ venient^ et adora^ 
bunt coram te, Domine. Video quod dixit solus Deus ma- 
gnus ; taceat homo falso magnus ; ideo rallaciier ma- 
gniis, quia dedignatur esse parvus. Quis painrusesse de- 
dignatur?Istequihocdicit. Quicumque vuU inter vos 
major esse, dixit Dominus , erit vester servus {Matth. 
x% , 26). llle si servus vellet esse fratrum suoruni , 
non eos separaret a matre ipsorum : sed cum viilt 
esse magnus, et non vult esse salubriter parvus; 
Deus qui superbis resistit, humilibus autem dat gra- 
tiam {Jacobi iv , 6) , quia solus est magnus , implet 
omnia qux prxdixit, et contradicit maledicentibus. 
Ghrislo enim lales maledicunt, qui dicunt quia per- 
iit Ecclesia de loto orbe terrarum , et remansit in 
8ola Africa. Si diceres illi, Perdes villam tuam ; forte 
non a te lemperaret manum : el dicit Cbristum per- 
didisse hsercditatem suam redemptam saoguine suo ! 
Quam autcm faciat iiijuriam videte, fratres. Scriptura 
dicit : /n lata gente gloria regis ; in diminutione pofmli 
tontritio principis {Prov. xiv, 28). Ergo hanc injuriam 
facis Christo, ut dicas populum ejus ad istam exigui- 
tatem diminutum. Ideo natns es, ideo christianum te 
dicis, ut invidcas gloriae Christi , cujus signum. te in 
fronte portarc asseris, ei de corde perdidisti ? In lata 
gente gloria regis : agnosce regem tuum ; da iUi glo- 
riam, da illi latam gentem. Quam latani gentem dabo, 
inquis? Noli ex luo corde dare, et recte dabis. Unde 
Ao , inquies ? Ecce hinc da : Omnes gentes quotquot 
fecisti , venient , et adorabunl coram te , Domine. Dic 
boc , conftlere hoc , et dedisti laiam gentem : quia 
omnes geotes in uno una ; ipsa esl unitas. Quomodo 



enim Ecclesia et Eccle&iae , iilx Ecclcsiae qnu: Ec- 
clesia ; sic illa gens qux gcntes : aniea gcnles , 
mults gentes ; niodo una gcns. O^iare una gens ? 
Quia una ftdes , quia nna spes , quia una charitns , 
quia una exspectaiio. Poslremo quare non una gcns, 
si una patria? Patria coelesiis est *• , patria Jeriisalcm 
est : quisquis inde civis non est, ad istnm [;eniein 
non pertinel ; quisquis autem inde civis est , in una 
gente Dei est. Et hsec gens ab oriente in occidenlem,. 
ab aquilone et mari distenditur per quatuor paries 
toiius orbis. Hoc Deus dicit : Ab oriente et occidente, 
ab aquilone et mari date gloriam Deo. Hop prxdixil, 
hoc implevit, qui solus est magnus. Desinat ergo hoc 
dicere contra solum magnum , qui noluit esse par- 
vtis ! quia non possuut esse duo magiii, Deus et Do- 
natus. 

45. [vers. 11.] Deduc me, Domine , in via tua, et 
ambulabo in veritate tua. Yia tua , vcritas tua , viia * 
tua , Christus. Ergo corptis ad ilium , et corpus de 
illo. Ego sum via , et veritns, et vila {Joan, xiv , 6). 
Deduc me, Domine, in via tua. In qua via ? Et ambu- 
labo in veritate tua. Aliud est , ul ducat ad viam ; 
alind, ut doducat in via. Vide homincm ubique pau- 
perem , ubiqne adjutorio egenteni. Qiii praeter viam 
sunt, christiani non sunt, aut catholici nondum sunt , 
deducantur ad viam : sed cum perducti fuerint ad 
viam , et catholici in Christo facti fiierint ; ab ipso 
dediicantur in ipsa via, ne cadant. Cerle jam ambu- 
lant in via. Deduc me, Domine^ in via tua : ccrte jam 
in via tua sum, deduc me ibi. Et ambulabo in veritate 
tua : te deducenle, non errabo ; si diniiseris, crrabo. 
Ora ergo ut non dimitiat , sed usque in finem dedn- 
cat. Quomodo deducit? Semper monendo, semper 
dando tibi manum suam. Et brachium Domini cui 
revelatum est {Isai. lui , 1)? Dando enim Chrisium 
sunm, dat manum suam; dando manum suam , Chri- 
stum suum dat. Ad viam ducit, perducendo ad Chri- 
sium suum ; in viadeducil, deducendoinChristo suo : 
Christus autem veritas. Deduc me ergo , Domine , in 
via tua , el ambulabo in veritate tua : in illo utiqiie qut 
ait, Ego sum via, et veritas, et vita. Nam qui in via et 
veritate dediicis, quo nisi ad vitam perducis? Deducis 
ergo in illo, ad illum. Deduc me, Ddndne, in via (un, 
et ambulabo in veritate tua. 

16. Jucundetur cor meum, ut timeat nomen tuum. 
Ergo timor in jucunditatc est. Et quomodo jucunditas, ' 
si timor ? Nonne timor amarus solet esse ? Erit ali- 
quando jucunditas sine timore, modo jucundiias cum • 
tunore : nondum esl enim plena securitas, nec per- 
fecta jncunditas. Si nulla jucundiias, deiicimus ; si 
plena securitas, male exsullamus. Ergo et jitcundiia- 
tem aspergat, et timorem inculial, ut dc dulcedine 
jucundiuitis perducat nos ad sedem securitatis : 
dando timorcm, non nos faciat male exsullarc, el rc 
cedere de via. Ideo dicit psalmus, Servite Domino in 
timore, elexsultate ei cum tremore {Psai. ii, 11) : sic 

* Reg. Ms., st \ma patrio! c(B(estis estf 

* Nostri omnes Mss., lia. 



1003 ENARRATIO LN PSALMUM LXXXV 

ei apostolus Paulus dicit, Cum timore et tremore ve- 

Mtram ipsorum salutem operamini ; Deus enim est qui 

operatur in vobis {Philipp. ii, 12, 13). Quidquid ergo 

prosperum venit, fratres. magts meluendum est : qaae 

fiutatis prospera, magis tentationes sunt. Venit haere- 

ditas, venit copla rerum, abundat circumfluentia 

ncscio cujus felicitalis : tentationes sunt istae ; cavcle 

ne vos ista corrunipant. Quidquid eiiam prosperuro 

est secundum Cbrislum et germanam Miaritatem 

Chrisii : si forle lucratus es uxorem tuam qu£ fuit 

in parte Donati ; si forte crediderunt filii' tui qui 

fiierant pagani ; si forte lucratus es amicum tuum qui 

te volehat seducere * ad ibeatra, et lu eum duxisti ad 

ccclcsiam ; si forte contradiclor nescio quis inimicus 

tuns et rabide saeviens, deposita illa rabie faclus est 

niiiis, et agnovit Dcum, nec oblatrat adversus te, sed 

clainni tecum adversus malum : ista jucunda sunt. 

IJiide enim gaudemus, si de his non gaudemus ? aut 

qiL-e sunt alia gnudia nostra, nisi ista ? Sed quia 

abiiiidant et tribulationes, et tentationes, el dissen- 

sioiios, ct schismata, ct cxlera mala, sine quibus non 

potest esse s.T(!ulum hoc, donec transeat iniquiias ; 

eisultatio illa non nos faciat securos, sed iia jucun- 

dclur cor nostrum, ut timeat nomen Domini, ne 

aliunde jucundettir, aliande feriatur. Securilatem non 

exspecieljs in pcregrinatione : quando illam hic vo- 

luerimus, viscum erit corporis', non securitas homi- 

nis. Jiuundetur cor meum, ut timeat nomen tuum, 

17. [vers. 42, 13.] Confitebor tibi, Domine Deus 
meus^ in toto corde meo , et glorificabo nomen tuum in 
mtemum; quoruam misericordia tua magna est iuper 
me, et ermsti animam meam ex infemo inferiore, Quod 
dicimus, fratres, hoc si non vobis tanqiiam certiis 
exposuero, ne succenseatis. Homo suin eiiim , et 
quantum concedilur de Scripturis sanctis, tantuni 
aiideo dicere : nihil ex me. Infernum nec ego exper- 
lus sum adhuc, nec vos : et fortassis alia via erit, et 
non per infemum erit. Incerla sunt baec. Verum quia 
dicit Scriptura, cui contradici non polest, Eruisti awi- 
tiumi meam ex inferno inferiore ; iiilelligimus tanquam 
dfio iiiferna esse, saperius, et inferius : nam unde 
infernum iiiferius, nisi quia est infemum superius? 
Aliud non diccrciur infernum, nisi in comparatione 
illius superioris parlis. Videlur ergo, fratres, esse 
habiialio quaedam ccelestis Angclorum : ibi vita inef- 
fabilium gaudiomm, ibi immorlalitas et incorruplio, 
ibi omnia secundum Dei donum et gratiam permanen- 
tia. l\U pars rerum superna est. Si ergo illa superna 
est; hxc terrena, ubi caro el sanguis, ubi corrupli- 
bilitas, ubi nalivitas et mortalilas, ubi decessio aique 
successio, nbi inutibilitas et inconstanlia, ubi limo- 
res. copiditates> horrores, Isetitiae incertae, spes fra- 
gilis, caduca substantia ; pulo quia omnis isU pars 
non potest comparari illi coelo de quo loquebar paulo 
aiite : si ergo illi parli haec pars non comparatur, 
illa sapema csl, haec inferna. Et post mortem quo 
binc, nisi sit infernum inferius hoc inferno, in qao 



mi 

sumiis in carnc, et ista mortalilate? Corpus eiii»u 
moriuum est, ait Apostolus, propler peccatum {Hom. 
vni, 10). Ergo et hic sunt moriui ; ut non raireris 
quia infernum dicitur, si morluis abundat. Non eniin 
ait, Corpus moriiurum esl ; sed, Corpus mortuum est. 
Adhuc habel vitam utique corpus nosirum ; et tainen 
comparatum corpbri illi, quod fulurum est qualia 
sunt Angelorum corpora, invenitur corpus hominig 
mortuum, quainvis adhiic habens animam. Sed rursus 
ab hoc inferno, id cst ab hac parle inferni, est alind 
inferius, quo eunt mortui ; unde voluit Deus erc^ere 
animns noslras, etiam illuc mittens Filium suum. 
Elenim, fralres, propler isU duo inferna missus est 
Filius Dei, undique liberans. Ad hoc inferaum missus 
est nasccndo, ad illud moriendo. Propterea vox ejus 
est in illo psalmo, non quoqiiam homine conjiciente, 
sed Apostolo exponente, ubi ait : Quoniam non dere- 
linques animam meam in inferno {Psal. xv, 10 ; Act, ii, 
27). Ergo aut ipsius vox csi et hic, Ermsti animam 
meam ex infemo inferiore : aut nostra vox pcr ipsum 
Christum Dominuni noslnim ; quia ideo ille pervenit 
asque ad inferoum, nc nos remaneremus in inferno. 
18. Aliam etiam opinionem dicam. Forlassis enim 
apud ipsos inferos est aliqua pars inferior, quo tru- 
duntur iinpii qui plurimiim peccaveruiit. Etenim apud 
inferos utrum in locis quibiisdam non fuisset Abra- 
ham^ non satis possiimus definire. Nondum enim 
Dominus vencrat ad infcnium, ut eruerel inde 
omnium sanctoriim prxcedentium animas, et tamen 
Abraham in requie ibi erat. Et quidain dives cum tor- 
querelur apud inferos, cum videret Abraham, levavit 
oculos. Non eum possct levalis oculis videre, nisi ille 
esset superius, ille inferius. Et qufd ei respondit 
Abraham, cum diceret, cPater Abraham, roitte La- 
zarum, ul intinguat digitum suum, et stillet in linguam 
meani, quoniam crucior in hac flamma ? Fili , i ait, 
c memento quia recepisii bona in viia tua ; Lazarus 
autero mala : nunc autem hic requiescit, tu vero tor- 
qiieris. Et super h%c, i ait, c inter nos et vos magnum 
chaos firmatum est ; ut nec nos possimus venire ad 
Yos, nec inde aliquis venire ad nos » {Luc, xvi, 22-26). 
Ergo inter isla duo fortasso inferna, quorum in uno 
quieverunt animae justorum, in altero torqiientar ani- 
mre impiorum, altendens quidam orans hic, jam hic 
in corporc Christi positus, et orans in voce Christi^ 
eruisse Deum animam suam ab inferno infcriore 
dixit, quia liberavit se' a talibiis peccatis per qu.-e 
possetdeduci ad lormenla infenii inferioris. Quemad- 
modum si medicus videat tibi imminenlem aegriiudi- 
nem forle ex aliquo labore , et dicat , Parce tibi , sic 
te tracla, requiesce, hiscibis utere ; nam si non fece- 
ris, aegrolabis : tu autem si feccris et salvus fueris, 
recte dicis medico, Liberasii me ab.aegritudine ; non 
in qua jam cras, sed in qua fulurus eras. Nescio quis 
babens causam molestam, mittendus erat in carce- 
rem; vcnit alius» defendit eum : gratias agens quid 
dicit ? Eruisti animam mcain de carcerc. Suspeuden- 



* WcnnuHi Mss., secum ducere, 

* ires Blss., cordis. 



*• sic aliqiioi Mss. At Edd., tn locis quibusdam fuissetjam 
Abraham, 



im ^' AUGUSTINI EPISCOPI 

dtts erai debiior ; soluturo esl pto eo : liberaius dici> Deum. lloiuuii 

tur de suspendio. In bis omiiibus non erant ; sed quia 

talibus merilis agebantur^ ot nisi &ubYentum essct, 

ibi essent ; inde se recte dicant liberari, quo per li- 

beratores suos non simt permissi perduci. Crgo, fra* 

ires, sivc illud, sive illud sit ; bic me scniutorem 

verbi Dei, non temerarium aflirmatorein teneatis. Et 

eruisU ammm meam ex infemo inferiore. 

19. [ver$. ii,] Deus, prwiereunles legem in$urrea)$* 
runtsuperme. Quos dicit praetereuntes legem? Nun 
Paganos, qui non acceperunt legem. Nemo enim pne- 
lerit quod noii accepit : dicit Apostolus deiinite, Ubi 
enim lex non ett^ nec pravaricatio (Rom. iv, i5). Prae- 
tereunies legem, pnevaricatores legis dicit. Quos 
ergo intelligihius, fratres? Si ab ipso Doaiino acci- 
piamus hanc vocem, praetereunies legem Judxi erant. 
InsurrexeruHt super me prcetereuntei legem : non ser- 
vaverimt legem, el accusaverunl Cbrislum, quasi 
ipse praeleriret legem. Pratereuntes legem insurrexe- 
runt super me. Et passus est Dominus quae novimus. 
Putas nibil (ale patitur modo corpus ejus? Unde fieri 
potest? Si pairemfamilias Beelzebub vocaverunt ; quanto 
magis domesUcos ejus f Non est discipulus super magi" 
slrum, nec servus super dominum suum (Mattk. x, 25, 
24). Patitur et corpus praetereunies legem ; et iiisur* 
guiitsuper corpus Cliristi. Prxtereuntes legem qui 
sunt? NunKjuid forte Judxi audcnt insui-gere super 
Cbristum? Non : nam nec ipsi iiobis valde faciunt tri* 
bulationem. Nondum enim crediderunt, nondum sa- 
lulem agnoverunt. Insurgunt super corpus Cbristi 
mali Cbristiani, de quibus quoiidie tribulaiionem pa- 
liiur corpas Christi. Omnia schismata, omnes h.-ere- 
ses, omnes inius pessime viventes, ei morcs siios 
bene viventibus imponentes, et ad sua trabentes, et 
malis colloquiis bonos mores corrumpenies (1 Cor. xv, 
35) ; ipsi preetereuntes legem insurrexerunt super me, 
Dicat omnis anima pia, dicat omnis anima cbriiitian^i. 
Qu^e hoc non patitiir, non dicat. Si autem christiana 
anima est, novil quia mala paiitur : si agnoscit in se 
passionem suam, agnoscat hic vocem suam ; si autem 
extra passionem est, ciexlra vocem sit ; ot autem non 
sit extra passionem, ambulet per viam angustam 
(Matth, vu, 14), et iiicipiat pie vivere in Christo, ne« 
Qesse est ut hanc perseculionem patiatur. Omnes enim, 
inquit Apostolus, ^tct volunt in Christo pie vivere, perU' 
cutionem patiuntur (II Tim. ni, 12). Deus, pratereuntes 
Ugem insurrexeruni super me ; el synagoga potenihm 
inqmsierunt animam meam» Synagoga potentium coii- 
gregaiio est superborum. Synagoga potentium insur- 
rexit super capul, id est Dominum nostrum Jesum 
Ctiristum, clamantium et dicentium unoore, Crudfige^ 
crucifige (Joan. xix, 6) : de quibus dictum esl, Ftiit 
hominum dentes eorum arma et sagittte^ el iingua eorwn 
giadius acutus (Psal. lvi, 5). Non percusserunt, sed 
clamaverunt : clamando ferierunt, clamando cnici- 
rixerunl. Volunlas clamantiumimpleta est,qiiandoDo- 
roiniis crucifixus est ; Et synagoga potenUum inquisie» 
runt auimam meam, Et non proposuerunt (k in conspectu 
suo, Quomodo nun proposuerunl ? Non iutellexcrunt 



1096 

parcerent : ad quod videbant ^ ad 

hoc ambularent. Puta quia Deus non erat, iiomo crai : 

ideo occidendus eral? Parce homini, et agnosce 

Deum. 

20. [vers. 15] Et tu , Domine Deus , nuserator et 
misericors , ionganimis et mullum ndsericors , et verax. 
Quare ionganimis et mullum nmericors , et ndseraior ? 
Quia iii cruce peudens ait : Paler, ignosce illis , quia 
nesciuntquid faciunt (Luc. xxui, 54). Qiiem peiit^ Pro 
quibus petit? quis petit? ubi petit? Pairem tllius, pru 
impiis crucifixus, inter ipsas injurias, non verbnrum, 
sed mortis iliatae, pendens in cruee : tanquam ad lioc 
extentas manus habuerit, ut sic pro illis oraret, ut di- 
rigerctur oratio ejus lanquam incensum in conspociii 
Pairis, et elevaiio manuum ejus sacrificium vespcrii- 
num (Psat. cxl, 2). LonganimiSj et muttum misericors^ 
et verax* 

21. [vers, 16.] Si ergo tu verax^ respice in me ^ et 
ndserere mei ; da poteslatem puero tuo* Qiiia verax , da 
potestatem puero tuo. Transeat tcmpus palicnti:c, ve- 
niai tempus jiidicii. Quomodo , da potestatem puero 
tuo? Pater non judicat quemquam; sed omne judicium 
dedit Filio (Joan. v, 22). llle resurgens, et in terrani 
ipsc vcniet judicalurus ; ipse videbitiir lerribilis , qui 
visusest contemptibilis. Demonstcabit potentiam, qui 
deiuonstravit patientiam : in cruce patieniia erat ; in 
judicio poteiilia eril. Apparebit eniin homo judicans , 
sed in claritale : quia sicut eum vidistis ire , dixerunt 
Angcli, sic veniet (Act. i, 11 ). Foriiia ipsa veniet ad 
judicium ; ideo videbunt illum et impii : nam formaiu 
Dei nm videbunt. Beati enim mundi cordo , quoniam 
ipsi Deum videbunt (Malth. v, 8). Apparcns in boini • 
nis/orma, dicet, Ite in ignem a?(mium; utimplealur 
qiiod dixit Isaias, Tollatur impius^ ut non videat cla- 
ritatem Doauni (Isai. xxvi, 10, sec. LXX). Toliaiiir 
ut iion vidcat formam Dei. Form.im ergo videbinit 
hominis. Qui cum in forma Dei esset cequalis Deo 
{PhHipp. II , 6 ) : hoc non videbunt impii. In pnn^ 
cipio erat Verbum^ et Verbum erat apud Deum, et Deus 
erat Ver4>um ( Joan. i , 1 ) : hoc non videbunt impii. 
Si enim Deus Verbum, el beati mundi corde, quoniam 
ipsi Demn videbunt ; impii autem immundi sunt cordti : 
procul dubio Deum noii videbunt. Et ubi est , Vide- 
bmi in quem pupugerunt (Id. xix, 57 ) : nisi quia ap- 
paret forroam hominis eos visuros , ut judicentur ; 
formam Dei non visuros , nisi eos qui ad dexteram 
separabuntur? Etenim cum separati fuerint ad dexte* 
ram, boc eis dicetur : Venite^ benedicti Patris mei; 
percipite regnum , quod vobis paratum est ab origint ' 
mundi. Impiis vero ad sinistram quid ? Ite in ignem 
CBtemum , ^tiem paravit Pater meus diabolo et angelii ' 
ejus. Finito autem judicio, quomodo conclusit? Sic 
ibunl hnpU in amkftttionem atemam ; jusH autem in vi- 

* Edd., ut hommi parcerenly ut quod, etc. At plerique ^r 
mcliores Hss.: nonuni parcerent : ad quod, etc. Mockis U>- 
qucDdi eKt Auguslino tauiiljaiis et perquamtrequeus |>er 
hosce po(iulares>Tractatus; sed in iirius editis libns pssini 
vitiattis. sic wfra, n. 25, ubi Mss. babcnt : Tunc rcUnquc- 
res. eic.,£ad. lerebaiit : lune relinqucres umbramfUtesia 
in luce, eu. 



1097 ENARRATIO IN 

tam wtemam {MaUk. xiv» 54, 41, 46). Jam a viskme 
formx hominis pergurit illi ad visionem formae Dei. 
Hfge e$i enim^ inquit, vita CBierna, «1 cognoscoHt te 
umim verum Deum^ et quem mtiii/t Jesum Chri$tmn 
{Joam, xTii, 5) : subandis, Et ipsum unum veram 
Deum ; quia Pater et Filius unus veras Deus : ut isle 
sii sensns, te etqitem misisti Jesum Ghrislom co- 
gnoscant unom verom Deum. Non enim illi ibont ad 
visionem Patris, et non ibi videbunt et Filium. Si non 
esset et Filius in Patris sui visione , n^n diceret ipse 
Fiiius diseipulis suis quia Filius in P:itre est, et Pater 
in Filio. Dicunt illi discipiili : Ostende nobis Patrem , 
ff su/iek nobis, Ait Ulis : Tanto tempore vobiscum 
stcm, ei non me nostis f Philippe^ qm me vidit , vidit et 
Patrem, Vidctis quia in visione Patris, et Filii visio 
esi ; et in visione Filii , et Patris visio est. Ideo con- 
fi<:qq^ler subjecil, et ait : Neuitis quia ego in Patre^ 
et Paier tn me? id est, et me visd videtur el Paier, et 
Pairc viso videtur et Filius. Patris et Filii separari 
iion polest visio : obi non separatur natura et sub- 
slantia , visio separari non potest. Nam ot noverilis 
illttc debere pracparari cor ad videndam divinilatem 
Palris ei Filii el Spiritos sancli , In qnam non vlsam 
rredimnsy ei credendo, cor unde videri possit mun- 
ilaroos ; ipsc Dominus alio loco dicit : Qiit habet imm- 
tUUa mea et scrvat ea , iUe est qui diUgit me : qui autem 
diligit me , diUgetur a Patre meo ; et ego diUgam eum , 
ef mamfettabo d meipsum { id. xiv, 8,9, 10 , 21 ). 
Nuuiqiiid non eum videbant cum quibus loqaebator? 
Ci videbanl, et non videbant : aliquid videbant, ali- 
qoid credebant; videbant bominem, credebnnt Deom. 
In judicio aulem eomdcm Dominum noslriim Jcsum 
videboiit hominem com impiis ; post judiciuin vide- 
bunt Deuro praeler impios. Da potestatem puero tuo. 

22. Et satvmn fac fitium anciUa tuas. Domiiius fllius 
ancillx. Cojus ancillx? €ui nasciturus quando nun- 
tiatus csl, respondit et alt : Ecce anciUa Domini ; fiat 
mihi seeundum verbum tuum ^ ( Luc, i, 38). Salvnm 
liecit Filium ancillae suae, et Filitim soum : Filinm 
suum, in forma Dei; Filium ancills sux, in forina 
scrvi. Deancilla Dei nalus est ergo Domiuus in forma 
servi ; et dixit, Salvum fac fiUum ancUUe fti/c. Et sal- 
Talns esl a morie, siciit nostis, rcsuscitata carne sua 
qnx mnrtua ernt. Sed ul videatis quia Deus est , et 
f lon a Palrc sic est suscitatus , ut a sc non sit susci- 
irttus ; quia et ipse siiscitavit carnein suam, hab^s in 
Evaii^elio dictiim, Destruite templum hoc, et triduo 
suscitabo iUud : ne aiittrti nos aliud suspicaremur, 
Evangclista secntus ait, Hoc aittem dicebat de tempio 
corporis sui {Joan, ii, 19, 21 ). Saivus ergo factus rst 
Filius ancilhc. Dicit ct uiiusquisquc christiaiius in cor- 
pore Ghristi positus , Salvum fac /S/tum anciUce tum. 
Forte non potest dicere , Da potestatem puero tuo ; 
f|tiia ille Filius acccpit potestatem. Sed quare non di- 
«it et hoc? Annon servis dictom est , Setiebitis super 
duodedm sedesjudicantes duodedm tribus Israel (Matth. 
XIX, 28)^ et servi dicunt : NescUis quia angelos judica' 
bimus ( I Cifr, vi, 5 )? Accipit ergo et unusquisque 

* llss., fiat fitiAt sicut vis, 

Patrol. XXXVII. 



PSALMUM LXXXV. 



%m 



sanciorum potestaiem , el esi nnusqiiisque sanctoram 
filius aiicillas ejus. Quid si de pagana naios ett« et 
cbristianos factus est ? fllius paganae qtiomodo poiesi 
esse filius ancill® ipsiiis? Est quidem paginasllUus 
carnaliter, scd filius Ecclesiae spiritoaiiter. Et saimn 
fac filium anciUce tuce, 

23. [vers, 47.] Fat mecum wignum in bono. Qqoq 
signiini, iiisi resurrcctionis? Dominus dicit : Generatio 
hec prava el atnaricaiis signum quterit; et signum non da» 
bitur ei, nisi signumJonee propheke. Sieut emm Jonas fuit 
in ventre ceti tribusdiebus et tribus noctibus,de erit et fiUu^ 
hominis iit corde terrce (HaUh, xii,39el 40). Ergo com 
capiie nostro jam factom esl slgnom in bono : dicat et 
unusquisque nostrum, Fae mecum signum in bono ; qoia 
in novissima lubQy in adventu Domhii, et mortoi resor- 
gent incomipti, el nos immutabimor (1 Cor. xv, 52). 
Eril hoc signum in bono. Fac ineeum signum in bono^ 
ul videant qui meoderunt, et confundantur. In jodido 
confundenlur peraiciose, qui ^ modo noliint coiifomli 
salubriter. Modo ergo confundantor ; accosent vias 
suas malas, tencani viam bonam : quia nemo nostnifu 
vivit sineconfusione, nisi * prius confusns revivisctt. 
Prxbet illis Deos modo adilom salubris confosionis, 
si non contemnant medicinam confessionis : sl aiilem 
modo nolunt confundi» tunc confundq^tor, qnandA 
deducent eos ex adverso iniquitates eorani (Sap, iv, 
20). Quomodo confundentur? Quando dicenl, Hi smd 
quos aliquando habuimus in risum et in simiUtudinem 
improperii, Nos insensnti viUm eorum testimabmnus in» 
saniam : quomodo coinputati sunt inter fUios Dei t Quid 
nobis profuit superbia? Tunc dicent : modo dicant, ec 
salubriter dicunt. Convertatur enim onosqoisqoe a4 
Deom humilis, et modo dicat, Quid mihi profoit so« 
perbia ? et audiat ab Apostolo, fiiiam enim gUniam 
habuistis in fus^ in quibus nunc erubescitis (Rom. viy 
21)? Videtis esse et modo conlbsionem salubrem iu 
loco pcenitentise ; tunc aulem seram^ inutileiu, in- 
frucluosam. Quid nobis profuit superbia ? aut quid di- 
vitiarum jacUmtia contuUt nobis? Transimtnt omnim 
tanquam umbra (Sap. v, 3-9). Quid enim ? qnaiido bie 
vivebas, non videbas quia transiebant ista oninia tan« 
quam umbra ? Tunc relinqtieres uinbram» et esses in 
luce; non postea dicercs, Transierunl omnia veiui 
umbra^ quando ab umbra iii lenebras itiirus es. Fme 
meeum signum in bono, ut videant qui me oderunt^ ei 
confundantur, 

24. Quoniam tu, Domine , adjuvisti me , et consoltt- 
tus es me. AdjuvisU me , in certaniine; et consoUilus 
es me, 1n tristitia. Nenio enim consolatioiiem qua^rit, 
iiisi qui est in miseria. N(tn vuliis consolari ? Diciie 
qiiia feliccs estis. Et auditis , Popuius meus (jani 
rcspoiideiis , et audio munnur bene teuenlium Scrl« 
pluras. Deus qui hoc scripstt in cordibus vesuris* 
coiifirmet in factis vcstris. Videtis, fralrcs , quia qoi 
vobis dicuiit, Felices estis, sediicunt vos), Populms 
meus^ qui vos felices dicunt , in errorem vos miUunt^ el 
turbant semitas pedum vestiorum (isai, iii, 12) Sic et 



* vox, qtti, abest a Mss. 

* Aliquoi .M:k>., sine. 



{Trente-cinQA 



lOOS ^. AUGVSTINI EPISCOPl 

dus eral debiior ; soluturo esl pro eo : ILberaius dici > 

tur de suspeiidio. In bis omuibus non emnt ; sed quia 

talibus merilis agebantur^ ut nisi &ubventum essct, 

ibi essent ; inde se recte dicnnt liberari, quo per li- 

beratores suos non sunt iiermissi perduci. Crgo, fra* 

ircs, sivc illud, sive iliud sit ; bic me scniutorem 

verbi Dei, non temerarium affirniatorein teneatis. Et 

eruitti animam meam ex infemo inferiore. 

19. [ver$. U.] Deus, pneiereuntes legem iniurrexe* 
runtsuperme. Quos dicit prsetereuntes legem? Noa 
Paganos, qui non acceperunt legem. Nemo enim pne- 
terit quod non accepit : dicit Apostolus delinite, Ubi 
enim lex non ett^ nec pravaricatio {Rom, iv, 15). Prai- 
tereunles legem, prxvaricatores legis dicit. Quos 
ergo inieliigihius, fratres? Si ab ipso Doiuino acci- 
piamus banc vocem, praetereunies iegem Judxi erant. 
Insurrexerunt iuper me pratereuntei legem : non ser- 
vaveruut legem, et accusaverunt Cbrisium, quasi 
ipse praiteriret legcm. Preetereuntes legem insurrexe' 
runt tuper me. Et pa$sus est Dominus quae novimus. 
Putas nibil (ale patitur modo corpus ejus? Unde Oeri 
potest? Si patremfamiiiaiBeelzebub vocaverunt ; quanto 
magii domeiticoi ejui ? Non est diidpului super magt" 
itrum, nec iervui iuper dominum tuum (Mattk. x, 25, 
24). Patitur et corpus praetereuntes legem ; et iiisur* 
guiitsuper corpus Christi. Prastereuntes legem qui 
sunl? NunKiuid forte Judxi audent insurgere super 
Cbristum? Non : nam nec ipsi iiobis vaide faciunt tri* 
bulationem. Nondum enim crediderunt, nondum sa- 
lutem agnoverunt. Insurgunt super corpus Cbristi 
mali Cbristiani, de quibus quoiidie tribuiaiionem pa- 
liiur corpus Christi. Omnia schismata, omnes b.-ere- 
ses, omnes inius pessime viventes, et mores suos 
bene viventibus impoiicnies, etad sua trabenles, et 
malis colloquiis bonosinorescorrumpenies (I Cor. xv, 
53) ; ipsi prmereuntei legem imurrexerunt super me. 
Dicat omnis anima pia, dicat omnis animacbristian^. 
Quae hoc non patitiir, non dicat. Si autem chrisiiana 
anima est, novit quia mala paiitur : si agnoscit in se 
passionem suam, agnoscat hic vocem suam ; si autem 
extra passionem est, ct extra vocem sit ; ut autem non 
sit extra passionem, ambulet per viam angustam 
(Matth. VII, 14), et incipiat pie vivere in Christo, ne« 
Qcsse est ut hanc persecutionem patiatur. Omnei enim, 
inquit Apostolus, ^tct volunl in Chriito pie vivere, perie- 
cutionem patiuntur (11 Tim. m, 12). Dois, prcetereunta 
Ugem insurrexeruni iuper me ; el iynagoga potenlium 
inquiiierunt animam ineatit. Synagoga potentium con- 
gregatio est superborum. Synagoga poteniium insur- 
rexit super caput, id est Dominum nostrum Jesum 
Christum, clamantium et dicentium unoore, Crucifige, 
crucifige {Joan, xix, 6) : de quibus dictum esl, Ftiit 
homittum dentu eorum anna et iogitttej el lingua eorum 
giadiui acului (Piol, lvi, 5). Non percusserunt, sed 
clamaverunt : ciamando ferierunt, clamando cruci- 
nxerunt.Vohintas clamantiumimpleta est,qiiandoDo- 
miniis crucifixus est ; Et synagoga potentium inquisie' 
runt auimam meam. Et non proposuerunl ty in conspectu 
Vio, Quofflodo non proposucruiil ? Non iutellexcrunt 



1096 
Deum. llomiiii parcerent : ad quod videbant ^ ad 
hoc ambularent. Puta quia Deusnon erai, homocrai: 
ideo occidendus erat? Parce homini, et agnosce 
Demn. 

20. [vers. 15] Ettu^ Domine Deus, nuserator et 
misericors , longanimis et multum ndsericors , et verax. 
Quare ionganimis et mullum miiericors , et miserator ? 
Quia iii cruce pendeiis ait : Pater, ignosce illit , quia 
netciunt quid faciunt {Luc. xxiii, 54). Qiiem peiit^ Pro 
quibus pclit? quis petit? ubi petit? Pairem Ulius, pru 
impiis cruciGxus, inter ipsas injurias, noo verboriim, 
sed mortis illatae, pendens in cruce : tanquam ad hoc 
extentas mnnus habuerit, ut sic pro illis oraret, ut di- 
rigeretur oratio ejus lanquam incensum in consptH^lii 
Palris, et elevalio manuum ejus sacrificium vespcrli- 
nmn {Ptal. cxl, 2). Longanimitf et multum misericors^ 
et verax. 

21. [vert. 16.] Si ergo tu verax, respice in me ^ et 
miserere mei; da poteslatem puero tuo* Quia verax , da 
potestatem puero tuo. Transeat tcmpus palicnti;c, ve- 
niai tempus jiidicii. Quomodo , da potcstatem pnero 
tuo? Paier nonjudicat quemquam; sed omne judicium 
dedit Filio {Joan. v, 22). llle resurgens, el in terrani 
ipse vcniet judicalurus ; ipse videbitiir lerribilis , qui 
visus csi contemptibilis. Demonstcabit potentiam, qui 
demnnsiravit patientiam : in cruce palieniia eral ; in 
judicio poleiilia eril. Apparebit eniin homo judicans, 
sed in claritaie : quia «tcta eum vidistis ire , dixerunt 
Angcli , sic veniet {Ael. i , 11). Fonua ipsa veniet ad 
judicium ; ideo videbunt illum et impii : nam formaiu 
Dei noii videbunt. Beati enim mundi corde , quonium 
ipti Deum videbunt {Matth. v, 8). Apparcns in homi • 
nis/orma, dicet, Ite in ignem a'<emum /utimplealur 
qiiod dixit Isaias , Tollalur impius , ti< non videal cla- 
ritaiem Domini {Isai. xxvi, 10, tec. LXX). Tollaiiir 
ut iion vidcat formam Dei. Formam crgo vidcbnoi 
bominis. Qui cum in forma Dei esset wqualis Deo 
{Philipp. 11, 6) : hoc non videbunt impii. In pn/i- 
cipio eral Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus 
erat Ver4fum {Joan. i , 1 ) : hoc non videbunt impii. 
Si enim Deus Verbum, et beati mundi corde, quoniam 
ipsi Demn videbuiu ; impii autem immundi suni cordc : 
procul dubio Deum non videbunt. Et ubi est , Vide- 
bunt in quem pupugerunt {Id. xix, 57 ) : nisi quia a(>- 
paret formam hominis eos visuros , ut judiceniur ; 
formam Dei non visuros , nisi eos qui ad dexterani 
separabuntur? Etenim cum separati fuerint ad dexte* 
ram, hoc eis dicetur : Veniie^ benedicti Patrit mei; 
percipite regnum^ quod vobit paratum ett ab origiut' 
mundi. Impiis vero ad sinistram quid ? Ite in igncm 
cetemum , ^iiem poravtx Pater meut diabolo et angelii ' 
ejui. Finito autem judicio, quomodo conclusit? Sic 
ibunl impH in amkftitionem osternam ; jutH autem in vi- 

* Edd., w< hommi pa^cerenl^ ut quod^ elc. At pleriqua <?i 
mciiores Mss.: Hommi parcerent : ad quod^ etc. Mo(kis lo- 
qucDdi eiit Auguslino tauiiharis et perquamtrciiuens \^*t 
bosce {lOiiularesltactau»; sed io miis editis libiis tussini 
viUattis. sic mfra, n. 25, iU)i Mss. bahent : Tunc rcUnque- 
retj etc.,Etl'i. tVrebant : ixme relinqucres umbramfUtesses 
in tuce, eu.. 



t097 ENARRATIO IN 

um wtemam {MaUk. xiv, 54, 41, 46). Jam a visione 
formae liominis pergunt illi ad visionem form» Dei. 
Hec €Sl enim^ inquit, vita eeterna^ «1 cognoscant le 
unum verum Denm, et quem misUti Jesum CkriUtm 
(ioan. XVII, 5) : subaiidis, Et ipsum unum verum 
Deum ; qnia Pater el Filius unus venis Deus : ut isie 
fiii sensus , te et quem misisti Jesum Ghrislom co- 
gnoscant unum verum Deum. Non enim illi ibunt ad 
visionem Patris, et non ibi videbunl et Filium. Si non 
esset et Filius in Patris sui visione , n^n dicerct ipse 
Filius discipulis suis quia Filius in Patre est, et Pater 
in Filio. Dicunt illi discipuli : Ostendc nobi$ Patrem , 
a sufieii nobis. Mt Ulis : Tanto tempore vobiscum 
Mfn, ei non me nostis f Philippe^ qid me vidit , vidit et 
Patrem, Vidctls quia in visione Patris, et Filii visio 
esi ; et In visione Filii , et Patrts visio est. Idco con- 
sequenter subjecit, et ait : Neuitis quia ego in Patre^ 
ei Paier in me f id est, et me visd videtur et Pater, et 
Patrc viso videtur et Filius. Patris et Filii separari 
iion potest visio : ubi non separatur natnra et sub- 
suniia , visio scparari non potest. Nam ut noverltis 
illuc debere pnrparari cor ad videndam divinitatem 
Patris et Filii et Spiritus sancti , in qnam non visam 
rredimus, et credendo, cor unde videri possit mun- 
damos ; ipac Dominus alio loco dicit : Qiu habet man- 
daia mea et scrvat ea , ille est qui diligii me : qui autem 
dili^t me, diligetur a Patre meo; et ego diUgam eum , 
et mamfestabo d meipsum (Id. xiv, 8,9, 10 , 21 )• 
Nuinqiiid non eum videbant cum quibus loqoebatur? 
Ct videbant, et non videbant : aliquid videbant, ali- 
quid credebant; videbant bominem, credebnnt Deum. 
In judiclo autem eumdem Dominum noslrum Jesiim 
videbunt liominem cum Impiis ; post judiciuui vide- 
bunt Deuro prxter impios. Da potestatem puero tuo, 

22. Et satvum fac filium anciUce tuas, Dominus filius 
ancillx. Cnjus ancillx ? €ui nasciturus quando nun- 
tiatus cst, respondit et alt : Ecce anciUa Donuni ; fiat 
mUn seeundum verbum tuum ^ { Luc, i, 38). Salviim 
fecit Filium ancillae suae, et Filinm suum : Filium 
suum , in forma Dei ; Filium anclll^ sux , in foruia 
servi. De ancilla Dei natus est ergo Domiuus in forma 
scrvi ; et dixil, Salvum fac fiUum ancUke twc. Et snl- 
vatus est a morie, sicut nosiis, rcsuscibita carne sua 
(\nx mnrtua ernt. Sed ul vidcatis quia Deus est , et 
fion a Patrc sic e^i suscitatus , ut a sc non sit susci- 
titiis ; quia et ipse siiscitavit carnein suam, habes in 
ETan^elio dictiini, Destruite tempium hoc, el triduo 
suuitabo iUud : ne aiittrti nos aliud suspicaremiir, 
Evangclista sccilus ait, Hoc autem dicebat de tempto 
corparis sui {Joan. ii, 19, 21 ). Salvus ergo factus vsi 
riliiis ancilhr. Dieit et uiiusquisquc christiaiius in cor- 
pore Ghristi positus , Salvum fac fiUum anciUo! tuas. 
Forle non potest diccre , Da potestatem puero tuo ; 
quia ille Filius acccpit potesutem. Sed quare non di- 
«it et hoc? Annoti servis dictum est, Sedebitis super 
duodecim udesjudicantes duodecim tribus Itrael (Matth. 
XIX, 28)^ et servi dicuiit : Nescitisquiaangelosjudica" 
kimus (I Cor. vi, 5)? Accipit ergo et unusquisque 

* llss., fiat mihi sicut vis. 

Patbol. XXXVII. 



PSALMUM LXXXV. 



m% 



sanctorum potestateni, et esi onusqnisque sanctomni 
filius aiicitla; ejtis. Quid si de pagana natus ett , ct 
cbristLinus factus esl ? niius paganae qtiomodo potest 
esse filius aiicill-e ipsiiis? Est qoidem paganaa flliiis 
carnaliter, sed rilius Ecclesiae spiritualiier. Ei salvum 
fac filium ancilUe tuce. 

23. [vers. 17.] Fac mecum mgnum in bono. Qooo 
signiiui, nisi resurroctinnis? Dominus dlcit : Generatio 
htec prava et amaricans signum queerit; ei signum non da- 
bitur ei, nisi signum Jonae propheke. Sieut enim Jonas fuit 
in ventre ceti tribusdiebus et tribus noctibus,de erit et fUius 
homitus m corde terra (HaUh. xii, 39 et 10). Ergo cuni 
capiie noslro jam factum esl signum in bono : dicai ct 
unusquisque nostrum, Fae mecum ugnum in bono ; quia 
in noYissima tubo, in adventu Domhii, et mortui resur- 
gent incorriipti, et nos immutabimur (I Cor. xv, 52). 
Erit hoc signiim in bono. Fac meeum signum in bono^ 
ut videant qui meodenmt, et eonfundantur. In judicio 
confundentur pemiciose, qui ^ modo nolunt confundi 
salubriter. Modo ergo confundantnr ; accosent vias 
suas malas, teneaut viam bonani : quia nemo nostnim 
vivit sine confusione, nisi * prius confusns reviviscat. 
Prxbet illis Deus modo aditum salubris confusionis, 
si non contemnant medicinam confessionls : sl aiilem 
modo nolunt confundi, tunc confundq^tar, qiiando 
deducent eos ex adverso iniquitates eoranri (Sap. iv, 
20). Quomodo confundentur? Quando dicenl, Hi suni 
quos aUqtiando habuimus in risum et in umiUtudinem 
improperii. Nos insensnti vitam eorum testimabmnus iit- 
saniam : quomodo coinputaH sunt inter fiUos Dei f Quid 
nobis profuU superbiaf Tunc dicent : modo dicant, et 
salubriter dicunt. Convertatur cnim unosquisque ad 
Deum humilis, et modo dicat, Quid mihi profoit su« 
perbia ? et audial ab Apostolo, Qiiam eiiim gbriam 
habuistis in /itf , in quibus nunc erubesdiis (Rom. vi, 
21)? Videtis esse et modo conAisionem salubrem iu 
loco pcenitentise ; tunc autem seram, inutilciu, in- 
fiructuosam. Quid nobis profuii superbia f aut quid di^ 
vitiarum jactantia contuUt nobisf Transierunt omuiti 
tanquam umbra (Sap. v, 3-9). Qiiid cnim ? qiiaiido bic 
vivebas, non videbas quia traiisiebant isla oninia laiio 
quam umbra ? Tuiic relinqiieres uinbram» et esses in 
luce; non poslea dicercs, Transierunt omnia velui 
umbra, quando ab umbra iii tenebras itiirus es. Fae 
mecum signum in bono, ut videani qui ma oderunt^ ei 
confundantur, 

24. Quoniam tu, Domine , adjuvisU me , et consoltr- 
tuses tne. AdjuvisUme^ in certamine; et consoiatus 
es me, 1n trislilia. Nenio enim consolatiouem qiixrit, 
iiisi qui est in miseria. N(m vuliis consolari ? Dicil« 
(liiia feliccs eslis. Et auditis , Populus meus (jain 
Tcspoiidetis , et audio munnur bene tenenlium Scri- 
pturas. Deiis qui hoc scripsit in cordibus vesuris, 
coiifirmet in factis vestris. Videtis, fratrcs , qiiia qui 
vobis dicunt, Felices estis, sediicunt vos), Populue 
meus, qui vos feUces dicunt , m errorem vos miituui^ el 
turbant umitas pedum vestiorum (isai. in, 12) Sic et 



• vox, q/ft, abesl a Mss. 
« Aliquot M&»., siiu:. 



(Trenle-cinq.\ 



de CpUlola Jacobi aposioli 
bif$t€ ; mu$ visUr in luctunKonverlatur {Jacoin iv, 9). 
Videtis qu» audiatis : quando nobis haec dicerentur 
inregione securiuiis ? Uiique regio isia scandalorum 
esl , et tentationuro. , et omnium nialorum , ut gcma« 
mus hic, et mereamur gaudere ibi ; hic tribulari, et 
consolari ibi , et dicere : Quoniam exemiiii oculot 
nMOi a tacrymiSf pedei meoi a labina * ; placebo Do- 
mtito m re^one vivorum {Ptal. cxiv, 8, 9). Isia regio 
mortuorum est. Transit regio moriuorum, venit regio 
Yivorum. In regione mortuorum labor, dolor, timor, 
tribulatio, lenUUo, gemitns , suspirium : hic falsi fe- 
lioes» veri infelices ; quia falsa felicius, vera miseria 
est. Qui vero se agnoscit in vera esse miseria , erit 
eliam in vera feliciute : et Umen nunc quia miser 
es, IkMninum audi dicentem, Beati lugente${Maith, v, 
5). 0, beaU iug$nte$! Nihil um conjunctum miserijD 
qiiam luclus ; nihil um remotum et contrarium mi- 
serix quam beaiiiudo: lu dicis Iugentes,et tu dicis 
bcatos t Inielligite , inqoit , quod dico : beatos dico 
i^enies; quare bcaii? In 8pc.<}uare lugenies?ln re. 
Eieniro lugent in morie isU, in iribulationibus istis , 
in peregrinatione soa ; et quia agnoscunt se esse in 
isU miseria , et gemunt , beati sunt. Quare lugent * ? 
ContrisUtus est beatus Cyprianus in passione ; modo 
eottsolatusest inoorona. Modoetconsolatusadhuc iri* 
stis esl. Dominiis enim noster Jesos Christns adhuc in- 
larpellat pro nobis (Aom. vui, 34) : omnesMartyres qni 
ewn iUo sunt , inlerpellanl pro nobis. Non transeant 
iMerpeUatiooes ip8onim,nisi cum transierit gemitus 
ftosler : cumaiUem transierit gemilus nosier, omnesin 
•na voce, in uno populo, in una patria consolabimnr *, 
nillia millium conjuncu psallentibus Angelis, choris 
e^lesliam Potesutam in ana civiute vlventium. Quis 
ibi gemil?qais ibi sospiral? quis ibi laborat? quis ibi 
ifel?quisibi moriiar? quis ibi misericordiam prae- 
bel ? qais frangit panem esurienii , ubi omnes pane 
insiiliae saginantar ? Nemo tibi dicit, Hospitem sasci- 
p$ : peregrinus ibi nemo erit; omnes in patria sna 
vivunl. Neno tibi dicit , Concorda amicos tiios liii* 
ganles : in pace sempitema Dei vnlui perfruuniur. 
Nemo libi didt, Visiu aegram : sanitas immonalius- 
que permanel. Nemo tibi dicit , sepeli mortuum : 
omnea in viu «tema crunt. Cessant opera miseri- 
eordiae, quia miseria non invenitar. El quid ibi facie- 
mos? Dormiemus forusse? Si modo piignamiis coiiira 
^ios, quamvis geramus domum sonini carnem isUm , 
el vifiUmus in bis luminaribus, el solemnius isu dat 
jiobis aninom vigilandi : dies ille quales vigilias no- 
liis dabit? Ergo vigiUbimus , non domiiemns. Quid 
agemus? Opera miserieordiae isu non erani, qnia 
eril. Fone open necessitaiis emnt isia 
hic imil modo , seminandi , arandi , coquendi , 
ti, leieMli ? Nibil boram , quia necessilas non 
ctil. Sk noa enml opera misericordix , qoia iransil 
obi necessius non erit nec misoria, open 
sii|Ta, col. o:>0. 



S. AUGUSTINI EPISCOPl UOO 

Miieri e$tote, inquif, et necessiUlis et miscriconlix non erunt. Quid ibi erii? 



• Md., erwM. AiMss., a WM.Vide, 
Cnar.in r»l. xwti, n. \i, 

• qaUHi litoi : ct MnmC. An 

• VcrlM» cMtalMMir, abesi ab 



/«ifm/: 



qiiod negotium nostrum ? qwe actio nostra? An nulla 
actio, quia quies ? Sedebimus ergo, ct torpebimus, et 
nibil agemus ? Si refrigescet amor noster, refrigescet 
aciio nostra. Amor ergo quietus in vultn Del, qucm 
modo desideramus, cui suspiramus, cum ad eum vc 
neriinus, quomodo nos accendet? In quem iiondum 
visuni sic suspiramus, cum ad eum venerimus , quo- 
modo illuminabit? quomodo nos malabit?quid de 
nobisfaciet? Quid ergo agemus, fratres? Ps.nlmus 
nobis dicat : Beali qui habitant in domo tua. Unde ? 
!n UBcula icecutorum laudabunt te {P$al. lixxiii , 5). 
Haec erit actio nosln, laus Dei. Amas S ei laudas. 
Dcsines laudare , sidesines amare. Non aulem desi« 
nes amare , quia Ulis est qnem vides , qui nullo le 
oflTendat fastidio : et satiat te, et non te satiat. Miram 
est quod dico. Si dicam quia saiial te, timeo ne quasi 
satiatus velis abscedere; quomodo de prandlo , quo- 
modo de ccsna. Ergo quid dico ? Non le satiat ? Ti- 
meo rursus ne si dixero , Non le satiat, iiidigens 
videaris; et quasi inanior exisUs, et minos in le sii 
aliquid qiiod debeat Implerl. Quid ergo dicam , ni.si 
qood dici poiest, cogiuri vix potest? El satiat te, 
et non te satiat : quia ulramque invenio in Scripiura. 
Nam cum diceret, Beati e$uriente$, tpua ipd$aturahM' 
tur {Matth, v, 6) : est rarsus dictum de Sapientia , 
Qnt te manducant , iterum eeurient : etquite bfbunt , 
tienuit ntient {Eccli. xxiv , 29). Luo vero non dixil , 
Herum ; sed dixit , adhuc : nam , llerom sillei , quasi 
primo saginatus discesserit et digesserit el redieril 
bibere. Tale est, Qui te edunt^adkue eeurient : sic 
eum edunt, esurient; et qui le bibunt, sicbibendo, 
sitient. Quid cst , blbendo sitire? Nunquam fiistidire. 
Si ergo isu ineflabilis et sempiteraa duloedo erii ; 
modo quid a nobis petit , fnires , nisi iidem non G- 
cum, spem firmam , cbariutem punm , el ambulei 
bomo in via quam Dominus dedit, feni lenutiones , 
et soscipiat consolationes ? 

IN PSALMDM LXXXVI 
ENARRATIO. 

SERXO (a). 

I. Ps:i]miis qui niodo canutus est , brevis esi au- 
mero vcrboram, inagnus pondere senleniiaram. N.im 
totns lecins esi , et videlis quara exiguo tempore ad 
leraiinum nsqne perdnclus. Hic nobis , quantum Do- 
minus donare dignatur, cum vcsin Cliariute Incun- 
dus, modo eu propositus a bcatissimo pnesentc patre 
noslro (b), Repeniina proposiiio me gnvaret, nisi 
me conliiino * proponenlis omio snblevareL Inlen- 
dat ergo Charitas vesln. Civiins qiuedam in isic 
psalnio canuu et commendaia esl : cujas cives sii- 
mos, in quantum cliristiaui sumus ; et unde peregri- 
namnr, quamdiu morules sumus ; et ad qoam lendi- 

* Oorb. veUis codex : Ama^ ei tandoi. 
«Corb. dQO Hss., amltmHi. 

(tf) Ad plehem forte cmhagineiiseni, b^^bitus proxiBia 
ilie 1 ost ex|Kisiiuai Psalmiun lxixv, dc qno lufira, o. 9. 
{$) Forie Aurvlio episcopo caitbaguieu^ 



ffOI 

muB, per cujus vtam *, qusc omnino quasi dumetis et 
sctitibus int^lusa non inveniebatur, rex ipsius civi- 
tati9 se fecit viam , ut ad civitatem perrentremus. 
Ambulantes e«go in Ghristo , et adbuc pcregrinantes 
donec perveniamus, et suspirantes desiderio ciijus- 
dam ineffabilis quietis quae habitat in illa civitate, 
de qua quiele dictum cst hoc nobis e$se promissum 
tfuod oeuluM non vidii , nec auris audivit , nec in eor 
hoHdnii OMeendU (I Cor. ii, 9) ; ambulantes ergo, sic 
cantemus , ut desideremus. Nam qtii dcsiderat , elsi 
Hngna taeeaiy cantat corde : qui autem non desideral, 
quolibet clamore aures hominum feriat , mutus esl 
Deo. Videte qiiomodo erant amatores hiijus civiutis 
ardenles, illi ipsi per quos hscc dicta sunt , per quos 
hacc nobis commendau sunt , qiianto per eos affectu 
Ista canuta sunt. Affectum islum generabat in ets 



ENARRATIO IN PSVLMUM LXXXVI. ijoi 

pcr uiiibrain gcslavit imaginom cujiisdam Sion do 
qua modo dicitur , coelostis illius Jerusalem de qjia 
dicit AposroIus.Qii» ett nuUer omnium nostrum (Gntat. 
IV, 26) : ne ergo illi nt>n periinere dtcereniur ad S on, 
quia non craiil de populo Judaeoriim , hoc eis dixit , 
I Igilur jam non estis peregriiii etinquilini ; sed otis 
civcs sanclorum, et domestici Dei, supencdincati su* 
per fundamcnlum AposioIorumetProphetaruro. illa- 
bcs consiriiciionem tantnc civilatis. Sed omnis is(a 
compages ubi innititiir , ubi incumbil , ut nusqu:iiii 
cad.it? Ipto , inquit , tummo angulari lapide existcnie 
Citristo Jesu (Ephe$. ii, 19 ^«20). 

3. Dicet forlasse aliquis, Si angularis lapis e$l 
Christus Jestis, in illo quidein duo parietes compagi- 
naiitur. Neque enim angulum faciunt, nisi duo parie* 
tcs in unum de diverso venientes : sic ct populi duo 



amor civiiaiis ; amorem autem civitatis infuderat;^ex circumcisione et ex pracputlo, ad pacem. christia- 



Spiritns Dei : Chaxitas, inqiiit , Dn diffusa est in cor- 
ha nostris per Sfnritum sanclwn , ^t datus est nobis 
{Rom. V , 5). Hoc ergo Spiritu ferventes audiamus 
quae dicU sunt de liac civiute. 

2. [vers. 1, 2.] Fundamenta ejus in montiius sofl' 
cfit.Nihil de illa adhuc dixerat P^atmus ; hinc ind- 
pit, et ait : Fundamenta ejus in montibus sanctis. Cu- 
Jus fundamenu? Nou dubium est quia fundamenu , 
pracsertimin montibus, civiutis alicujus sunt. ReplC' 
tus ergo Spiritu saiicto civis iste, et mulu de amore 
et desiderio civitatis hujus volvens secum , Unquam 
plura intus apud se mediutus, erupit in hoc, Fundor* 
menta ejus in montibus sanctis ; quasi jam de illa dixe- 
rit aliquid. Qnomodo de illa iiihil dixerat , qui nun- 
quam de illa corde tacuerat ? Quomodo enim dicitur 
17*1», de qua nihil diclum est? Sed mulia, ut dixi, se- 
ciim in silentio de illa civiute parturiens , clamans 
ad Deuiri, erupit eliam in aures hominum : Fundor 
menta ejus in montibus sanctis. Et quasi homines au- 
dienlesqusererent, Cujus^Di/i^il, inquit, Domtnui por- 
ias Sion. Ecce cujus fiindamcnU in montibus saiictis, 
eu)usdam civiutis Sion, cujus Dominus porias dili- 
git, sicut conscqucnter dicit, super omnia tabernacuta 
Jacob. Scd quid est , Fundamenla ejus in montibus 
soMclii fqui sunt inoiiies sancti super quos fundau 
est isu civiUs? AUer quidam civis planius hoc dixit, 
apostolos Paulus. Civis inde Propheta , civi^ inde 
Apostolus : et hi propterea loqiiebanlur , ut co^teros 
ctves exhorurenlur. Sed hi, id est Prophetoc et Apo- 
stoli, quomodocivcs?ForUsse iu ut etiain ipsisint 
aiontes, super quos fundamenla sunt litijus civiutis , 
cujus porUs diligit Dominus. Dicat ergo alius civts 
lioc aperte ne nos suspicari videamur. Loquens ad 
Gentcs, et coininemorans ut rcdirenl, ct quasi con- 
Rtruerentur in fabricam sancUin , Superasdipcati^ in- 
quii, super (undamentum Apostolorum et Prophetarum. 
Ktqnianec ipsi Apostoli aut Propheix, in quibus 
fundamentum est civiutis, se tenerenl in se ; sccutus 
ibi ait, Ipso gummo existente lapide angulari Cfiristo 
Jesu, Ne ilaque puUrent Gentes non se pertinere ad 
Sion : erat enim quxdain civius Sion terrena , qiiui 

* Sic Corbeieoses Mss. At Edd., per ejiis viam. 



nam sibimet conncxi in una flde, una spe, una cba- 
riiate. Sed si angulus summus Christiis Jesus, qutsi 
videntur priora fundamenU et posterior lapis angu- 
hrte. Potcst ergo aliquis dlccre quia magis Christus 
supcr Prophelas et Apostolos incumbit, non illi supei 
illum, si illi suiit in fundamcnlo, ipse in angulo. Scd 
cogitet qui hoc dicit, angulum et in fundamento esso. 
Neque enim ibi est Untnm angulus ubi videlur, ut 
surgat in apicem : a fundamento enim incipit. Naii 
ut novcritis quia et fundamentum Ghristus et pri- 
mum et maximum : Fundamentum^ inquit Apostolus^ 
ii«mo potest ponere preeier id quod pontum est^quod 
eu Christus Jesus (I Cor. iii, II). Quomodo ergo fun-. 
damenta Prophetas et Apostoli, et quomodo funda- 
mentum Clirisius Jesus, quo ulterius nihil est? Quo- 
modi) pnlamus, nisi quemadmodum aperte didtiir 
sanctus sanctorum, sic figurate fundamcntum funda- 
meiitorum ? Si ergo sacramenU cogites, Christus san- 
cius sanctorum : si gregem siibdiium cogites, Cliri- 
stus pasior pastorum : si fabricam cogiies, Christus 
fuiidamentum fundamcntorum. In flcdificiis istis iion 
polest essc idem lapis in imo et in summo : si fuerit 
in iiiio, in summo iion erit ; si in sumnio fuerit, in 
imo non crit. Angusiias enim oinnia pene corpora 
patiuntur; ncc ubiqiie esse possunt, ncc sempcr: 
Divinilas autein qux uhiqiie pracsto est, undique ad 
eam poiest diici similiiudo ; et totum potes^ esse 
in simililudinibus, quia niliil honim est in proprie- 
uiibus. Numquid Cliristiis janua est, quematfmO' 
duin videmus januas facus a f;ibro? Non utique : et 
Unien dixit, Ego sum janua. Aut numqiiid sic es( 
pastor, qiiomodo videnius pastores istos pracpositos 
pecoruin? Et dixil, Ego sum pofitor. Et uno loco am- 
bas res dixit. In Evangelio dixit quia pastor per ja- 
nuam intrat : et ibi dixit, Ego sum pastor bonus; ct 
ibidixit, Ego sumjanua (Joan. x, 9. II). Pastor iii- 
tral per jaiiuam : ct qiiis est pastor qui intrat per 
januam ? Ego sum pastor bonus. Et qux est ergo ja« 
iiua qua intras tu, pastor bone? Ego sum janua. 
Quoniodo ergo tu oninia ? Qiiomodo per me oinnia ^ 

* Sic meliores Biss. At Edd.: Quonuxioergd per te dmnia? 



Ii05 

Vcrlii gralia, cum Paulus inlral per jnnuam, nonne 
Christus intrat per januam? Quarc? Non quia Pnulus 
Christus ; sed quia In Paulo Clirtstus, ei per Chri- 
sliun Paulus. Ipse disit : An experimentum eju$ vuUit 
aedpere, qui in me loquitur Christut (II Cor. xiu, 5)? 
Gam sancti ejus et fideles ejus intrant per januam, 
nonne Chrisitts Intrat per janiiam ? Quomodo proba- 
mo8? Quia ipsos sanctos cjus persequebatur Saulus, 
nondum Paulus, quando ei clamavit de coelo : Saule, 
Saule, quid me per$equeri$ (Act. ix, 4)? Ergo fundamen- 
turo et lapis aiigtilaris ipse est, ab imo surgens ; si lamen 
ab hno. Etenim origo rundamenti hujus summitatem 



AUGUSTIM Enscopi iio; 

decim $ede$, judicante$ duodecim tribtn hrael [Matlh. 
XIX, 28). Si duodecim sellx ibi sunt ; non est ubi 
sedcat tertius decimus Paulus apostolus, et non erit 
quomodo judicet : et ipse se judicaturum divit, noii 
horoinos taiitum, sed et angelos. Quos angelos, nisi 
apostaias angelos? iVesdlts, inquil, quia angelo$jndi^ 
cabimu$ (I Cor. yi, 5) ? Responderet ergo turba : Quid 
te jactas judicaturum ? Ubt sedebis? Duodecim sedcs 
dixit Dominus duodecim Apostolis ; vnus cecidit Jii- 
d;is, in locum ipsius Matthias ordinatas est, implctus 
esl duodenarius numerus sedium {Act, i, 15-26) : 
primo locum inveni ubi sedeas, et sic te minare ju- 



tenct : et quemadmodum fundamentum corporeoi fa* ^ dicaturum. Duodecim ergo sedes quid sibi velint, vl- 



bricx in irooest; sic fundamentum spiritualis fabricx 
in sammo est. Si ad terram sedificaremur, in imo no- 
■ bis ponendum erat fundamentum : quia coelestis fa- 
brica est,ad ccelos praecessit fundamentom nostrum. 
Ipse ergo angularis lapis, montesque Apostoli, Pro- 
phet» magni, portantes fabricam civitatis, faciunt 
vivum quoddam apdificium. IIoc sedificiiim modo cla- 
niat de cordibus vestris ? hoc agil artificiosa manus 
Dei etiam per linguam nostram, ut ad illius aedificii 
fabricaro conquadremini. Non enim frustra eliam de 
Hgnis quadratis aedificata est arca' Noe {Gen. vi, 14, 
jec. LXX ), qux nihilominus figuram gestabat Ec- 
desi». Quid est enim quadrari ? Aitendite similiiu- 
diiiem qiiadrati lapidis : similis debet esse christia- 
11118. In omni tentalione sua christianus non cadit ; 
elsi impellitur, et quasi vertiturS non cadit : nam 
quadratum lapidem quacumque verteris, stat. C»dcre 
visi sunt Martyres, cum percuterentur ; sed quid dixit 
qvaedam voz Caiitici? Cum ceciderit ju$tu$ non con- 
Imrbabilur ; quoniam Dominu$ confirmat manum eju$ 
(P$al. XXXVI, 24). Sic ergo conquadramini, ad omiics 
teniationes parati ; quidquid iropulerit, non vos ever* 
tat. Stantero te inveniat omnis casns. Erigcris ergo 
in lianc fabricam affectu pio, religione sin6era, fide, 
• spe, charitate ; el Ipsum xdificari ambulare est. In 
istis civitattbus alia est fabrica sedificiorum, alii sunt 
cives inhabitantes in fabrica : illa civiias civibiis suis 
H dificatur, ipsi sont lapides qtii sunt cives ; lapides 
eiiim vivi sunt. Et vo$^ iuquit, tanqnam lapide$ vivi 
efdificamini in domum $piritualem (I Petr. ii, 5). 
Ad nos directa vox est. Ergo sequamur de isia 
civitate. 

4. Fundamenta eju$ in montibu$ $ancli$ : diliglt Do- 
mintfs porta$ Sion. Jam idco prxlocutus sitm, ne pn- 
lctis alia esse fundamenta, alias portas. Qnare sunt 
fundamenta Apostoli et Prophet:e? Quia eorum au- 
rtorius portat infirmitaiem nosiram. Quare sunt 
portai? Quia per ipsos intramus ad regnuin Dei' 
pnrdicant enim nobis. Et cuin per ipsos intramus, 
pcr Cliristum intramus : ipse est enim janua. Et di- 
cuntur diiodecim porta Jerusalem {Apoc. xxi, \% 
et uiia porta Christus» et duodecim portae Christus; 
quia iii duodecim portis Christus : et ideo duodcna- 
rius nunienis Apostolorum. Sacramentnm niagnum 
hujuHjduodenarii nunieri. Sedebiti$, inquit, tuper duo- 

^ sir Mtf. EdU.vero, et bi qua vertitur. 



deamus. Sacramentum est cujusdam nniversitatis; 
quia per totum orbem lemirum futura erai Ecclesia, 
unde vocatur hoc aedificium ad Cbrisli coinpagem : 
ei ideo quia undique venitur ad judicandum, duodc- 
cim sedes sunt ; sicut quta undique intratar in illam 
civilatem, duodecim portaQ sunt. Non solum ergo illi 
diiodecim et aposiolus Paulus, sed quotqaol judica- 
turi sunt, propter significationem universitatis^ ad 
sedcs duodeciin pertinent ; quemadmodam quotquot 
intrabuni» ad duodecim portas pertinenl. Parles enim 
mundi quatuor sunt, Oriens, Occidens, Aquilo et Me- 
ridies. Isiae quatuor partes assidue nominantar in 
Scriptiiris. Ab omnibus istis qualuor vcntis, sicul 
dicit Dorointis in Evangelio a quatuor ventis se col- 
lecturum electos suos {Marc. xiii, 27) ; ab oroni- 
bus ergo istis quatuor ventis vocatur Ecclesia. Quo- 
modo vocatur ? Undique in Triiiitale vocatur : iion 
voratur nisi Baptismo in nomine Palris, el Filii, ei 
Spiritus sancti. Quatuor ergo ler ducta, duodecim 
inveniuntur. 

5. Pulsate ergo affectu ad Iias portas, et clamel 
in vobis Christus : Aperite mihi porta$ juttitios {P$aU 
cxvii, 19). Praecessit enim in capite; sequitur se* in 
corpore. Videte quid dixit Apostolus, quia iii ipso 
Cliristus patiebatnr : Vt adimpleam^ inquit, quw de- 
$unt pre$$urarum Chri$ti in carne mea {Colou. i,24). 
Ut adimpleam : Quid ? Quce de$unt. Cui desunt? Pres- 
$urarum Chri$ti. Et ubi de.suiil? In carne mea. Num- 
quid aliqnid pressurarum deerat in illo homine, quod 
factum esl Verbum Dei, nato de Maria virgine? Pas- 
siis enim est quidquid pati dcberel, cx sua voluniale) 
non ex peccati ncccssitatc ; et videlur quia omnia : 
in crnce enim positus accepit acetum ultimum, el 
ait, Perfectum e$t ; et inclinuto capite emi$it $piritum 
{Joan. XIX, 50). Quld est, Perfectum e$t? Jani de 
luensura passioniim nihil mihi deest ; omnia qiix de 
me prsedicia sunt, completa sunt : lanquam idco 
^xspectaret ut complereiitur. Quis est qui sic profici- 
scatur, quomodo ille de corpore egressus est? Sed 
quis est qui Iioc potuit? Qui primo dixerat : i Poie- 
statem habeo ponendi animam meam, et potestatcin 
habco iterum sumendi eam : nemo tollit cam a mc ; 
sed ego pono eam a mc, et iterum sumo eam i (/</. 
X, 17, 18). Posuit quando volnit; sumpsit qnanilo 
volnit : nemo abstulit, nemo extorsie. Ergo implet.-e 

*• Er. et cdit. veneta non habcnt, u. M. 



1105 



ENARRATIO IN PSALMUM LXXXYI. {m 

sed in capite : resubant beret signuro sanguinis Clirisli. Salvata est ibi ( Jotne 



erent omnes passiones 

ndhoe Qirisii passiones in corpore. Yos auiem estis 
corpos Cbristi et merobra ( I Cor. xii, 27). In bis ergo 
niembris cnm esset Apostolus, dixit : Ul adimpleam 
^um daunt presiurarum Christi in came mea, Ergo 
illuc imu& quo Cbristos prxcessit, et adhuc Christus 
iltuc pergit quo pnecessit : prxcessit enim Cliristus 
iii capite, sequitur in corpore. Et adhuc Cbrislus hic 
hilmrat ; et Cbristus hic patiebatur a Saulo, quando 
aiidiTit Saolus : Sou/e, Saule^ quid me peruqueritf 
Quomodo solet lingua dicrre.Calcato pede calcas 
ine. Lingoam nullus tetigit ; compassione clamat, non 
attriUone. Adhuc Christiis bic eget, Christus hic per- 
cgrinatnr, Christus hic xgrotat, Christus hic in car- 
ccre includitur. Injuriam ei facimus, si non ipse dixit : 
c EsuriTi, et dedistis mihi manducare ; sitivi, et |io- 
lastts me; bospes, et collegistis me; nudus, et ve- 
stistls me; sger, et visitaslis me. Et illi : Qiiando 
te Tulimusba*c patientem, et ministravimus tibi? Et 
iIle:Cum nni ex minimismeis fecistis, mibi fecistis > 
{Mailh. iiTy 35-40). Ergo a^dificemur in Christum' 
super fundamentum Apostolorum et Propbetarum, 
ipso snmmo angiilari lapide existente; quia diligU 
Dominut portat Sion tuper otnma tabemacula Jacob. 
Qoasi Ycroet ipsa Sion non inter tabemacola Jacob. Et 
ul>i erat Sion nisi in populo Jacob? Jacob enim nepos 
Abrahx, unde natus populus Judxorum, dicitur po- 
pulos Israel, quia ipse Jacob appellatus est et Israel 
{Cen. xxxn, 28). H.xc bene novit Sanctitas vestra. 
Sed qoia erant qnacdam tabernacula temporalia et 
imaginaria ; loquitur aiitem iste de civitate quadam, 
quam spiritualiter inteHigit, cujus umbra et (igura 
erat llla terrena : ait, Diligit Dominut porlat Sion 
tuper omma tabernaeula Jacob. Diligit illam spiri- 
tiialem civitatem super omnia figuraia, quibus inti- 
iiiabaiur illa civitas semper manens, et semper coele- 
stis in pace. 

6. [ters. 5, 4.] Gloriota dicta tunt de te, civitat Dei» 
Quasl intnebatur civitatem illam Jerusalem in terra. 
Nam Tidete quam civitatem dicit , de qua dicta sdnt 
quaedam gloriosissima. Nam illa destructa est in ter- 
ra ; bostes passa cecidit in tcrram , jam non est quod 
erat : expressit imaginem , transivit umbra. Unde igi- 
iiir, Gloriota dicta tunt de te, civiiat Dd ? Audi undc: 
hlemor ero Raab et Babylonit, tdentibut me. In illa ci- 
viiate, inqoit jam ex persona Dei , memor ero Raab» 
et memor ero Babylonis. Raab non pertinet ad po- 
liilum Judaeorum ; Babylon non pertinet ad populum 
Jiidaeorum. Nam sequitur : Etenim alienigena^ et Ty- 
rtcj, et populut jEthiopum, hi fuerunt ibi. Merito glorio- 
$a dieta tunt de le , dvitat Dd: ubi non solus est illc 
|topolus Judaeomm nalus ex carne Abrahse ; sed ibi 
<»inne8 gentes , quarum quxdam nominatae sunt , ut 
oiiines iiitelligaiitur. Memor ero ^ \n(\uii ^ Raab : qu^e 
ista est meretriXy illa in Jericbo merelrix quae susce- 
pil nnntios et alia via ejecit ; quae praesumpsit in pro- 
inissione, qoa timuit Deiim, cui dictum esl ut per 
lcnestram miiteret coccum , id est , ut in fronte ba- 

« Sic llss. At Edd.» christo. 



u ei VI, 25) , et Ecclesiam Gentium significavit. Unde 
Dominus siiperbicntibus Pharisaeis : Amen dico vobit , 
publicani et meretricet pracedunt vot in regnum coelO' 
rum{Matih. xxi, 31).Praeceduflt, quia vim faciunt: 
impellunt credendo, et ceditur fldei,nec obsisterepo- 
lest quisquam ; quia qui vim faciunt , diripiunt illud. 
Ibi enim positum est : Regnum ccelorum vim patitur^ 
et qui vim fadunt, diripiunt itlud (Id. xi, i2). Hoc fcclt 
ille latro, foriior in cruce {Luc. xxiii, iO'43) quam in 
/aiice '. Memor ero Raab et Babybnis. Babylon civitas 
dicitor secundum sacculum. Quomodo una civitas san- 
cta, Jerasalero ; una civitas iniqua , Babylon : oinnes 
iniqui ad Babyloniam pertiiicnt; quomodo omnes 
sancti ad Jerusalem. Scd delabitur * de Babylone in 
Jemsalem. Unde, nisi per eum qui justificat impium 
{Rom. IV. 5)? Piomm civitas Jerusalem; impiomm 
civitas Babylon. Sed venit ille qui justificat impium ; 
quia, Memor ero , inquit , non solum Raab , sed etiara 
Babylonis. Sed quorum memor erit Raab et Babylo- 
nis? Sdentibus me. Ideo quodam loco dicit Scriptura : 
Effunde iram tuam in gentes quw te non cognoverunt; 
{Psal. Lxxviii, 6). Ilic ail, Effunde iram tuam in gen^ 
ies qwB te non cognoverunt ; ct alibi , PraHende miseri- 
cordiam tuam sdentibus te {Psal. xxxv, 11). Et ut iio« 
veritis quia in Raab et Babylone Gentes significavit ; 
qiiasi dicerctur, Quid est quod dixisli, Memorjero Raa^ 
et Babylonis, sdentibusme? qiiare boc dixisti? Etenim 
alienigenoi, iiiquit, id est , pertinentes ad Raab , per- 
tinentesad Babylonem, et Tynis. Sed quousque Gen« 
tes? Usque ad llnes terrae. Eiegit enim populum qut 
in fiiie lerrx est : Et populus^ inquit , £thiopum , hi 
fuerunt ibi. Si ergo ibi Rnab, ibi ex Babylone, quia ibi 
alienigenae, ibi Tyrus , ibi populus ^tbiopum : me- 
rito, gloriodssima de te dicta sunt^ dvitas Dd, 

7. [vers. 5.] Jam attendite sacramentum magnum. 
Pereumillic Rnah, per qiiem illic BabyloOy jani non Ba- 
bylon; caretenim Bnbylone^et incipit esse Jemsalem. 
Dividitur filfa adversus malrem suam, eteritin membris 
reginae illius cui dicitur : Obliviscere popuium tuum ei 
domum patris tui; concupivit rex spedem tuam{Psal. 
XLiv, 11,12). Nnm iiiide Babylon aspiraret ad Jcm- 
salem ? unde Raab ad illa fundamenta perveniret ? 
unde alienigenac , unde Tyrus , unde populiis ^tliio- 
piim? Audi unde : Mater (o) Sion^ dicet homo. Est qui- 
dam homo qui dicit, Mater Sion ; et per bunc veniunt 
isti omnes. Sed iste homo quis est ? Dicit , si audia- 
mus , si capiamus : Mater Sion^ dicet homo. Sequitur 
ibi, quasi quaereres, per quem venerit Raab, Babylon, 
alienigenae , Tyrus , iEthiopes. Ecce per quem vene^ 
runt, Mater Sion^ dicet homo; et homo factus est in eo. 
et ipse fundavit eam Altisdmus. Quid apertius, fralres? 
Vere quia gloriodssima de te dicta sunt , dmtat Dd. 
Ecce» MaterSion, dicethomo. Quis homo? Qui homo 
factut ett in ea. In ea factus est homo , et ipse eain 

1 Atiqnot libri, in falce : mendosey uti otoervatnm est 
siipra, col. 655, n. 12, circa fioem. 

• Duo Mss., derivatur. Alii prope omnes, detibatur. 

{a) Apud LXX pro meti^ mmiqmd^ legebaat olim, ffiAlr, 
mater : sic aiite Augustinura TertuUianus, Amlirosius^ euu 



1^07 



S. ALGUSTINI EPISCOPI 



1108 



rnndavii, Quoiuodo in ea factus cst, et ipsc eani fun- 
d.ivit? Ut in ea fieret homo, jain fuiidata erat. Sic in- 
icllif e, si potes. Eteiiim, Mater Sion^ dicel /sed, homOf 
Maier Sion, dicet ; homo autem factut ett in ea : ip$e 
nutem fundavit eam, iioii homo, sed Altisumu$. Sic 
fiindavit civitatein in qiia nascereUir , quomodo crea- 
vit matrem, de qua nasceretar. Quid cst lioc, fratres? 
Qiiales promissiones , quantam spem tenemus ! Ecce 
propter nos Altissimus qui fundavit civiiatero, Mater^ 
dicil ipsi civiiati ; et homo in ea factnt ett^ et Altitii^ 
miff eam fundavit 

8. [vert, 6.] Quasi diceretur, Unde ista scilis? Can- 
tavlmiis ^ lix>c omnes, et cantat homo in omnibus 
Chrlstiis : homo propter nos, Deus ante nos. Scd quid 
iiiagnum aiite nos? Ante terram et ccBlum, ante sx- 
cula. Hic ergo liomo propter nos facius in ea , idein 
ipse Altissimiis fundavit eam. Unde ista scimus? jDo- 
tniiiifs narrabit ' in Scriptura populorum, lloc euim se- 
qiiitur in Psalmo : Uater Sion , dicet homo ; et homo 
factut ett in ea^ et ipte fundavit eam AUitsimut. Donit- 
uHi narrabit in Scriptura populorum et principum. 
Qttoruin principum? Iloruni qui facti sunt in ea. 
Principes qui facti sunt in ea, in.ea facti sunt princi- 
pe$ : nam antequain in ea fierent principes , abjecia 
niundi elegit Deus , ut confunderet fortia. Numquid 
priuceps piscator? numquid princcps publicanus? 
Principes plane; sedquia factisunt inea. Qiiales isti 
prliicipes? Venerunt de Babylone principes, credeii- 
tes de S£Culo prtncipes venerunt ad urbem Itomain, 
qtiasl caputBabylonis; non ierunt ad templiiin Impe- 
riloris, sed ad memoriam Piscatoris: Unde enim isti 
principes? Indrma mundi elcgit Deiis, ut confundat 
fiirtla : ct ignobilia elegit Deus, eteaqu» non sunt tan- 
qiiam qii;e simt, ut qux sunt evacueiiiur (I Cor, i, 27, 
28). IIoc facit qui erigit de terra inopem, ct de stercorc 
exaltat pauperem. Utqiuderigit? Utcollocet eum cum 
principibus, cum principibus populi sui {PtaL cxu, 7, 
8). Magoa res, magnum gaudiuni, magna Ixtitia. Post- 
ea venerunt in hanccivitateinet oratores; sed non ve- 
iiireiit Disi pneccderent piscatores. Ilagiia liaec ; sed ubi 
liacc 9 oisi iii illa civiiate Dei , de qua gloriosissima 
dicta suiit. 

9. [vert. 7.] Ideo collatis omnibus gaudiis atque 

coiiOatis, quomodo. claiislt? Tanquam jncundatorum 

onmium habitatio in te. Tanquam jucuiidatonim 

habitatio oniiiium jiicundatorum in hac civiute. 

Iii pcrcgrinalioiie ista conleriiiiur : habitatio no- 

slra, jiicundiias sola erit. Peribit labor et gf^mitus ; 

iranseuiit orationcs, succedunt laudaliones. Ibi ergo 

babitalio juciindatorum, non erit gemilus desideraii- 

liiim, sed la;tilia perfruenliuin. Adcrit eiiim cui modo 

siispiranius ; sliniles ei erinius , qtioiiiam videbimus 

euin sicuti est (I Joan. iii, 2 ) : ibi totum negotium 

nostrum non erit, nisi laudare Deum, ei friii Deo. Et 

qiiid aliud quxreinus , ubi solus sufiicit , pcr qincni 

f.<r.ia sunt oninia? Ilabitabimur et habit.ibimus : siib- 

jicientur ilti omnia, ut ^i Dens omnia iu omnibus 

* sic aliiiuol Uss. At Edd., cantubimm. 
^ sic lueliorcs >iss. juxia LX>. M £Jd., na\ ratit in scri- 
pturit. 



( I Cor. XV, 28 ). Beati ergo gui liabitant in domo tua. 
Unde beati? Habendo aui*um,liabendo argentum,nume- 
rosain familiam, inultiplicem proleiii?Undebeaii? I^eaii 
^tti habitant in domo tua ; in taxutatceculorum laudabunt 
te (Ptal. Lixxiii, 5). Hoc uno beati otioso negotio. 
IIoc ergo unum desideremus, fratres, cum venerimus 
ad hoc; nos paremus gaudere ad Deum, laudare 
Deum. Opera bona quoe tnodo nos perducunt, non ibi 
erunt. Diximus et hestemo die (a), quantum potui- 
mus; non ibi erunt opera misericordiae, ubi nuUa erit 
roiseria : egeniem non invenies, ihidum non invenleSy 
nemo tibi occurret sitiens, nullus pcregrinus erit, 
nullus xgrotus quem visites, nullus moriuus quem 
8ep<:lia8, nullus litigatorum iiiter quos pacem compo- 
uas. Quid facturus es? An forie propter necessitates 
corporis nostri novellabimus, et arabimus, et negotia- 
bimiir, et peregrinabimur? Magna ibi quies : nam ibi 
omnia opera, quse necessitas flagitat, subtrahentur; 
mortua necessitaie, peribunt opera necessilatis. Qoid 
ergo erit ? Quomodo potuit, dixit lingua humana : 
Tanquam jucundatorum omnium habitatio in ie. Quid 
est, tanquamf quare, lanquam ? Quia talis ibi erit ju- 
cuudilas, qualcm hic non novimus. Video bic multas 
jiicunditatcs, et niulti gaudeiit in sxculo, alii hinc, 
alii inde ; et non est qiiod illi gaudio coniparem, sed 
lanquain jocunditas erit. Nam si dicam, Jucunditas ; 
incipit homini occurrere talis jucunditas, qualem solei 
habere in poculis, in prandiis, In avaritia, iii honori- 
bus sa;culi. ExtoUuntur enim bomines, et Iretitia qua- 
dam insaniunt : sed iion ett gaudere impiit^ dicil Do- * 
minus (Isai. xLviii, 22, tec. LXX). Est quxdam jii- 
ciinditas qnain nec oculus vidit, nec auris audivit, nec 
in cor lioiniiiis ascendit (I Cor. n, 9). Tanquam ;»< 
cundatorum omnium habitatio in te. Ad aliud gaudioiii 
nos paremus ; quia hic tanquam simile invenimus, et 
non est hoc : ne quasi paremus nos taltbus ibi per- 
frui, qualibus hic gaudcmus ; alioquiii contineiitia no- 
stra avaritia erit. Sunt eniin lioinines qui invitantur 
ad ccenam opimam, ubi inulta et pretiosa ponenda 
sunt ; non prandent : jani si quxras ab eis quare non 
prandeant, (b) Jejunamus. Magnum opus, cbristiannin 
opus jejunium. Noli ciio laudare : quxre causam; ne- 
gotiuin ventris agitur, non religionis. Quare jcjuiiant? 
Ne vcnirem pneoccupent vilia, et non possit adniii- 
terepretiosa. Ergo ncgotium gutturis gerit in jejunio. 
Magna res ulique jejunium : conlra veiitietn et guttur 
pugnat ; aliquando illis militat. Itaqne, fratres mei, si 
pulatis ali(|uid tale habitiiros nos iii ilia patria, ad 
quam nos exhortatur tuba coelestis, ct propterea vos 
a praesenlibus abstinetis, ut illic Lilia copiosius reci- 
piatis; sic esiis quomodo illi qui jejunant propter 
epulas majores, et continent sc majore iiicontinentia. 
Notite ergo sic : ad aliquid vos ineflabile pnepnrale; 
niuiidatc cor ab omnibus afiectionibus vestris terreiiis 
et su^cularibiis. Yisuri sumus qiiiddam, quo viso beaii 
erimns, et hoc solum nobis stifticiet. Et quid ? non 
iminducabimus ? Inio manducabiinus : el Ipse erit ci- 



ifi 



Insuperiorem Psal., 
bup|)ie, respondeni. 



Q 24. 



1109 



ENARa.VTIO IN PSALIIUM LXXXYIl. 



fiie^' 



liitt uoster» 'qui et reOciaty et non deficiat. Tanquam 
jucufuialorum ommum katntaUo in te. Jam diclutn eftt 
uitde jucundabimur : Reati qui IwbitarU in domo tua ; 
itt uecula smculorum laudabunt te, Laudemus el u)odo 
Domiuum, quantum possumus, mixtis gemitibus; 
quia laudando euin desiderarous cum, et nondum te« 
nemus : com tcnuerimus, subtrahetur omnis gemitus« 
et remanebit sola et pura et xterna laudatio. Gpnversi 
ad Domiuum. 

IN PSALMUM LXXXVII 

ENARUATIO (a). 
i. [ver$. f .] Psalmi biijus octogesimi et septimi ti- 
Uiliis liabet aliquid quod novum negotium disputatori 
aflerat. Nusquam enim aliorum psalmorum positum 
est quod bic legitur : Pro melech ad respondendum^ 
Naro de Psalmo cantici et cantico psalmi alias iam. 
i)oid nobis videretur diximus (6) : et, filii$ Core; usi- 
latum in litulis psalmorum safpissimeqiie tractatum 
est, et qaid sit, in finem; sed quod scqiiiiur, Pro me- 
Ueh ttd re$pondendum, hoc inusitatum habet iste ti- 
tulus. Pro melech autem, laiine pro choro dici potest : 
meiet:h enim verbo Ilebrxo chorus signiOcatur. Quid 
est ergo, Pro choro ad respondendum ; nisi forte ut 
caKenii chorus consonando respondeat? Sicut noii 
isiom solum, sed alios quoqiie psalmos credendiim 
cst esse cantatos, quamvis alios titulos acceperint ; 
quod factam existimo causa varietntis, qiia fasiidiiim 
levarelur. Non enim solus iste psalmus dignus est 
Iwbitus, obi responderet chorus, cum utique non sit 
soluB de Domini passione conscriptus. Aut si est alia 
causa cur lanta sit varietas tilulorum, qiia possit 
ostendi iu Psalmos omnes esse prxnotaios, qui suiit 
aliter atque aliter pnenotati, ut nuUius tilulps vale:it 
alicui alieri convenirc ; ego eam, Tatcor, cum multum 
coiiatus essem, penetrare non potiii : et si quid de 
liac re legi ab eis dictum, qui ante nos isia tracta- 
nint, non satisfecit exspcctationi, sive (arditati meac. 
lii quo igitur roysterio diclum mihi videatur, Pro 
clioro ad respondendum, id est, ut canenti per cho« 
rum respondeatur, exponam. Domini hic passio pro- 
plieutor. Dicit autem apostolus Petrus, Chri$tu$ pro 
nobi$ fioMttS e$t, relinquen$ nobi$ exemplum, ut $equa* 
mnr ve^tigia eju$ (I Petr, ii, il) : hoc est respondcrc. 
Didt etiam apostolus Joannes, Sicut Chri$tu$ pro no- 
bi$ ammam $uam po$uit, ita et no$ debemu$ animam 
ffro fratribu$ ponere (I Joan, iii, 46) : hoc est respon- 
dere. Chorus autem concordiam significal, quae in 
charitate conslslic. Quisquis ergo quasi xmulator do« 
niinicte passionis tradidcrit corpus suum ut ardeat, si 
chariutem non babeat, non respondet in choro; ei 
ideo nihil ei prodest (I Cor. xiii, 3). Proinde quemad- 
niodum dieuntur in arte musica, sicul ea docti homi- 
nes latine dicere potuerunt, pnecentor et suocentor ; 
praecentor scilicet qui vocem prxmiitit in cantu, suc- 

(a) DieUU post expositum Psal. xu, de quo infra n. 7, et 
liDrte post PiBl. Lxvii. 

(b) De bac redixit in Psal. Lxvn, exposilum an. 41!$, quo 
forte remitlit, (Mronter hujiis psaloii titulum qui habet : 
rjamkum P$aimit filu$ corcy etc 



ccntor autem qui subsequeoter canendo rcspondel ; 
iia in hoc caniico passiouis, praecedentem Gbriaioia 
stibseqiiitur chorus mariyrum in llnem ccBleslio» 
coronarum. Hoc enim canitur (UH$ Cere^ id est ioiiU«< 
toribus pas&ionis Ghrisli : quoniam in Galvari» locd 
criicifixus est Ghristus (Matth. ixvii, 33) ; qnae illiiii 
bcbraii iiominis iitterpreUtio perhibstur, id est, Gore« 
El hic est inlellectu$ Mman Israelit<ie (a) : quod io 
titiiii hujus ultimo positum est. i£man quippe intcr- 
pretari dicitur, Frater ejus. Eos enim fratres suos 
Christus fucere dignatiis esl, qui sacramentum cnicis 
ejus intelligunt, et non soluin de illa non erubescunt, 
vcruin etiam in ilki Qdeliter gloriantur, non so ile 
suis meritis extollentes, scd ejus gratiae non ingrati ; 
ul unicuique eorum dici possit, Ecce tere hraelita^ to 
quo dolu$ non e$t (Joan. i, 47) : sicut ipsum Israoi 
Scriptura sine dolo luisse commendat (Gen. ixv» 27). 
Jam itaque Ghristi vocem in propheiia praecinentio 
audiamus, cui suus chorus vel imiutioiie» vel grathH 
rum actione respondeai. 

2. [ver$. 2, 3.] Domine Deut sa/ttlii meee, in die eUh 
mavi et nocte coram U. Intrel in conepectu tuo oraUo 
mea; inclina aurem iuam ad precem meam. Oravit. 
enini ct Dominus, non secundum formam Dei, sed 
secundum formam servi : sccondum banc euim ei 
passus est. Oravii auUm et cum in letis rebus agenA.. 
qiiod diei nomine ; et cum in adversis, quod noclif 
nomiiie significari arbilror. Ingressus oratioois lo 
conspectu Dei» acceputio ejus est; inclinatio auris 
Dei, misericors exauditio est : nam inemlHra Ulio 
qualia nos habemus in corpore, non habet Deus. Est 
aiitem solita rq^itio : nam quod est, Inlrei to coo- 
epeetu tuo oratio mea; idipsom est, Inclina aurem 
tuam ad precem meam. 

3. [ver$. A.] Quoniam repleta e$t mali$ anima mea^ 
et vita mea in infemo appropinquavit. Audemusne di^ 
cere aiiimam Ghristi repletam malis, cum illa passiiK* 
nis afHictio in came valuerit, quidquid valuil? Uiido 
et ipse suos ad tolerantiam passionis accendens» ei 
tanquam ad respondendum exhortans chorum suum : 
PioUte^ inquit, timere eo$ qui corpue oceidunt^ ammam 
autem non po$$unt ocddere (Matth. x, S8). An occidi 
a persccutoribus anima non potest, malis aotem re- 
pleri poiest? Qiiod si iU est, quxrendum quibuii. 
Non enim vitiis, per quac boroini doroinatur iniquitas« 
aniinam illain repleUiin possumus dicere ; sed forto 
doloribus, quibus anima sux eafhi in ejus passiono 
compatitur. Non eiiim vel ipse qui dicitur corporis 
dolor, potest csse sine anima, quem inevitabilitcr 
iinminentem prxcedit tristilia, quae solius animx do- 
lor est. Dolere ergo anima, ctiam non dolente cor* 
porc, potesC ; dolere autem corpus sine anima non 
potest. Gur itaque noii dicamus iion liumauis pecca- 
tis, sed umen humanis malis repleum fuisse animam 
Glirisli ? De quo alius propheta dicit quod pro nobis 
doluerit (/sot. liii, 4)': et evangelisu, A$$umpto, in- 



(a) Ex interpreUndi ralione liqnet AOg. legisse, israeth- 
tce : at in vulgatu cst KzraltkeB; forto pro, '/.araiUie , viU. 
infra, rsal. 88, col. It^, uot. (6). 



1HI 



S. AUGUSTINI EPISCOPI 



tltS 



quil, Petro rt duobu» /i/fu Zebedan, ccepit cotarislan et 
nimtui e$u; ct ipse Dominus de setpsotiinc aitillis, 
7rlflfi Mf anima mea usque ad martem (Matth, xxvi, 
57, 58). Haec fulara pracvidens Prophela, psalmi hu- 
juscec<mscr!pior,indnccnseum loqucniem : Quoniam 
reffUta eU, iiiquit, malis amma mea, et vita mea in in- 
femo appropinquavit, Nam ipsam senlentiam omiiino 
verbis aliis explicavit, qua diclum cst, Trisiis e$t 
anlma mea u$que ad morlem, Quod enim ail, Trisiit 
e$ianima mea ; hoc dictum est, Repleta eU malis anima 
mea : et quod seqailur, usque ad mortem ; lioc dictum 
eal, et vita mea m in[erno appropinquavU, Hos autem 
haman» infirmitalis affectus, sicut ipsam carnem in- 
firmitatis hnmanas, ac mortem cariiis humanae Domi- 
um iesns, Bon conditionis necessitaic. sed misern- 
lionis volanlale suscepit, ut transligurarei in se cor- 
pus tuam, qaod est Ecdesia, eui caput esse dignatus 
eai, hoc cst memhra sua in sanctis el fidelibus suis : 
ut si «11 eorum inlcr humanas tentationcs conirisuri 
et dolere contingerci, non ideo se ab ejus gratia pu- 
iarot aliemim ; et noii essc isU pcccata, sed humaiiae 
itiiinniiatis indicia, tanquam voci prapmissas conci- 
nens cborns, ita corpus ejus ex ipso suo capite addi- 
soeret. In hoc quippe corpore pwBcipuuin membnH 
rnni apoBtolum Paulum legimus et aadimus confiien- 
lem talibos malis repletam animam suam, cum dicil 
irisiitiam sibi esse magnam, ct coniinuum dolorem 
cortli aao pro fratribiis suis secundum carnem, qai 
snnt Israelita (Rom. ix, 2-4). Pro quibus si coiitri- 
staiam dicamas el Dooiiuum, cum ejus passio pro- 
ptnquaret, in qua illi se immanissimo scelere fucrant 
oWigsiliiri, non incongrue nos dicerc existimo. 

A, [9er$. 5, 6.] Denique illiid quod in cruce dixit, 
Pater , ignosce iUi$ , quia ne$dunt quid (aciunt (Luc. 
xxiii , M); etiam in isto psalmo deinceps dicitur, De- 
putntue $um cum de$eendentibu$ m lacum : utique a iie- 
si-ientibus qaid facerenl, qui euni sic mori puuiverunt , 
III moriunlar bomincs. castori , tanquani necessitati 
subdilam atque illanecessitatedeVictum. Lacum enim 
di\it, vei miseriaj vel inferni prorundilatem. 

5. FaclMftim, jnquil, sicut homosine adjutorio, inter 
nwrtuos iiber. In his verbis maxime iwrsona Domiiii 
apparel. Quis enim alius inier moriuos liber, iiisi in 
gimiliiodiiie camis peccati (Rom. vni , 5) inler pec- 
caiaressohi» sine peccalo? Unde iliis qui se insi- 
^uler liberos puubant, Omni$, ait, qui facit pecca- 
ctthm, $ervu$ e$t peccati. Kt quia per eum qui non 
liabebai peccalum, oportebat liberari a peccmis : Si 
rM, inquil,Fi7ftti liberaverit, tunc vere liben eritie 
{Joan, viii , 54, 36). Hic ergo fwler mortuoe liber, qui 
iii potestaie habebat poiiere auimam suam , et ilenim 
SHinere eam ; a quo eam nemo lollebat, sed eam ipse 
volunUile ponebal (/d. x, t8); qui etiam carnem 
siiam Unquam solutum ab eis lemplum , resusciurc 
poierat, cum volcbat (/rf. n , t9) ; quem passurum 
ciim orones deseruissenl, solus non remansit, qiiia 
paier eum non deseruit, sicut ipse lestaiur (Id. viu , 
^) : ab inimicis tamen pro quibus oravit nescicnii- 
bii» quid faciebaui, et dicentibus , Alios salvos fecit , 



iWpmm non poie$t,SiFmu$ Dei e$t , deueudat minc de 
cruee^ et credinme ei. Salvum faeiat eum^ $i wlt 
eum ( Matth, xxvii, 40-43); factus esl, id est exist4- 
roatus est , tanquam homo $ine adjutorio. Tanquam 
viilnerati dormientee in eepulcro, Sed addit, quorum 
non memini$li adhuc : ubi est Domini Chrisli a cxte- 
ris niortuis aiiimadvertenda discretio. Nam et ipse 
vulneraius est , et mortuus posilus in sepulcro (Ibid., 
50, 60) : sed illi qiii nesciebant quid faciebant , quis 
esset uiiqiie nescientes, srmilom illum puiaverunl 
aliis vuliiere occisis et doniiientibus in sepulcro, quo- 
rum Deus adbuc non meminit , id esl , quorum non* 
dura tempus rcsurgcndi advenit. Ideo namque mor- 
tuos consuevit Scriptura dicere dormientes, quia evi- 
gilaturos, id est, rcsurreclur^s vull intcHigi. Sed hic 
vulneralus et dormiens in sepulcrq , die terlio evigi- 
lavii , et factus est sicut passer singularis in tecto 
(P$al. ci,^), id est, ad dexteram Patrisiii ccelo; nec 
jnm moritur, et mors eiultra non dominabitur (Rom, 
VI, 9). Unde longe distat ab cis qiiorum ad lalem re« 
surrectionem Deus non meminit adhuc : quod cnini 
prx^cedere oportebat in c^apite , corpori servatiir In 
iine. Tunc autcm dicitur Deus meminisse, quando fa- 
cit; tuiic oblivisci , quando non facit : nam ncqoe 
oblivio cadil in Deiim , quia nullo modo mutalur; iie« 
que recordatio, quia non oblivisciiur. Factu$ $um 
ergo , ab eis nescientibus quid facicbant , tanquam 
liomo sine adjutorio ; cum essem inter mortuos liber : 
factus sum ab eis nescientibus quoil faciebanl, vebu 
vtUnerati dormientee in sepulcro. Et ipsi expula sunt 
de manu tua : id est , cum hxc ab cis Tactus sum, ipsi 
expulsi sunt de manu tua ; ipsi adjutorio mauiis lii;e 
privati sunt , qui me sine adjutorio esse putaverunt. 
Foderunt euim, sicut dicit in alio psalmo, ante faciem 
meam fovham^ et inciderunt in eam(P$al, lvi , 7). Me« 
lius enim sic intelligendum existimo , quam ut id 
quod dictum esl, Et ipsiexpulsi sunt de manu tua, ad 
illos rcreraiiir durmienies in sepiilcro, quoruin iioti 
meminit ndhuc : cum siut in eU jiisii,, qiioriiiii licet iioti 
meroinerit adhuc ut resurgant; de his tamendictuin 
est, Justorum anim(B in manu Dei $unt (Sap, iii , t) , 
hoc est , habitant in adjutorio Altissimi, et in protc- 
ctioiie Dei coeli commorantur (P$al. xc, 1). Sed illi 
expiilsi sunt de manu Dei, qui Dominum Glirisluin de 
inanu (>jiis expuisum csse credideniiit, quia eum iiilcr 
" inlquos deputntum occidere poluerunt. 

6. [ver$. 7.] Posuerunt me^ inquit , m tncu inferiore; 
vel |M)iius, in lacu infimo : sic cniiii est in gncco (n). 
Quid est aulem lacus infiinus , nisi prorundissima mi- 
soria, qua noii sit profundior? Undealibidicitur, Edu- 
listimede lacu miserioe (Psal. xxxix , 3). /n tenebrosis 
et in umbra mortis : posueriiiit utique id exisiiiiiauies, 
qiiando quid faciebaiit oesciebant, et igiionibaiil eiiiii 
qucm ncmo principuin bujus sasculi cognovii ( I Cor. 
11, 8). Uinbraenim mortls, iiescio utruin mors corpo- 
ris bic intelligenda sit : aii illa potius dc qua scri- 
plutn est , Oicf sedebant in tenebris et umbra tnorti$ | 

, (i^) Grarc. kaiclatd. 



IftS 



tMS oria eu m (im. n , 2) ; quia credendo in loceni 
ei in Tium, ex tenebris et morle impielatis educti 
suni. Talera ergo iili qui nesciebant quid faciebant , 
l>oininimi pataverunt , et inter tales nesciendo posu- 
eruni, qualibus ne hoc essenl ipse subvenit. 

7. [ten, 8.] In me confirmata e$t indignalio iua ; 

veU sicut alii codices babent, ira lua; vel sicut 

alii, furor tmuf. Quod enim grxce posituni est $vti6i, 

diverse interpretati feunt nosiri. Nam ubi gra^ci 

codices babent Vy^* i^* >i^*" laline dicere nullus 

fere dobitavit iiiterpres ; ubi autem OuuAt posilum 

est, pleriqoe non putaverunl iram esse dicendam , 

cum magni aoctores btinae eloquentioe dc philoso- 

phonim graecorum libris etiam hoc irx nomine ver- 

terint in latinam : neqoe de hac re diuiiusdisputan- 

duin est; cui tamen si et nos aliod nomcn adhibere 

debemos , tolerabiliiis indignationcm dixerim quam 

fnrorem. Foror q6ippe , sicut se latinum liabct elo-* 

qalom, non solet esse sanorum. Quid ergo est, In me 

emfirmaia eUin irn ; nisi quemadmodum illi puta- 

Terunl, ^i Dominom glond» non cognoverunt? Apud 

cot entm sicerat» quod ira Dei nonsolum commoia, 

verum diam conflrmata fuerit supereum, quem osque 

ad moriem , nec quamlibet mortem , sed quam prse 

csteris exsecrubilius habebant , id est, usque ad mor- 

lem cracis perdiicere potuerunt. Unde dicit Aposto- 

los : CkriHus no$ redemit de maledicio Legit , (aclue 

fro nobii maledietum ; icriplum etl entm, Maledictut 

omniequi pendelin ligno {Galat. ni, i3). Et idi^o curn 

^tis obedientiam osque ad exlremam Itumititatem 

commendarc veliet, Humiliavit, inquit , lemeff^ium , 

factus obedient usque ad mortem : quod cum parum 

viderctur,adjecit,mor/emflti/«ficnurf»(PAf7tpp. ii, 8). 

Propter boc , quantum mihi videtnr, etiam in isto 

psalmo talis vcrsus sequitur : Et omne» tutpensiones 

iMi; vel, sicut qoidam sunt iiiterpreiati , omnei /fu- 

ctni iiioi ; aot, sicot alii, omnei elatione» tuas super me 

indunsd. Scriptom est et in alio psalmo, Omnes lui- 

poiitottei twe y ef fluctus tui super me ingressi sunt 

(Pio/. xLi, 8) : vel » sicut quidam melius Iranstule- 

nni, super me trttn»erunt; Si^Xdov enim cst in graeco , 

non c'c9iiA0o». €bi ergo utrumque positum est, et itii- 

}mfoiii>set/liic{iii, non ibi potueront poni pro sus- 

pcosionibas fluctus. Quae duo sic exposuimus, ut 

taspeiisiones diceremus coraminationes , fluctus au- 

wm jam ipsas passiones (a) : qu» utraque veniunt 

dcjudicio Dei. Sed illic dictum est, Omnessuper me 

trttnderuttt ; hic vero , Omnes super me induxisti. IHic 

erga eisl qua^dam aocideruiit ; omnia lamen mala 

qux illis verbis intelligi voluit , super me transierunt^ 

dixit : bic vero « super me induxisti. Tninseunt eniro, 

sive qwe non attingunt, sicut suspensiones ; sive qiiae 

altingunt, sicut fluctus. Gum aulem , OmNei mipen' 

nones^ non all, super inc iransicrunt, sed super me tn- 

duxisti ; omnia quae impendobant evenisse sigiiiGcat : 

iiiipendebaiit aotem, quamdiu in propbelia futufa im- 

miiiebaiil, omniaqusde iilius passione pnedicta sunt. 

8. [reri. 9. iO.] Unge, inquit, fecisti notos meos a 
(tf) sipra, ool. 17i, o. 15. 



ENARUATIO IN PSALMUM IXXXVII. |i{4 

me. Si eos quos noverat acceperimos diaum esse notos 
meosj omnes erunt : nam quem ille non nov^rat? Scd 
eos dicit no<oi, quibus et Ipse notus crat, quanlum eum 
toncnosse potuerunt; certe vel bactenus quod scicbant 
eiim innocenlem, etiamsi hominem tnniummodo , non 
et Deum puiabant. Quamvis et boiios qiios probaret, 
nofoidicere potuerit; sicut nialos quos improbaret, 
ignotos , quibus in fine dicturus est , Non novi vos 
(Matth. VII, 25). Quod vero adjungit, Poiuertiitl me 
abominationem sibi : possunt et illi qiiidem intelligi 
quos notos suos dixit , quia ct ipsi genus illius morlis 
horrebant; sed melius intelligitur de his de quibus 
suis persecutoribus superius loqucbatur. Traditus 
nim, inquit, et non egrediebar. Utrum quia foris erant 
discipuli ejus, quando ipsc intus judicabatur ? an po- 
tias, non egrediebar^ altius dictum debemus accipere, 
id est, in interioribus meis latebam, noii ostendebam 
quis essem, non propalabar, non manifestabar? et 
ideo scquitur* : Oculi mei infirmati sunt ab inopia. 
Nam quos ejus ociilos intellecturi suiniis ? Si cxteiio* 
res in cariie in qua patiebatur positos , non cos in 
ejos passione legimos inflrmatos ab inopia , id est , 
tanquam fame , ut assolet , languisse : post cGenaro 
quippe suam traditus, et eodem die crucifixus est. Si 
interiores , quomodo infirmati sunt ab iiiopia, cum in 
eis esset lux indeliciens? Sed niinirum oculos suos 
dixit membra quae in soo corpore cui caput est ipse, 
clariora et eminentiora et praxipua diligebat. De quo 
corpcire Apostolusloqucns, et de nostro corpore si^ 
militudinem adhibens , ait : c Si totuni corpus ocu^ 
lus, ubi auditus? si totum auditus, ubi odoratiis? si 
fuiss^nt omnia anum membrum,ubi corpus?Nuiie 
autem multa membra , unuin aulem corpas. Non po« 
test dicere oculos manibos, Opos vobis non habeo. Et 
si dixerit manos , Qoia non som ocolus, non som do 
corpore ; num ideo non est de corpore? » Quid auteni 
his Vcrbis vellet intelligi, evidentius expressit dicens, 
Vosautem estis corpus Christi et membra (l Cor. xiit 
iMl). Quapropter et illi oculiy id est sancti Apo« 
stoli, quibus non revelaverat caro et sanguis, sed 
Pater ejusqui in ccelis eSt, ut Petrus diceret, Tu es 
Chrisius FiUus Dei vivi (Mauh. xvi, 16, 17), videntes 
eum tradi, ac tanta pcrpeii mala ; quoniam non eum 
videbant qualem volebant, quia non egrediebatiir, id 
esl, non maiiifesubatur in virlote et potentia sua» 
sed in suis interioribus occultus S omnia quasi siipe- 
ratus atque im|)Oiens perferebat, infirmati sunt ab iih 
opia, velut subtracio sibi cibo suo, lumine suo. 

9. Et clamavi, inquit, ad te , Domine. IIoc qiiidein 
et apertissiine fecit, cum pciideret in ligiio. Scd quod 
seqiiilur, Tota die expandi * mfliiwi mefli ad /e, quo- 
inodo oporteat accipi, merito qu.Trilur. Si euim in eo 
quod ait, Expandi mahus meas, crucis patibutum in- 
tellexcrimus ; qnomodo intellecturi suniiis, Tota die f 
Numquid tota die pependit in ligno, cuin et nox ad 
toluni diem pertineat? Si autem hoc ioco diem voluit 
intelligi, qui prxler noctein dies appellari soJ«t; 

I «sic mcliores Mss. Edil. vero, ocrui^ii. 

» Pleriiiue Mss. hoc ci pspximo loo), exienili. 



nis 



S. AUGUSTINl EPISCOPI 



Iii6 



cfiAm talis diei, quando cnidriztK csl, jam part pri- 
iiia el iioii parvn transieral. Si autem diem pro tem- 
pore posilum velimus accipere (ntaxime qula hoc no- 
mcn gcnere feminino posuit , quod in laiino eloquio 
nonnisi tempiis signiflcare solet : qiiamvis in graeco 
iiou ita sit; sempcr qiiippe in ea lingua dies femrniiio 
gtiiiere dicitur, et ideo noslros sic intcrpretari pulo), 
arctiiis qusRstio coUigabitur. Quomodo enim toto 
teiiipore, si nec saltem uno toio die manus extendlt 
in cruce? Porro si totum pro parte accipiendum esse 
dtcamus , quia isto gcnere locutionis uli etiam sancta 
Scripiura consuevit ; non milii occorrit exemplum , 
totum pro parte etiam tunc posse accipi, quando 
ipsum verbum additur et dicitiir totum. Nam et in eo 
qiiod dixit Dominas in Evangelio, Sic eril et Filiui 
hominis in ccrde terrcs tribu$ diebnt et tribui noctibu$ 
(Matth. XII, 40) ; ideo totum pro parte non insolcnter 
accipitur, quia non ait, Totis tribus diebus et toiis 
iribus nociibus : unus quippe medius fuit totus dies, 
diiorum auiem partes; primi ultima , ultimi prima. 
Si autem non crncem suam in hac propheiia Psalmi 
significavit liis verbis , sed orationem , quam eum ex 
fiyrma servi fudisse Deo Patri,Evange1ioteste,didici- 
mus,ubieum et longeantcpassionem, etsubdie pas- 
sionis , et in ipsa cmce orasse meminimus ; nusqiiam 
hoc eum toto die fecisse legimus. Proinde convenien- 
tcr per extentas mands .tota die continuationem bo- 
iiorum operum inienigere possumus , a quorum nun- 
quam iiitentione cessavit. 

iO^ [vers. ii.] Sed quia solis praedestinatts ad seter- 
nam salulem, non autem omnibus hominibus, nec 
ipsis inter quos facia siint , ejus bona opcra profu- 
Grunt; ideo consequenter adjecit : Numquid mortuit 
fadet ndrabilia f llo€ enim si de his dictum putaveri- 
mus, qiiorum caroexanimis facta est; magna mirabl- 
lia facta simtmortuis, cum quidam eorum etiam re- 
viscruiit (/</. XXVII, 52) : et quod Dominus penetravlt 
inferna. atqae indemortis victor ascendit, magnum 
inortuis mlrsculum factum est. Signiflcai erjfo isto ver- 
lio qiio ait, Numquid mortuit faciet nurabilia^ homines 
corde iu mortuos, ut eos ad vitam lidei tanta Ghristi' 
mirabilia non moverent. Neque enim propterea dixil 
non eis fleri mirabilia, quia non ea vident; sed quia 
non eis prasunt. Nam sicut hic ait, Tota die expandi 
manui meas ad U; quia omnla opera sua nonnisi ad 
voluntatem referat Patris ; socpissime contestans ideo 
se venisse, ut volunUtctn Patris impleret (ioaii. vi, 58): 
ita , quia eadem opera ctiam infidelis populus vidit, 
alius propbeta dicit, Tota die expandi manu$ meat ad 
populum non credentem et contradictntem {!$ai, lxv, 
S). Ipsi sunt mortui, quibus non sunt facta mirabilia; 
non quod ea non videruiit, sed quod per ea non 
revixerunt. Quod autem sequitur, Aut medici erftiset- 
labunt, et con^tehuntur ttbi? id est, quia non a medi- 
cis cxsuscitabuntiir homines, ut confiteantur tibi. In 
bebrxo quidem aliter se habere firmatur; non enim 
iiieiiici , scd gigantes esac perhibentur : verum Se- 
pttagiiiia imerpreies, quorum auctoritas tanu est, ut 
ikiAi iininerito propter mirabilem consonantiam divino 



Spiritu interpreuti esse credantur ; de vocis sitiiilitu- 
dine , qua in hebrxa lingua gigantes et medici pene 
eodem modo sonant, et exigua differentia disiinguun- 
tur, non errore , sed potius occasione , quoinodo isto 
loco accipiendi esseiit gigantes, significare voluerunt. 
Si enim superbos gigantum nomine insinuaios intelli- 
gamus , de quibiis dicit Apostoliis , Ubi $apia:$? ubi 
scriba? ubi conqui$itor huju$ $cBCuli {l Cor. i, 20)? 
iion fuit incongruum eosdem medicos nuncnpari , vel- 
ut pcr artcm sapienti» suae promitlenles aiihuaruiu 
saluti^m : contra qiios dicitur, Domime$t $alu${P$al. 
ni, 9). Si autem in boho acceperimus gigantes, quia 
et de ipso Domiiio dictum est, Ex$uitavit ut figa$ ad 
currendam viam {P$aL xviii , 6) ; quod iu sit gigas 
gigantum , magnunim scilicet et fortissimorum, qui 
in ejus Ecclesia spirituali robore excelluiit ; sicuti est 
mons montium, quia de illo scriptum est , Erit in ito- 
vi$simit temporibu$ manife$tu$ mont Domini, paratut in 
cacunnne montium {l$ai. ii , 2) ; sicut etiam satictiis 
sanctorum : non est absurdum ut iidem ipsi magni et 
fortes etiam medici vocenlur. Unde dicit apostolus 
Paulus : Si quo modo asmulqri potero camem memn, 
ut $alvo$ faciam aliquo$ exiHi$ {Rom. xi, i4). Sed 
etiam lales medici , quamvis non de suo curcnt , quia 
ncc medici corporis curant de siio; Umenquantuinli- 
bet per fidele ministerium opituleniur saluii, vlveiites 
curare possunt, non mortuos exciiare : de quibus di- 
ctum est, Numquid mortui$ facie$ mirabilia? Nitnis 
eiiim occulu Dei gratia est , qua hominum mentes 
quodam modo reviviscunt , ut possint a quibusllbet 
ejus ministris praeccpta sanitatis audire. Quam gra- 
tiam commendat in Evangelio dicens, i Ncnio potest 
venire ad me, nisi Pater qui misit me, traxeril cum :> 
et paulo post apertius hoc ipsum repclens, ait, c Ver- 
ba quae ego locutus sum vobis , spiritus el vita sunt ; 
sed sunt quidam ex vobls qui non creduiit. i Dcindc 
iuterponit Evangelisu, i Sciebat enim ab iniiio Jesus 
qui essent credentes S et quis tradilurus cuin es- 
set : I et seciitus atque ipsius Domini verba conjun- 
gens, ait , i Et dicebat , Propterea dixi vobis , qula 
nemo potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Pa- 
tre meo > {Jodk. vi, 44, 64, 65, 66). Siipra dixcrat, 
Scd tuut qmdam ex vobit qui non credunt ; et Unquaiii ' 
hiijusrei causam exponens, Proptcrea disa /mqwxi ^ 
vobitt qnia nemo potett venire ad me , nisi fuerit ei da- 
tum a Patre meo : ut ostenderet ctiam ipsam fideni 
qua credit, et cx morte sui cordis auima reviviscit, 
dari nobis a Deo. Qnantumlibet ergo* cxcelleiites 
verbi praedicatores , et veriuiis cliam per miraciila 
suasores, Unquam magni medici, agant cum homini- 
bus; si mortui sunt et tiia gratia non rcvixerunt, . 
Numquid mortuit faciet nurabitia; aut medici extusci- 
tabunt , et hi quos exsusciubunt , confitebuntur tibi ? 
Hu:c enim confessio indicat vivos : non sicut alibi 
scriptum est, A mortuOf velut qui non $it, perit confe^" 
$io {EccU. XVII, 26). 

< Edd., creditun. llss., credenieu At in Evangelio, non 
credenies, 

* Sic Mss. At Edd. adduat hir, eiistant ; et pauk) \)OSl ba- 
bent» per nuracula $ua foriesj tunquam^ etc. 



1117 



ENARRATIO IN PSALIllH LXXWII. 



II IJ 



ii. [mt». i9.] ymiupud enarrabU quh in tepulcro 
'nisericordiam iuam^H veritalem luam in perdiiionef 
Scibauditurquod supra diclum est, utetiain iste ver- 
sus ita se habeat, ac si dictum sit , Nuuiquid enarra- 
bitquis Yeritatem luam in perditione? Misericordiam 
qiiippe et veritatem amat Scriplura conjungere, ma- 
xiine iii Psalmis. Quod vero ait , in perditione , alio 
verbo repetivit quod supra dixerat , in hepulcro. Sic 
aniem diciani est, in eepuUro, ut inteltigantur ii qui 
siint in sepnlcro , qui et superius significati sunt no* 
niine morluorum, ubi att, Numquid mortuit facice 
mtrabitia f Anim» namque morlu» corpus sepulcrum 
esi. Uude Dominus in Evangelio lalibus dicil : i Si* 
iiiiles estls sepulcris dealbatis , qiuB foris appareni 
bominibas speciosa, inius vero plena sunt ossibus 
niortuoruro et omni spurcitia : sic et vos aforis qui- 
dem parelis hominibus justi ; inlus autem pleni estis 
bypocrisi et iniquitate (Matth. xxiii, 27e/28). 

iS. [ven, 13.] Numquid cognouemwr in tenebrit 
mirabitia lua, et jutliiia lua in terra oblita f Quod cst, 
m teuebrit ; hoc esl , in terra obliia. InGdeles enim 
•igiiificaiitur nomine teiiebrarum : binc dicit Aposio- 
lu, Fttittit enim aUquando tenebrce {Ephet. v, 8). Sic 
ei lerra obliti, homo est qui oblitiis est Dcum : po- 
lesl naiiiqoe anima infidelis nsque ad tanias lenebras 
penreiiire, ul dical stulius in corde suo, Non ett Deut 
{Ptal. XIII, i). Totus ergo iste sensus ita continuatur 
iiqne contexitur : Clamavi ad te^ Domine , inter pas- 
sioiies meas ; tota die expandi manut meat ad te : id 
csi, noo desUii ad te glorificandom extendere opera 
nica. Cur ergo in me intpii s^viunt, nisi quia morluis 
nnn Cictes mirabilia ? id est , non eis commoveiitur 
ail fidem, nec medici eos exsuscitabunt, ut confiieau- 
' uir tibi , in quibus occulia gratia tua non operatur, 
qiia irahantitr ul credant ; quia nemo veiiit ad me, 
iiisi quem tu atlraxeris. Nam quit enarrabit in tepulcro 
witerieordiam tuam; id est, animx mortiiae, cujus 
■lora jaoel ' sobcorporis pondere ? et veritatem tuam 
im perdiHone; boc est, in Uli morte nihil horum* 
valenti eredere afque seniire ? Numqtud enim in tene- 
brit bujus morlis , boc est , in homine qui te oblivi- 
seendo vits lumen amisil, tua mirabiiia et juttitia 
e^gnoteentur f 

i5. [vfTf. i4.] Occurrebat aulem quxstio, quisnam 
sii osus istorum niortuorum ; quid ex his agat Deus 
a-J ulililatem corporis Chrisli, quod est Ecclesia : ut 
in cis demonstreUir quae sit Dci gralia in prxdesli- 
natis, qui secundum proposilum vocaii sunt. Unde 
ip^om corpus in alio psalino dicit : Deut meut, mise- 
ricordia ejut prceveniel me. Deus tneus demonstrabit 
niihi iu inimicis meis ( Ptai. lviii , i 1 eM^ ). Ergo el 
hic sequitur ac dicil , Et ego ad /e, Dondne^ clamavi. 
in quibus verbis jam inteiligendus est Dominus Chri- 
stiis ex voce corporis sui loqui, id est, £cclesi;e : 
quid est enim, Et ego; nisi quia fuimus et nos ali- 
qiiamlo natura filii inc, sicut et cxteri {Ephet. n, 5)? 
Sed ad te clamavi , ut salvus essem. Quis enim me 

> Forte, laiet. 

« bic U». Al Edd., bonum. 



discernit ab aliis filiis irs , cum Apostolum audiaui 
ingratos lerribiliier increpantem , ac dicentem : 0iii« 
enim te ditcernit f Quid autem habet , quod non occe- 
pitti f Si autem et accepitti , quid gloriarit qtuui hoh 
acceperis ( I Cor. iv. 7 ) ? Domiiii est salus : gigas aa- 
teiii iii multitudine virlutis sux non erit salvus {Ptai. 
xxxu, 16) ; sed, sicut scriplnm est, c Qui invocaverit 
nomen Domini , salvus erit. Qiiomodo autem invoca- 
bunt, in quein non credideruiit ? aut quomodo cre* 
dent ei quem non audierunt? Quomodo autem audienl 
sine praedicante? aut quoinodo prxdicabuni, si non 
mittantur ? sicut scriptum est , Quam speciosi pedes 
eorum qui annuntiant pacem , qui annuniiant bona > 
{Rom. X, 13-i5) ! Ipsl sunt medici curantes a latro- 
nibus sauciaium ; sed Dominus eum perduxil ad sla- 
biilum {Luc. X, 34) : quia ipsi sunt etiam operantea 
in agro Dominico; nec tamen qui plantat est aliquid, 
aut qui rigat , sed qui Incrcmentum dat Deus ( I Cor. 
111, 7). Ideo et egoad Dominum clamavi; hoc est, 
Dominum ut salvus essem invocavi. Quomodo autem 
invocarem , nisi crederem ? quomodo crederem , nisi. 
audirem ? Sed ut audiia crcdcrem , ipse me atlraxit ; 
quia in occulto a morte cordis non quilibet medkciy 
sed ipse escitavit. Nam multi audierunt ; quia io 
omnem terram exiit sonos eorum , ct iii fines orbis 
lerrae verba eorum {Ptal. xvui, 5) : sed non omnium 
esl fides (II Thett. ni, 2) ; et novit Dominus qui sunl 
ejus (11 7tm. 11, 19). Ac per hoc, nec credere potuis- 
sem, nisi me Dci misericordia praevenisset ; et quia 
mortuos suscitat, et vocal ea qu» non sunt, tanquam 
qux sunt, me in occiiliis vocando» et suscitando, et 
urahendo, a tenebris eduxisset, el ad lumen fidei per- 
duxisset. Ideo sequitur : Et mane oratio mea preev^ 
niei ie. Jam mane , posteaquam tiox infidelitatis et 
tenebrae transierunt. Quod mane ut mihi esset, mise- 
ricordia quidem tua prxvenit me : sed quia restai 
illa clarificatio, ubi illuminabuntur occulta tenebrt- 
rum, et manifestabuntnr cogitaiiones cordis, et laos 
erit uoicuique a te (I Cor. iv, 5) ; nunc in ista vita, 
in ista peregrinatione, in hac luce fidei, qua in com- 
paratione teitebrarum infidelium jam dies est, sed io 
comparatione diei ubi videbimus facie ad fiiciem, 
adhuc nox esl, adhuc oratio mea prasveniet le. 

14. [vert. 15.] Ut autem isia fervescai et exerceatur 
oralio, quod nobis quanlum expediat, nullis, utopi- 
nor, Ycrbis explicari potest ; differlur l^num quod iii 
aitemum dabitur, et mala transitura crcbrescunt. 
Jdeo sequitur : Vtquid, Domine, repuHtii orationem 
meam f Hoc et in illis verbis dictum est , Deut , Deut 
meutt respice m me ; utquid me dereliquitU (Ptal. xxi, 
!2 ) ? Causa cogiioscenda proposiia esl , nou tanquain 
sine causa hoc faceret Dei culpata * sapientia : ita et 
hic, Utquid, Domine^ repulitti orationem meam f Hujus 
tamen rei causa si diligenter advertatur , jam sopc- 
rius indicaia est : ad hoc eniin oratio sanclorum 
dilatione taiiti beneficii, et iribulaiionum adversitaie 
qiiasi repelliiur , ui tanquam ignls flatu ^reperoussus 
inflammelur ardentius. 

' Sic Ites. Edd. vero, occulta. 



1119 



S. AUGUSTrNI EPISCOPI 



iliO 



15. [ver$. 1619.) Exseqiiitur iuque breviier etiam 
tribubliones corporis Cbristi. Neque enim iii solo 
c:i|iite factx sunt, cum et Saulo dicium sit, Quid me 
pcr$equ€ris {Acl. ix , 4) ? el ipse jam Paulus lanqiiam 
electum membrum in eodem corpore posilus dicat, 
4 l)t suppleam qux dcsnnt pressurarum Gbristi iu 
ciiriic mea i {Colos$, i, ii). c Ulquid > crgo c Domiiie, 
repurisli oralionem meam , averlis * faciem tuam a 
im»? Iiiops sum ego, ct iii laboribus a juventulc mea ; 
exaltatus autem humili:itus sum et conturbatus '• 
lii nie iransierunt ira; luaj, et tcrrores lui conturba- 
vcrunt me. Circumdederuiit me sicut aqiia tota die, 
circumdederunt ine simul. Longe (ecisti a me ami- 
ciim *, et notos meos a miseria. i Conligerunt ei con- 
tingunt omnia haec in membris corporis Cliristi. Et 
averlit Deus ab orantibus faciem, non eiaiidiendo ad 
id qiiod volunt , qiiando sibi nesciunt non ex))edire 
quod petunt. Et inops est Ecclesia, cum esurii et sitit 
peregrrna, unde satielur in patria. Et in laboribus est 
1 juvenluto sua : ipsum enim corpiis Cbristi et in 
alio psalino dicit, S(Bpe expugnaverunt me a juventuU 
mea (P$aL cxxviii, 1). Et ad hoc exaltantur etiam in 
saeeiilo isto qnxdam membra ejus, ut in eis sit niajor 
hmiiilitas. Et super ipsum corpus, id est uniutem 
sanctorum atque fidelium , cui caout est Christu.H, 
iranseunt InB Dei ; non auiem manent : quia non de 
lidcli, sed de infideli dictum cst , Ira Dei manet super 
eum {Joan. iii, 36 ). Et terrores Dei conturbant infir- 
mitatem fidelium ; quia omne quod accidere potest, 
etiamsi non accidat, prudentcr timetur. Et aliquando 
terrorcs ipsi ita conlurbant animum cogitantis cir- 
cuinpeiidentibus malis, ut sicut aqua iindique circum- 
fln(*re videantur, et simul circumdare metueniem. 
Et quia Ecclesiae in hoc muiido peregrinanti Isu non 
desunt, dum modo iii his, modo iti iliis membris ejus 
vsf|uequaque contingunt ; ideo dixit, tota tUe^ con- 
tinuationein significans temporis , donec finiatur hoc 
ssculum. Et sxpe amici et noti periclitanies secun- 
dum sseculum, sanctos formidine deserunt : de quibus 
dicil Apostolus, Omn^i me retiquerunt; non ilUs tm- 
ptcielifr (II Ttm. it, 16). Sed utquid hxc omnia, nisl 
ut oralio hujns sancti corporis mane, id esi, post 
noctem iiifideliutis in luce fidei prasvenial Deum, 
donecveniat saius illa, in ciijus nondum re, sed jam 
spe salvi facti sumus, eamque cum patientia fideliter 
exspectamtis (/{om. viii, 24,25)? Ubi nec repellet 
Dominus orationem nostram, quoniam tunc nihil erit 
poiendum , sed quidquid recte petitnm est, obtinen<» 
dum : nec faciero suam avertet a nobis, quoniam 
videbimas eam sicuti est {IJoan. iii, 2) : nec inopes 
erimos t V^^ ^^P^ nostra ipse Deus erit pmnia in 
omnlbus ( 1 Cor. xv, 28) : nec hiborabimus, qiiia iiulla 
remanebit infirmitas : iiec eialtali humiliabimur el 
contarfaAlHmiir, quia iiulb ibi erit adversitas : nec 
iram Dei vel Iranseuntem sastiiiebimus, quia in ejus 

1 SAcllss.AtEdd.,awr(toi. .^ 

• MeUoris noie nss., am/itstti, iuxU txx. AtUmen mfra 

huic respaiMletiUud, nec exattatihmmliMmtretcentwrbaF' 

tf.mMT, 
» eild.adduDt,elpraxtmKm:quodabestaifss.etatxx. 



benigniute manenle * manebimus : nec terrores cjus 
nos conturbabunt, quia promissa reddiia nos bea- 
buut * : nec terriius longe fict a nobis notus et ami- 
cus, ubi iiullus erit qiii timealur inimiciis. 

IN PSALMUM LXXXVIII 
EiNARRJ\TIO. 

SERMO I {a), 

De prima parle Psalmi. « 

I. [ver$. i.] Psnlmum isium, de quo loqiii propo- 
suiiiiiis Chariuii Vestra^ , donante Domino, acciiute 
de spe qiiam habeipns in Christo Jcsu Doinino no- 
slro : et crigite animos, quia ille qiii promisil, iia 
ciptera coinpleturus est, iit mulu complevit. Dat 
enim nobis ad eum fiduciam, non meritum nostrum, 
sed illius misericordia. Et ipse est, quanlum arbitror, 
Jntellectu$ ^than l$raelit(B {b); unde iste psalmas 
titulum accepit. Yideris ' enim quis homo fuerit, qui 
vocabatur iEthan ; interpreUlio Umen nominis liujiis 
Robustiim indicat. Et ncmo in hoc saeculo robiistiis 
est, nisi in spe promissionis Dci : quantum eniin 
attinet ad meriu nostra , infirmi sumus ; quantum 
ad ejus misericordiatn , robusti sumus. Itaque iste 
infirmus in se, robustus in misericordia Dei , inde 
C(Bpit. 

2. [ ver$, 2, ] Mi$ericordia$ tua$ , Domine , in oster- 
num cantabo : in generationem et generationem annun- 
tiabo veritatem tuam in ore meo. Obsequantur membra, 
inquit, mea Domino meo : loquor, sed tua loquor ; 
annuntiabo veritatem tuam in ore meo, Si non obse- 
quor, servus non sum; si a me loquor, inendax sum. 
Ergo ut et abs te dicam , et ego dicam, duo qu.-cdam 
suiil: unum tuum, unum meum; verius tua, os 
meum. Quam ergo veriutem annuntiet , quas miserl- 
cordias cantet, audiamus. 

3. [ ver$. 3. ] Quoniam dixisti , In (Bternum mfifrt- 
cordia eedificabitur. Hoc canto ; haec est verius tua, 
huic annuntiandx servit os meiini : Quoniam dixi^ti, 
In wtemum nd$ericordia wdifieabitur. Sic, inquis, 
aedifico , ut non destruam : quoniam quosdam sie 
destrub, ut non aedifices : quosdam vero sic deslruis, 
ut aedifices. Nisi enim quidam destruerentur , ut dndU 
ficarenlur , non diceretur Jeremiae , Ecce posid te ad 
destruclionem , et wdificationem {Jerem. i, 10). Et uli- 
qiie omiies qui idola colebant et lapidibus serviebant, 
in Chrlsto non xdificareniur , nisi in prisiino errore 
destruerentur. Rursus, nisi quidam ita destruerentiir, 
ut non .nedincareutur, non diceretur : Destrues eo$ , et 
non wdificabie iUo$ {P$al. xxvii, 5). Propter eos 
eri{0 qui destruuntur et xdificaniur, ne puurenl 
xdificationem qua anlificantur , esse temporalem , 

< Sic potiores Mss. At Edd., manenua. 

* sic nss. At Edd., nobis obviabunt. 

* Cdd., audieras. Melius Mss., videris. 
(a) Habitus malutiois horis ia Maityrum quonuudam c^ 

lelifiUte. 

(6) vulgauhic, ut io superioris psalmi lilulo, Ezrattilm : 
(brte ^'/.araHee, Quippe 1 Paralip. n, 6, censeulur ALthan 
et Xjnata filti Zars; et llt Keg. iv, 31, i^alouion diciiur in 
viil^ta sapientior Ethan EzrahUa et uemm ; ubi L\x |.ro 
tztahita, babeut Xaritim. 



flif ENARRATIO IN PSAI 

siciii i(Mi)(K)rali8 fuit ruina in (pia dcsiniuntur : tc- 
nuU se isic, cujus os semt verilati Dci , ad ipsain 
Teritatcm Dei. Ideo annuntiabo, ideo dico, Qno- 
niam disatti ; securas homo dico, qiioniam tu Dcus 
dixisti : qaia , etsi ego in verbo meo fluctuarem , 
¥erbo tuo confirmarer. Quoniam dtxtilt. Quid dixisti ? 
In (ttermim nuiericordia adificabitur, In ccelis priBpa' 
rabitur veritas tna. Quoroodo stiperius , iu in seqnen- 
libus. Uiuricordiat tua$ , Dominc^ inquit , in vtemum 
eantabo: in generationem et generalionem annuntiabo 
werUatem iuam in ore meo, Dixit misericordias, dixit 
mitatem ; lu rursus mnimque conjunxil : Quomam 
ifKRilt , /n cetemum mitericordia oedifieahitwr. In eoeli» 
frmjmrabitwr veritat tua. Et hic re|)etivit misericor- 
dbin el T<;ritsi^in. ITnlversae enim viae Domini mise- 
rkordia et veritas {PiaL xxiv, iO). Neque eiiim 
exhiberetur verius in impletione promissorum , nisi 
prMederet misericordia in remissione peccatorum. 
OeiDde, quoniam populo Israd etiam secundiim car- 
neni venienti de semine Abrahap promissa erant mulu 
pfnphetice, et lu ille populus propagatus esl, in quo 
knplerenuir promissa.Dei ; non autem clausit DeUs 
CbBlem boniutis suae etiam in alienigenas genies, quas 
tob Angelis constitaerat , poriionem sibi facieus po- 
fioluni Israel: in hxc duo et Apostolus distincie 
dntribnit nilsericordiam Domini et veriutem. Ait 
enim Ckristum mmistrum fmtse circumcitiomt propter 
vMatem Dei^ ad confirmandai promiinonet patrwn. 
Ecce quia non ferellit Deus ; ecce quia non repullt 
plebem suam , quam prsscivil. Etenim cum de casu 
Judaeoniai ageretur, ne quis puuret sic illos impro- 
batos, ut nihil rramenti ex illa vcntilatione in hor- 
reum mitteretur, ait Aposiolus t Non repulit Deui 
flehem numi, quam praucivit ; nam et ego Israelita ium 
{Bam. XI, 1, 2). Si totum illud spinx rueront, uiide * 
frahum vobis loquor ? Ergo impleu est verius Dei in 
in qui ex Israelitls crcdiderant, et venit unus paries 
de circumdsione applicans se ad Inpidem angularem 
(Ephe». n , 20). Sed ille lapis angulum non faceret , 
nisi alium parietem ex Geniibus susciperet. Ille iiaque 
paries unquam proprie pertinet ad veriiatem, iste 
auiem aiius ad misericordiam. Dico enim, inquit , /e- 
smn Chriitum mimitrum fuiae circumciiionti propter 
9erHalem Dei , ad eonfirmandai promissionei patrum ; 
Gentei autem iuper miiericordia glorificare Deum [Rom. 
XV, 8,9). Merito, In cxlii prcsparabitur veritai tna, 
Eienim omnes illi Israelitx vocati Apostnli, coeli rnrti 
leniit qui enarrant gloriam Dei. De his coelis diciiur, 
Gtflt enarrant gloriam Dd , et opera mannum ejui an- 
RNKfiaf firmanientum. Et ut novcrtlis de his coelis dici, 
rerte de his in consequeiiti expressius dictum est, 
iVofi sunt ioqudee neque iermonei, quorum non audiantur 
rocei eomm, Quaere qooram, non invenies supra nisi 
f:oeioram. Si ergo Apostoli sunt , quorum in omnibns 
loquelisvox audiu est, ipsisuntdequibusdictum est, 
In omnem terram exHt tonmi eorum , et in fines orbis 
urrm verba eorum {Psal. xviii, 2 , 4, 5) ; quia eui as- 
soittiiti hinc sunt antequam Ecclesia impleret ofbem 



• tM.^hoe 



Abeit, hoc^ a meUoribus ilss. 



Aim LXIWIIl. iin 

tcrraram, uincii vcrba eorum perveneront usqae ad 
termiiios orbis terroe : bene accipimus in his imple- 
tum quod nunc lcgimus , In coslis prafparabitur veHlos 
tua. 

A. [ vers. 4. ] Disposm lestamenlum electii mai. 
Dixisti ( inleliigitis ' ) hoc totum : dixisli, Diiposui 
lestamentum etectis meis. Quod tesUiiicntum , nisi no- 
vum? Qiiod tcsUmciitum, nisi qiio renovnmur ad 
novam iixrciliutem? Qiiod testamenlum , nisi ciijiis 
hxrcditalis desiderio et amore caiiumus canticum 
nqyum? Disposui, inqiiit, tesiamentum eUctii meii. 
Juravi David tervo meo. Quam securiis loquitur iste , 
qui iiitelligit, cujus os servit veriuii ? Quoniam dixisti, 
securus loquor. Si securum me f^icis, quia dixisti; 
quanlo securiorem, quia jurasti ? Det quippe juraiio , 
promissionis est conflrmaiio. Ikne proliilietur homo 
jurare {Matth. v, 34); ne consuetudine jurandi , quia 
polest homo f;illi, eliam in perjurium prolabatur. 
Deus solus sccunis jurat, quia falli non potest 

5. [ vcrs. 5. ] Vidcamus ergo quid juraverit Deiis. 

/nrani, inquit, Damd servo meo : usque in cetemum 

ptcsparabo semen tuum. Seroen David quod esi, nisi 

semen Abralix? Quod aulem semen Abrab»? Ki se- 

mim, inquit, fuo, quod e$t Chrinui {Galat. iii, 46). Sed 

forie ille Clirisius caput Ecclesiae, salvator corporis 

{Ephes. V, 23), seincn est Abrahse, et ideo David; 

nosautem nonsumus semen Abralix? Imovero su- 

mus, siciit Apostolus ait : Si autem voi Christi, ergo 

AbraluB semen estis^ seeundum prondsdonem hwredes 

(Galat. III, 29). Sic ergo hic accipiamus, fratrcs, 

Vique in mtemum prasparabo iemen tuum ; non laiiliun 

illam carnem Chrisil iiaUm ex virgine Ifaria, sed 

etiam nos omnes credentes in Chrislum : illiiis enim 

capiiis membra sumus. Non potest hoc corpus decoi- 

lari : si in asternum caput, in xteraum gloriatitur et 

membra, ut sit illc Christus integer in xterouro. 

Uique in (eternum prceparabo temen tuum; et qidificabo in 

generationem etgencrationem sedem tuam. PuUinus, boc 

dixit, tft cetemum, quod tVi generationem et generationem; 

quoniam et supra dixerat, In generalionemetgeneratio- 

netn annuntiabo veritatem tuam in ore meo. Quid esU 

in generationem ei generationem f In oinnem geisera- 

tionem. Non enim toties repetendum erat verbum» 

.qiioties generatio venit ct transit. Ergo multiplicatio 

generalionum in repetilione signiflcaU et commen- 

daU est. An forleduae geiieralionessunt intelligcnd;e, 

sicut nosiis, sicut jam insinuatum vestne ChariUii 

retinetis? Est enim generalio nunc carnis, etsangiii- 

nis ; crit generalio iTutura in resurrectione mortuj- 

rain. Prxdicalur hic Chrislus ; prxdicabitur ibi : scd 

hic prxdicatur, ut crcdatur : ibi prxdicabitur, ut vi- 

deatur. JEdi^abo in generationem et generationem it- 

dem tuam. Nunc Christus habet in nobis sedcm, 

xdificau est sedes ejus in nobis : nisi enim sederel 

in nobis, non nos regeret; si autem ab illo non regc- 

remur, a nobis ipsis praecipiuremur. Sedel ergo in 

«Edd., /)m<li, tnteUexisH : hoc totwn dixisU. At Mss.t tii- 
lf/(iQc<u;quidain, inteUigimus : nec aliud vult inteUigi, uisl 
quod praemissum verbum in f. 5, dixisU^ spectet islos etiam 
subsequentcs versus. 



1123 S. AUGUSTIM EPISCOPl 

nobis, regnans in nobis : sedcl eiiam in aiia genera- 

tione, quse fuerit ex rcsurrcclione mortuorum. In 

xiemum Ghrisius regnabit in sanctis suis. Hoc pro- 

misil Dcus, hoc dixii Deus : si parum cst, hoc Ju- 

ravil Deus. Quia ergo non secundum merita nostra, 

sed secuiidum illius misericordiam lirma est promis- 

sio ; nemo debet cum trepidalione prxdicarc, undc 

non potest dubitare. Fial ergo lii cordibus nostris 

robur illud, unde iElhan nomen acccpil, Robustus 

cordc : pracdicemus T^ritalcin Dei, eloquium Dci, 

proinissa Dei, jiiralionem Dci : cl his modis omni ex 

parle firmati praedicemus, et portando Deuin, coeli 

simus. 

6. [ ven. 6. ] Confitebuntur ccHi mirabiUa tua , /)o- 
miite. Non merita sua coiilitebuutur coeli, sed confite^ 
buntur eatli mirabilia tua, Domine. In onini enim mise- 
ricordia perditorum , in jusiiQcatione impiorum, quid 
laiidamus nisi mirabilia Dei ? Laiidas quia resurrexe- 
runt mortiii ; plus lauda quia redempli sunt perditi. 
Quse gratia , quae misericordia Dei l Vides hominem 
iieri voraginem ebriositatis, hodie omamenlum so- 
brieUlis : vides hominem beri coenum luxuria?, Iiodie 
decus lemperanruB : vides hominem heri blasphema- 
torem Dei, hodie laudatorem Dei : vides hominem 
lieri ser>'om creaturde , hodie cultorem Greaioris. Ab 
islis omnibus despcratioDibus iu homines convertun- 
lur: non respiciant ad merita sua; fianl ccbU, con- 
(itcanlur cceli mirabilia ejus a quoJacti sunt coeli. 
Quoniam videbo^ iiiquit, calo», opera di^torum iuarum 
{P$aL viii , A). ConfUebunlwr cap/f mirabilia /nfl, Do- 
mme. £t ut noveritis qui coeli conntebuntur , videte 
ubi confiteantur : seqiiitur enim, Et veritatem tuam in 
eulem $anctorum. De coclis ergo nulla dubilatio est , 
quoniam inleHiganlur pracdicalorcs verbi verilalis. El 
ubi confilcbuntur coeli mirabilia tua ct veriuiem 
tuam ? In ecclaia sanelorum. Excipial Ecclesia rorem 
coelorum; sitienli terr» pluant coeli, et germinet 
excipiens pluviam gcrmina bona, opera bona : nc pro 
bona pluvia det spinas, el pro horreo exspeciet ignem. 
Confitebuntur ccUi mirabilia tua , Domine^ et verilatem 
tuam in ecclesia tanctorum. Goeli ergo confilebuntiir 
niirabilia tua et veriUlem tuam. Tolum quidquid 
pratdicant coeli , ex te est , de le est ; et ideo securi 
prxdicant : norunt enim quem pnedicant , quia non 
possunt de prxdicaio enibesccre. 

7. [ vert. 7. ] Quid pnedicant coeli ? quid confitc- 
bunliir in ccclesia sanclorum? Quoniam qui$ innu- 
bibtts (Bquabitur Domino ? Iloccine coeli confiiebuntur, 
boc coeli pluenl ? Quid ? Quoniamqui» innubibu$ cequa- 
bitur Domiiio? Inde sccuri pra»dicatores, quoniam 
ncmo in nubibus asqiiabiiur Domino. Magna laus vo- 
liis videlur, fraires, non «quari nubcs Greatori. Sl 
inieirigaiur sine mysterio ad liiteram, non magna 
Iau8 est, Doinino non acquari nubes. Quid eniiu ? 
slclbeqn.i: tunl supra nubes aequanlur Domino ? Quid 
enim? sol, luna, Angeli, coeli, vel comparari poic- 
nint Doroino? Quid esl quod pro magno ait, Quomam 
quisin nukibu$ aquabitur Domino t Inlelligimus, fra- 
ircs, nubes isus sicut coelos, pncdicatorcs esse veri- 



1124 
lalis; ProphcUs , Apostolos, annuntjatorcs verbi 
Dei. Naiit isu omnia gencra pncdicaloruin nubcs csse 
dicUs, ex illa prophelia inlelligimus, ubi Deus iralus 
vinex suse dixit, Mandabo nubibu9 mei$ ne pluant $U' 
peream tmh-em : qiiam vineam expticat et designat 
aperlissime, dicens, Viriea Domini Sabaoth, domu$ 
hrael c$t {Isai. v, 6, 7). Nc tii aliler intelligas viiieam, 
cl rclictis hominibus * sigi>ificali$ tcrram scrulcris : 
Vinea^ Jnquit, Domini Sabaoth, domus hrael e$t. Non « 
iiitelligat aliiid,se inlclligal domus Israelcs^e vineaui 
meain ; se intelligai mihi non dedisse uvam, sed spi- 
nas ; sc intelligat ingraUm exsiilisse planuiori atque 
cullori, ingraum exstilissc irrigatori. Ergosi vinea 
Domini Sabaolht domu$ hrael e$t, quid dixit iralus ? 
Mandabo nubibu$ mei$ ne pluant guper eam imbrem. 
Ei revcra iu recit : missi suiil Apostoli Uiiquam iiu- 
bes, ul pluerent Jud.vis ; ei illi verbuin Dei repellen- 
les quia pro uva spipas dedeiuot, dixcruni Apostoli, 
Ad vo$ nu$$i enanu$ ; $e4 quia repuli$ti$ verbum Dei, 
imu$ad Gente$ { Act. xiii, 46 ). Ex illo coeperunt nu- 
bes non pluere pluviam super vineam illam. Si igi- 
turnubes sunt prxdicatores veriutis, quxramus pri- 
mo quare sint nubes. lidem quippe coeli, iidem n^bes : 
coeli proptcr rulgorem veriutis, iiubes propler occulu 
cariiis : nubes enim omncs nebulosas sunt, propter 
moruliuiem ; ct veniunt, et transeunt. Proptcr ipsa 
occulia camis, idest, occulunubium, ait Aposiolos : 
Notite ante tempus quidquam judicare^ donee vemaf 
Dominu$^ et iUuminet ltb$condita tenebrarum { 1 Cor. 
IV, 5 ). Nunc ergo quid loquatur honlo, vides; qiiid 
gesiei in corde, non vides : quod exprmiilur de imbe, 
vides ; quod servaiur in nube, non vides. Giijuseniin 
oculi nubem peneirant ? Ergo nubes in carnc praedi- 
/Catores veriUlis. Yenit et ipse omniuin Greator in 
came. Sed qui$ in nubibu$ cequabitur Domino ? QuiM 
ergo in nubibu$ cequabitur Domino ? et qui$ $imiU$ erii 
Domino m/f/tts Dei ? Ergo nemo in filiis Dei similis 
erit Filio Dei. Et ipse dictus est Filius Dei, et nos 
dicti sunius filii Dci ; sed quis $inuU$ erit Domino in 
fUii$ Dei ? Ille unicus, nos mulii ; ille unus, nos in 
illounum ; ille nalus, nos adopUli ; ilie ab xlemo 
Filius geniius per iialuram, nos a tcmporc facli per 
graliani ; ille sinc ullo pecoato, nos per illum liberati 
a peccalo. Qui$ ergo tit nubibu$ cequabiiur Domino T 
autqui$ $imiU$ erit Domino in fiUis Dei ? Dicimiir nubes 
propter carnem, et sumus praciUcalores veriuiis pro- 
pler inibrem nubiuin ; sed caro noslra alitcr vcnit, 
caro illius alitcr. Dicimur et filii Dei, sed ille aliler 
Filius Dei. Illius iiubes ex virgine, ilte Filius ex 
aeiernilaie, Pairi xqualis. Qui$ ergo in nubibu$ ceqm- 
bitur Domino ? aut qui$ $imiU$ erit Dommo in filHt 
Dei? Dicat ipse Dominus ulrum siinilein invcniai. 
Quem me dicunt homines esse fiUum hominis? Eccc 
eiiim quia videor, quia conspicior, qiiia iiiler vos am- 
IniIo • et fortasse praescnlia viloi ; dicile ^ti^m me di- 
cunt homines e$$e fiUum homitti$ ? Gerle quia filium 
hooiinis vidcnl , niibem videnl : dicani , vel didte 

* sic poliores llss. At Edd., ommbus. 



1135 ENARRATIO 1N 

quem m$ dkcunl homties esse, Et responderunt dicta 
hominuni : AUi iUcuntJeremiam^ aln Eliam^ alii Joan" 
umu Bmplisiam^ aut unum ex Prophelii, Nonninatae sunt 
moltx nnbes et filii Dei. Etenim quia jasti et sancii, 
tttiqiie et ipsi filii Dei : Jcremias, Etias, Joannes, 
filii Dei;etnabes, quia prxdicatores Dei. Dixistis 
quas nubes roe homines esse puieni, et in quibus filiis 
Dei me liomines numerent : diciie et vos quem me 
dicUis e$se. Respondens Petrus pro omnibus, pro uni- 
late onus : i Tu es , > inquit , i Chrislus Filius Dei 
Ti?i (MaUh. xvi, 13-i6). Quoniam quis in nubibus 
sqiiabilnr Doroino? aut qiiis similis erit Domino in- 
ter filios Dci? Tu es Christus Filius Del vivi; > non 
quomodo filii Dei qui tibi non aequantur : venisti in 
came; sed ' iion quomodo nubes quae libi non 
aequantur. 

8. [veri. 8.] Quis enim tu , cui respondetur , Tu ei 
Ckriitui FiHui Dei vim; quem patavcruntalii homincs 
non sancli, uon josti, nnum ex Proplietis, aut Eliam, 
aui Jeremiam , aut Joannem Bapiistam : quis ergo 
lo? Aadi qgod sequitur : c Deus glorificandus in con- 
silio jostoram. Quis > ergo i in nubibus sequabitur Do- 
Bsiiio? aul quis similis erit Domino in filiis Dei, 
qmndo ille Deos > est i glorificandus in consilioju* 
sionim?> Quoniam non possuntaequalesilliesse; con- 
siiium ipsorum sit credere in illum : quoniam non 
possunt acqualcs illl esse nubes et filii Dei ; rcsut 
eonsiliom homans fragilitati , ut qul gloriatur » in 
Domino glorielur (I Cor. i, 31). Deui giorifieandui in 
eoniilio jtutorum : magnui et terrilrilii in omnei qni 
incircuituejuiiunt. Ubique Deus. Qui ergo in circiiitu 
cjus sunt , qai ubique est ? Si enim habct aliquos in 
circuitu , quasi undique fiiiilus intelligitur. Porro si 
verum dictum est Deo et de Dco , Magmtudinis ejui 
mon at finii {Pial. cxuv, Z) ; qui remanent , qui suiit 
in circuilu ejus , nisi quia ille qui ubiquc est , voluit 

. per camem in uno loco nasci , in uiia genie conver- 
ssri, in uno loco crucifigi; ex uno loco resiirgere, ex 
nno loco in coeliim ascendere ? Ubi boc fecit, in cir- 
cniUi ejtts Gentessunt. Siibi reinancret ubi ista fecii, 
non esset itui^«s et terribilii in omnei qui in circuitu 
ejui iunt : quia vero ibi sic prsedicavit, ut inde sui 
nominis mitleret prxdicatores.peromnes Gentes loto 
orbe tcrrarhm; lacieiido miracula per servos suos, fa- 
clos esl nM^niu et lerribilii in omnes qui in circuitu 
ejui iunt. 

9. [veri, 9, 10.] Domine Deus virlutum , quii similis 
iibi ? Potensei^ Donune , et verilai tua in circuitu tuo. 
llagna poientia tua ; tu fecisii coclum et lcrram , et 
omnia quae in cis sunt : sed plus est miscricordia lua, 
qii.ne exhibuit verilatem tuam iii circuilu (uo. Si eniin 
ibi solum pnedicarqris , ubi iiasci , ubi pati , ubi re- 
sorgere, unde ascendere voluisti ; impleta esset illa 
Tcritas proinissi Dei, ad eonfirmandai promiaionei 
patrmm : sed non implcretur , Gentei autem iuper mi- 
iericordia glorificare Deum {Rom. xv, 8e/9), nisi illa 
veriiasexpanderctiir, et ab illo loco ubi apparere vo- 
Uiisti, in circuitu difTunderetur. Tu quidem in ilioloco 

* ItsEr. ven.eiLov.Deest,«r</yiaB. M. 



PSALMUM LXXXVIII. it<J6 

de iiube propria intonuisti , sed ad rigandum hi cir- 
cuitu Gentium alias nubes misisii. Vere potens iiu- 
plesti quod dixisli , Amodo mdebiiii Filium hontim 
venientem in nubibui cceli{Matin. xxvi, 64). Potenses, 
Domine, et veritas tna in circidtu tuo. 

10. Sed cum coepit veritas lua In circuiiu pr;r<li- 
cari , ulique frerouerunt Genles , et populi incditati 
suiit inaiiia ; astiteniul reges terrae, cl principes coii- 
veneruiil iii unum,adversusDominiiinetadversusChi> 
stum ejus (PsaL ii, I, 2). Utiqiiecum ccepisset verilas 
tua praedicari in circiiitu tuo, tajiqnam venires ad du- 
cendam conjugem ex aiienigenis, oecurrit leo fremciis, 
et suflbcaius est a te. Iloc enim pricfiguratum cst in 
Samson (Judic. xiv, 5, 6) : el illis * verbis meis, siue 
nomine illius dictis, non acclamaretis, nisi agnosce- 
retis; audistls enim, at illi qui soleiis complui a 
nubibus Dei. Ergo verilas tua in drcuitu tuo. Sed 
quando sine perseciitionibus , qiiando sinc coiitra- 
dictionibus, cum dictum sit eum iiatum in sigiium cui 
contradicetur (Luc. ii, 34) ? Quia ergo illa gens, ubi 
nasci , ubi conversari voluisti, tanquam lerra erat 
separata a fliictibus Gentium, ut apparerei arida com« 
pluenda, reliquae autem Gentes mare crant in amari- 
tudinc slerilitatis sux ; quid faciunt prxdicatores lui 
spargentcs veritatem itiam in circuliu tuo, qiioniani 
fremunt fluctus maris? quid faciunt? Tu dominaris 
potestati maris. Nam quid fecil mare sxviendo , nisi 
diem qnem hodie celcbramus? Mariyres occidit, 
semina sanguinis sparsit , seges Ecclesioi pullulavii. 
Securae ergo'pergant oubes ; difliindani verilatcni 
tuam in circuitu tiio, non timeant rabidos fluctus : 
Tu dominaris potestati maris. Movetur qiiiitem mare, 
eontradicit mare, perstrepit mare ; sed fidelis Deiis, 
qui non vos sinat lentarl supra id quud potesiis 
(I Cor. X, i5). Quia ergo fidelis est qiii non vos siiiit 
tentari siipra id quod potestls : Motum autem fiuctuutn 
ejus tu mitigas. 

11. [vers. il.] Deniqueut placaretnr mare, imo nl 
enervarctur rabies maris, quid in ipso mari fecisii ? 
Tu huiniliasU sicut vulneratum superbum. Est quidani 
superbus draco in mari, de quo alia Scriptura dicit , 
Mandabo draconi ibi ut mordeat eum (Amos ix, 3); est 
draco de quo dicitur, Draco hic quem finaasti ad t7/u- 
dendum ei (Psal. cni, 26) : cujus capnt conlundit sti- 
per aquam. Tu, inquit, humiliasti sicut vnlneratum 
superbum. Humiliasti te, el humilialus est snperbus. 
Superbus enim per superbiam superbos tcncbat : Iin- 
mlliatus est magnus , credens autem in eum facins 
esl parviis. Dum nutritur parvus exemplo magni (acii 
parvi , perdidii quod tenebai diabolus ; quia superbus 
nonnisi supcrbos tenebat. Dato tanto humilitutis excm • 
plo , didicerunt honiines damnare superbiam suaro , 
imitari linmiliiatcin Dei. Ita ergo ille perdeiido quos 
tenebat , etinm ipse humiliatus esi ; non correctits, 
sed proslratns. 7ti humiUasti sicht vulneratum super' 
bum. Hnmilialus cs , et bumiliasti ; vulnei-atus es, et 
vulnerasti : neque enim cnin non vulneraret sanguis 
tuus , qui fusus cst ut deleret chirographum peccato- 

* Sic aliquot Uss. Alii cuin Edd., illius. 



11^27 S. AIGUSTIM KrbCOn 

niin. Undc enim snpcrbietot, nisi quia caulionem 

conini nos tcnebal? Hanc lu caulionem, hoc cliiro- 

graphuin tuo sangiiinc delevisli (Colot^, ", ^^) *• »1- 

hiin ergoviilnerasii, cui lol abslnlisti. Vuhieralum 

cnim intelligas diabolum, non peiielraia carne, qiiam 

iion habel ; sed percusso corde, iibi superbus esl. Et 

in brachio virtuliiluas dispenistiinimicostuo$. 

42. [wri. 12, 13.] Tuisunt ccBli^et tua est terra. A 
ic pliiunt , soper luam pluunl *. Tttj suni corU , per 
qnos prjndicala csl vcrilas in circuitu luo : tua est 
terra^ qii.-E cxccpit writatem in circuilu tuo. Denique 
quid de iila pluvia factum csi ? Orbem terrarum et p(e- 
fdtudinem ejus tu fundasti ; aquilonem et maria tu crea- 
sH, Non enim aliquid conlra te valet , conlra Crca- 
lorem suum. Et malitia quidem sna , per sux yoUm- 
latis pcrversitatem sanvire polesi ninndus ; nnmquid 
tamen excedit modum positum a Crealore , qni fecit 
omnia ? Quid ergo limeo aquilonem ? qiiid timeo ma- 
ria? Est quidem in aquilone diabolus, qui dixil, Po- 
nam sedem meam in aquilonemy et ero siimlts Altissimo 
{Isai. XIV, 43,14); sed humiliasti sicut vulneralum 
snperbum. Ergo qiiod in illis tn fecisii, plus valctad 
fiominationcm tnam, quam illorum voluntas ad mali- 
tiani siiam. AquHonem et maria tu creasti. 

13. Thabor et Hermon * m nonune tuo exsnttabunt* 
Montes isti intelligunlur, sed aliqnid signiGcant. 7/<a- 
bor et llermon in nomine tuo exsuitabunt. Thabor in- 
lerpretari dicitur Veniens Inmen. Scd undc venit lu- 
men dc qno diclum est, Vos estis lumen mundi (Malth, 
v, 14); nisi ab illo de quo dictum est, Erat lunien te- 
riifii, quod iUuminat omnem honunem venientem in hune 
mundum (Joan. i, 9) t lllud crgo lumen quod est lu- 
men mundi , ab illo lumine vcnit quod non aliundc 
•ccenditur, ut timcndum sit ne cxstingualur. Ergo 
vcnit Inmen ab illo, lucerna illa quae non ponitur sub 
ii:0<lio, sed super candelabrum , veniens lumen Tha- 
hor. Hermon aulem interpretatur Anathema ejus. 
Mcrito venit luroen et factum est anathcma ejns. Cujus, 
iiisi diaboli, vulnerati , superbi ? Ut crgo illuminare- 
innr, alis te dalum cst; ut anathema nobis esset qni 
nos in siio errore et superbia detinebat , a te nobis 
cst. Ergo Thabor el Hermon in nomine tuo exsultabunt : 
non in meritis suis , sed in nomine tuo. Dicent enim 
isti, Non nobis^ Domine, non nobis, sed nomini tuo da 
gloriam ; propter mare sa^vicns : ne forte dicant Gen- 
les^ Ubi est Deus eorum (Psal. cxni secund. 1, 2)? 

14. [vers. 14.] Tuum brachinm cum potenlia. Nemo 
sibi aliqnid arroget. Tuum brachium cum potentia : 
a le facti siimus, a te defensi sumus. Tuum brachium 
cum potentia ; confirmelur manus tua^ et exaUetur dex- 
itra tua. 

15. [vers. 15.] Justitia et judicium prosparatio sedis 
tute. Apparcbit in flne justitia tua et judicium tuum : 
nunc occulta sunt ista. Et dc judicio tiio dicitur in 
alio psalino, Pro occullis filii (Psal. ix, 1). Erit ma- 
nilestaiio jiidicii tui et juslitix tuap. Poncntur quidam 



im 



^ sic Mss. At Edd., pltumtj super terram ptuint 
• Quidam Mss. bic et infra, aermomm: et noDnuDlt 
utrmoniim. 



ad dexierain, et quidam adsinistram (Matth. xxv, 33): 
ct expavescenl iuGdeles , cum viderint quod mmlo 
deridentes non credunt ; gaudebunt justi , cum vide- 
rinl qiiod inodo non videntes credunt. Justilia ei ;u- 
dicium prwparalio sedis tuw : uliqiic in die judicii. 
Nunc ergo qiiid? Misericordia el veritas prceeunt ante 
faciem tuam. Prxparationem sedis iu;c, jiistitiam tuam 
et judicium tuum venturum tinierem , nisi antecede- 
ret te inisericordia et veritas tua : quid tiineam in 
Gne judicia liia, quando prscedente misericordia tiia 
dcles peccita mca , et cxhibendo veritaicm imples 
promissa tiia ? Misericordia et vcrilas prceeunt anle fa- 
ciem luam. Univcrsas enim vix Domioi miscricordia 
ct veritas (Psai. xxiv, 10). 

16. [vers. 16, 17.] In his omnibus non cxsultabi-, 
mus? aut quod exsultamus c:ipiemus ? aut verba suf- 
licient lailitise nostrae? aut lingua idonea erit cxpli- 
carc gaudium nostrum ? Si crgo nulla verlia snfnciunt; 
Beatus popuius iciens jubiiationem. beate popule ! 
putas, intelligis jubilationem ? Nullo niodo bealiis es, 
nisi intelligas jubikitionem. Quid cst, inlelligas jiibi- 
lationem ? Scias undc gaudeas qiiod verbis explicare 
non possis. Gaudium' enim tuuin non de tc , iit qni 
gloriatur, in Domino glorietur(I Cor. i, 31). Noli 
crgo exsullare in supcrbia tua , sed in gralia Dei. 
Vide ipsam grattam tantam esse, cui lingua explican- 
dx non sit idonea , et intellexisti jnbilationcm. 

17. Denlquc si intellexisti in gratia jnbilationem , 
ipsius gratiae audi commendationem. Beatus certe 
popuiussciensjubiiationem. Quam jubilationcm ? Vidc 
si non de gratia, vide si non de Deo, et omnino iion 
de tc. Domine^ in iumine vultus tui ambuiabunt. Tha- 
bor illc, Vcniens lumen , nisi in lumine viilius tui 
ambulet , vento superbiae lucerna exsiinguitur. Do- 
mine, in iumine vuitus tui ambuiabunt; et in nomine tuo 
exsuilabunt tota die. Thabor ille et nerinon tn no- 
mine tuo exsuitabunt : si volunt tota die , in noniine 
luo; sin autem exsultabunt in nomine suo, non toia dic 
cxsiiltabunt. Nonenim in gaudio perseverabunt, qiian- 
do de seipsis gaudebunt, et per superbiam cadent. 
Ergo ut tota die exsultent, in nomine tuo exsuiiabunt ; 
et in tuajustitia exailabuntur. Non in sua jnstitia, sed 
tVi lua : ne sint zelnm Dei habenies , sed non secnndurn 
scientiam . Quidam enim nolantur ab Apostolo, quod 
zelum Dei habeant, sed non sccundum scientiam; igno^ 
raules Dei juititiam, et stmm volentes constituere^ et non 
in lumine tuo exstiltanles,/u«/t/fa? Dei non sunt subjecti. 
Scd unde ? Quia zeium Dei iiabent, sed non sccundum 
scieniiam (Rom. x, 2 e< 3). Populusautein sciens jubila- 
lionem (illienim non secundum scienliam; bcalus ati- 
tem populus non ncsciens, sed sciens jubilationein), 
unde debet jubilare, undedcbet exsultarc, nisi in no- 
minc tuo,ambuIans in lumine vuhus tui? Etexaltari 
quidcin mcrcbilur, scd in tua justitia : auferat de medio 
justitiam suam, et humilielur ; vcniet Dci jiisiitia, ct 
czaltahitur. El in tuajtutitia exaitabuntur. 

18. [vers. 18.] Quoniam gioria virtutis eorum tu u^ 
el in benepiadto tuo exaitabilur eornu nostrum : qiiia 
tibi bcneplacuii, non quia nos digni suraus. 



1 1^29 ENArxRATlO IN PSALMUM LWXVin 

19. [vers. 19.] Quoniain Domini est susceplio. Nam 
cgo ut cuiuuliis arcnx iiiipu!siis sum, ut cadcren) ; cl 
Cf!cidisscin, nisi Dpminus susccpisset mc. Quoniam 
Domini e^t susceptio ; et sancti Israel regis nostri, Ipsc , 
Misccplio, ipsc le illumiiinl : in cjus lumine lutus es, 
iii cjiis luinine ambulas, justitia ejus exaltaris^ Ipse 
le susccpil, innrmilatem tuain ipsc custodit; ipse te 
fncii robiislum dc sc, nun de tc. 

"iO. [rers. 20 ] Tunc lociitus cs in aspectu filiis tttis, 
et dixisti. Locutus es in aspeclu tuo^ rcveljsli lioc 
rniphctis tiiis Ideo locuius es cis iii abpeclu , id est, 
in revolatioiie :.uiide Proplictx» Videntcs diccbantur 
( I Reg, IX, 9). Yidcrunt qiiiddam inlus quoddicerent 
foris ; et in occulto audieruiit quod palam pncdicave- 
ruiu. Tiffic locutus cs in aspeclu filiis tuis, et dixistif 
Posui adjutorium super potenlem, Intelligitis qucin po- 
teniem. Exaltavi eUctum de populo meo, lulclligilis 
quein electum ; qiiem jam gaudetis exallatum. 

21. [rers. 21.] InveniDavid scitJiim meum : istiim • 
David cx semine David. In oleo sancto.meo uiixi eum : 
de illo ciiim dicittir, Vnxit te , Deus , Deus tuus olco 
txsulttaionis pr(r participibus tuis (PsaL xliv, 8). 

22. [vers, 22] Manns enim mea auxitiabitur ei, et 
brachium meum confortabit cum : sccundum quod sus- 
ccptio hominis facla est, secuRdum qiiod cnro in titcro 
virginis assumpta est (te. i, 51), sccundum qiiod 
ab iJIoqaiin forma Dei ai<|ualis.estPalri, fonna scrvi 
siisccpta cst, ct Tactus csi obediens usque ad mortem, 
mort<>m antem criicis {Pliilipp. ii, 6-8). 

23. [vers, 23.] Non profieiet inimicus in eo, Sxvil . 
quidem inimicus , scd non proficiet in eo : solct qui» 
ilcm noccre, sed non iiocebil. Qiiid cst ergo quod af- 
fliget ? Exercebit, non nocebit : prodcrit sa:viendo , 
qiiij in qiios sxvit, coronabuitlur vinceiido. Quid 
eniin viiicitur, si nihil conlra nos sacvit? autubi ad- 
jiiior nosler Dcus, si nos non dimicamiis? Inimiciis 
er<!0 faclct qtiod suum cst ; sed non proficift inimicus 
in eo^ et fiUus iniquitatis non apponet nocere ei, 

24. [yers. 24.] Et concidam inimieos ejus a facie il- 
iiu$, Conciduntur a conspiratione sua, et quod crc- 
duiit coaciduntur. Paulatim enim credunt ; tanqnam 
coinminiito capite vituli, venient in poluin populi Dei. 
Comminuit enim capiit vituli Moysci:, sparsit in aqnay 
cl dedil bibcre filiis Isracl (Exod. xxxii, 20). Commi- 
nniintur omnes infiddcs, credunt paulntim ; ct a po- 
pulci Dci bibuntur, in corpus Christi Irajiciuiitur. Et 
concidam inimicos ejus a facie iliius ; et eos qui odcrunt 
eum , fugabo : ne noccaiit. Sed fugatorum isiorum 
forle aliqoi dicunl : Quo ibo a spirilu tuo ? et a facie 
tua quo fugiam (Psal, cxxxvui, 7)? Et videntes non se 
babefe quo fugiant ab Omnipolente , conversi fugiiint 
ad Omnipotentem. Et eos qui oderunt eum, fugabo, 

33. [ vers, 25.} Et veritas mea et misericordia mea 
cum ipso est, Universae vi»r Doinini inisericordia et 
Tcritas. lifementotc, quantum potestis, quam sa;pe 
nobis commendentur duo hxc , ut reddainus illa Deo. 
Siciit cnim ipse exhibuit nobis miscficordiam, ut de- 



ii50 



1 ^.^ exf!ultas. 

* Sic plerique Mss. Edd. vero, jitstian, 

Patrol. XXXVH. 



Icret pcccnia nosira ; el vcrilatem, nt impleret |)ro- 
iiiissa siia : sic cl iios ambulantcs in via cjus, dcbemug 
ci rcddore miscricordiain cl veritatem; ini.^ericor- 
diniii, ut niiscroriim misercamnr; vcritaiem, ut non 
iniquc judicciniis. Non tibi tollat vcrilas misericor- 
diain, ncc niiscricordia impediat vcriiatem : si cniin 
pcr misoricordinm judicnvcris contra veritatem, aut 
quasi rigid.i vcriialc oblitus fueris misericordinm ; 
noii anibiilabis in via Dci , ubi miscricordia et veriias 
occurrcriirit sibi (Psal. lxxxiv, 11). Et in nomine 
meo cxaluibitur cornu ejus. Quid optis est ut imiiiore- 
niur? Christiani estis, Cliristurn agiioscite. 

26. [ vers. 26.] Et ponam in mari manum ejuM : 
boc esl , doroinabitur Centibus. Et in fluminibus dex^ 
teram cjus. Flumina currunl in marc ; cupidi homines 
in amariludincm hujus s:rculi proiabuntur : omnia 
tameii gcnera ista Clirislo siibdila ertint. 

27. [vers. 27, 28.] Ipse invocabit me , Paler meut 
€s tUy Deus meus et susceptor salulis mea. El ego pri • 
mogenitum ponam eum, cxcelsum apud reges lerroB. 
Marlyres nostri, quorum natalitia celebramus, san- 
guinem suum propter haec credita ct iiondum visa fii- 
dcriint : quanlo fortiores nos esse del>einus, videndo * 
quod illi crediderunl? Excelsum eniin apiid reges 
lerre illi nondum vidcrant Christum; adhuc princi- 
p^s convenicbani in unum, adversus Doniinum et ad- 
versus Chrislum ejus : nondum impletum erat quod 
in ipso psalmo scquilur, Et nunc, reges, intelligile ; 
erudinuni omnes quijudicatis terram (Psal. n, 2, 10). 
Jam ergo factus est Christus excelsus apud reges 
terrjc. 

28. [t'm.29.] In cBternum servabo « misericordiam 
vieam, et testamentum meum fidele ipsi. Proptcr ipsum, 
Odelc testnmcntum ; in ipso mediatum est testamen- 
lum ; ipse mediator testamenti , ipse signator testa- 
mentl, ipse fidejussor testamenli, ipse lestis tcstamenti, 
ipse hnKrcditns tcstamcnii, ipsccohxres testamenti. 

29. [vers. 30.] Et ponam in sceculnm scsculisemen ejus, 
Nontantiimin hoc s.tcuIo, sedinsoeculumsaculi; quo 
iransihit iitiqiie semen cjiis, qua; cst haercditas ejus, se* 
mcn AbralKC quod est Chrisius. Si autem vos Christi, 
ergo Abrahae semeu estis (Galat. iii, 16^29) :et si in 
.Tter.ium accepturi haireditaiem, ponei insisculumscB» 
culi temen ejus. Et thronum ejtis sicut dies coeli. Thronl 
rcgum lerrcnorum sicutdies terrae. Alii suntdies cobIi, 
alii sunt dies terrx. Dies coeli anni suut illi de qiiibus 
dicitur : 11* auiem idem ipse es, et nnni lui non deficient 
(Psal. 01, 28). Dies terrae succedentibus urgentur, 
pr;ecedentcs excluduntur, nec qui siiccedunt mnneiit ; 
scd venitint ut canl , et pene aiilequam venianl euni. 
Ita sunt dies tcrrae. Dies aiitem coeli et iJIi anni non 
deficientcs , nec initium habent nec terminum ; ncc 
uUus ibi dies angustaiur inter hestcrnum ct crasti- 
num : nemo ibi exspeclat futurum, nemoibi perdil 
prxteritum ; sed dies cceli sewper prKsentes suiit, 
ubi crit thronus ejus in xternum. Quod restat, si 
pLicct, scrvcmus; qiioniam longns est Psnlmus, el 
adhuc vobiscuni aliquid in nomine Christi actiiri su- 

« Edd., videndo per quod^ etc. ALest, per^ a Slss. 
{Trente-six.J 



il5t 



inus. Rcficile crgo vires; non Jico nniini vcslri, naui 
video quod aniuio iufaligabilcs eslis : scd proptor 
servos anunai ' , ut durcnt in ministerio corpora ve- 
^ra , aliquantulum rcficimini , et rcfecli ad cil>os 
redilc. 

SERMO II (a). 
De secunda parte PsalmL 

1. Ad reliqua psalmi de quo in maiuiino locuii su- 
mus, animum intciidite, et.pium debitum exigitc; eo 
reddituro pcr nos, qui fecit et nos et vos. Dominus 
Cbristus in superioribus Psabni cx promisso Dei an- 
nuniiabatur, ct adbuc in bis eliam verbis qunc iracta- 
turi sumus, ipse annunliaiur. De illo cnim inlcr cav 
tcra paulo superius diclum crat : El ego prinwgenitum 
ponam eum, excelsum apud reges teiree, In alernum 
s^abo illi misericordiam mcam^ el tcstamentum meum 
fidele ipsi. Et ponam in saculum sceculi semen ejus^ et 
ifironum ejus sicut dies cosli. De his cl de omnibus su- 
pra ab ipso exordio, quui potuiinus, diximus. 

2. [vers, 3i'35.] Sequitur autem, c Si dcrclique- 
riDt (ilii ojus legem meam, ei in judiciis pieis non 
arabulaverint ; si justificationes meas profanavcrinl, 

. cl mandata mea non custodierint : visitabo in virga 
ipiquitates eorum, ct in flagellis delicla corum. Mise- 
ricordiam vero meam non dispergam ab eo, neque 
nocebo * in veriiaie mea : ncque profanabo testamen- 
lan meum ; et qux procedunt de labiis meis, non re- 
probabo. > Magnum lirmamentum promissionis Dei. 
Filii bujus David, filii sunt sponsi : oinnes ergo Cbri- 
silani, filii ejus dicuntur. Multuin est auicm quod 
pnmiillit Deus, quia Si Christiani, boc est, plii ejus 
dercUquerint^ inquit, legem meam , et in judiciis meis 
non ambulaveriut ; si justificationes meas profanaverintf 
et mandata mea non custodierint ; non contemnam eus, 
netpie in perdiiione dimittam eos : sed qiiid faciani ? 
Visitabo in virga iniquitates eorum^ et in flngeUis 
delicta eorum. Non ergo lanluin misericordia vo- 
caiitis est, scd et verberanlis et flagellantis. Sit ' ita- 
quc manus paterna super le, et si filius bonus es, noli 
repellere disciplinam : quis estcnim filius, cui non dat 
disciplinam pater ejus? Det disciplinam, dum non au- 
fQrat mlsericordiam ; cn^^dat contumacem, dum tamen 
reddat bxreditatcm. Tu si promissa pairis beiie 
agnovisti , non linieas flagellari , sed exbxredari : 
quem eniin diligit Dominus, corripit; flagellat autem 
omnem.fiiium quem recipit {Uebr. xii, 5-7). Pecca- 
lor filius dedignatur flagellari, cum sine peccato videat 
Unicuin flageilalum? V isitabo er^o^ ait, invirgaini" 
quilales eorum, Sic et AposloIus eomminalur : Quid 
fultis ? in virga vemam ad vos (1 Cor, iv, 21)? Absit ut 
dicerent pii fiiii, Si cum virga venturus es, noli veiiire. 
Mclius est eiiim erudiri in virga patris, quain in blan- 



S. ACGUSTINI EPISCOPI nr>2 

dimcnlo pcrirc prxdonis. 

5. Visitabo, inquil, tn virga iniquitates eorum, et in 
pageUis delicta eorum. Misericordiam vero mi^am non 
dispergam ab co. A quo? Ab illo scilicet David cui la- 
b'a promisi, qucm uiixi in olco sancto mco prx parti^ 
cipibus suis (Psal. xliv, 8). Agiioscitiseum a quo non 
disperget Deus niiscrioordiam suam?Ne qiiis forle 
sollicitus dicat, Quandoquidem Cliristum dicit, a quo 
se miscricordiam siiain non dispersurum esse confir- 
mal, quid crgd pcccator? Nuniquid enim bocdixil. 
Misericordiam aulem meam non dispcrgam ab cisi 
Visitabo^ inquit, in virga iniquitates eorum^ et in flagcl' 
iis deUcta eorum. Exspeclabas ad securitaicm liiam, 
Misericordiam vero mcam non dispergam ab ei?. El qui- 
dem hocnonnuliicodiccs babent, sed cmendutiores iion 
babent : lamen et qui boc habcnt, nihil ab rc habeiit. 
Quomodo enim a Cbi islo miscricordiam suam non dis- 
pergit? Ninnqiiid ipsc Salvator corporis vel in terra vcl 
in coelo peccavit; qui sedet ad dexlcrain ejus, et in- 
terpellatpro nobis (Rom. viii, 34)? A Christo Umen : 
sed a membris ejus, a corpore ejiis qiiod est Ecclesia. 
Sic,enim pro magno dicit quod ab illo non dispcrgal 



» Trcs Mss., sensus amrws : el paulo nost, et refecti a 
ciifo reditc, r.egius Ms., a dbis : atque idem codex aiiique 
plurt^s adduQt : conversiad Dominum. 

■ Kdd. hoc tanlum loco addebant, «$, toI» eofi : quod a 
plcrisque Mss. et a KXX ahesl. — raulo supra, pro, ub co, 
in B, abeis, subjecia nota inhuuc modiiin : *l'orte legcnduin, 
abeo^ quam lectiouem ijostea explicando praetert, et vul- 
g^em fuissu significat. » M. 

» Aliquot Mss., ;i. 

(rt) iiabilus eodemdie cum supcriori stTJuone. 



miscricordiam suam, quasi non agnoscimus ' uiiigeni- 
lum Filium qui cst in sinu Palris : non enim pro per- 
sona sua ibi cornpulatur boino , scd uiia pei*sona est 
Deuset bomo. Ergo abco iion dispcrgil miscricordiain 
suain, cum a mcmbris ejus, cuin a corpore ejiis non 
dispergit misericordiam suam, in quo et ipse in terra 
pcrsccutioncs patiebatur, cum jam scderei in coelo; ct 
de coclo damabat, Saule, Saule^ non, Quid pcrsequeris 
servos meos ; non, Quid perscqueris sanctos meos ; non, 
Quid persequcris discipulos meos : sed, Quid me pcrse- 
queris (Act. ix, 4)? Sicut ergo , cum eum scdentem in 
cobIo nemo perscquerelur, clamavit, Quid me perseque" 
ris ? cum caput mcmbra sua cogiiosceret, et a compage 
corporis sui caput chariUs nQn separaret : sic, cuni 
misericordiam suam non dispergil ab eo, a nobis uii- 
que noii dispergii, qui sumus membra ejus et corpus 
cjus. Nec ideo lamen debemus securi pcccare, ct 
perverse nobis polliceri qnoniam quidquid reccrimus, 
nnn perimus. Sunt enim quanlam peccata et quaularn 
iniquitates de quibus quidem disserere atque dcrmire 
aut impossibilc nobis est, aut . si jam esset possibilc, 
ccrte lempori loiigum essel. Nemo enim potest dicerc 
csse se sine peccato; quia si dixerit, inentielur : Si 
enim dixerimus quia peccatum non habemus , nos ipsos 
seducimus, et veritas it} nobis non est { I Joan, i, 8). 
Ergo unusqiiisquc pro peccntis suis necessario flagel- 
latur; sed ab eo, si cbrislianus est, Dei misericordia 
non dispergitur. Plane si in tanlas ieris iniquiiates, 
ut repellas a te virgam vcrbcrantis , si repellas ma- 
num flagellantis, etdedisciplina Dei iudigneris, ei fu- 
gias a Patre cxdente, et nolis eum palrein pati , qiiia 
non parqit peccanti ; tu te alienasti • ab h;crediiaie, 
ipse te non abjecit : nam si mancrcs flagcllatus, non 
rcmancres exhaircdatus. Misericordiam vero, inquii, 

* flicMss.Edd. vero,flff7noscflm7«:ac parlo pnst liaheKini, 
comparatur homo ; ubi ex uounuliis oiUiuaj uolie iis:*. re- 
j.ouiimis, raniput.Uttr . 

• 1'crrar. Ms., uticnas. 



ilZ5 



BNAURATIO IN PSALMUM LXXXVIir. 



1134 



meam non dispcrgam ub eOy ncque noctbo in vmlate 
mea, Ad Iioc eniin non dispergciur mistTicordia lihc- 
raniis, nc noceal veriias vindicai.lis. 

4. ^eque profanabo testamentum metim ; et qum pro- 
cedunt de labiis meis non reprobabo, Non qnia fiiii ejus 
pecc^nl, ideo ego mcndax inveniar : promisi, facio. 
' one qiiia volunl illi eliam cum desperalione pccca- 
rc, el sic irc omnino in pcccala, ul offcndant oculos 
P.iiris, et exhajredari mcreanlur; nonne ipse esl 
Ociis de quo dictum esl : De lapidibus istis suscitabil 
filhs Abraha:(Malih. in, 9)? Iiaque dico vobis, fra- 
ircs : mulli chrisliani lolerabiliter peccant, mulli fla- 
gcllo a pcccato corrigunlur, cl emendanlur, et sanan- 
lur; miilti omnino aversi, dura ccrvice obnilentcs 
advcrsiis disciplinam Palris, et ipsam omnino Dei 
patcmilalcm * recusan|es , habenles tamen signum 
Chrisii, eunt in tales iniquitates, ut non possit nisi 
recitari contra eos, Quoniam qui talia agunt, regnum 
Dei non possidebunt [Galat. v, 2i). Non lamen pro- 
plcr bos remanebit Chrislus sine hxrcditate : non 
propterpaleam etiam frumenta interibunt (1/a^rA. m, 
\^) ; non propler pisces malos nihil ex illa sagena 
miuctur in vascula ( Id, xiii, 47, 48). Novit Dominus 
qui sunt ejus (II Tim. n, 19). Sccurus enim promi- 
sit, qui nos anlequam essemus praedestinavil : Quos 
autemprwdesAnavit^ illos et vocavit; quos autem voca^ 
tff, illoM et justificavit ; quos autem justificavit^ iUos 
ei glorificavit. Peccent quantum volent desperati : 
respondeant mcrobra Ghristi, Si Deus pro nobis, quit 
contra not {Rom. vin, 29-31) ? Non ergo nocebit Deus 
in veritate sua, nec profanabit testamentum suum. 
Manet immobile testamentuin ejus, quia ipse sibi 
praesciens praedeslinavii hajredes : ct qu» proccduiit 
de labiis ejus, non reprobabit. 

5. [vers. 56-38.] Audi ad conrirmniioiicm tiiam , 
andi ad securitatcm tnam , si le in mcmbris Christi 
csse cognoscis. Semel juravi in sancto meo, si David 
mentiar. Exspectas ut iterum jurct Deus ? Quotics 
jtirnlunis est, si semel jurando mentilur ? Unara ju- 
rationcm pro viia nostra liabuil, qui pro nobis ad 
niortero Unicuro suum misit. Semel juravi in sancto 
meoy si David mentiar : semen ejus in aternum mane- 
bit. In aclcrnum manet semen ejus ; quia novit Domi- 
iiiis qui sunt ejus. Et sedes ejus sicut sol in conspectu 
meo, et sicut lunaperfecla in aternum ; ct teslis in coelo 
fidelis. Scdcs cjus, quibus doniinalur, in quibus se- 
ilci, in quibus rcgnat. Si sedes ejus, cl menibra cjus ; 
qitia eliain membra nostra sedes sunt cnpilis nostri. 
Videle quemadmodiim cjciera oinnia mcmbra nosira 
capul portent : capul aiitcm ipsum super se non por- 
tat aliqfiid , sed ipsum porlatiir a ca^lcris membris 
iiosiris, quasi totum corpus bominis scdcs sit capi- 
lis. Scdes ergo cjus, oinncs in quibiis rcgnat Deus , 
gic erunt , iiiquit , in conspectii meo sicut sol : quia 
jiisti fnlgcbunt in rcgno Palrls mci * sicul sol (.^laith. 
XIII, 4o).Sed sol spinlualiler ; non corporaliler, sicut 
Iticet iste de coclo, quciii fncil oriri supcr boHos et 

• Sic Mss. At Fdd,, hcereditatem. 

* LOlit, Ms., std. 



malos {Maith. v, 45). Dcnique istc sol in conspcctu cst 
non solum hominum, vcri^m etiam pecorum minulis- 
simarumque muscarum : quod enim qubrurolibet vi- 
lissiinorum animalium non videl solem islum? Al 
vero de illo sole quid ait proprie ? 5tctt/ «o/ tn con- 
spectu meo. Non in conspcctu hominum, non in con- 
spcctu carnis, non in conspectu mortalium animalium, 
sed in conspectumeo. Et sicut luna : sed quas luna ? 
Perfecta in (Bternum. Etenim, etsi perficitur liina ista 
qnain novimus, allo die incipit minui . posteaquam 
perfecla fucrit. Sicut luna, irtquit, perfecta in wter^ 
num : sic perficietur sedes ejus tanquam luna ; sed 
luiia in a'temum pcrfecia. Si sol , quare et luna ? Per 
lunnm solent significare Scripiurae mortaliiatcm car- 
nis hujus, propier augmenia ct decrcmenta, propter 
transiioriam speciem. Denique et Jcricho Luna Ih- 
lcrpretaiur : et ulique quidam qiii descendebat ab Je- 
rubalem in Jcricho, incidit iii latrones {Luc. x, 30) ; 
dcsccndebat eiiim ab imroortalilate ad mortalitatcm. 
Siinilis esi crgo caro isia lunae, quae omni teropore et 
oiuni inenscpaiituraugmenta et decremenla: sed cril 
caro ista nostra iii rcsurreciionc perlecta ; et testis in 
coelo fidelis. Itaque si in solb aiiimo perficcremur. 
tanlumroodo soli nos compararct ; rursus , si in solo 
corpore perficererour, tanturomodo luna; nos coropa- 
rarct : scd quia perficict nos Deus et in aniroo et in 
corpore, secunduro aniroum dictum esl, sicut sol in 
conspectu meo; quia aniinuro non videt nisi Deus : el 
sicut luna^ jam caro ; perfccla in ceternum, in resur- 
rectione mortuoruro : et lestis in coelo fidelis ; quia 
vera diccbantur oronia de resurrcctione luortuoruio. 
Obsccro vos, audiie hoc iterum pknius, et roemen- 
tote : scio euim quosdam intellexisse, alios vero for- 
tassis quid dixerim adbuc inquirere. In nulla re sic 
contradicilur fidei christianae, quam in resurrectione 
carnis. Dcnique illc qui nalus est in signum cui con- 
tradicitiir (/(/. ii, 54), ct ipsam carncm suam resus- 
cilavit, ut obviam iret coniradiciori ; ct qui posset 
mcmbra sna sicsanarc, ut ea vulnerala fuisse non 
appaicrct, cicalrices servavit in corpcrc, ut vulnus 
dubilalioiiis sanaret in corde. In nulla crgo re lain 
vehcmenler, tam periinaciler, tam obnixe et contcn- 
tioseconlradicitur lidei chri.stianse, sicutdc carnis ro- 
surreclionc. Nam de animi inimortalilatc iiiulti ctiani 
pbilosophi Centium multa dispulaverunl, ct imnior- 
talcm cssc aninium humanum pluribus ct inuliiplici- 
bus libris conscriptum mcmoriic rcliqucrunl : cuni 
vcnlum fuerit ad rcsurrcctioncin carnis, non lilukint, 
sed apertissiine contradicuni, et conlradictio coruiii 
talisest, utdicant fieri non possc nt caro ista lerrcna 
possil in coclum asccnderc. Idco luna isla i>erfecla iu 
aiicrniim, ct advcrsiis omncs coniradiciores tcsiis iti 
coelo fidclis. 

C. [vers. 39-i6.] II:cc de Christo promissa sunl, 
qnam ccrin, qnam firma, qiiam apcrln, quam indu- 
liilata. Nain, etsi qiixdani suiil tccta mystcriis, quae* 
dain (a<ncn sic nianifcsta, ut cx ipsis facillime ape- 
riaiilur obscura. Ilxccum iia slnt, videle quid scqni- 
tur : i Tu vcro rcpulhli , ct ad' niliilum deduxisii, 



il55 

dislulisti Christum luuni. Evcrtisti 
srrvi tur; profanasti in terra sanclitaiein ejus. De- 
struxisti omncs macerias cjus ; posuisli muniiiones 
ejus forniidinem. Diripuerunt cum omnes transeun- 
tes vinm ; factus csl opprobrium vicinis suls. Exal- 
tasti dexteram inimicorum ejus ; jucundasti onmes 
inimicos ejus. Avertisti adjutorium gladii ejus , et 
non es opitulatus ei in beilo. Dissolvisti eum ab 
emundatione : sedem ejus in tcrram coliisisti *. Mi- 
niiisti dies sedis ejus ; pcrrudisii eum confusione. > 
Quid cst hoc? ll!a omnia promisisti ; tu vero isla con- 
traria fccisti. Ubi sunt proipissioncs ad quas paulo 
anle gaudebamus , de quibus tani alacritcr plau- 
dcbamus , de quibus sccuri graiulabamur ? Quasi 
alius promiserit » alius evertcrit. Quod mirandum 
cst, non alius;sed, Tu vero, tu qui promittebas, 
tu qui confirmabas, tu qui propier dubilationem 
humanam etiam jurabas, iUa promisisti, cl ista feci- 
sti. Ubi tenebo jusjurandum tuum, ubi invcniam pro- 
missum luum? Quid cst lioc? ila vcro falsum promit- 
teret Dcus , aut falsum juraret? Qiiarc ergo illa pro- 
misit, ct ista fccit? Cgo dico quia ista fecit, nt pro- 
missa firmnrct. Sed quis ego qui hoc dico? Vidcjmus 
si hoc veritas ^dicit ; lunc non erit inane quod dico. 
David positus erat cui promittcrcntur lixc omnia in 
scroine cjus , quod cst Christus , implcnda. Propter 
proraissa ergo quae dicta sunt ad David, exspecta- 
baiit homines ea implcri in David. Proinde, ne quis- 
^ «piam chrislianus cum dicerct , Dc Christo dixit ; 
aiius diccrcl, Non, scd de illo David dixit ; et erra- 
ret, cum vidcrei impleta omnia esse in David : de- 
' fitruxit ea in David, ut cum vides ca in illo non 
impicta, qu» neccsse est impleri, quairas alterum in 
qiio ostendnnlur impieri. Iia ctiam de Esau ct Jacob, 
invenimus majorem adoratum a minnre , ciim scri- 
pluni sit, Major serviet mhiori {Gen. xxv, 25) ; ut cum 
in illisduobus proecedenlibiis viileris non implclum, 
cxspccies duos populos, in quibus impicatur quod non 
nieiidax Deiis poUiceri dignatur. Ecce ex $emiiie tuo^ 
dixit David, ponam supcr sedem tuam (l*sal, cxxxi , 
i1). Proinisit ex semine cjus in aclernum aliquid; ct 
nalus Salomon, factus cst tamrc snpieiitine, ut pro- 
niissio Dci de scmine David iu il!o )tiilarctur implc- 
la : scd ccctdit Salomon , ei dedit locum spcrando 
rhiisto ; ut quoniam Dcus ncc falli posset, nec falle- 
rc, qucin sriebat casurum, non in eo poneret proniis- 
s^um siium, sed posl casum cjus rcspicerf's lii Deuni , 
et flagiiares promissum. Ergo, Domine, mentiius os? 
Non imples quod promisisti? non cxhibes quod ju- 
rasli? Forte hic diclurus tibi erit Dcus : Juravi qui- 
iteni et promisi , scd iste noluit perseverare. Qiiid 
crgo ? tu, Domine Deus, non pra^scicbas istiim noii 
per^cvcraturum ? Ulique sciebas. Qnare crgo in noii 
persevcraturo mihi quod a?ternum essct promiitcbas? 
Nonne lu dixisti : Si dercliqHerinl legem meam, et in 
fudiciis meis non ambulaverint, et mandata mca non 
custodierintf el testamentum meum profuuaverint ; ma- 

\ sic Mss. juxta LXX. At Edd., el scdem ejus m terra col- 

lialili. 



S. AUGUSTINI EPISCOPI 1I36 

tcstamentum ncbit lamcn promissio mea, implebitur juraiit) mea f 



Semel juravi in sancto mco, iiitus iii secreto quodam , 
in ipso fontc undc Prophelx biberuiit, qui nobis hxc 
riictavcrunl : Semel^ inquit, juravi, si David mentiar, 
Exhibc crgo quod jurasti , reddc quod promisisti. 
Sublatum est de isto David, iic cxspectarctur in isto 
David. Exspecta ergo quod promisi* . 

7. Novit illud et ipse David. Vide enim quid dicat : 
Tu vero repulistij et ad nifulum deduxisii. Ei^o ubi est 
quod promisisli ? Dislulisti Chrisium tuum. Qiiamvis 
tri<;litia qiixdam cnumeret, in hoc taineii verbo rcficii 
nos : manct omnino, Deus, qiiod promisisti ; nam 
Christum tuum non absttilisii, sed distuUsti. Huic 
ergo David, in quo spcrabant ignari promissa sua 
Dcuni complcturiim, vidctc quid accidit, ut proinissa 
Dci finiiiiis in alLo sperata compleantur : Distulisti 
Cliristum tuum : evertisli testamentum servi tui. Ubi 
est eiiiin tcstainciilum vctus Jiidxorum ? ubi est 
tcrra illapromissionis, in qua habiianles peccarunt, 
qui deleta migrarunl? Regnum JudaJorum quxris, 
non csl : aliare Jud.Tonim qu.>!ris, non cst : sacrifi* 
cium Jud eoniin qujcris, non est : saccrdolium Jiidxo- 
^ rum quaTis, non cst. Evertisti testamentum tervi tui; 
profanasti in terra sanctitatem ejus. Saiicta illa qua: 
habebtnt, terrcna essc ostcndisli. Deslruxisti omne$ 
macerias ejus^ qiiibus euin municras : quando eniro 
diriperetiir, nisi inaceriai dirutse fuissenl? Posuisti 
munitiones ejus formidinem. Quid est, formidinem ? Ut 
dicatur pccranlibiis, Si Dcus naturalibus ramis non 
pepercit, nequetibi parcet (Rom. xr, ^\). Diripuerunt 
eum omnes transcuntes viam : omnes scilicet Gcntes, 
per viam, hoc csi, per viiam isiain transcunics diri- 
puerunt Israe! , diripueriint David. Primum videte 
frusta ejus in oninibusgentibus : de ipsis cnimdictum 
esl, Partcsvulpium erunt (Psal. lxhJI). Regesquippc 
impios vulpcs appellavil Scriptura, dolosos ct timidos 
quiJS leiTCl virtus aliena. Ideo ipse Dominus cum de 
Ilerode comminautc loqucrelur : Ditite, inquit, vuljti 
illi (Luc. XIII, Z1). Rex qui ncmincm homiuum tiinet, 
ipse viilpes non cst : leo ille de tribu .Juda, cui dici- 
tur, Ascendisti recumbens, dormisti sicut leo (Gen. xlix, 
9). Potesiaie asrcndisti , poteslata dormisli ; quia 
voluisli, dormisii *. Ideo iii alio psalmo dicit, Ego 
dormivi. Nonnc plena crat sentcntia , Dormivi, et so- 
mnum coepi : et exsurrexi^ quoniam Dominns suscipiet me 
(Psat. ni, G)? quare addiium est, Ego? Et cum magno 
poiidcre proiMintiandum est*, Ego\ Ego dormivi. IUi 
saivieruiit, illi perseciiti sunt , sed si noluissem, non 
dormissem. Ego dormiri, Ergo <le quibus dictum erat, 
Partes vulpium erunt ; dc his nunc dictiim est, Diri- 
pucrunt eum omnes transeuntes viam ; factus est oppro- 
brinm vicinis su\s. Exaltasti dexteram inimicorum ejus; 
incundasli onmcs iuimicos ejus. Advcrtite Judxos, et 
\idete omnia irnplota qu.T pr.ncdicta suni. Avertisti ad- 
iutorii:m gladii cj/**. Qnomodo so!eb:inl pauci dimicare, 
ntullos prosleniere? .4imjsfi cdjutorium gladii ejus^ 

* Sic Mss. ¥A\. vero, promi ^t. 

« Hic adilimihiid., qniu vcluiJi, asccndisti : quod a Mss. 
ahost. 
» sij Viss. F.1UI. vcro, prvmmtixitum esl. 



H37 ENARRATIO IN PSALMUM LXXXVIII 

€f noH es opitulatui ei in bello. Merito viclas, incrito 

captus, merito a regnosiio alienatus» merito dispersus : 

eam enim terraro perdidit, pro qua Dominum occidit. 

Afertisti adjutorium gladii ejus^ et non es opitutatus H 

in belto. Dissotvisti ewn ab emundatione. Quid est hoc ? 

Intcr omnia mala magnus hie terror. Quantnmcumque 

enim cnedat Deus , quantumlibel irascalur, quanlum- 

libet verberel» flagellet; ligatum tamen flagellet, 

qiiem mundet, non dissolvat ab emundatione : si enlm 

dissolvit ab emqndalione ; jam non Iiabet mundan- 

dum, sed projicicndum. A qua ergo eniundatione dis- 

solvilur Judaeus ? A fide. Ex (ide enim vivimus {Galat. 

111, li); et de Gde diclum est, Fide mundans corda 

eorum (Act. xv, 9) : et quia sola fides Cbrisli muiidat, 

non credendo in Cliristum soiuli sunt ab emundalione. 

Dissolvisti eum ab emundaiione ; sedem ejus in terram 

coitisisti : merito et fregisli. Minuisti dies sedis ejus : 

putabant se in xternum regnaturos ^ Perfudisti eum 

con(u»one. H:pc omnia cvenerunt Judxis, non tamen 

ablato Chrislo, sed dilato. 

8. [vers. 47.] Yideamiis ergo utrum impleat Dciis 
proinissa sua. Post basc dura qnae commemornvit 
evenisse illi populoet iili rcgno, ne ibi putaretur Deus 
implevisse qiiod promiserat, et * non daret allerum 
regnum in Christo, cujus regni non eril finis ; nlloqui- 
UireumPropbeia, eldicit : Quousque, Domine, aver" 
leris in finem? Forte enim non in fineni et ab ipsis ; 
quia c^ilas ex parte Isracl facta est, ut plcnitudo 
Gentium intraret, et sic oninis Israel salvus fierel 
{Rom, II, ^i). Interea lamen, Exardescet sicut ignis 
iru tws 

9. [vers, 48, 49.] Memento quos est substanlia mea. 
David isle dicit posilus in carne in Judaeis, positus in 
spe in Chrisio, Mcmento quce est substanlia mea, Non 
enim quia Judxi derecerunt, dcfecit subsianlia mea. 
Etenim de illo populo virgo Maria, de virgine Maria 
caro Christi ; et caro illa non peccatrix ; sed peccatc- 
rum mundatrix : ibi est, inquit, substanlia mea. Me- 
mento quce est substantia mea, Non enim omnino intcr- 
iit radix ; veniefsemen cui promissum esl, disposi- 
tnm per Angclos in manu Mediatoris (Galat, iii, 19). 
Mimento quce est substantia mea : non enim vane 
constitnisti omnes filios Itominum. Ecce omnes filii^ eam ponoame, etiterum sumoeam {Joan. x,il, {^}, 



1138 

vanltatc mundavit : ibi est, inquit, substanlia mca, 
memento ejiis. Non enim vane constituisti omnes filios 
hominum, Ergo servasti aliquid unde mundarentur. 
Quis est iste quem servasli ? Quis est homo qut vivet el 
non videbit mortem ? Ergo ille homo qui vivet et noii 
videbit mortcm, ipse mundat A vanilate. Non enim in 
vnnitate constituil omnes filios hoininum, aut potest 
iilos contemnere qui fecit illos, ut^ non eos converte- 
ret et non mundaret. 

10. Quis est homo qui vivet et non videbit mortem ? 
Surgens enim a mortuis jam non moritur, el mors ci 
ultra non dominabitur {Rom. vi, 9). Denique cum in 
alio psalmo scriplum legatur, Non derelinqucs animam 
meam in infemo^ nec dabis Sanctum tuum videre corru- 
piionem {Fsal. xv, 10), assumit hoc teslimonium apo- 
stolica disciplina , et ita in Actibus Apostolorum 
contra infidcles disputal, dicens : Viri fratres, scinms 
quia David patriarcha mortuus esty et caro ejus vidit 
corrupfionem ; non ergo de illo dictum est, Nec dabis 
Sanctum tuum videre corruptionem (Act, ii, 27-31). 
Si ergo noh de illo dlcium cst , de quo dictum est, 
Quis est homo qui vivet et non videbit mortem ?Sed forte 
nullus est. Imo, Quis est^ ut quaeras dicium est, non 
ut dcsperes. Scd forte est aliquis homo qui vivet etnon 
videbit mortem ; non tamen de Christo dixit, qui mor- 
tiius est ? NuIIus omnino homo est qui vivet et non vi- 
debit mortem^ nisi qui jnm pro mortalibus inortuus 
cst. Nam ut scias quia de illo dixit, vide qiiid scqniliir. 
Quis est homo qui vivel et non videbit mortem ? Ergo 
nunquam fuit in morle? Fult. Quomodo ergo vivet et 
non videbit mortem ? Eruet animam suam de manibus 
inferni. Ecce vere solus, omnino singularitcr soliis 
vivet et non videbit mortem ; eruet ammam suam dc ma- 
nibus inferni : quia clsi cxlcri fidelos ejus resiirgent a 
mortuis, ctvivent cl ipsi inaiicrnum, cl non vidcbiinl 
niortem ; non tamen animain suam ipsi erueiit de 
manibus inferni. IUc qui cruit aniinam siiam dc ni.i- 
nibiis infcrni, ipse eruit animas fidelium suoruin ; 
ipsi se crucrc non possunt. Proba quia ipsc animnni 
suam eruit. Potestatem habeo ponendi animam niemu, 
et potestalem habeo iteiiim sumendi eam, Nemo toUit 
eam a me ; quia ego dormivi (Psal. nt, G) : scd ipse 



hominum ierunt in vaniUitem ; tu lamcn non vane 
illos constituisti. Cum ergoieriiniomnes in vanitalem, 
quos tu non vane constituisli ; unde eos mundares a 
vanitate, numquid nihil tibi servasti ? Illud quod libi 
servasti unde mundarcs homines a vanitale, sancius 
ille tiius, in eo substamia mea. Ex illo enim mun- 
danlur omncs, quos non frustra conslituisii a propria 
vaniiate : quibns dicitur, Ft7it hominum quousqne gra- 
tes corde? utquid diligitis vanilatem, et quceritis menda- 
niim.' Forle solliciti facti convcrtcrcnlur a vanilatc, 
invenirent se vaniinie inquiiinios, qu:iToiciit umle 
mundarentur ; siiccurre, fnc sccuros. Et sciiote quo- 
niam mirificavit Dominus sanctum suum (Psnl. iv, 3, 
4). Sanctmn siium admiiabilcm fccil; iiKlconiiios a 

* In Edd. repctcbalur bic : Minuisti dies sedis ejus : sed 
il)esiallss. 

• Fwte, tu. 



quia ipse est qui cruit animam suam dc inanibns iii- 
ferni. 

11. [vers. 50.] Sed et in ipsa fide Cbristi laboraluin 
est aliquantum, et diu dixerunt Centcs fremcnics, 
Quando morietur, et peribil nomen ejus (Psai, xl, G) ? 
Proptcr hos crgo jam in Cliristum credciites, scd ali- 
qiinndiu Inboraturos, sequitur ct dicil : Ubi suttt tni^ 
sericordicB tux atttiquce y Domine? Jnm agiioviinus 
Clirsliim mundalorcni, jain tencmus in quocoiniit s 
promissa ; exhibe inillo qnod proniisisii. Ipsc csi qui 
vivel ct iion vidcbit morlcin, ipse cst qui cruil .M.i 
mam suam dc manibus inrcrni : et nos lamcn aiiluiti 
laboramus. Dixcrunt ista martyrcs, quorum naialitia 
cclcbranius. Ipsc vivcl et noii vidcbil mortcm, ipsc 
cruit' nnimain suain de manibus iiiferni ; et ms 

> Mss. oinilDinl parlicuUm, ui» 



!ia9 s 

propicr lc monificamur lola dic, depulali suraiis vcl- 
m ovcs occisionis (P$al. xuii, 2i) : Ubisttnt ni/sm- 
cordias tuw mtiqu(B^ Donune, quas jwrasii Dawd in 
teritate tua? 

j 12. [ver$. h\.] Memento, Domine, opprobrii, .seruo- 
rum tuorum. lam iilo vivenle , jam in coelo ad dexle- 
ram PaUis sedenie, opppobria objecla suni Cbrislia- 
itis :crirocn deCbrislo ChrisViani diu babuerunl. Vidua 
illapariei)S,elliabensriliosabundanliorcsquamillaquae 
J^abebat virnm (I$ai. liv, i ; Calat. iv, 27), audivit igno- 
miaias . audivil opprobria : sed Ecclcsia mulliplicaia, 
exlendens in dexleram atque sinislram , ignominix 
viduitatis suae jam non esC memor. Memento^ Domine, 
apud quem est abundantia suavitatis memoriae tux ; 
Memento , noli oblivisci. Quid , Memenio ? Memento 
opf^robrii servorum tuorum ^ quod continui in sinu mco 
multarum ^entium. Ibam , inquit , prxdicare , el op- 
probria audiebam , et in sinu mco coniinebam ; quia 
Unplebam , Bla$phemamur , rogamus ; quad purga- 
meuta mundi facti sumus , omnium peripsana (I Cor. 
|v, 13). Diu continuerunt Christiani opprubria in sinu 
«10 , in corde suo ; nec audel»ant resistere convician- 
fibus : antea cum crimen videretur responderc pa- 
gano, nunc jara crimen est remanerc paganum. Gra- 
tias Domino ; memor fuit opprobrionim nostrorum : 
exaltavit comu Cbristi sui , feclt admirabilem apud 
reges terrae. Jam modo nemo insultal Chrislianis , ant 
BA insultat, non publice insultat : sic loquitur *, lU plus 
timeat audiri , quam velit crcdi. Quod conlinui in »nu 
wieo mulUxrum gentium. 

|5.'[»er«. 52 ] Quod exprob,raverunl inimici tuiy Do- 
mine:ei Juddii ct Pagani. Quod exprobraverunt : quid 
cxprobravcrnnt ? Commutationem Christi tui. Hocexpro- 
braverunt , conimutationem Ciiristi tui : boc cnim obje- 
ccrunt , quia morluus esl Cbristus, quia crucifixus cst 
Christus. Quid objicitis insani? Quamvis jam uemo 
est qui objiciat; tamen si qui rciiqui rcmanserunt, 
quid objicitis quia mortuus cst Chrislus? Ille non pe- 
rimebatur , sed conimutaliatur. Bforiuus dicilur pro- 
pter triduum. Ecce quid exprobraverunt iniinici tui : 
non amissionem , non perdilioncm : scd plane com- 
mutationem Christi tui. Mntatus est itle a leiuporali 
vita ad xtcrnam, mutatus ost a JudjMs ad GiMitcs, 
innlatus est etiam a tcrra in coelum. Eant nnttc vani 
iiiimici lui , et adhuc exprobrciit commuUitioncm (Ihri- 
sti tui. Ulinam el ipsi inutcntur ; comniulaiioneni Cln i- 
.Hii non cxprobrabunt. Scd displicet Clirisii niiilniio, 
i]uia ipsi nintari nolunt : nci|uc cniin e^t illis coui- 
iiiulalio, ct non limucrunt Dcuni (Psal. liv, 20). 
Quod exprobraverunt inimici tui, commutationem Chriali 
tui. 

H. [ver$. 53.1 Exprobravcrunt illi commntalioncm : 
lu autcm quid? Benedictio Domini * in ailernum : fiat, 
fiat. Graiias misericordiic ipsius ; gralias graii:e 
ipsius ' Nos enim gratias agimns ; non dainus , nec 

* Rild., sic laqtfiUir nmUi. Abcst, maln^ a mcl.orjbns Mss. 

* U)v. hociaiuuni loco: naiedictus hominus. i:r.: rene- 
dictionem autem nomiiti. Al melioris nol.X' Mss. wnslaiiltT : 
ncuedictio Dotnini. 

* bic ilciiciuc Wss. Aicdd.: Qnid dicam aliudy qnum gra^ 
tias grutiis niUus ? 



AUGUSTINI EPISCOPI liiO 

reddimus , ncc rcfcriinus , nec rcpcadimus : graiias > 
verbis agimus , re tcnemus. Ipse nos gratis salvos fc- 
cit, ipsc impieiaies nostras non * atlendjt; ip.^^e nos 
Don eum qnicrcntcs qiuesivit , invcnit , rcdeniil , libe- 
ravit a doininaiu diaboll ct polcsiate djcnioniorum : 
alligavit nos fide mmidandos , uude soUit illus iuimi- 
cos qui non crcdiint , et ideo mundari non possunt. 
Dicant qui remanscnmt qnotidie quidquid volnnt , in 
dies suigulos miiius minusque rcmaiiebmit : objiciant, 
irrideaiit , exprobrent, noii int('rituin , sed commuta- 
tlonem Chri$ti lui. Non videut quia cum ista dicjut , 
deficiiinl aut ' credendo , aut morlcndo? llloiuin cuiin 
nialedictio temporalis est ; benedictio autein Dommi in 
(Bternum. Et ad confirmandam bcnediclioncin , iie 
quis timcat : fiat^ fiai. Ista subscriptio est caulionis 
Dci. Sccuri ci^o dc proraissionihus ejus, pnctenLi 
crcdamus , prajsentia cognoscamus, fuiura speremiH. 
Non nos avertat inimlcus a via , ut qui colligit nos 
tanquam pullos suos sub alis suis, foveat nos; iie 
al>errcmus ab alis ejus, ne accipiter aereus rapiat im- 
plumes adhuc pullos. Non eniin de se debet sperare 
ehrbtianus : si vult esse firmus , vapore matcrno nu- 
triatur. Illa est eniin gallina colligens pullos suos , 
de qua impropcniCur illi civilaii infideli Jcrusalem : 
c Quoties volui colligcre filios tuos Umquain galliiia 
pulios suos sub alas siias, et noluisti ? Ecce relinnuciiir 
vobisdomusvestradeseriai (Half/i. xxui, Zl et 58). 
Iliuc dictuni est , Posuisli munitiones ejus formidinem. 
Quia ergo illi noiuerunl contegi sub alis gallinx liujus, 
et taie cxemplum dederunt , quo timerc debeainus a 
'volaticis spiritibus iinmundis , quxrentibus quolidie 
quod rapiant ; imremus sub alas gallina^ liujus diviiKu 
Sapienti;£ , quoniam proplcr pullos suos infirmaia cst 
usque ad mortem. Amemus Dominum Deum nostrum, 
amemus Ecclesiam ejus : illum sicut palrcm , istaia 
sicut matrem ; illum sicut dominum , hanc sicui an- 
cillare ejjua ; quia filii ancillx Ipsiiis suinus. Scd ina- 
trimouium hoc magna charitate compaginatur : nomo 
oiTeiidit unum , ct promcretiir alterum. Ncino dicat, 
Ad idola quidcm vado, arreptitios ct sortilogos con- 
sulo : scd lamcn Dci Ecclcsiam iion relinquo ; callio* 
licus snm. Tencns malrcm , oflendtsti piUrein. Alins 
ilcm dicit, Absil a me ; non consnlo sortilegum, nou 
qiWRro arrcptitium ^ non qua?ro divinationes sacrilc- 
gas, non co ad adoranda dxinonia, non servio lapi- 
dihus : scd lamcn in parte Donati snm. Quid libi 
prodcst iion offcnsns Patcr, qui ofFonsam vindicat ma- 
trem ? qnid protlest si Doininum confitcris, Dcum ho- 
noras, ip.suin pncdicas , Filiuin cjus agnoscls , sedcn- 
tem ad Palris dcxtcram confitcris ; ct blaspliemas Ec- 
clesiam cjns? Non te corrigunt cxcmpla humani con- 
jiigii ? Si habcres aliqucm palronum , cui qumidio 
obscqucreris , cujus liinina scrviendo c^ntcrcres , 

* Sic oitlmae notT M.ss. Alii, nec rcpendimtoi gmtias, sed 
tantnm rerlns agimns , eic. At cdilio ijo\.^ nec rependimns 



grntiam : ui tiQitHm verbis agimns ; ei inox loco, re tene- 
mus, liabol cum Kr., rctribnhnus. 

* Farlioula, no//, «leiTal in Fdd , no-c rcperla l:ic cst uisi 
in R<'^io .Ms. 

3 hjM., ai't nori rrcJindo. rarlicuh, ftof?, ahest a likS. ct 
alcssc dobcl. 



i\i\ 



ENARRATIO ir< 



qucni qiiotidic , non dico snlutarcs, scd et ndorarcs , 
eui iinpcndcrcs Gdclia obsequia ; si unum crinieii de 
ejus conjuge diceres , numquid domum ejus intrares ? 
Tencte crgo , charissimi , tenete omnes unanimiter 
Deum patrem , el mairem Ecclcsiam. Natalitia san- 
ctorum cum sohrietaie celcbrntc , ul imitemur eos qui 
prxccsserunt et gaudcant de vobis qui orant pro vo- 
bis ; nt ^ benedictio Domini in (Blernum mane^t super 
vos : /ial, fiuU 

IN PSALMUM LXXXiX 

ENARRATIO. 

i. [rers. 1.] Oratio Moyd hominis Dei, psaimus isie 
prsenotatur : per quem hominem suuni Deus Legem 
dedit populo suo , quem per, eumdem boroincm suum 
de domo servilutis libcrans, quadraginta annos per 
cremum duxit. Fuit ergo Moyses minister Testamcnti 
Veteris ; et propbeia Testamenli Novi. Omnia qiiippe 
illa in figura contingebant in f7/fi, sicutait Aposlolus : 
scripta sunt autem ad correptionem noslram , in quos 
fims sasculorum obvenit (I Cor. x, 1i). Secundum banc 
f rgo dispensalionem qu;t facta cst per Moysen , in- 
fipiciendus est iste psabnus , qui ex ejus oraiione titu- 
lum acccpit. 

2. Domine , inquit , refugium [actus es nobis in ge* 
neratione et gcneratione : sive in orani gencratione , 
sive in duabus gcncrationibus , vetere et nova ; quia, 
sicut di\i , minister ruit ille Testamenii pertiiicntis ad 
geDerat*ioneraveterem,clPropbclaTestamcnliperlinen- 
lisad gencraiionem novam.CujusTesiaincntisponsor, 
sponsusque conjugii quod de illa gcneratione sorlilus 
esi , ait ipsc Jesiis ; Si crederetis Moysi, crederetis et 
mihi ; de nie enini ille bcripsit (Joan. v, 46). Non eiiim 
credendura est ab ipso omnino Moyse isium psaimum 
fuisse conscriptum, qui uUis cjus iitteris indllus non 
est , in quibiis ejus caniica scripta sunt : scd alicujus 
sigDiGcalionis gratia tam mngni meriii servi Dci no- 
mcn adbibilum est , ex quo dirigeretur legcntis vel 
audicDtis intcntio. Factus es crgo nobis , inquit , Do- 
mine^ refugium in generatione et generatione, 

3. [vers. 2.] Quale autem rcfugium factus sit , quo- 

niam scilicct nobis coepit esse quod non eral, id est 

refugiitm , non autem ipse non cral aniequam nobis 

cssel refugium , seculus adjunxil : Priusquam monies 

fierent , el formaretur terra et orbis terra: , et a scecu- 

h » usque in swculum tu es. Tu ergo qiii semper 

os, ct anlcciuam csscmus, ct anlc^uam rauii- 

dus cssel, refugium cx quo ad te conversi sunius 

factus es nobis. Non inibi aulem videiur ulciiraqiie 

intcliigendnm quod ^li , Priusquam montes fierenl, 

et formaretur terra ; vel , sicut alii codices babent , 

quoJ dc uno verbo greco cxpressum est , fingeretur 

terra, Montcs quippe pnrtcs tcrrae suiil altiores : cl 

mique si antequam formarclur lerra Deus csl , a quo 

lerra fonnala est ; quid magnum dc moniibiis vcl 

quibiislibet aliis cjus partibus dicitur, cura sil Dcus 

» corb. Ms., et. 

* Aliquot Mss., et a swculo ci usque^ clc. 



PSALMUM LXXXIX. ^ua 

non solum nnlc lcrram, sed el anlc cocluni ct lcrnm, 
ct anlc omnein corporalcm spirilualomque crealur?.m ? 
Sed iiimirum unlversa crcatura rationalis hac diffe- 
reiilia fortassc dislincla est, ut montium nomine si- , 
gRificentiir celsitudines Angelorum , ct lcrrae nominc 
humilitas bominum. Et ideo quarovis omnia qUae cre«- 
la sunt, non incongrue vcl facta vel formata dicao- 
tiir ; tamen si verborum istorum est ulla proprietas, 
facti suHl Angeli , qui cum in ejus coelcsiibus enume- 
rarcnlur operibus, iia enumeratio ipsa Gonclusa esl, 
Ipse dixit, et facta sunt ; ipse mandavit , el creata suul 
{Psal. cxLvui , 5) : unde auicm bomo secundum cor- 
pus fieret , icrra formau est. Nam Iioc verbo Scri- 
ptura utitiir, ubi lcgimus, vel, Finxit Deus; vel, For- 
mavil Deus hominem, de limo terras (Cen. ii, 7). Ergo 
priusquam fierent ea qua in creatura lua summa ai- 
que magna sunt ; qiiid enim majus raiionali cu-Ie>li 
creaiura? et priusquam fingeretur terra , ut esset qni 
tc agnosceret et laudarei in terra : et hoc parum est, 
quia ista coeperupt» sive in lempore, sive cum teni- 
porc; sed a sceculo et usque in sceculum tu es. Quod 
convenientius diceretur, Ab aelenio in ajtcrnum : noti 
enim a saeculo Deus, qui est ante saecula ; aut nsquf 
in swculum, cujus est finis, cum sit ille sine fine. Sed 
ex ambiguo verbo graRco fit plerumque in Scripiurls 
ut velsaeculum pro aeterno. vel aeternum pro sxculo 
ponat latinus interpres. Optime autem non ait , A 
sreculo tu fuisli, et usque in sa^culum tu eris : sed 
prsesentis significationis verbum posuit, insinuans 
Dei substanliam omni modo incomrautabilem , uhi 
non est, Fuit, el Erit; sed Umtum, Est. Unde dictum 
est ; Ego sum qui sum; el, Qui est, misit me ad vos 
(Exod. m, 14) ; et, Mutabis ea, et mutabuntur ; tu oii- 
tem idem ipse es, et anni tui non deficienl (PsaL ci, 27, 
ct iS;. Lcce qnai xicrnitas lacta csl nobis relugium, 
ut iii QQ mansuri, ad eam de hac tcmporis niuiabili- 
tate fugiamus. 

4. [vers. 3.] Sed quoniam cum hic sumus, in ma- 
giiiSel multis lentalionibus vivimus, quibus ne aver- 
tamur ab isto refugio metueiidum est ; intucamur 
quid conscquenter oratio poscat hominis Dei. A> 
avertas hominem in humiliiatem : id 6st, iie a tuis xter- 
nis atque sublimibus homo aversus, temporalia con- 
cupiscat, sapiatqiie tcrrcna. £t hoea Deo pelit quod 
Deus rpse praecepit ; simili omnino sententia qua in 
oratione dicimus, Ne nos inferas in tentationem (Matth. 
VI» 13). Denique et hlc adjungit : Et dixisti^ Conver^ 
tiniiui, filii hominum. Tanquam dicerel, IIoc a te peto 
qtiod ipsc jusoisti : dans ejus grali:B gloriam, ut qui 
glorialiir, in Domino glorietur (I Cor. i, 51); sinc 
ciijus adjutorio, pcr arbitrium volunlalis tenlationes 
hujiis vilae superare non possumus. Ne avertas, in- 
quit , hominem in humilitaiem : et tamen tu dixhli, 
Convertimini, filii hominum. Sed da quod jussisli, prc- 
ccm petentis exaudiendo, et adjiivaiido volentis li- 
dem. 

5. [vers. i.] Quoniam mille anni ante oculos tuos, 
tanquam dies hesterna, quce prateriit. Ideo debcmus ad 
rcfugium tnum , ubi sinc ulla mutabilitaic tu es, a[>. 



1145 



t/fi*pralcre\inlibiis labcnlibusijnc converli; quoniam 

i|iinnlumfil)et buic viuc loiigum lempws oplelur, mUle 

anm ante oculos tuoif lanquam die$^ hesternus e$t, qui 

prateriU; non sallem lanquam dies crastiniis, qni 

[ veiilurus esl : ila omnia quae lemporis fine claudun- 

'■ iiir, pro iransaclis habenda siinl. Unde cl ea sibi 

^ Aposloli poslposuit inlenlio,qu£ retro sunt ol)livi- 

(ccntis, nbi temporalia cuncta oporlel intelllgi ; ct in 

ca qu;u anle suntcxtenli {Philipp. iii, i3), qiircappc- 

lilio est ailernorum. Ne pularent autcm aliiiui mille 

ajnnos sic compiiiari apud Deum pro uno dic, qiiasi 

tam tongos dies Deus habcat, cum hoc ad contcmncn • 

dam lemporis longliudinem dictum sit : idco aildi- 

dit, Et sicut vigilia in nocte ; ctim vigilix ^ spatium 

non habeal amplius quam tres horas. Ettamcn ausi sunt 

homines praesnnierc scicntiam lemporum ; qnod scire 

ciipientibiis discipiilis roniinns ail, Non est vnlrnm 

$cire tcmpora, qm Pater posuit in sua potesta(e(Act, i, 

7):ctdcflnicrunl hoc sTcuIum scx annornm niilli- 

bu6, tanquam scx diebns possc flniri. Nec aticndc- 

Ttint quod dicliim est, tauquam dics unus^ qui pra^ter- 

iit : lion enim , qnando dicium cst, soli mille anni 

prxterierant. Ei * eos maxime dobuil admonerc, ne 

temporum ludorentnr » incerto, quod csl, siciit vigilia 

M nocte : nequc enim , sicut de sex dicbus alitiuid 

vcrisimile vidciitur opinati, propler sex dics primos 

quibus Dciis pcrfccit opera sna; sic cliam sox vi?;i- 

lias; id est horas dcccm ct octo, possunt iili opi- 

nationi coaplarc. 

6. [vers. 5, 6.} Deinde iste homo Dci, vel potius 
prophelicus spirilus, veliil Dei legem in secrcta rjiis 
sapienlia conscriptani, iibi vitx morlaliom peccalrici 
consiiluil procurrcndi modum ac mortalilalis apnn 
mnam, videtur quodam modo rccitare , cum dicit , 
QHte pro nihilo habentur^ anni erunt eorum. Mane sic- 
iff herba transeat , mane floreat , et prcetereat ; vespere 
deeidat, durescat, et arescat, Felicitas ergo hccredum 
Vetcris Tcslamcnli, quam pro magno bono expelive- 
rnni a Domino Deo suo, hanc legem accipere meruit in 
occulia ejus providcntia, quam vidctur rccitare Moy- 
iics : Qua pro nihilo habentur^ anni erunt corum. Pro 
nihiio enim habentur, qux antequam vcnianl, adhuc 
non sunt ; cum^ venerint, jam non ernnt : non enim 
iit adsint veniunt, sed ut non sint. Mane, id est prius, 
iicutherba transeat^ mane floreat, et prcetereat; vespere^ 
id est, postea, decidal, durescat , et arescnt. Decidat^ 
iitiquein niorte; durescat/m cadavere ; arescatin pul- 
vere. Qiiae, nisi caro, nbi est concupiscenlia datnnaia 
carnalium?Oinnis enim caro fenum,^et clariias homi- 
nis ut flos feni : feniim aniit, flos decidit ; vcrbum 
autem Domini manet in xternum (Isai, xl, 6, 8). 

7. [vers. 1] Hanc autem poRnain de pecca'o vcnissc 
non tacens, conliiiuo subjccit : Quoniam defeeimvx in 
ira tua, et in iniignatione tua conturbati iumus. Defe^ 
cimus^ in infirmitate ; conlurbati sumus, moriis timorc. 
Innnni enim facti suiniis, ct innrniitatcm finire tre- 
piJamiis. Altvr /c, inqnil, cingct^ et fcret quo tu non vis 



S. AUCUSTINl EPISCOPl 1U4 

{Joan, XXI, 18); quamvis marlyrio non punicndum, 
sed coronandnm * : el ipsius Doniini aniina n(*s i!i sc 
transflgurans, tristis crat usque ad mortom {Maith. 
XXVI, 38) ; quoniam ct Domini exilus nonnisi morlis 
(Psal, Lxvn, 21). 

8. [vers. 8. | Posuisti iniqmtates nosiras in conspectu ' 
ttto : id est, non ab eis dlssimulasti. Sa:culum nostrum 
in ilhnninationevultustui : subnuditur, posuisti, in illu- 
minatione aiitcm vultus tui dixit, quod superius , in 
conspectu tuo , ct saculum nostrum , quod supcrius, 
iniquitates nostras. 

9. [vcrs. 9, iO.] Quoniam omnes dies nostri dvfece- 
runty et in ira tua defecimus, Satis in his vcrbis osi(>n- 
ditur pcenalis esse ista mortalitas. Defccisse dics di- 
cit, sive quotl in eis deficiant homines amando qii.c 
transeunt, sivc quod ad pnicitatcm redacli sint ; qnod 
vidclur inconscqticnlilmi aperirc, cnm dicil : c Anni 
noslri sicut aronca mcdiiabanlnr *. Dies annortiin 
nostrorum in ipsis sepluaginta anni : si autcm iii po- 
tentalibus octoginta anni. ct ampliiis eorum labor 

»et dolor. I H.TC quidem verba vidcntur expriiiKTe 
brevitatem miscriamque viiai hujus; quia long^rvi 
appeliaiilur hoc lemporecti tm qui septuaginta atmos 
vixerunt. U^qtic ad octoginia autem vidcntur aliquns 
vircs habere : liis vcro amplius si vixcrint, miillpli- 
catis laborc doloribiis vivniit. Sed mulli et iiilra ' 
septuaginta annos gerunt infirmissimam et a^nimno- 
sitsimam senectuiem, et sa*pe ultra octoginta annos 
senes mirabiliter vigcre probaii sunt. Melius est cigo 
in his numcris spiritualc aliquid perscrutari. Nciiuo 
cnim super filios Adam, per quem uniun homiucm 
pcccatum inlravit in muiidum, et per p^xcaium mors, 
vi iia in omncs homincs mors perlransiil (Uom. v, 
12), major ira est Dei, qnia mnllo brevius viviint 
qtiam vixerunt antiqui ; cnm et vitae ipsorum irrisa sit 
longittido, ubi inille anni coinparati sunt diei he- 
sterno ai lue pr.i-icrito, rthoris Iribns : etutiqne lunc ' 
miillum vivebanl , quando iram Dei provocaverimt 
usiiue ad diluvium qno pericrunt. 

10. Scpluaginia porro anni ct octoginia, fiunt cen- 
tuin qninquaglnla ; qnem sacratum esse numcnim sa- 
tis insinuit libcr iste Psalmorum. Hanc cnim Iiabcnt 
in significalione ralionem centum quinquagiiiia, qiiam 
quindccim : qui numerus fil septem et octo conjun- 
ctis ; quornm primns insinnat propter sabbati obsijr- 
vationcm Tcsiameiilnm Velus, secundus Tcstninon- 
tum Noviiin proplcr Domini rcsurrectionein. Ilinc 
siinl in ifinplo {luindecim gradus ; hinc stint iii Ps.l- 
niis quindccim canlica gradiinm ; hinc qnindccim cn- 
bilis siimmos nionles aqtia dilnvii snpcravii (Gen. vii, 
20) ; ct si qnibiis aliis locis sacralus commcndaliir 
hic nuni(Ttis Ergo, Anni nostri, inqnit , sicul anmea 
mcditabantur. \n rebus corrtiptibilibns laboranius, 



* Plcrique Mss., viqilia. 

9 Kr. venei. i.ov.: it qnoil eos, 

• fr* veo^t., cldudercnfur. Ai. 



M. 



* Sic aliqiiot Mss. Alii, nuirlffri non ptmiendo, scd coro- 
nando. Al l-uJd., martyrio non ptimcndo, scd coromvuto. 

> FxJd., meditahum^tr. Legt*ndum riini nonnuUis Mss., 
meditnbuntur^ Jn.xla LXX, enfcleton : narn id poslea explical 
verhis non luiuri ic^nq-oris, sed i.ralerili imperfecti, tub(h 
riwnmnx, te.rehf mns. 

3 r\c^. M» imiCf lortc lcg., iufra* 



1145 ENARRATIOIN 

comipiibilia opera texcbamus : qux no». secundum 
Isaiam prophetam, minime conlegebant (Isai. lix, 6); 
Dies tttinorum nostrorum in ipsis septuagima anni : si 
QUiem in potentatibus octoginta anitt.Aliud esltrt ipsis, 
iliud in poteniatibus, In ipsis , hoc cst in annis vel 
diebus ipsis qiiod datur intelligi in temporalibns re- 
Imis : ideo septuaginta ; quia lemporalia promilli vi- 
denCur in Yetere Testamento. Si autem fHonin ipsis 
aniiis, sed tii potentatibus, idest, non in rcbus lem- 
poralibus, sed in a^ternis, octoginta anni ; quod No- 
▼nm Tesiamentum in spe est renovaiionis cl rcsur- 
reelionis in xternum : et amplius eoruni labor et dolor; 
id tet, quisquis hanc fidem transgrcditur, el amplius 
iliquid quxrit, labores invenit et dolores. Potest et 
ftic intelligi : Quia licetin Novo Teslamento consti- 
tuti simus, quod octogcnarius significat numerus, 
ftmplius babet haec vita nostra laboremctdolorem, 
dum in nobismetipsis ingemiscimus, adopiionom ex- 
spcctantes redemptionem corporis nosiri : spe enim 
salvi lacti sumos; et quod nondum videinus, per pa- 
tienliam exspecumus (Rom, viii, 23 25). Et hoc ad 
misericordiam Dei perlincl : unde seqiiilur, et dicit , 
Qmonimtt iupervenit super nos mansuetudo, et corripie- 
fimr. Qoem enim diligit Dominus , corripit ; flagellat 
aotem omnem filium, quem recipil(^e6r. xii, 6) : et 
dal etiam magnis quibusdam stimuluin carnis, a quo 
eolaphizentur, ne exlollantur in magnitudine reveia- 
tionnm suamm, ut virtus in iiinrmitalc perficiatur 
(11 Cor» XII, 7, 9). Quidain sane codices non habent, 
torripiemur ; sed erti£ft>mMr, quod ad eamdem man- 
suetudinem revocatur. Non enim polest erudiri 
quisquam sine labore et dolore ; quia virlus in infir- 
mitaie perficitur. 

II. [vert. il, i2]. Quis novit potestatem irw tuos, et 
frmiimore tnoiram luam dtnuttttfrare ^Yaldc paucorum 
lK>minum est, inquit, nosse irx lux potestalem ; quia 
plerisque ita mngis , cum parcis , irasceris , ut non ad 
iram , sed potius ad mansuetudinem tuam periinere 
iiitelligatur labor et dolor, quo corripis erudisque quos 
diligiSy ne poenis excrucientur a^ternis : sicut enim le- 
gitur in alio psalmo , Irritavii Dominum peccalor ; pro 
mngnitudineiriB suce non exquiret {F^saL x» ^l). Quis er- 
go novit^ id est, quotusquisqiie reperilur qui noverit 
polettatem trte tum , el prm timore tuo iram tuam dinu- 
meraref Etiam hic subaudllur, quis novit. Quam diffi- 
cile invenitur qui noverit ita prx timore tiio dinume- 
rare iram tuam, ut etiam hoc addat, et ad eam intel« 
ligat pertinere, quod nonnuliis, quibus plus iMsceris, 
parcere videaris, ut prosperetur peccaior in via sua , 
et majora recipiat in novjssimo ? Potcslas qiiippe bu- 
mnn.-e irae ciim corpus occiderit, amplius noii hnbet 
quid faciat;Deusvero habet potestatem elhic piinire, 
e( postcorporis mortem miltere in gehennam ( J/a////. 
x,28). Et a pancis eruditis major ejus ira intclligitur 
vana et seductoria felicitas impiorum. llanc ilio * oii 
noverat, cujus pene commoti sunt pedes, quia zelavit 
iii peccatbribus , pacem peccatoruni iiitiiens : se^i di- 
dicit eam, eum intraret in sanctuarium Dei, et intel- 
ligeret iu noyissima (Psat. lxxii, 2, 3, 17);quo pauci 



PSALMUM LXXXIX. ilifi 

intrant, nt discaiit prsp timorc Dei dinumerare inun 
ejiis, ct prosperiiatem honiinuni nialorum numeroap* 
plicare poeiiaruin. 

43. Dexteram tuam sic notam fac, lloc enim magis 
hnbcnt codioes gncci ; non sicut qnidam ialini , Dex- 
teram tuam notam fac mihi, Quid est ergo , Dexteram 
tuam sic uotam fac ; iiisi Christiiin tuuni , de quo di- 
cluin cst , Et bracliium Domini cui revclatmn est (Isai. 
Liii , 1) , sic iioluin fac , ut in eo discanl fideles tui ca 
magis a te posccre et spcrare prxmia fidci qu;e non 
appiircnt iii Vclcre Tcdtamento, sed revelantur iuNo- 
vo ; iie arbilrcntur pro magno habendam et cupien> 
dam veladamandam csse terrenorum ac teinporaliuni 
bonorum fclicitatein, et cominoveantur pedes eorum, 
cum eam vidcreiit ct in eis qui te non colunt; ei gres- 
sus eorum elTundaiitur in lapsum , dum nesciuiit di- 
numcrnre irain tunm? Deniqiie secundom banc ora- 
tionein Iioniinis siii , sic nolum fecit Christiim suiun , 
iit suis pnssionibus dcmonstmrel, non ca munera qu.-e 
Tidentur sonare in Velcre Testamento, ubi sunt um- 
bne fulurorum , sed a^tcrna esse conctipisccnda. Po- 
lest in isto seubu cliam Dei dextera inttliigi , in qua 
jiislos suos ab impiis segrcgabit : quia et ipsa bcne 
sic innolescit , cuin flagcllat omnem filium quein re- 
cipit, ncc in peccatis suis prosperari sinit plus ira- 
scendo, sed in mansuetudine, sinistra ' flngollat, ut 
emeiidalum ad dcxleram ponat ( Afair/i. xxv , 5:^, 
53 ). Et illud ipiod plcrique codiccs habcnt , Dex» 
teram tuam notam fac mihi , ad ulrumque rcfeni 
potest , sive ad Christum , sive ad aetcrnam felici- 
tatem : nam Dcus ita non habet corporalis forin;c 
dexteram , sicul nec iram commottonibus turbu- 
lcntam. 

i3. Quod vero adjungit, Et compedilos corde in m- 
pienda : aiii codices non habent, compeditos^ sed, eru^ 
ditos. Ycrbum eiiiin grxcum ita in uiraque significa- 
lione simililer sonat, ut una syllaba paululum diflerat. 
Sed cum illi crudianiur in sapientia , qui injiciunt , 
sicut scriptum est, pedem in compedes ejus (Eccli. vi, 
25) (non utique pedem corporis , sed pedem cordis) , 
ct rjusvelut aureis vinculis illigati a via Dei iion exor- 
bitaiit , nec fiunt ab illo fugilivi ; quodlibet horum ie- 
g:itur, salva est sententia veritaiis. Et ipsos enim com- 
peditos , vel erudilos corde in sapienlia sic iiotos Deus 
fecit in Novo Tesiamento , ut pro fide quam Judxo- 
ruin et Gentilium detestabatur impietas, omnia con- 
temnerent; et eis se privari paterentur, quae magna 
putant promissa in Vetcre Testamenio qui cariialiier 
judicant. 

ii. \vers. 13.] Et qiioniam cum sicnoti fierent, iit 
illa contemnerent, et desiderandis seternis per suas 
passiones testimonium perhiberent (unde el testes di- 
cli sunt; sic enim grxce martyres appellsjitur), inuliu 
et mullum inalaet acerba temporali&periulerunl;hoc 
attendit iste homo Dei , et spiritus propbeticus pcr 
Moysi vocabulum figuratus , et ail : Convertere , Do^ 
mine; quousque? et deprecabilis esto super urvos tuos» 

A Edd., ^mtram. ^liquot Mss., sinistnm : et qoidaiB» 
miuru. 



<U7 



S. 



Vox csl cornm , vel pro cis , qui mulia , pcrsequeuie 
islo saecnlo, ninla lolcranies, inriolescnnl compedili 
corde in s:ipieniin,ut nec lanlis malis coacli refugianl 
a Domino a^l hiijus sxcuii buna. Sccundum aulem il- 
tud quod alibi scriplum csl, Qitousque averlis faciem 
iuam a me (Psal. xii, 1)? Eliam lioc diclum est, Con- 
vertere , Domine ; quonsque ? Lt ul scianl qui mtiltum 
carnaliter *- Dco tribuunt humani corporis formam , 
aversioncm vultus ejus ct conversionem non (icri mo- 
lii sitnili motibus corporis nostri ; in boc eodem psal- 
nio rccolaut superiora : Posuisli iniquilates nosiras in 
couspectu tuo, sirculum nostrum in iUuminatione vuUns 
liii. Quomodo ergo hic dicit, Convertere^ ut sit propi- 
lius, qunsi faciem averlisset iratus; cum ibi sic insi- 
iiuet iialoin , ul non avcrtcril faciein ab ini([uitalibus 
et sa>culo eorum qnibiis irasceretur, sed ea poiius in 
conspeclu suo et in illuminalione vultus sui posiierit? 
Quod autein dicitur, quousque, vcrbuin est orantis ju- 
sliliie, non indignaiilis impaiieniioe.Sanequod hicpo- 
sitnni esl, dcprecatUis esto; alii verbum e verlK), depre- 
care, intcrpretati sunt. Sed qui ail, dcprccabilii esto, vi- 
tavit aiiibiguiim ; quia deprecari comniune vei bum est : 
n.iro et ille deprecatur qui deprecationem fundit, et illc 
cui funditur ; dicimus eniin , Deprccor te , et , dcpre- 
cor a tr. 

i5. [vers. 14, 15.] Dcinde illa bona qux futura sunt, 
spe anlicipans, et vclut jam facia depuians : Repleti 
sumus, inquit, mnne misericordia tua. Ergo in his velut 
nocitiniis laboribus ct doloribus prophctia nobis ac- 
cciisa est, sicut luccrna in obsciiro loco, donec dies 
lucescal, et Incifer orialur in cordibus noslris(ll Petr. 
I, 19). B(^ati vnim mundi corde, quia ipsi Deuin vi' 
dcbiint. Tunc replebnnlur eo bono justi , qnod nunc 
esuriuntet ^itiunt {Matth, v, 8, 6), cum per fidem 
aiiibulnntcs pcrcgrinnntur a Domino' ( II Cor, v, 6 ). 
Uiide ct illud dicilur, Rcplebis me lcetilia cum vuUu tuo 
{Psal, XV, il). Mano aslabunt et contemplahuniur 
{Psal, V , 5) ; et, sicut alii dixcrunt inlcrpreies . Sa- 
iiaii sumus mane miscricordia tua , tunc saliabiintur : 
sicut enim alibi ait, Saliabor^ dum manifcstabitur glo- 
ria tua { Psal. xvi, 15 ). Unde dicitur, Osteude nobis 
Patrem, etsufffcit nobis; atque ipse Doiniiius :\it, Osten- 
dam metpsum iUi (Joan, xiv, 8, 21) : qiiod donec (iat, 
nihil boni nobis sufTicit ; nec suflicerc dobct , ne de- 
siderium nostrum m via remaiieat, quod donec per- 
vejiiat extendeiidum est. Repleti sumus mane miseri^ 
cordia tua;et exsuUavimus^ et jucundati sumus * in om- 
nibus diebus nostris, Dies ille, dics cst sine fine. Simul 
snnt illi opines dies ; idco satiant. Non cnim succe- 
denlibus cedunt, ubi non est aliquid quod non ve- 
niendo nondum si| , et veniendo jain non sit. Omnes 
simiil sunt, quia unus est qui stat et non Iransit : ipsa 
est a;ternitas. Hi sunt dies de quibus dicitur : Quis est 
homo qui vuU vitam , et diligh videre dics bonos (Psal, 
xxxni, 13)? Ili dies et alio locoanni appellantur, ubi 
Deo dicilur : Tu autem idem ipse es, el anni tui non de- 
ficknt, Non enim anni sunt qui pro nihilo habentnr , 



^ ntc in Edd. additur, sapientcs; quod a Mss. aba\t. 
« 1'lurcs uss., delcctati sumtu. 



AUCUSTINI CPISCOPI lt;8 

aut dies sunt qui sicut umbra declinavcriint (Pinl. ci. 
28, 12) : sed dies sunt qui sunt, quoruin nunieruni 
noliim sibi fieri precabalur qiii dicebat , Notum fac 
fiii/ii, Domine, pnem meum (quo perveniendo maiieaiii, 
et nihil ulterius jam rcquiram), et nutnerum diemm 
meorum qui est ; ulique qni est , non qui noii cst. Qiiia 
dies isli , de quibus el il!ic conscquenter dicit, Ecce 
veteres posuisti dies meos ( Psal. xxxviii ,5,6), non 
snnt , qnia non stanl , non mancnt , celerrima muta- 
bilitate Iranscurrunt ; nec nna hora in eis inveniturin 
qna ita simus, ut non alia pars cjus transierit, alia 
ventHra sit, nuDa stet iit sit. Illi autem anni et dirs 
non deficiunt, in qnibus iiec nos dcGciemus, sed sine 
dereclu reficiemur. Exaestuet anima nostra illorum dic- 
rum dcsiderio, siiial ardcnter atque vehemenlcr; ut 
illtc repleaniur, ibi satiemur, ibi dicamus quod liic prx- 
dicimiis: Satiati sumusmanemisericordia tua;et exsul- 
tavimus^ etjucundati sumns in omnibus diebus nostris. Lae- 
tnti sumus prodiebusquibusnos humiliasli^annisquilms 
vidimus mala, 

16. \vers, 16.] Nunc aulem in diebus adhuc mali- 
gnis dicamus quod sequilur : Et respicein ssrvos tuos, 
et in opera tua. Ipsi enimservi tui opera tua sunt, non 
solum ut homines sint, sed etiam ut sint seni lui, id 
est obedientes jussis tuis. Ipsiiis eniin sumus ftgnien- 
lum, non solum in Adain, sed eliam creati in Cliristo 
Jesu ; in operibus bonis , qiiaj prncparavit Dcus ut in 
illis ainbiilemus (Ephes. ii, 10). Deus est enim qui opc- 
raiur in nobis et vellc ct operari , pro bona voIunt:Ue 
(Philipp. II, 13). Et dirige fUios eorum : ut sinl recll 
corde, quibusbonus est Deus. Bonusenim Deus Israel, 
sed reclis corde. Non sicut ille cui commoti sunt pedes, 
qiiia pacem peccatorum intucnti displicerc coipcral 
Deus , quasi ista nesciens , quasi isia non curans , el 
Jib hiimani generis gubernatione * dissiinulans (Psal, 
LXXII, 1-U). 

17. [vers. 17.] Etsit splendor Domini Dei nostri «»- 
per nos. Unde dicitur , Signatum est super nos lumen 
tuUustui^ Domine (Psal. iv, 7). Et opera manuum no- 
strarum dirige super nos : ut non ca pro rcrum terrcn.i- 
rum mercede faciamus ; tunc enim non directa , scd 
ciirva sunt. Ifuc usque psalmum istiim mulii codicos 
habent ; sed in nonni.iIlis legitnr alius ultimus versus, 
Et opus manuum nostramm dirigc, Cui versui dirgon- 
tes et docti pra^nolant stellam, qiios aslcriscos vo- 
cant, quibus signiOoanl ea qoaj in hcbraio vel al«is 
interprelibus grajcis rcperiunlur, in Seplunginta vcro 
interpretatione non sunt. Qiiem vcrsum si velimiis 
exponere, id milii videlurhaberesententia;, quod oin- 
nia bona opera nOsira, unum opus est charitaiis : 
pleniludo eniin Legis charitas (Rom, xiii , 10). N:ini 
supcriorc versu cuin dixisset, El opera manuum no- 
strarum dirige super nos ; isto ultimo iion opcra, sed 
opns dixit manuum nostrarum dirige : tanquaui ulliino 
versu volens ostendere ipsa opera unum opns esse, id 
est, aduniim opiisdirigi. Tuncenini recta sunt opcra, 
cuin ad hunc unum fiiiem diriguntur : finis enim pnr- 
ccpti est charilas dc cordc puro, cl conscicntia boo.i, 

* Vimque VISS.J et ab httmanageneraHonedissiniuLm*. 



n4a ENAURATIO 

cl fide noiJ (icta ( 1 Tim. i , T) ). GiMis crgo nniim esl , 
in qao sunl oninia , fides qua; per dileclioncm opera- 
lur ( Calat. v/6 ) : unde cliam Dorainus iii Evangelio 
dicil, Hoc est opus Deu ut credalis in eum qucm ille 
misft (Joan. vi, 29 ). Cum ergo in isto psalmo, el vita 
velus el viia nova, el vila morlalis ei viu viialis, el 
^nni qui pro nihilo habentur et dies habcmes plcnitu- 
diiiem mlsericordix veraique liviilicT, id csl, el poena 
primihominiset regnum secundi, salis aperleqne dis- 
tincta siiit ; ad hoc exislimo liominis Dei Moysi no- 
men titulo ejns inscfiptum, ut eis qui pie recteque 
scrutantur Scripturas, eo modo inlimaretur etiam le- 
gem Dei, qu» per Moysen nunistrala csf, ubi pro bo- 
nift operibns sola vel pene sola prcmia lerrenorum 
bonorum Deus polliccri vidctur , sine dubio habcre 
sub velamenlo lale aliquid, qnale islc psalmus ostcii- 
dit. Scd cum quisque iransieritad Gbrislum , aufere' 
inr velamen^ II Cor, nj, 16), et revelabunlur oculi 
ejus, nt considerel mirabilia delegc Dei ; donanle illo 
cui dicimus, Revela oculos meos, et considerabo mirabi' 
Ua de lege tua ( Psal. cxviii, 18). 

IN PSALMDM XC 
ENARRATIO. 

SERHO 1. 

i. Psalmns iste cst de quo Dominum nostrum Je- 
sum Christum diabolus lenlare ausus esl. Andiamus 
ergo , nt possimus instmcll resislerc lenlalori, non 
praesuroentes in nobi», sed inipso qui prior tentaius 
est, ne nos in lentalione vincercmur. llli enim tenta- 
lio nnn erat iiecessaria : tenlalio Christi , iiostra do- 
clriiia est. Sl autem atlcndamus quid rcspondcril dia- 
bolo, ut hoc et nos respondeainus , quando similiter 
tenial; intramus pcr januam« sicul audislis lectioncm 
Evangelii. Quid est enim intrar^ per januam ? Inirarc 
per Christum. Ipse enim dixit, Ego sumjanua (Joan. 
X, 7 ). Quid est aulem intrare per Clmstiim ? Imitari 
vias Christi. In quo imitatnri suinus vias Christi ? iinin- 
quid in ea magnificenlia qiia Deus erat in carne ? aiit 
ad hoc nos exhortalur, aut hoc a nobis exigil, ut ta- 
lia miracula, qualia focit ipsc, faciamiis? Aut vero 
Dominus noster Jesiis Chrislus non et inodo el sem- 
per cum Patre totum mnndiim gubcrnat ? El numqnid 
vet ad hoc vocal homincm fucions eum iinilalorcin 
snum, utciira illo gubcrnct cocium cl lerram, el oin- 
nia quoe in eis suiit; aut ul sit et ipse crealor, per 
qiiem fiantomnia^ sicut pcrChrislum faclu sunt oni- 
nia?Neque ad ista opcra te inviiat Dcus salvator 
Dominus iiosler Jesus Christus, qu:c fccit abinitio, de 
qnibas scriptam est, Onmia per ipsum facla sunt ( Id, 
I, 5) , neque ad iila quac fecit in lerra. Non hoc tibi 
dlcil, Non eris discipulus nieus, nisi ambiiiaveris sii- 
per mare (Matlh. xiv, 25 ) , aut nisi snsciiaveris 
RioE tuum qualriduanum ( Joan. xi, 58-44 ) , aut nisi 
ocnios caecl nali aperucris*(irf. ix, 17). Ncc hoc. 
Qiiid cst ergo intrarc per jnnuam ? Discite a me quia 
tuitis sum et humilis corde ( Matlh. \i , 29 ). Quod fa- 
ctus Cfsi proptcr te, hoc iu co dcbcs atlendere, ul 



IN PSALMUM XC. h-q 

iinileris. Miracula cnim et nondum natus de Maria 
fccit : quis cnim unqiiam fecil, nisi ipse de quo di- 
ctum esi, Qui facit mirabilia magna solus ( PsaL lxxi, 
18)? In ipsius enim virtute, el antea qul feceruni, 
poluerunt aliqiiid fiicere : in virluie Clirisli Elias 
raortuum siiscitavit (III Reg. xvii, 22). Nisi forte 
major esl Peirus quam Chri^tus , quia Clirislus voce 
suscilavit ffgrolantem (Joan. v, 5-9), Petrus autom 
cuin transirel, uinbra ipsius tangendi profere- 
banlur ajgroti (Ac«. v,15). Polcntior crgo Pcirns 
quam Christus? Quis hoc dementissimus dixcrii? 
Quare ergo tanta potenlia in Petro? Quia Christus iu 
Petro. Ideo dixit, Omnes qui venerunt^ fures sunt et la- 
trones (Joan, x, 8) : id cst, qui vcncrunt sua spoiito, 
a me non sunt missi, qui venernnt sinc me , in qui- 
bus ego non fui, quos cgo non inlroduxi. Quotquot 
ergo miracuia facta sunt, sive a pncccdentibus, sivo 
a consequentibus, idem ipse Dominus fecil , qui fccit 
et pra^sentia sua. Nec ad ipsa ergo miracula horlatnr, 
qux ipse fecit el antequam essct homo : sed quo te 
hortatur? Ut imileris quod non posset, nisi facliis 
homo. Tolerarc enim passioncs numquid posset, nisi 
homo? Mori ct criicifigi et liumiliari iion posset, nisi 
homo. Sic ^ ergo et tu niolestias hujus saiculi cum pate- 
ris, quas facil diabplus, sive aperte per homines, sivu 
occulle sicul Job,sis forlis, sis tolerans*; habilans • in 
adjulorio AUissimi, sicut dicit iste psalmus : quia si 
recedas ab adjuiorio Allissimi, te ipsum non valcns 
adjuvare, cades. 

2. Multi eniin fortes sunt , quando ab hominibus 
patiuntnr persccutionend, et vidcnt eos apcrtc sx'vire 
in se ; el putanl quia lunc imitanlur passiones Chri- 
sti, si apcrte eos homines pcrsequantur : si aulein 
occulta diaboli persecutione fcriantur, pulant se non 
coronari a Christo. Noli limerc quando imitaris Ciiri- 
siuin. Nam ct qiiando tcnlavil dialxdus Dominum, 
nulius bonio fuit in cremo, occullo illum tentavit ; scd 
supcratus cst, etaperte sapvicns siiperatus est ( Matth, 
IV, 1 11 ). Sic ct tu fac *, si vis intrare per januain, 
quandoocculle tentat inimicus, quaudo poslulai ho- 
minem ut aliquid ei noceal per corporales molestias, 
per fcbres, per a;gritudincs, pcr aliquos laborcs cor- 
poris, sicut laboravit Job. Diabolum non videbal, sed 
poteslatcm Dei intelligebat. Noverat quia diabnlus 
iu enm nihil posset, nisi abiilocnjus summa poleslas 
est, permitlcrclur : loiam gloriam Dco dabat^ polcii- 
liam diabolo non dabal. Nam ct quando abstulil dia- 
bolus omnia, hocdixit : Dominus dedit, Dominus abs- 
tulit, Non dixit, Doniinus dcdit, diabolus abstulit : 
quia nihil absluIissetdial>oIii$, nisi permisisset Domi« 
nus. Ideoautem pcrmisil Dominus, ut homo probare- 
tur, diabolus viiiccreiur. Ei quandoeum plaga pcrcus- 
sil, ille permisit. Quia cum a capile usque ad pedes in 
pulredine ' vcrmium flueret, nec luiic iribuit diaboio 
aliquam potcstalem Job : scd cum er suggessisset uxor 

1 Sic nonnuUi editi. in B., si. M. 

s Duo nlss., sicut Job fortisstme toleras. 

> Ui B., habiiabis. Er. ven. el Lov. sccull sumus.' M. 

^ lu B. ouiiitiiur vcrbum, /jc, quod ex £r. Ven. et Lov. 
restiluiuius. M. 

* McUoris notx Mss., puiredtncnt 



ir,l S. AUGUSTINl 

cjiis , q«nin solam reliqucral diabolus , non consola- 
tricein inariti, scd adjulricem sui, el dixissel ci» Dic 
aliquod verbum in Deum, et morere ; dixit ci , Locula 
e$ ianquam una dt insipientibus mulieribus : $i bona 
suscepimus de manu Domini^ mala non sustinebimut 
(Jo* II, 9-40)? 

5. [vers, 1 , 2. | Crgo qui sic imiiatur Chrigtum , ut 
toleret omncs molcslias Iiujus sxculi, spes ejus in 
Deo sil, iil nec illecebra capiaUir, ncc limore franga- 
tur, ipsc esl qui hnbital in adjutorio Aliissimi, et in pro^ 
teclione Dei cceli commorabitur : sicut audistis psal- 
mum, ei canlastis ; nam iiide incipii Psnlmus. Quibus 
auieiR verbis leniavii Dominum diabolus, cum ad ipsa 
vcncrJDius, ajgnoscelis : nola suiil cnim. Dicet Do- 
mino, Susceptor nieus es tu , et refugium meum , Deus 
meus, Qiiis boc dicit Domino? Qui hnbUat in adjutorio 
AUisslmi, Quis est ^i habitat in adjutorio AUissimi ? Qiii 
non babilat iii adjulorio siio. Quis est qui habitat 
in adjntorio /l//issimt?Qui non esl superbiis, quomodo 
illi qui maiiducavcrunt ut csseiit quasi dil, et pcrdi- 
derunt qiiod ei aiit facli homines immorlaK-s. In adju- 
torio enim suo babilure volucrunl , non in adjutorio 
Altissimi : ideo stjggcslionem' scr|)ciitis audicriinl, 
prxceptum Dei coiilcmpscriinl ; cl invenerunt boc 
eveiiisse in se qiiod minalus est Dcus, non quod pro- 
lui^it diabolus (Gen, iii ). 

4. [vers. 3.] Ergo sic et tu dic , Spcrabo w eMni ; 
quoniam ipse eruet mCf iioii ego me. Yidc si aliudali- 
qiiid docet , nisi ut tota spes nostra non sit in nobis, 
non sil iii hominc. Undc leeruct? Demnscipula vcnan- 
tium , et a verbo aspero. De muscipula venontium, 
luagnum aliquid est : a verbo aspero^ qiiid magnuni ? 
Multi in muscipulam venantium per verbum aspe- 
rum cecideruiit. Quid cst quod dico ? Tendit diabo- 
lu8 et aDgell ejus, lanquam venantcs teiidunt musci* 
pulas ; et longe ab ipsis muscipulis ambiilanl bomines 
qui iii Chrislo ambulant : noii audct cnim in Cbristo 
tendere muscipiilam ; circa viam ponit , in via non 
ponit. Yia autem tua Christus sit , cl lu non cndes in 
muscipulam diaboli. Abcrranli a via, jam ibi est 
muscipula. llinc aiqiie binc ponit laqueos, binc atque 
inde ponit miiscipulam; inter loqiicos ambulas. Sed 
▼is sccurus anibularc? Nuli declinare in dexteram 
neque in sinistrai^i ; et sit libi via ille qui tibi ^ faclus 
est via (Joan, xiv, 6) , ut perducat tc ad se per se; et 
non timebis laqueos venantium. Sed quid est, a verbo 
atperof Multos pcr vcrbum asperum misit in muscipu- 
lam diabolus : verbi gratia , qui volueriiit esse Cliri- 
8tiani intcr Paganos, insuiUitores paliiinliir Pagnnos; 
erubescunt inter insultatores , et a vcrbo aspcro re- 
cedentes dc Tia , inciduut in Inqucos venantiinn. Et 
quid tibi facturum C8t verbum aspcniin^KNiliil. Niim- 
quid nihil tibi facturus est laqucus, quo te coinpeliit 
inimicus per verbum asperum ? Qiioinodo n-lia plo- 
nimque tendontur, ad caput sepis tenduniur avibus, 
etlapides mittuntur in sepcm : bpidcs illi niliil fa- 
cturi sunl avibus. Quando enim feril nveni , qui lapi- 
dcm mittit in scpem? Timens autcin avis inancin so- 

* llic Kdd. iddunt, pro te ; quod a &b$s. abest. 



EPISCOPI 1152 

num , cadit in retia : sic homines timenles insultato- 
nim verba vana ct inania , et erubesccntes conviciis 
suprrfluis, cadunt in laqiieos venantium, et captivan- 
tur a diabolo. Sed cur non dico, fratres, quod non esl 
tacendum, quod ine cogil Deus dicere^ Quomodolibet 
hoc accipiaiis, cogll me Dcus dicere ; et si iion dixero, 
cgo cado in laqueos vcnanlium : si eniin dctraclioncs 
Iiominum timeo , ut non dicam ; ego ipse a verbo 
aspero cado in laqueos vennntium, qui vos moneo ul 
iion timeatis verba homimim. Quid est ergo quod 
dicturus sum? Quomodo inter Paganos qiii fuerit 
Cbrislinnus, a Paganis audit vcrba aspera, quibus si 
erubuerit, cadit in muscipulam venantium : sic intcr 
Chrislianos qiii voluerinl csse diligcnliores el inelio- 
rcs , ab ipsis Cbrislianis audiiiiri sunt insullaiiones. 
Et quid prodesi, fraicr, quod aliquando invenis civi- 
laicm, ubi nullus cst paganiis? Nemo ibi insiiii;it 
christiano quod cbrislianus esl, quia non ibi invenilur 
paganus : sed sunt multi male viventes cbristiani , in* 
ter quos qui voluerit bene vivere, et inier cbriosos 
sobrius esse, et inter fornicnrios castus esse, ei imcr 
consultores malliematicorum Deum sinccritcr colnc 
el niliil tale requirerc, et inter speclatores nugaciuiu 
thentrorum * nolucril irc nisi ad ecclesiam, paiitur 
insultatorcs ipsos chrisiianos, ct paliiur verla asprra; 
el dicimt, Mngnus tu,, jiislus, lu cs Elias, lu cs Pctrirs 
de cobIo venisli. Iiisultnnl ; quocumque se vertcrii , 
audit hinc atque indc verbum asperum. Quod si tiincl 
cl recedit a via Cbristi , cadil in Inqucos venaoiiuni. 
Quomodo aulem ciim audiunlur hxc verba , non rc- 
cedilur a via ? Quid cst , non reccdcre a \ia ? Qiiando 
audit verba aspera, unde sibi bal)et facere solatiiiin , 
ut non curet verba a^pcra , nec recedat a via , el iii- 
trel per januam? Diciit : qiialin vcrba audio, servus , 
pcccator? Dominus meus amlivil : Dosmonium habes 
(Joan. VIII, 48). Modo audistij» verbum aspiTum qiiod 
dictum cst in DMminuin : iion opiis erai ut Doiniinis 
lioc audiret, sed te moiiuil advcrsus verba aspcra nc 
incidas iu laqucos vciinntium. 

5. [vers, i.] hiler scapulas suas obumbrabit libi ^ ei 
sub alis ejus sperabis. Iloc dicit, ne tun protectio a le 
tibi sit, ne putcs quia lu tc potes prolegcre : illc lc 
protcgct, ut eruai ;ct criiet de muscipula venaiiiium, 
ct a verbo aspcro. Inter scapulas suas obumbrabit tibi^ 
et a lergo poles inielligcre, el a pcctore : scnpnlx» 
eiiim circa caput sunl. Scd quia dicit , sub alis ejus 
tperabis^ maiiifcstum cst quia protectio alarum e\- 
pnnsarum facit le csse inter scapulas Dei, ut liiiic at- 
quc hinc alce Dei te ponant in medio : et non timcbis 
ne quis libi noccal; lantuin tu noli indc recedere, qiio 
nullus inimicus audet accederc. Si gnJIina proiegit 
pullos suos sub alis suis; quanlo mngis tu sub nlis 
Dei lutus cris, et advcrsiis diabolum ct aiigclos cjws, 
qu:c ncrca! potcslales tanqunm accipilres circumvo- 
li(ant, ut inllrmum pnllum aufcrnnt? Ncquc etiim 
siiie causa comparala est gallina ipsi Shpicnlia: Dci ; 
nam Cbrislus ipsc Doininus nosler cl salvator tanqnam 
gallinam sc dixit : iernsalcm^ Jcrusalem^ ffuotics voiui 

* Alier o fJorb. Mss., nvgarmn tlicviricurum. 



«153 EiNAim.VTIO IN 

coiligere film /iios, tanquam gallim puUos suos^ el no- 
iMsti (Matth. xxiii , 57) ? Noluit illa Jerusatcm ; veli- 
nius nos. llla rapia cst ab aereis poteslalibus fugiens 
alasgallinx, prapsuoiens de viribus suis , cum essci 
infirma : nos conGientes iiirirmitatem noslram , sub 
alas Dci fugiamus ; erit uobis enim tanquam gallina 
protegcns pullos suos. Non esl cnim iiijuriosuin no- 
men gallinae. Attendile caeteras aves, fraires : mulio! 
aves ante nos fetant , caleraciunt pullos suos ; nulla 
sic avis innrmatur cum pullis, quomoJo gallina. At- 
tcnd:it Charitas vestra : liirundincs, passeres ' et ci- 
conias videmus extra nidos suos, nec cognoscimus 
ntnim fetus babeant;.at vero gallinam cognosciinus 
in infirmitate Tocis, in relaxationc pliimarum : tota 
' imitatur afTectu pullorum ; quia illi infirmi sunt, in- 
finnaro se facit. Quia ergo et nos infirmi eran^us, in- 
firniaro se fecit Sapientia Dei; quia Vcrbum caro 
factum est, et habitavil in nobis {Joan. i, H), ut sub 
alis ejus spcremiis. 

. 6. [vers. r»", 6.] Sculo circumdabit te veritas ejus. Qiiaj 
suntalx, hoc cst sculum; qiiia nec aLnd sunt, nec 
scutum. Si aliqnid horum proprie essct, numquid 
abescntum esse posseni, vel scnium ala*? Sed quia 
figurate' per siroilitudioes dici omnia isla possunt , 
ideo et alx et scutum «sse polucrunt. Si vere Inpis 
esset, Christus , leo noii essct ; el si lco esset, agnus 
non esset : ideo et leo (Apoc, v, 5), et agnus (Joan. i, 
S9), et lapis (Act. iv, 10, 11), et vitulus, el si qiiid 
biijusniodi; quia nec lai)is, ncc Ico, ncc agnus, iiec 
Titulus, scd salvator omnium Jcsus Christui^. fstae 
eniin similitudines siint, non proprictates. Veritat 
• ffiis, inquit, circumdabil te. Tanquam scutum veritas 
ejus est ; ut noii misceat cos qui in seipsis sperant , 
cnm eis qui in Dco sperant. Peccator est, et pcccalor : 
sedda peccatorem de se pra^sumentcm, contemnentem, 
^ pcccata sua non conntentcm, et dicet, Si Deodisplice' 
rcnt peccata mca, non permilteret me vivere. Alius 
autem oculos non audebal levare, sed perciitiebat pe- 
cius suum , diceiis, Domine^ propitius esto mihi pec* 
eatori (Lue. xviii, 13). Elille peccator, el ille : sed ille 
irridciis , iste plangcns ; ille contemptor, hic confes- 
sor pcceatoruin suorum. Veritas aulem Dei quse non 
personas accipit, discernit pocnitcntem a defondenle, 
discernit humilem a superbo, discernit proesumentem 
de seipso a pra^siimentc de Dco. Ergo veritas ejus 
tanqnani scuto eircumdabit te. 

7. Non timebis a timore nocturuo , a sagilta volante 
per diem , a negotio perambulanle in tcnebris , a ruina 
etdtsmonio meridiano. Duobus qure supra dixit,' rcd- 
dunlur duo qu:e infra dixit. Non timebis a tim&re 
noctwno^ a sagitta volante per dicm : et propter limo- 
rciii nocturnum, a negotio perambulante in tcnebris; ct 
propter sagiltam volaniem pcr diem, a ruina et dce- 
monio meridiono. Quid cst timenduin in nqcte, et qnid 
in die? Cum qnisque ignorans poccal, lanquain in 
nocle peccat : cuip autcm scicns peccal, tanquain in 
die peccat. Diio ergo illa leviora; ipsa sunl graviora, 
qoa: rcpetiti sunt. Intendite, ul diligcutcr hoc, si 
' MS8 , anweres. 



PSALMCM XC. 1154 

Dominus niuiucrit, cxponatur vobis : obscuruin est 
eiiim , et cril mngnus fructus si inteilex^ritis. Tciita- 
tionem qiiic lil iii ignoraniibus levis» liinorem iioclur- 
num appcilavii; cl lcniiitioncm qua: fil in scienlibiis 
levis , sagiilam volniilcni pcr diein appellavil. Quao 
siint levcs lcnlalionos? Qux' non sic instant, non sic 
urgcnl, ul cogani , scd possuiit cito dccliiiala trans- 
ire. Eadein rursus fac gravia. Si persecuior instal,et 
vehemcntor lerrei ignoraiites, id csi nondum iirmos 
in iidc , nec scienlcs qiiod ad hoc sunl cliristiuiii , ut 
futuram vilam spcrcnl ; cum coeperint lcrreri de ina- 
lis temporalibus, piitant quod dcseruit illos Christus, 
etsine causa sunt chrisliani; non norunl enim , ut 
dixi, quia ad hoc sunl cliristiaiii , ut pncsentia su- 
pcrenl, ct fiiiura s|>crciit : invcnit illos .jiegolium 
|>eranibulans iii lcncbris, et capit eos. Sunt autein 
quidam qui noveruiit sc ad ruiuram spem vocalos ; 
quia quod nobis promisil Dcus, noii est de ista lerra» 
non est de ista viia ; quia isl.ne omncs leniationes tole« 
randx sunt, \it illud nccipiamus, illud acquiramiis 
quod nobis promisit Dcus iii xlernum; norunl ista.: 
scd quando cceperit persecutor inslare vchciucntiiiSy 
agcre minis, poenis, tornicnti!!;, aliquando cediint, et 
scienles tanquam in die odunt. 

8. Qiiare auiem in mcridie? Quia muhuin fervet 
persecutio : majores astus dixit mcridiein. Atlendat 
hoc Charitas vestra de Scripturis inc prolianlcro. 
Quando de seminante diccbat Doininus, qnia exiit 
seminans seminarc, et aliud cecidil in viam , aliiid iil 
petrosa, aliud intcr spinas ; digiiaiusest ipse exponere 
similitudiiicm, ei cum venissei ad pcttosa, hoc ait : H\ 
sunt qui audiunt verbum , et ad lioram gaudcnt ad vct- 
bum ; et in tribulatione qnw fit proptcr verbum^ continuo 
scandalizantur. Qiiid enim dixcral de Iiis qux exierant 
in petro?is? Exorto sole, inqiyi, arueruut, quia non ha- 
bebant altam radiccm (Matth. xiii, 5 2j). Hi sutu ergo 
qui ad horam gaudent ad vcrbum , el cum persecuiio fa' 
cta fuerit propter verbum , anscunt. Qiiare arescunt ? 
Quia non habebant firmam radicem, Qu.tc cst radix ? 
Chariias : hoc enim dicil Apostolus^ Ut in charitate 
radicati et [undud (Ephes. iii, 17). Quomodo enim ra- 
dix omnium malorum cupidilas (! Tim. vi, 10), sic 
radix omnium honorum charitas est. Nostis hoc, eC 
saepe dictum esl : sed qu:ire hoc volui commemoraret 
Ut intclligatis Psalmum, quia dxmonium mendianum 
propter aistum vehemcntis perseculionis posituin est. 
Sic enim DominuS dicit : Orlus cst sol, et aruit herba, 
quia radicem non habebat. Et exponens nobis quid est 
a sole hcrbam nresccrc, dixit, quia persccutione facta 
noii manenl illi * , quia altam radicem non habebant. 
Rcctc hic inlelligimus da^monium meridianum perse- 
culionem vehementcro. Qualis fuit illa persecutio ali« 
quaiido, fiatres, commcinorem, unde Dominus libo- 
ravit Ecclesiam suain , dignetur attendere Charitas 
vestra. Priino, quod iinpcratorcs et rcgcs sa;ciili pu- 
taverunt se persequendo tollere posse de terra nomcn 
Christi et noinen Chrislianorum , jusserunt ut quis- 
quisse^onfilerelurchristianum, feriretur. Quicum<]ue 
* i!ic Edd. adduQt, in fide; quod a Mss. plerisque abo&v 



^t55 S. ALGUSTINl 

nnluil feriri, negavil se clirislianum. sciens (piid mali 
f;iccrei; pervcnit ad illnin sagiiia volans pcr diem. 
Quicunique aulein non curavil prxsenlein viLim, sed 
ccrtns spenivit fulnram. declinavil sagillain volanlem 
per dicm , confessus est se chrislianum : percussus 
cariie, libcralus cst spirilu ; exspectire coepil posilus 
apud Deum in quiele, eliam redemplionem corporis 
sui in resiirreclione morluorum : cvasil a lentalionc 
llla, a sagitia volanle per diem. Ergo, Quicumquc se 
confessus fueril christianum , ferialur; quoinodosa- 
gilla volans per diem fuit. Nondiim erat dicmonium 
meridianum, flagrans veheinenli perseculionc, el fa- 
ciens magnos a^slus etiam forlibus. Audiie enim quid 
sccutmn sil : cnin vidissenl inimici quod mnlli feslj- 
naieni ad marlyrium , cl lanto plures crcderent in 
Chrisium, quanlo plures patiebanlur, dixerunt apudse, 
Nos occisuri sumiis genus humanum, tol millia quae 
credunt in hoc nomine, si occiderimnsomnes, prope 
niiHns in tcrra remauebit. Coepit fervcre sol, coepil 
fervcrc wslus. Audite enim quid jusserint : quomodo 
^niea jusscrani, Quicumque confcssus sefuerit chri- 
sliannm, fcrialur ; jusscrunl postea, Quicumque con- 
fessus se fuerit christianum , torqueatur, et lamdiu 
lorqncatur, doncc ncgel sc csse christianum (a). Com. 
paralc sagittam volantem per diem , et da^monium 
mcridianuni. Sagitia volans pcr dicm quid crat? Qui 
se confessus fucril christianum, feriatur. Quis fidclis 
eam moriis ceierilate non deciinaret * ? Ulud auiem, 
Si se conf^etur christianum, non occidalur; sed lor- 
quealur, donec ncgel ; si se ncgaverit, dimiitatur : dae- , 
inonium meridianum erat. Mulli ergo non neganlcs, 
in u>rmcntis dericiebant; umdiu enim torqucbantiir, 
donec negarent. Perseverantibus autem iii ^ non ne- 
gando Ciiristum, quid facturus erat gladius, uno iciu 
occidcndo corpus« aninvini ad Denm miliendo? Hoc 
faciebant el diuturna tormenta : sed quis tandem in* 
veniretur qui duraret adversus tantos et taro longos 
cruclatus ? Multi defecerunt : et, credo, il|i defccerunt 
qui de se praesumpserunt, qui non habilabant in ad- 
jutorio Altissimi, et in protectione Dei cceli ; qui non 
dixerunt Domino , Sutceptor meus es; qui non sub 
umbra alarum cjus speraverunl, sed viribus suis mul- 
tum dederunt. Dejecti sunt a Deo, ut osteridcret illis 
quia ipse protegit, ipse temperattentationes,ipsetan* 
ium venire pcrmiltit, quaiiium potesl ferre cui venit. 
9. [vers. 7.] Multi ergo ceciderunt a dasroonio me- 
ridiano. Quam multi, vultis nosse? Sequitnr, et dicit : 
CadeiU a lattre tuo miUe, et dena mUlia a dextris tuis : 
ad te autem non appropinquabit, Cui dicilur hoc? cui, 
frutres, nisi Domino Jcsu Chrisio? Dominus enim 
Jcsus, non solum in se, sed et in nobis. Ilccfudamini 
vcrba illa : Saule, Saule, qnid me persequeris {Act. ix, 
4) ? Quando ipsum nemo tangebal, ct diccbat, Quid 
me persequeris? numquid non in nobis seipsum coni- 
pntabat? Quaudo dicebat, Qui fecit uni ex miuimis 
tHeis^mihifecit^Matth. xxv, 40) ; nonne in nobis 

* rx>v., celeritatem declinarct. Er., ccleritatem non dccli* 
narH. Ai meliores Mss., ccleriUite uon decUnirety scilicoi 
sr.piliMm volantcm per dicm. 

iu) N id. TcriuJHanuni iii Apjlogoiico, c. 2. 



EPISCOPI <15G 

seipsumcomputabat? Non cnim divisa suul ab iiivicciii 
membra, capul et corpus. Quid eslcapul ei corpui? 
Salvator etEccIesia. Quomodo ergodictum esi, Cndent 
a lalere tuo mille^ et dena miltia a dextris tuis ? Ca Jcni 
enim a daimonio meridiano. Maguus lcrror, fratres, .i 
latere Chrisii cadere, a dextris Chrisii cadcrc QuoiikuIo 
cadciit a lalcre ?Quare illi a latcrc, illi a dcxtrih? Quaro 
niillca laterc, et deiia millia adcxtris?Quidcsi,a la- 
tere mille ? Quia paiicinres sunl niille, quam dcna inil- 
lia qnai a dexlris cadenl. Quisunlisti ? Modo planuiii 
et-ii in noniine Chrisli, modo aperliim eril. Quilms- 
dam promisit Chrislus quia cum illo judicabunl; 
Aposlolis scilicet, quj dimiserunt omnia, et scculi 
suntcum. Nam Pelrus ail illi, Ecce nos dimisimus 
omnia, et secuti sumus tc; et lioc illis promisit, Scde- 
bitit super duodecim sedes, judicantes duodecim tribus 
Israel {Id. xix, 27, 28). Nolile pulare quia ipsis 
solis promisit Dominus. Ubi enim sedebii Paulus 
apostolus, qui plusomiiibus iliis laboravit (I Cor. xv, 
40), sinon ibi sedebunt nisl duodecim? lile cnim- 
lertius dccimus esl. Nam de duodecim cecidit Judas ; 
inlocum aotem Judaj iraditoris Mallhias ordiniins 
est : in Aclibus Aposiolorum Icgimus {Act. i, 45-2G). 
Implctae sunt duodecim scdes. Non ibi sedebil qui 
plus omnibus illis lalwravit? An duodecim sedcs 
perfeclio est tribunalis {a) ? Nam millia sedebunt iii 
diiodccim sedibus. Scd unde mihi probas, ailaliquis, 
qiiia et Paulus inler judices erit ? Aiidi illum dicen- 
tem : l^escttis quia angelos judicabimus (I Cor. vi, 5) ? 
Judycabimus, inquit. Etipse non dubitavii in prje^ 
sumptione, qua credidit, coraputare • se inier lllos 
qui judicabunt cum Chrislo. Qui ei^o judlcabunl 
cum Christo, principes Ecclesiae suni, perfecti siint. 
Talibus dixit : Si vis esse perfectus, vade, vende omnia 
tua, et da pauperibus. Quid est, Vit esse perfectut ? 
Yis mecum judicare, et nonjudicari. llleconirisiatus 
abscessil {Matth. xix, 21,22) ; sed multi hoc fecc 
runl, et multi hoc faciunt : ergo isii cum illo judi- 
cabunt. Sed mulli promittunt sibi quia judicabunt 
cum Christo, quia dimiiiunt omnia sua et sequuntur 
Christum , sed liabent praesumptioncm de se, habcnt 
quemdam typhum et superbiam, quam Deus soliis 
potesi nosse, et non possunt eviiare da;monium me- 
ridianum, id est, casum ferventis caloris nimiic per- 
secutionis. Tales multi cum essent illo tempoi c, qui 
distribuerant omnia sua pauperibus, et sibi jam pro- 
mitlebnnt quia sessuri erant cum Chrislo, et judica- 
turi geiitcs, fcrvcnte caiore persecutionis lauquam a 
dajinonio meridiano defecerunt in lormentis, et iie- 
gavcrunl Christum. Ipsisunt qui a laicre cccidcrunt: 
lauquam scssiiii cum Chrisio ad mundum judican- 
diim, cecidcrunt. 

10. A dcxiris aiitom dicam qui caduiit. Nostis (Miia 
cum apparuerit ipsum Iribuiial, nbi cuiii Clirisio D«i- 
niiiio judicabuiit qui voluerunt csse ei vcic fucrnnt 

sic Mss. Ai FJd., qida credidit comvntari sc, 

/il Hinf Mnrriclnn Canf i Ai^* fr ' . _. 



...^. ».^. ^^ ,.uu., ^fuui creamu comviuan sc. 
{a) HincMaRislcr, sent. -4, dist. i7,ca». yon mttcm ;« rrr- 
clto tnbumhs, id est, uuiversalilas iiulifamiuui inioiJi-i- 
ir, .scihcct oumcs |.er!ccli, qui, rcli-tis uui;iil.u:;, sccuti 



feclio 

suut chrislum. » 



♦ 157 ENAURATIO IN 

jictfccli, rniricill cl fuiitlaii iii cliarilalc, ui non arc- 

s:'crenl dc sole ct d^cnionio nicridiano, tioc ail Douii- 

iiiis, Congregnbuniur anie eum omues gcntcSt et dmdet 

itloi ab inviccmj sicut pastor dividit oves ab licedis ; et 

oves poruit a dextris^ licedos aiitem a sinistris ; ct judi- 

cal^unlur. Multi enint qui jndicabunt, scd pauciorcs 

criint quaui illi qui anle tribunal slabunt : quia illi 

tnnqtiam nitUe, illi lanquam dcna miilia. A dcxlris 

posilis quid dicturus csl? Esurivi, et dedistis ntihi 

nMuducare; hospes {ui, et suscepistis me. Manifcstum 

est quia Iiis dicct qui habcnt subslanliam hujus sse- 

ciili, undc ista hiimana faciant. Tamen et ipsi cum 

illis regnabunt : quia illi tanqiiam militcs, ilii lan- 

qiuim annonam prxbeutes Provinciales (a) , sub uno 

tanien Impcralore et milcs ct provincialis in rcgno 

est. Miles foriis, provincialis devotus : miies foriis 

oralionibus pugnat adversus diabolum, dovotus pro- 

▼incialis annonam tribuit mililibus. Intelligat Chari- 

us Tcsira. Et audlent in /iue ad dexleram posili : 

Yemte^ benedicti Patris md, percipite regnum quod vo- 

Kf paratum est ab origine mutndi, Erant crgo illo tcm- 

poremulti, quando gravitcr infcrbuerat sol persecu- 

tionis et drcmonium meHdianum, eraut qui sibi pro- 

mittebant quia judicaturi erant cum Ghrislo ; non 

p(»liierunt ferre aesium pcrseculionis, et ccciderunt a 

liitere ipsius: eraiit ibi alii, qui iion sibi prouiille- 

iMut sedes judicantium ; sed per eieemosyuas pro- 

miliebant sibi quia ad dextcram fuluri enini, quibiis 

dictanis erat Christus, Venile, benedicti Patris mci, 

perdpite regnum quod vobis parntum est ab origine 

mundi, Et quia multi de spe illa judicandi cccide- 

mnt, iDuIti nutcm et multo plures de spe illa dexlerae 

ceciderunt, idco dictum est Christo : Cadent a latere 

iuo mlle, el dena miUia a dextris tuis. Et quia iniilli 

eront cum illo, qui omnia illa non curarunt, ciim 

qujbus lanqoam membris unos est Christus : Ad tc 

smtem, inquit, non appropinquabit, Numquid ad solum 

capot dixit, non appropinquabit ? Non utique ; scd nec 

ad Petruin, nec ad Paulum, nec ad omnes Aposlolos, 

nec ad omnes martyrcs, qui in tormentis non defe- 

cerunt. Quomodo ergo non appropinquabit ? cur sic 

torti sunt. Propinquavit carni tormentum, scd non 

pervenit ad locum fidei. Itaque ionge erat fides ipso- 

rum a terrorc toniuentium. Torqueant, necappro- 

pinqoabit lerror ; torqueant , sed irridebuni tormeii- 

turo, pnesumenies in illo qui prior vicit, ul c;cteri 

vincerenU Et qui Tiucunt, nisi qui de se non prai- 

sumpserunt ? Intendat Cliarilas vestra ; ad hoc enim 

dixit oiniiia superiora. Dicet Domino, Susceptor meus 

« fti, et refugium meum ; et, Sperabo in eum ; qno- 

niam ipse eruet me de muscipula venantium, Ipse eruet 

m«, non ego mc. Inter scapulas suas obumbrabit tibi : 

sed quando? Qoando sub alis ejus sperabis. Scuto 

cireumdabit te veritca ejus. Quia ergo In ilio pr;csiiin- 

psisti, et totam spcm tuam in illo posuisti, sequitur, 

quid? Non titnebis a timore nocturno, a sagiita ro- 

lanle per diem, a negotio perambulanle in tenebris, a 

(a) Conrer Tractatum 122 in Jdanncm, n. 5, ubi Evange- 
lii praedicatores, miiites (iiristi ; lidetes vero a (luilms ilU 
SUpCQdium debiuini accij iual, {>ix)vi:icialcs Clirisli appcllat. 



PSALMUM XC. nt>» 

ruina ct dwmouio mcridiano. Quis nou timcbil ? Qui 
non iu se, sed in Cliristo praisumil. Qui autcm de se 
pnesumiint, ctsi jain sibi sperabaiillatusCbristi taii- 
quam judicaturi, elsi fuliiros se jam sperabant a dex- 
iris Christi, quasi diccrcl illis, Venite^ benedicii Pa- 
tris mei, percipite regnum quvd vobis paratum est ab 
origine mundi ; vcnil diemontuin lucridianiiin, id cst, 
fervcns a?slus perscculiouis, vcliciueiitcr tcrrcns, et 
ceciderunt mulli a spe scdis judiciarim, de quibus 
dictum cst, Cadent a lalcrc tuo mille ; ei mulli a spe 
remuncrationis obsequiorum stiorum, de quibus di- 
cium.est , Et dena millia a dextns tuis. Ad te autem^ 
id est, ad capul ct corpus, non appropinquabit^ ruiiia 
ctdxinouium mcridianum ; quoiiiam novit Dominus 
qui suul ejus (II Tim. ii, 19). 

It. [vers, 8.] Vtrumtamen vculistuisconsiderabis^et 
retribationem pcccatorum videbis. Quid est hoc? quare . 
v^rumf/zmcn .' Quia licuit inipiis superbire in servos 
tuos , licuil iiupiis pcrscqui scrvos luos. Impuiie crgo 
erit iinpiis, quia perscculi sunl scrvos luos ? Non erit 
impune. Quamvis euim tu pcrmiscris , ct m:igis inde 
tui coronali sint ; Verumtamen oculis tuis considerabis, 
et retributionem peccatorum videbis. Malum enim quod 
Toluerunt, non bonum quod per nescicnles actum cst, 
eis relribuctur. Modo opus est ut oculos fidci habea- 
mus, et videamus quia exaltaniur ad tempus, et plaii- 
gent in xtcruum ; et quibus datur poteslas in servos 
Dci temporalitcr, dicetur eis : Ite in ignem mternum^ 
qui paratus est diabolo et angelis cjus {hatth. xxv, 52- 
A\). Sed si babeat quisqnc oculos. sicutdixit , oculis 
tvis considerabis; non est leve videre impiiim florentem 
in hoc sxculo, ct habere ad illum oculos, ut conside- 
res (ide quid ille passurus est in fme , si sc non cor- 
rexerit : quia qui modo tonare volunt, poslea rulini- 
nantur. Verumlamen oculis tuis considerabis, et retribu- 
ti>mem peccalorum videbis, 

42. [vers. 9.] Quoniam tu es , Domine , spes me$t. 
Ecce venit ad illud , quare non cadat a ruina et d:c- 
monio meridiano : Quoniam lu e$ , Domine , spes mea: 
altissimum posuisti refugium tuum. Quid est quod in 
altoest rcfugium tuum? Mulli cnim sic sibi faciunl rc- 
fuijium Dei , quo fugiant a lemporalibus a^stibus. Iii 
alto est eiiiro refiigium Dei , T.ilde in occoito est, quo 
fugias ab ira veutura. Intus c altissimum posuisti re- 
fugium tiium. Non accedent ad te mala , et flagelliiiii 
non appropinquabit tabernaculo luo. Quoniam Angc- 
gclis suis mandavit de te, ut custodiant te in omiiihus 
viis tuis. In manibus tollent te, ncquando offendas ad 
lapidem pedem tuiim. > Ista sunt verba qusc diaboliis 
dixit Doin no Jesu Christo, quando illum lenlavil. Sed 
quia diligcntius consideranda suiit, ne vos fatigcmus, 
diflcr.^mus in crastinum ( qiiia et craslino debeuir 
vobis scrmo * ), ut ab isio loco Psalini rursus incipia- 
mus, proptcr LTdium vcstrum; ne cum volumus fiuirc , 
res obscuras , pr;rcipitemus, et non pervcniant ad 
intelligenliam vcslram. 

SEimo II. 

1. Siculnon dubiio mcminisseCharilaicinveslramp 

* Sic i>olioreset pleriquo Mss. Alii quidain cximEjiid,,quia 
ct croitino, si Domum voluc, i(, inde vvins erit scrnw. 



iV,.d 



qiii liifslcrno dic scrmoni adfuistis , psalnium quein 
ca^perainiis exponerc, nc ad icrminum pervenirei, an- 
{:ustia lCinporis iin[)cdivit ; ct dilaia est pars ejus in 
liodiernnm diem. Iloc qui licri adfuistis, rccordnroini, 
qui non adfuistis , cognoscilc. Propierca feciinus 
ipsam lcctioncin Evangclii recil;\ri , ubi Doininus tcn- 
talus csl pcr ea verbaPsalini, qua: bicaudistis (Mattfu 
IV, G). idco tentalus esl Christus, ne vincatnr a tcn- 
lalore cbrisiianus. llle quippe magister in omnibus 
teuiari voluit, quia lentamur ; sicut mori voluit , quia 
nu»rimur; sicut resurgcre voluil, quia resurrecturi su- 
mus. IUa enim quus ostendit in bomine, qui factiis cst 
propter nos homo. cum essetDeus per quem facii su- 
mus, propter nos oslendit. Et sape commendavimns 
Cbarilati vcsttu», qiiod nos siepe itcrare non pig€t; ut 
quia fortc nnilti vcslrum legere non possunt, quia Hon 
cis vacat lcgerc , aut littcras non norunl, saltein assi- 
diic andicndo nnn ohlivistantur salubrcin lidcm suam. 
Ccrtc ca rcpciemlo (inibusdam molesti vidcamiir, dum 
lanicn quosdain aulificcinus. Novimus enim mullos 
cssc cl ineinoria piMvalcuies. ct lcclionis divinic stu- 
diobos, qui ca qiUK diciuri suinus novcrunl ; ct forte 
iios la volnnt diccrc qua; non noverujil. Scd si ccle- 
tions sunt, iiiineanlur qnia cuin tardioribus ambulant 
viain. Quando autctn duo comiics unam viam ambu* 
lant, (|uorum est umis ce!erior, allcr tardior, in polc- 
staic celcrioris est ut cuin illo ambulct lardior , non 
In potcslale tardioris ; quia si vclit celcrior lantum 
facerc quantum potcst , lai dior illum non sequitur. 
Opns esl crgo ut cclerior rerrcnet cclcritatem suam^ , 
et non rclinquat comitem tardiorcm. IIoc cst crgo quod 
dixi mo sx*pe dixissc , et nnnc iterum dico : sicut 
dicit Apostolns, Eadem scriberc vobis^ mihi quidem non 
pigrum , vobis autem tutum ( Philipp* in, 1 ). Dominus 
iiohter Jcsus Cbristtis, tanquaui tolus pcrfcclus vir, et 
cipnt, etctirpus : caput in illo bomine agnosciinus , 
qui natiis cst de Maria virgine , passus sub Poiiiio Pi- 
lalo, scpnllus , resurrexit, ascendit in ccelum, sedet 
ad dcxleram Patris , indc illum exspcclamus judicem 
vivoruin aiqiie morliioruni ; boc est caput Ecclesiae 
{Ephcs v, ^o). Corpnsbnjus cnpitis Ecclesia est, non 
quaj boc loco cst , scd ci qiix lioc loco et pcr toium 
orbein tcrrariim : iiec iUa quic boc tempore , sed ab 
ipso Al>ct ns<|uo ad eos qni nasciluri sunt usque in 
liiiem cl crediiuri iii Cbristum, lotus populus sancto- 
rnin ad unam civititem pertinenlium ; qn;e civitas 
rorpns cst Cbrisii , cui capnt csi Cbristus. Ibi sunt et 
Angeli civcs iiosiri : scd quia nos pcrcgrinaimir, la- 
boramns ; illi auicm in civiiaic exspecUnt adventum 
nosirum. Ei de illa civitate unde peregrinamur , lit- 
lerc iiobis venerunt : ipsx sunt Scripturae , qux nos 
hortantur ut bene viyamus. Quid dicam venisse litte- 
ni!:Y Ipse rex descendit, et factus est nobis via in per- 
egrinatione; ut in illo andi^ulanles, nec erremus, nec 
deficiamus , nec in latrocinantes incidamus , nec 
in laqueos imiamns, quiponunfurjuxta viam. Talem 
ergo scicnies Cbristum totum atqne universum simul 
nnn Ecdesia; ipsum autem soluin natum de virgine, 
capui Ecdesix , mediat.rcm scilicct intcr Deum et 



ACCU^^TIM EPISCOri IIGO 

bomincs Cbristum Jcsum (I Tim. ii , 5) : ad hoc me- 
diatorem , ut eos qui recesseranl, per re reconciliel ; 
medius enim iion csl nisi inicr dnos. Recesscramus a 
majcsiaie Dei , et peccaio noslro offendcramus ciini : 
missus est Filius mcdiator, qni sanguiiic suo solvcrel 
pcccata noslra, quibu<i separabamui- ^ Deo ; et iiil(;r- 
positus reddcrci no$ ei et rcconciliaret , a qiio aversi 
In peccatis noslris et dclictis lcnebamur. Ipse est ca- 
put nostrum, ipse est Dciis xqualis Patri, Verbnm Dci 
pcr quod facla sunt omnia (Joan. i, 3) : sed Deus ut 
crearct , bonio nt rccrearct ^ ; Dens ut faccret , homo 
ut rcnccrcl. Ilunc intncntes, sic audiamus Psalmum : 
intcndat Charitas Vestra. Disciplina est isia et dociri- 
na scbul.c bujtis, quae vobis valrat iion ad uunm psal* 
muni intclligcndum , sed ad inulios , si teneatis hanc 
regulanu Aliqiiando psalmns , non solum psalmus , 
scd et omnis prophetia , aliiiuando sic loquilar de 
Cliristo, ut caput soluro commendel , et aliquando a 
capite it ad corpus, id cst ad Ecclcsiam , et non vide- 
tur mutasse personam ; qnia non separatur caput a 
corpore , sed lanquam de uno loquitur. Yideat enim 
Cbaritas Vestraquod dico. Manifestus estccrie omiii* 
bus psalmus ubi de passionc Domini dicitur: c Fode- 
runl manus mcas et pcdcs ; dinumeraverunt oinnia 
ossa mea : diviseruut sibi vestimenta mca , et supcr 
Testimcntuin meuro miserunl sortem. i Hoc ct Judu^i 
quando audiunt erubescunt ; evidentissime cnim pro- 
phetia dc passione Domini nosiri Jesa Christi prolata 
est. Delicta anlem non habobat Doininus iiostcr Jesiis 
Christus; et tamen in capile ipsius psaiinidicit : Beun^ 
Deus meus^ utquidjme dereliquisti? Longe a salutemca 
rerba delictorum meorum {Psal. xxi , 17 , 18 , 19,2). 
Videtis ergo quid dicatur ex persona capitis, quid cx 
persona corporis. Delicla ad nos pertinent, passio pro 
nobis ad caput pcrlinet : sed propler passioneni illius 
pro nobis, et quod ad nos perlinct delictorum solvi- 
tur '. Sic et iii isto psalmo. 

2. [vers, 1-8.] Jam istos versus hesterna die tracta- 
vimus : breviter commemoremus illos. Qui habiuu in 
adjutorio Altissimi , in protectione Dei coeli commorabir- 
iuT, Hoccommendavimus Charitati Vestrx in istis ver- 
sibus, ne quisquam in se spein poiiat, sed totam spem 
suam in illo |K>nat , in qiio sunt vires nostrac ; ex ad- 
jutorio enim ejus vincimus , uon ex ni>stra prcsuro- 
ptione. Protegit ergo nos Deus coeli, si dicamus 
Domino qnod scquilur : Dicet Domino^ Susceptor meui 
e$ rn, et refugium meum, Deus meus, sperabo in eum ; 
quoniam ipse eruet me de musdpula venantiutn , et a 
verbo aspcro. Dixiiiiiis quia mnlti tinienles ns^icruro 
verbum inciduiil in muscipulam venantium. Insultatur 
homini, quia chrislianus est; et poenitet illum, quia 
christianus factus est, et ab aspero verbo incidit in 
rouscipulam diaboli. Insuluiur etiam hoinini, quia 
inter multos ohrisiianos melius vivit ; et limens aspcra 
vcrba insnltatorum, incidit in laqueos diaboii, ut non 
sit iriiicum in arca, scd paleam sequaiur. Qui autciii 



* 1185., Dtus ut crearemwrf hcmo tU recrearemur. 

s sic km. ct Mss. At Er. et Ijov., deUctormdeHtum $oMi- 



I1C1 ENAtlUATlO IN 

in Dco spcrat, eruitur a niuscipula Tenantium et a 

vcrbo aspero. Quomodo antem te protcgit Deus? In- 

Ur uapulas iua$ obumbrabit libi : id est, anle pecius 

suum te ponet, ut alis suis te protegat ; si modo agno- 

scas infirmitatem tuam, ul quasi pullus infirmus fu- 

gias sub alas malris, ne a milvo rapiaris. Milvi sunt 

enim aereae potesiaies, diabolus et angeli ejus : ra- 

pere volunt innrmilalem nostrnm. Fngiamussub alas 

matris Sapicntisc, qui.i et ipsa Sapienlia infirmata csl 

propter nos; quia Verbum caro Tactum esi {Joan. i, 

14). Sicut infirmalur gallina cum pullis suis, ut pro- 

tegat eos alis suh (Matih. xxni, 37) : sic Dominus 

noster Jesus Christus, qui cum in forma Dci esset, 

non rapinam arbitratus est esse aM]uaIis Deo, ut in- 

firmarelur nobiscum, et alis suis proiegeret nos, se- 

metipsum exinanivit formam scrvi accipiens, in simi- 

litttdinem bominum factus, et habitu invcntus uthomo 

{PhiUpp. II, 6f<7). Et sub alisejus sperabis, Scuto cir- 

,€umdabit te veritas ejus ; non timebis a timore noctvmo. 

Tcntationes ignoraiitix , timor noclurnus ; peccala 

^ienlix, sagltta volans pcr dicm : in nocie enim igno- 

rantia intelligitur, in die manirestaiio. Sunt qui igno- 

rantes peccant, sunt qui scientes peccant : qui igno- 

rantcs peccnnt, a timore nocturno supplanianlur ; qui 

sciontcs peccant, a sagilla volante per diem percussi 

tunt. ll;vc autem cuin in gravioribus persecutionibus 

Munt, quousque pcrveniatur tanquam ad meridiem, 

quicumque iilo calore ceciderit, tanquam a dsemonio 

. meridiano cadet. Et multi a calore jslo cccidcriint, 

sicut jam exposuimus heslcrno die Charitaii veslras ; 

quia fervente persccutione dicluni cst, Tnrquennlur 

Christiani, donec negcnt quod chrisiiani suul. Cum 

autea solercnt confessi pcrculi, ad boc posten ior(|iic- 

banlur ut nrgarcnt : el cum oninis rcus tanidiu lor- 

queatur , quamdiu negct ; Chrisiianorum conr<:ssio 

lorquebatur, negalio diinittcbatur. Erat crgo tuiic 

roagnus xsius persequenlium. Quicumque in illa icn- 

latione ceciderunt , lanqilam a dxmonio meridiano 

oeciderunt. £t quanti cecidcrunt ! Multi qui se spera- 

baiit sessuros cum Domino et judicaturos, iili a latere 

eecideruni. Ilem multi qui se sperabant ad dexterani 

futuros, in plebe sancla stipendiaria tanquam provin- 

ciales, qui annonam militibus prxbcnt , quibus dici 

liabet, Esurivi, et dedistis mihi manducare (ad (lcxle- 

nim enim eruni multi) ; et de ipsa spc cecidcruni, ct 

plures iade, quia plures ibi. Pauciorcs enim qui cum 

Douiino judicabunt, ct plures qiii stabunt ante illum : 

sed non una coi.ditio coruni. Alii ad sinistrain, Mlii 

ad dexteram ; alii ut regnent, alii ut punianlur ; alii 

ut audiant, Venite, benedicli Patris mci, pcrcipiic re- 

gnuni; alii ut audiant, Ite in ignem (eternum, qui prai- 

paratus est diabolo el angelis ejus{Mutth, xxv, 3241). 

Ergo qui ' a ruina et dcemonio meridiano cadent^ mitle 

a latere^ et dena miUia a dextris, Ad te autem non ap- 

propinquabit : quid? Dxmonium mcridimum te non 

dejicit. Quid mirum si capiit nou ilejicit? Scd non de- 

jicit et illosoui sic hxrent capiti, quomodo ait Apo- 

ilolns, Novit Dominusyui sunt ejus (11 Tim, ii, 19). 

■ Apud Fr. ven. ct. Lov. deest, qui, u. 

Patrol XXXVIl 



PS.aMlM XC. 1162 

Sunt enim quidamita prjedcstinati, ut noverit Doiin- 
uus qui pertineant ad corpus ipsius. Cum ergo ad 
bos non accedetilla tentatio, ut dejiciat eos; isli in- 
telligunlur iii eo quod scripium est, Ad te autem non 
appropinquabit. Sed ne illi peccatores quibus tania li- 
cuit excroere in Cbristianos, attendantur a quibusdani 
infirmis, et dicatur, Ecce, quid voluit Deus, ut tan- 
tum impiiset sceleratis liceat in servos Dei? modicum 
considera oculis tuis, oculis fidei, et videbis retribu- 
tionem peccatorum in fine, qiiibus modo tanta per- 
mittunlur, ut exercearis. IIoc cnim scquilur : Verum- 
tamen oculis tuis considerabis, et relributionem peccato- 
rum videbis. 

3. [vers. 9-12.] Quoniam tu es, Donme, spes mea^ . 
altissimum posuisti refuyium tuum^ Non nccedent ad te 
mala, Doinino dicit : Quoniam tu es, Domine, spe$ 
mea ; alttssimum posuisti refugium tuum. Non accedent 
ad te mala ; et flagellum non appropinquiibit tahernaculo 
tuo. Dcinde jam verba quae audisiis dicta a diabolo : 
Quoniam Angelis suis mandamt de te, ut custodiant te 
in omnibus viis tuis. In manibus totleut te^ nequando 
o/fendas ad lapidem pedem tuum. Cui boc dicil? Cui 
dixit, Quoniam tu es, Domine, spes mea. Jam puto noii 
esse exponendiim Chrislianis quis sit Doininiis. Si 
Deum Palrem intclligunt. quomodo illutn tollent An 
geli in manibus, ne ofl^endat ad lapidein pcdemsuum? 
Videtis ergo quia cl Cbrislus Dominus, dum loqucrelur 
de corpore, subilo eoepii ioqui de cai4tc. Caput no- 
strum appollalum esl modo, cum diceretur : Quoniam 
tueSyDomine.spes mca; altissimum posuisti refugiuith 
tuum. Idoo poswsti altissimum refugium tuum, quoniam 
tu ^, Domine.spes mca, Quid hibi hoc vult? Atlendat 
Charilas vestra : Quoniam tu cs, Doiuine, spes mea ; 
allissimum posuisti refugium tuum. Jain non est nii- 
randtmi ; propterea cnim scqniiur, Nmi uccedcnt ad 
te maln, quia allissimum posuisli refugivm tuum ; et 
(lageltum non appropinquabit tubernaculo tuo, quia al- 
tisshnum posuisti refugium tuum. Noii .".ulcin leglimis 
in Evangeiio quia alicubi Angcli pjriavcrunl Diuni- * 
num, ne offenderet ad lapidem : el lanien iniclli-i- 
mus. Ilac enim j;im facta suiit, et noii sinc caus.a 
prophctata sunl, nisi quia fulura crant. Ki non pns- 
suinusdicere, Postea vcnlurus est Christus, uf non of- 
fondat ad lapidcm podein suum : judicaturus cnini 
venict.Ubi ergo coinplelum esi? InlendatCbaritas vc-' 
stra. 

4. Primo bos versus andite : Quoniam tu e«, /)o- 
mine, spes mea; allissimum posuisti refugium tuum. 
Geniis humanum mori hominom noverat, rcsurgcre 
non noverat : ideo quod timeret habebat, quod spe- 
raret noii habebat. Ut crgo ille qui propter discipii- 
nam fccil timorem mortis, propter pnemiuin futurai 
vit(e xternae daret spem resurrectionis, prior resur- 
rexit Dominus noster Josus Christus. Mortuus est 
post cuulios ; resurrexit ante omncs. IIoc pagsus cst 
mori^ndo qiiod jam mulii passi erant; hoc jam fe<it 
resuigendo, quod nullus ante illum : quando enlm 
hoc accipiet Ecclesia, nisi in fine ? Prxcessit in ca- 
piie quod membra sperent : novit enim Charilas vi^ 

(Trttilt-upl-) 



nG3 

flra quoniodo inlcr se dicanl 
I oroino suo Jesu Clirislo, dical corpus caiMii suo, 
1 pmiam tues, Domine^ spet mea; aUissimuni posuisti 
r>'fngium tuum : d cst, ideo resurrexisli a mortuis, el 
in coeluin ascendisii, ul alium poneres refugium luum 
asccndens, ct ficres spes mea, qui in lerra dcspera- 
liam, et mc resurrecUirum csse non credebam ; modo 
fnm credo, quia asccnditin eoelum capulmcura ; quo 
capul prarcessil, et memhra seculura sunl. Pulo jair 
«anifcslum essc qut»d diclum esl, Qttoniam tu es, 
'Domne, spes mca; aUissimum posuisli refngium tuum. 
IIoc planius dixerim. Ul habcrem spem resurreclio- 
iiis quam non liabebam, ideo prior rcsurrexisli, ut 
• quo praccessisli, illuc mc scculurum spcrarem. Ydx 
enim csl Ecclesi» ad Dominum suum, vox esl corpo- 
ris adcapul suuin. 

5. Noli eigo mirari : Non accedeut ad te nifl/a, et 
fagcUum non approptnqiiabH tabernaculo tuo, Taber- 
iiaculum Dei caro est. In carne inbabiiavit Verbum, 
t;t caro facui est lal>ernaculum Deo : iii ipso tabcrna- 
€ulo Imperalor mililavit pro nobis; in ipso Uberna- 
rulo ab liosie lcntalus est, ne miles deficeret. Et quia 
il>8am carnom ostendit oculis nostris, quia oculi nostri 
ista luce gaudent, et visibili lumine islo delectanlur, 
qiiia in manifesuuione posuil carnem siiam, ul omnes 
vidcrent; idco psalmus dicit, In $ole posuU taberna- 
fu/iim «MMm.Quki esl, %n sole? In aperlo, in maiiifesto, 
iu luce terrcna ; id est, in luce quaj lerras de cobIo 
l»crrundit, ibi posuit t.»bernaculum suum. Sed quo- 
•tnodo ibi ponerel tabernaculum suum, si non tanquam 
-sponsus procedcret de ibalamo suo ? hoc cnim sequiiur. 
Jn sole posuit taberuaculum suum : et quasi diceretur 
ci,Quomodo? JSn*p»e, inquit, /fln</ttam sponsus pro- 
eedens de thalamo suo; exsultavU ut gigas ad currendam 
riam (PsaL xviii, C). Quod esl labernaculum, ipsa 
cst sponsa. Verbum sponsus, caro sponsa, el ihala- 
uius ulcrus virgiuis. El quid dicit Aposlnlus? Et crunt 
duo in carne una. Sacramenlum hoc magnuin est ; ego 
MUtetn dico in Christo et in Ecclesia(Ephes.Y, 3le/52). 
Et quid ipse Dominus in EvaMgeliO? Igitur jam non 
sunt duo, sed una caro (Matth. xix, 6). Ex duobus unum, 
^x Verbo ei carnc unus homo, unus Deus. Hoc autera 
laberiiaculmn ejus scnsit flagella in terra ; manifeslum 
csl quia fligelbius esl Domiiius (Id. xxvi^ 26). Num- 
quid in coelo scnlit « flagella? Nequaquam •. Quare? 
Quia aliissimum posuit refugium suum, ut essct spes 
iiostra ; et noii ad eum accedent mala, nec flagellum 
rropinqiiabit taliernaculo ejus. Longe.est super omncs 
coelos, sed pcdes babet in terra : oaput in coelo est, 
corpus in terra. Cum aulom pedes ipsius flagella- 
rentur et calcarentur a Saulo, damavit caput : Sttule, 
Saule, quidmeper9equeris(Act. ix, 4)? Eccecaput ne- 
mo pcrsoquitur, ecce caput in coelo : quia Christus re- 
surgcns a mortuis, jam non moriiur, et mors ci ultra 
iion dominabiiur (Rom. vi, 9), Non accedent ad te 
malm^ et (lageUum non appropinquidrit tabernacub tuo. 



S. AlCUSTINl EPISCOPl lioi 

Dicat ergo Ecclosi i Sed ne pulemus quia scparauim cst caput a ciTpore : 



« Ef. ven. et Lov., sauit, H. 
• laB. deest vox »11^91109^0^1; 

tov. M. 



hauc feront Er. vea et 



discrctum eslcnim locis, scd juiictnm cstaflectu ; ipsa 
aflSectus conjiinciio ciamavit dc cot^lo, Saule, Saule^ 
quid me persequeris? Proslravit cniiii cum voce objur- 
ganle,ellcvavit dexiera niiseranlc. Qui corpus Chrisli 
persequebatur, faclus cst mcnibnim Clirisli ; ut quud 
^Ciebat, ipse ibi paleretur. 

6. Quid ergo, fraires? de capite nosiroquid dictum 
est? c Quoniam lo es, Dominc, spcs roea ; allissiinum 
posuisti refugium luum. Non accedent ad tc m^Ia , 
et flagellum non appropinqiiabit labcrnaculo tuo. 9 
Dicta sunt haec. c Quoiiiain Angelis suis mandavit do 
te , Qt cuslodiant te in omnibus viis luis. > Audistis 
modo, cum Evangelium rccitarelur ( Maith. iv, 1-11) : 
altendile. Baptizatus Dominus jcjunavit. Quare ba- 
ptizatus ? Ut non aspcrnaremur baplizari. Nam cuin . 
ipse Joannes diccrct Domiiio, 7i« ad mevenis baptizari; 
ego a te debeo baptizari ; et Dominus , Sine modo ; sk 
enim decet nos implere omnemjustUiam (Id. iii, 1 4 e/ 1 5) : 
voluit implere humilitatem, ul abiuerelur qui sordes 
non habebat. Ulquid hoc ? Propler supcrbiam fulu- 
rorum. ExistK enim aliquaudo aliquis caicchumenos 
qui forte doclrina ct moribus vincit mullos fideles ; 
atiendit jam baptizatos mulios imperitos, et mulios 
non sic viventes quomodo ipse vivit , non in tanta 
continenlia, non in iantacastiiate;j'im illenecuxorcm 
quxrit, et videt aliquando fldelem, si iion fornicanlem, 
tamen uxore intemperantius uteniem : polest erigcre 
cervicem supcrbioe, et diccre, Quid mihi lam opns e-l 
baptizari, ul hoc accipiam quod isie haU.1, qucin jam 
el vila ct doctrina prxcedo? lluic Doninub, Quid 
praecessisil ? quanlum prxcessisti ? tantunnne quantum 
ego te ? iVoii e4t servus super dominum suum , ncque 
discipulus supcr magistrnm suum : snfficit servo ut sil 
ncut dominus ejus, et discipulo ui sit sicut magister ejus 
(Id, X, 24 et 25). Noli extoIH , ut non qua;ras BapCi- 
smum. Baptismum quxres Domiui , ego servi qu:c- 
sIvi.^Baptizatus cst ergo Dominus, et post baptismiim 
teniaius est , jejunavit qnadraginta diebus in myste- 
rio, quod sxpe vobis commemoravi. Non omnia uno 
lemporc dici possunt , ne occupent necessaria lem- 
pora. Post qoadraginta dies csurivit. Potcral et nun- 
quam esurnre : sed quomodo tenuiretur ? Aut si ille 
non vincerel tentatorem , quomodo disceres tu cum 
tentatore pugnare?Esurivit : et jam icntator, Diclapi- 
'dibus islisut panes fiant.siFilius Deies. Quid magniiin 
erat Domino Jesu Christo de lapidibos panem facere, 
qui de quinque panibus tot miliia sattiravit ( Id. xiv, 
17-21 )? De nihilo fecitpanem. Tanta eiiim mullitudo 
escjie , quae salurarel tot millia , unde prooessit! 
Fontcs panis * eranl in manibus Donrmi. Non esl roi« 
rum : nam ipse fecit de quinque panibus multum pa- 
nis unde saturarct tot milla, qui facii quotrdio in tcrra 
de paucis grnnis messes ingenies. Ipsa cnim suul mi- 
racula Domini ; sed assiduilatc viluernnt. Qitid crgo, 

« Efld., fonies panes erant : el paulo post, de quinque pa' 
nibus muUos panes, Al Reg. el liemus. probae uoiaj Mss. , 
faniespanis erant : aUiuc iuira cuiu alils Mbf. babcnl, nmtr 
iumpanii* 



i16S ENARKATIO IN 

frair4>s, inipossibile erat Donuno de lapidibus panes 
faoefefHoinines recil delapidibus, diceiUe ipsoJoanne 
UaplisU : Polent est Deut dc lapidibui islii su&ciiare 
fiUa$ Abrah(B(lianh. iu,9). Quare crgo non fecil ? Ul 
ie docerel respondere tenlalori , ut si forle in aliqua 
angusUa positus fueris, et suggcsserit libi icntator, Si 
cbristianiisesses et ad Cbristiim pcriioeres, desererel te 
modo ? non tibi misisset auxilium ? Ct forle adhuc me- 
dicussecat^etideo deserit : sed non dcscril. Quomodo 
Paulum ipsum ideo non exaudivit , quia exaudivit, 
Nam dicit Paulus non se esse exauditum de stimulo car« 
iiis sw» aiigelo satanie , a quo colnpbizari se dixit : 
Propler quod Domitmn ter rogavi ut auferret eum a 
me , et dixit mihi , Snpcit tibi gratia meu ; nam virtut 
in infirmitate peificitur ( U Cor. xii , 7-9 ), Tanquam 
luedico diceretur, posito forte epiihemate : Moiestum 
est mibi boc emplastrom ; rogo tc, lolle iHod. Et me- 
dicus : Non, opus est iU\ ibi sit ; non enim aliler sa- 
nari poteris. uEgrotqm nou exaudivit medicus ad vo^ 
luntaiem , quia exaudivit ad salulem. Ideoque fortes 
estote , fratres ; et qnando aliqua inopia lentamini , 
Dco flagellunte et erudiente vos , quibus et parat et 
scrvat vtemaiQ baDfediiatem, non vobis suggeratdia- 
• IjoIus : Si jnstos esses, nonne tibi per corviim miiterct 
panem , qoomodo misit Elix (111 Reg. 17, 6)? ubi 
esC quod legisti , Nunquam vidi justum derclictum^ nee 
iemen eju$ qumeni panem ( Psai. xxxvi, 25 ) ? Tu rc- 
tponde diali^ : Verum dicii Scriptura , Nunquam vidi 
jusium derelictum , nec semen ejus quwrens panem ; 
habeo ^nim panem meum quem tu non nosli. Qiiera 
panem ? Audi Donninum : Non in tolo pane vivit homo, 
ted in omni verho Dei. Put^isne verbum Dci pnnem ' ? 
Si noii esset paniis Verbum Dei per quod facta sunt 
omnia, non dicerct : Ego sum panis vivus, quide ccelo 
detcendi (Joau. M • 41 ). Didicisti ergo quid respon- 
deas tentatori in aogustia famis. 

7. Quid, si te stc leuiat , ut dicat tibi : Si cliristia- 
nus esses, faceres mirqcuia , quomodo fecerunt multi 
ehristiani ? To jam st^esiione mala deccptus, tenu- 
res Dominum Deum luum , ut diceres Domino Doo 
nostro : Si christianus sum , et sum ante oculos tuos, 
et in aliquo nitmerD tuorum me computas , faciam et 
ego aiiquid, qunlia multa fecerunt sancti tui?Tentasti 
Deum , quasi non sis chrisiianus si hoc non facias. 
Mulii talia dfiftiderantes cedderunt. Nam Simon ille 
magos talia desideravit ab Apostolis , qui Spiritum 
fianetum pecunia vobiit comparare (Act. viu, 18, 19). 
Amavit polentiam miraculorum, et uoo amavit imiu- 
lioiiem humilitatis. Ideo qnidam discipulus, vel quidam 
d« tnrba eum veilet sequi Dominum, attcndens mira- 
eiila quac facicbat ; vidit Qium Dominus superbum non 
qu:erere viam humilitatis , scd typhum potentise , et 
aii : Vulpet foveat habent , et volucret cmli nidot ; Fi- 
liut auiem henttnit non habet ubi caput reclinet (Matth. 
V1I1 , 20 ). Vulpes iu te foveas babent ; volucres coeli 
iiidos in tc babcnt. Vulpes doliis est ; volucres coe'i 
superbia est : sicut enim vtdacres alia peiunl, sic su« 
porbi ; ut el vulpes cavernas liabenKtiiolosas, ila omncs 

• sic Nas. Ai icdd., putasneverbum Dd non utpam ' 



PSAUfUM XC. 1165 

insidialores. Quid ergo respondit Dominus ? Poiest in 
te habilare superbia et dolus ; Cbrislus non babet ubi 
iii lc babilet, ubi reclinet caput suum. Quia recluiaiio 
capiiis , humilitas Cbrisli est. Nist reclinaret caput , 
non jusiificareris. Talia desideranles et discipuli , et 
volcntes jam appetcrc * sedem rogni , antequam viam 
bumilitalis capcrcnl, quando iUi suggcstnm esl a ma- 
trc discipulorum , Dic ut unut sedeat ad dexleram , et 
alius ad sinislram luam ; polentiam quaTcbant : sed 
per passionem * bumiliiatis venitur ad polentiam 
regni. Ait Dominus : Potestit bibere calicem quem «^o 
bibilurus sum (Matih. xx, 21 , 2i) ? Quid cogitatis aliitii« 
dinem regni , et non imilamini bumilitatcm mcam ? 
Ergo quid , si sic (e tcntet , Fac miracula ? ne lu ten- 
tes Deum , qnid dcbcs respondere ? Qnod respondic 
Dominns. Ail illi diabolus. Mitte le deorsum; quia 
uriplum ett , Angelis suis mandavit de tc, ut in manibuM 
tollant le^ne forleo/fendatad lapidem pedem tuum. Sitp 
miseris, Angeli te suscipient. Et possct quidcm flerl, 
fralres, ut si se roisissel Doroinus, obscquia Angeloruni 
suscipcrent carnem Domini : sed qnid illi ait ? Iter 
rum scriptum est , Non tentabis Dominum Deum tuum, 
Ilominem me puias. Ad hoc enim acccssit diabolus » 
ut tentaretutrum Filius Dei ipse esset. Vidcbat car« 
nem ; sed majeslas in opcribus apparcbat. Angelito* 
stimonium dixerant. llic videbat mortalem , ut tenta* 
ret , ut Cbrislo lenlato docerctur cbrislianns. Quid 
crgoscriptum cst ? Non tentabis Dominum Dcum luum^ 
Itaque non (entemus Dominum , ut dicamus : Si «id t^ 
pcrlinemus , miraculum faciamus. 

8. Redeamus propler vcrba Psalmi. Angelis suit /lUr 
quit , mandavit de te, ul cuttodiant te in omnibus viis.luitf 
Jn manibus tollent te , nequando offendas ad lapidem 
pedem tuum. Sublatus est Christus in manlbus Ange- 
lorum , quando assumptus est in c<jclum ; non quia p 
si non porlarent Angeli , ruiturus erat; sed quia ob- 
scqucbnntur regi. Ne forte dicalis : Meliores sunt qui 
porlabant, quam ilie qui poriabatur. Ergo meliorai 
sunt jumenta quam homines ? Sed quia innrmiiatem 
bominum porlanl jumenta; nec boc dcbemns diccre : 
etenim jumenta si se subtrabant , cadunt qui scdent. 
Sed quomodo debemus dicere ? Nam et de Dco dictuni 
est : Ckxlum mihisedes est (Isai. lxvi, 1; Act. vii, 49). 
Quia ergo cxBUim poriat , et Deus sedet , idco melius 
est ooelum ? Sic ergo ct de obscquio Angclorum in 
hoc psabno intelligcre poterimus, nou ad intii mitateoi 
Domini pertinet , sed ad illorum * honoriiicentiam , 
ad illorum servituiem. Resurrexit autcm Dorouius 
Jesus Cbrislus , propter quid ? Apostolum audite. 
Mortuus est propter delicta nottra^ et resurrexit propter 
juttificalionem noslram { Rom. iv, 25). Item deSpi- 
rilu sancioEvangelium : Spiritut, inquil, nondum erat 
datut, quia Jetut nondum erat clarificatut ( Joan. vii, 
39 ). Quai est clarificaiio Jesu ? Rcsurroxit , et ascen- 
dit in coelum. A Deo clarificatus ascensione in cceluniv 
misit Spiritum suum sanctuni die Pentecostes. In 

» sic Am. Er. oi Mss. At Lov., apparere. 

* iMio Mss., patimtiam. 

s sic Am. Er. et Mss. At Lov., iUiut. 



nC7 



S.Al]Gl}STIiNi CPISCOM 



im 



Legeautcm, iii libroMoysiRiodo» a die agnioccisi 
et niandiicaii quinquaginiadiesntimeranlur.culaucst 
Lei in tabulis lapldeis scripta dtgilo Dei (Exod, xii, 
i9, elc). Quid sil digilus Dei, Evangelium nobis cxiio- 
nil : qnia digitus Dei Spirilus sanctus cst. Quomodo 
probamus? Dominus respondens eis qui illunidicc- 
iNint in nomine Beelzebub ejicere.daemonia, aii, Si 
ego In Spirtlu Dei ejicio dwmoma (Matth. xii, 28) : 
Kiius evangelista cum hoc ;narraret, Si ego , iiiquii, 
fit digilo Dei ejicio dcemonia {Luc. xi, 20). Quod ergo 
posiium cst in uno apcrlc , positum csi in altero ob- 
ficarc : nesciebas quid sit digitus Dei, exponil alius 
<5vangelista, diccns cum esse Spiritum Dei. Digito 
crgo Dei scripia Lex daia esl die quinquagesimo ab 
occisioiie agni, el Spirilus sanclus venil die quinqiia- 
gcsiroo a passionc Doinini noslri Jesu Cliristi. Occi- 
siis esl agnus, factuin esl Pascha, impleli sunt quin- 
quaginla dies, dala est Lex. Sed Lex illa ad timorem, 
iion ad aniorem : ut auiem limor convcrtcrelur iii 
amorem, occisus est justus jam in veriiale; cujus ty- 
pus erat illc agnus quem occidebant Judaii. Resur- 
rcxit ; ct a dic Pasclwc Doniini , sicut a dic Pasdiae 
agni occisi ? numeranltir quinquaginla dies ; ci venil 
Spirilus sanclus {Act. ii, 1-i), jam in plcniludinc 
nmoris, non in poena timoris. Quare hoc dixi? Ad 
lioc crgo resurrcxlt Dominus el glorificaius esl , ut 
irtilleret Spirilum sancturo. Et dixeram jamdudum 
quia caput in coelo csl , pcdcs in terra. Si caput in 
coelo , pcdes in terra ; quid est , pedes Domini in tcr- 
ra, nisi * sancii Domini in terra ? Qui sunt pcdcs Do- 
inmi? Aposloli missi per toium orbem terrarum. Qui 
sunt pcdcs Domini ? Onincs Evangclisu», in quibus 
peragrat Dominus tiniversas gcntes. Metuendum crai 
ne Evangeli^tx oircndcrcnt in lapidem : itlo enim in 
toelo posiio capitc , pcdes qui In terra laborabant , 
possciit oncnderc in lapidem. In quem lapidem ? In 
l^gein iii tabulis lapidcis datam. Nc ergo Legis rei 
Tierent, non acccpia gratia, et in Lege rei tcnerentur ; 
ipsa cst enim offcnsio rcatus : quos Lex tenebat reos, 
:i1)Solvit Doininus, ut jam iii Lcgcm non offcnderent. 
"Ne pcdcs linjus c.i|nli8 incurrcrcnt in Legis realum, 
missus cs-t Spiritus sanctus ut amorem faceret, et sol- 
\crct a limorc. Timor Lcgem non implebat, amor 
'implevit. Timuerunt homines, et non inipleverunt ; 
nniavenmt ct impleverunt. Quomodo tiniuerttnL, ct 
non impleverunl; amaverunt, et impleverunt ? Time- 
-liant homincs, et rapiebant res alienas; amHverunt, 
' ct donaverunt suas. Ergo non est mirtndum quia idco 
*in manibus Angelorum assumptus est Dominus in 
coelum, iie offenderet ad lapidcm pos ejiis : nc illi 
qui in terra laborabant in corpore ejus, peragrantcs 
"totam orbem terrarum flercnt rei Legis , subiraxit ab 
eis timorcm , et implevit cos amore. Tiinore Peirus 

* ler negavit {Matth. xxvi , 69-75) ; nondum enim ac- 
ccperat Spiritum sanctum : accc^pto postea Spiritu 

* isancto, cum fiducia coepit prxdicare. Qui ad Voccm 
ancilba ter negavit ; acccpto Spiritu sancto, intcr fla- 

* In B. omittiiur f os, tiut, quam ex Er. 'Ven. eiUn^ re- 
ttiiuiuius. K. 



gclla principum conrcssuscsl qucm ncgarcrat (Aii, 
II, V, etc), Non mirum; quia Dominus ipsum trinum 
timorein trino aniorc dissolvit. Rcsurgcns enim a 
mortuis ail Pclro : Petre, ama$ me ? Non dixit : Tiincs 
me?Nam si adhuc limeret, offendcret ad lapidem pe- 
dem suum. Ama$ me? inquit; et illc : Amo, Snfficie- 
bat scmcl. Forte mihi suflicerct, qui cor non video ; 
quanto magis stifliccrcl Domino , qui videbat qtiibiis 
medullis viscerum suorum diccbat Petrus : Anto ^Non 
siifficil Doinino respondere semel ; inlcrrogat iterum, 
ctrespondct ille : Amo*. Interrogat iertio, et j«iiii 
ta'dto affcctiis Pelrus, qiiasi dubitaret DomiiHis de 
amorc ipsius : Domine, m, inquil» tcit omnia^ tu sd$ 
quia amo te (Joan, xxi, 15-17). Sed Dominus cum illo 
sic eglt, tanquam diccrct : Ter me iiegasti timciido, 
ter confitere amando. Isto amore et ista charitatc rc- 
plevit discipulos suos. Quare? Quia altissimum posuit 
rcfugium suum : quia clarinealus misil Spiritum san- 
ctum, solvit crcdentcs a reatu Lcgis , ae in lapidem 
offenderent pedes ejus. 

9. {ver$. 13.] Jam cxtera manifesla sunl, fratres, 
quia sxpe tractata sunt. Super asfridem et bau(i$cuiH 
ambulabi$t et conculcabi$ leonem el draconem (a). Quis 
sit serpcns, nosiis : quomodo super illum calcct Ec- 
clesia, qu;c non vincitur, quia cavet aslutias ipsius. 
Quemadmodum autem sit lco ct draco , puto ei hue 
nosse Gharitatem vcstram. Lco aperte ss^vit ; draco 
occultc insidiatur : uiramque vim et potesiatem ha- 
bet diabolus. Quando martyrcs occidclHmtur, leo ernt 
ssevicns : quando haeretici insidianlur, draco est sub- 
repens. Vicisti leonem , vince et draconem : non te 
Ircgit * lco , non tc decipiat draco. Probemus quia 
leo erat, quando aperte sxviebat. Exhortans martyret 
Petrus ait : N€$citi$ quia adver$ariu$ ve$ter diabolug 
tanquam leo rugiens circuit^y qucereat quem ^eoorH 
(I Petr. V, 8)? Apcrte sa^viens leo quaerebat quero 
devoraret : draco quomodo insidiatur ? Per hxreiieos. 
Talcs timens Pauliis , iie ab illis corrumperetur Ec- 
clesia a virginiiatc fidei , quam gestat in corde , ^it : 
t Desponsavi enim vos uni viro virginem castam 
exhibere Ghristo ; ei timeo ne sicut serpcns Evam 
seduxit astutia sua, ita ct mentes vesirae corrum- 
paiilur a castitate qiiae est iii Ghristo » (11 Cor. xi, 2 et 
5). Virgiiiiiatem corporis paucae feniinae habent in 
Ecdesia ; scd virginitatem cordis onmes fideles iia • 
beni. In ipsa fide virgiiiitaicm cordis timebai cor- 
mmpi a diabolo; quam qui pcpdiderint, sine causa 
sunt virgines corpore. Ck>rrupta corde quid servat in 
corpore? Adeo mulier catholica pnocedit vii^inem 
haereiic^m. llla enim non est virgo in corpore , ista 
mulicr facta est in corde , et mulier non a marito 
Deo, sed a serpcnte. Quid autem Ecclesia? Super 
a$pidem el ba»li$cum ambulabi$, Rex est serpcntiiiiii 
b.isiliscui;, sicut diabolus rex est dxmonioruni. Ei 
conculcabi$ leonem et draconem. 

19. {ver$. 11.] Jam veriMi Dei ad Ecclesiam : Quch 

1 Sie Er. ven. ei. Lov. In B.deest, 4mo. Bl. 

• Kofitri omnet Hsa., frmigal, 

{a) De lioc Temt Jam wpra, io Enarr. r^al. xxxix, n. 1. 



IICD lNAKHATIj LN l 

fiirijii ifi ffic tperavU, cmam cum. Non soluni ergo 
cnput, quod modo scdcl iii coelo , quia altissiinum 
|H>suit rtsfugmm suum , ad quod non accedenl mala , 
el flageUum non appropinquabil tabcrnaculo ejus; 
sed cl nos qui laboramus iii lcrra , et adliuc in tenta- 
lionibus vivimus, quoriim grcssus limenlur, ne in la- 
qiicos incidant, audiamus voccm Domini Dci nostri 
consolanlis nos, ct diceiilis nobis : Quoniam in me 
gperavit, eruam eum ; protegam eum , quoniam cogno- 
vH nomen meum, 

11. [ver$. 15.] Invocabil * mc, cl ego exaudiam cum; 
cum ip$o sum in tribulalione. NoU (iincre qiiando tri' 
Lularis , ne qiiasi non tecum sit Dcus. Fides sit te- 
cuni, et tecum esl Deus iii tribiilalione. Fluctus sunt 
ni.iris, turbaris in navigio, quia dormil Christus. Dor- 
iiiiebat in navi Cbrislus , peribant homincs (hlanh, 
viii, 44, i5). Si fidcs tua dormil in corde tuo , lan- 
quam in navi lua dormit Cbristus : quia Christus pcr 
fidera in le habiUl. 'Cum lurbari coDpcris, excita 
Cbristnm dormicnlcm; crigc fidem tuam, cl noveris 
quia non tc descril. Sed ideo putas lc deseri , quia 
iiun quaiido (a) vis eripit. Eripuit ires pueros de 
igiic (Dan, iii, 49, 50). Qui eripuil ircs pueros, dese- 
mii liacbab.xos (11 JtTac/iad.vii)? Absil. El illoseripiiir, 
et illos : illoa corporalitcr , ui infideles ^onfundercn- 
tiir; istos spiritualiier, ut fidcles imilarcnlur. Cum 
tpsoium in trtbutatione ; el eximam eum, el yloriftcabo 
eum» 

VI, [vert, 16.] Longitudine dierum replebo cum. 
Qim est longiludo dierum? Vita aelerna. Fratres, 
noiite pulare longitudinem dierum dici , sicul sunt 
faiemc dics minores, a?siale dies majores. Talcs dies 
nobis babet dare? Longiludo illa est quoc noii liabct 
fiiiem , xlema vila quse nobis promiltilur in diebus 
loiigis. £t verc, quia^sudUcit, non sine causa dixit, 
replebo eum, Non nobis sufficit q\iidquid loognin cst 
iii lemporc» si babet fincm; ei ideo nec longuin di- 
eendum est. Ct si avari siimus, vilnc xtcriix debenuis 
^sse avari : talcm vitam dcsideralc , qux iion babet 
^inem. Ecce ubi extendalur avaritia nostra. Argen- 
tuin vis sine fine? Yitam scternam desidera sine 
lii.e. Non vis ut babeat fiiiem possessio lua? Vilani 
anernato quxre. Longiludine dierum replebo eum, 

13. Etostendam illi satulare mcum. Nec hitc, fra 
ircs, breviter prxlercundum est. Ostendam Htisatu- 
lare meum : hoc dicit, Ostendam illi ipsum Chrislum. 
Quare? non est visus in tcrra? Quid magnum nobis 
liabet ostcndere? Scd non est visus tali visu , quali 
videbimus. Tali vbu visus cst , quali qui viderunt, 
rrucifixcrunt : ecce qui viderunt , crucifixcrunl ; iios 
iion vidimus , et crodidinius *. Illi oculos babebaut, 
iios nonbabemus? Imo el nos cordis habeinus; sed 
pcr fidem adhuc^idemus *, non pcr speciciii. Quan- 
do crit species? Quando videbinius facie ad faciem, 

I sic Reg. &IS. At Edd., rnvocmnt, 

* tjid.t mdenm et credinms, PluresMss., vidUnfu el crc- 
didiinits, 

» cimnts prope Mss., virinms. 

(a) l'orte , quomodo : id esl , f [uia uod corporalltcr erv- 
liu 



S.VLMU.\I XC. il7&' 

quod dicit Apostoius (I Cor. \w , 12) : qiiod nobis 
proniillil Dcus in niagiio prauiiio oinniuin laboruin 
iiosirorum. Quiihiuid laboras, ad Imc laboras, ut 
vidcas. Ncscio quid mngnum csl quod visuri sumus 
quando tota inerccs noslra visio cst : ct ipsum ma< 
gnuin visum hoc cst, Domimis nostcr Jcsus Christiis. 
Ipse qui humilis visiis est, ipse vidcbitur mdgnus, ct 
Ixtificabit nos, quomodo vidctur inodo ab Angclis ' 
In principio eral Verbum, el Vevbnm erat apnd Deum, 
el Deus erat Verbnm (Joan. i , i). Allcndite qui boc 
promisir, ipsum Dominiim in Evangclio diceiitem 
Qni ditigit me, ditigetur a Patre meo , et ego diligttnr 
eum. Et qnasi diceretur ei , Et quid ci dabis qiii dili- 
gil le? Ostcndam, inquil, meipsum itli (Id. xiv, 2f). 
Dosidtremus , et ameiiius : nagromus, si sponsa su- 
nuis. Sponsus abseiis Cht, sustincamus : vciiicl qiienr 
desideramus. Tantum pignus dedit, nnn timeal spon«- 
sa ne deseraiur ab sponso : non dimiitit pignus 
suum. Qtiod pigiius dedil? Sanguinem suum fiidit. 
Qiiod pignus dcdit? Spiiitum sanctum misit. Talia 
pignora dimiltet ille sponsus? Si non ainnret, talia 
pignora non darcl. Jam amat. si sic amareinus ^ 
Majorcm dilecliouem nemo habet , quam ul aiiimam 
suain ponat pro ainicis suis (Joan. xv, 15) : ct nos 
quomodo po^sumus ponere animas nostras pro illo t 
Quid iili prodesl , quaudo jam altissiinum posuit rc- 
fugiuni siium, et fiagellum non appropinquat (abcriia- 
culo ejiis? Sed quid dicit Joannes? Sicut CtiristUB 
pro nobis animam posuitf sic et nos debemus pro fralri- 
bus animam ponere (\ Joan. iii, 16). Unusquisqiie 
poneiis pro fraire animam, pro Christo ponit ; qtio- 
modo pasccns fralrem , Chrislum pascit : Cum uni ex 
minimis meis feeistis^ miki fecistis (Mattli. xxv, 40). 
Amcmus, el imilemur ; curramus post ungiieiita ejiis, 
quomodo dicilur in Canticis canticorum : Post odorent 
ungnentorum tuorum curremus (Cant. i, 5). Venil enini 
et olevit, et odor ipsiiis implcvii niuiidum. L^nilo 
odor? Dc coclo. Scqucre ergo ad ca*liim, si non fal • 
sum respoiides cum dicitur, Sursuni cor, sursiiin co 
gitalioiicm , sursuin amorein, sursiiin spciii ; nc pu- 
trescat in terra. Triticum non aiides poiicre in liu- 
mida lerra, ne putrescat, qoia laborasii elmcssuisti, 
triturasti et vculilasti. QuaMis loouni irilico tuo , ct 
non quxris iocum cordi tuo? non qiia^ris h)cuin Ihe- 
. sauro luo? Fac qiiiihpiid polcris iii tcrra : croga : 
non perdes, scd rccoiides. El qiiis serval? Christiis 
qui et te scrvai. Tc iiovii scrvarc, thesaurum tunin 
iioii novii servarc? Qiiaffc aiiicin viilt ul locum inutea 
Ihesauro tuo, nisi ul lociim mulcs cordi tiio? Neinfv 
enim cogilat nisi de ihcsauro suo. Quam mulii hic 
suiitqui me inodo audiunl, el non csi cor coruni nisi 
in sacccllis siiis? In tcrra cstis, qiiia in lcrra csl 
quod amaiis : niittalur in coDlum , ci crit ibi cor \c- 
struin. Uhi cnim fiicril thcsaurus luus, ibicrikct COT 
tuum (Alaufi. vi, 21). 



If7! 



S. AUGISTIM EPiSCOn 



IN PSAUniM XCI 

ENARUATIO. 
SERUO (a). 
I. AtlendUc ad Psalmum : del nobis Dominus 
iiperire mysieria qu» liic coniincninr ; cnm propter 
fnstidinm animorum cadem diverse vnrieque Iractan- 
tur. Nam nullum nliud canlicum nosdocet Deus,nisi 
fidei, spei, ei chariialis : ul fides noslra firma sit in 
tpso, quamdiu non illiim videmus, credenu^s in eum 
qiicm non videnms, ut gaudeamus cum viderimus, ct 
Hdei nos[rx succedat species lucis ejus , ubi jam non 
nobis diaaur, Crede quod non vides ; scd, gaude quia 
vidcs. Spes etiam nostra incommutabilis sit, el figa* 
tarin illo, et non mitet el flucluet,non agilelur; sic- 
iit ipso Dcus in quo figiiur , non potest agiiari. Spes 
enim modo vocaiur ; tunc non spes, sed res erii. Tam- 
din cnim vocaiurspes, quamdiu non videlur quod 
speraiur, djccnle Aposioio : Spes autem qum videtur, 
non est spes : quod enim videt quis , quid sperat ? Si 
autetn quod non videmMs speramus, per patientiam ex- 
spectamus {Rom. vni, 24 et 25). Modo crgo patienlia 
nccessaria esl, quamdiu veniat quod promissum esl. 
Nemo aulem palicns csi in bonis. Quando exigilur de 
liomine pniienlia, in malis agit : quando dicilur, Pa- 
liens csio, lolcra.susiine, molesiia esl , sub qua le 
Deus vult csse foricm, lolerantem, longnnimcm, pa- 
licnlcm. Sed numquid dccipit qui promisil? Mcdicus 
exfcrit ferrum ad sccnndum vuliiera, et dicil ci qucm 
^ccluriis cst, Paliens cslo, sustine, lolcra : in dolo- 
ribus exigit paiienliam, sed post dolores proniluii sn- 
hitcm. El ille qiii lolerat dolores in ferro mcdici, nisi 
^lbi proponal sanilalem , qoam nondum babct , deficil 
in dolorc quem paiitur. Multa ergo mala sunt iii islo 
.srculo, inlrfs, foris; prorsus non cessani , abundanl 
scandala : nemo illa senlii, nisi qui gradilur viam 
Dci. Ei dicitur in omnibus divinis paginis, ui toleret 
praisciiiia, spcret futura, amct qiicm non videt,ut 
nmplcctatur cimi vidcrit. Cliaritns cnim quiB lertia 
nobis adjuiigitiir ad fidem et spcm, major est supra 
fidcm cl spcm (I Cor, xiii, 15) : quia fides rerum est 
qiine non vidcniur ; crit aulein species * cum \'ux 
fucrint: ctspes rei est quae non tcnctur; qnx adve- 
wiente ipsa re, non crii jam spes, quia tcnebimus. non 
sperabimus : charitas autem non novit nisi cresccre 
inngis magisque. Si enim amamusquemnonvidcmus, 
quomodo amaluri sumus cum viderimus ? Desiderium 
ergo nostium crescat. Cbrisliani non sumus % nisi pro- 
pier fuiurum sacculum : ncmopracsenlia bona sperel, 
iiemo sibi promiiiat felicilatcm mundi, quiachristianus 
csi ; sed utaiur felicilate pncscnti, ut poiesi, quomodo 
|M)lest, quando potest. quantum potcst. Cum adest,con- 
solaiioni Dci gratias agai : cum dcest, justitias Del gra- ' 
lias agat.' Ubiquesitgratiis, nusquam ingralus : etPatri 
consolanli ct blandieuii grnlus sit ; ct Palri enicn- 
danli ct fiagcllanti el disciplinam d inii gralus sit ; 

• Sic Mss. F(UI. vero, erunt autcm sjwcirs, 

* hic Ani. 01 aliqiiot Mss. .^t tr. el lx)v., nott fiinius. 
{a) a6 fopulum habiliisdicsabbali, ox o. ± 



amaienlm ille sempcr, sivo blandlalur. sivc mln> 
lur : et dicat quod audislis in P.salmo, Donwn est co9i^ 
fiteri Domino, el psallere nomini tuo, AUissime. 

2. [vers, {,] Tilulus Psalmi habel, Psalmus cantici 
tn diem » sabbati. Ecce ei hodiernus dics snbbaii cst • 
bunc iu prxsciiti tempore oiio quodam corporaliior 
languido el fiuxo ei luxurioso celebraiii Juda*i Varuii 
enimadnugas; ct cum Deus prajceperil 8nbb;.tiira 
(Exod. XX, 8), illi in bisqua; Deusprohibet exerceiii 
sabbalum. Vacaiio noslra a malis operibus, vj.caiio 
illorum a bonis operibus esi. Melius est enim arare 
juamsaliare. lili ab opere bono vacant; ab opero 
Bugaiorio nou vacnnl. Nobis sabbatum indicitDcus 
Quale? Primo ubi sit videte. Intiis esl, in corde csl 
sabbatum nostrum. Multi enim vacanl raembris, ct 
tumuliuaniur conscientia. Omnis homo malus, sabba- 
lum habere non poiest : nusquam cnira iUj conquie- 
scil conscieiitia ; neccsse est in perlurbauonibus vi- 
vat. Cui auiem bona est constienUa, tranquillus est; 
el ipsa tranquillitas sabbntum est cordis. Aiiendil 
enim promissorem Dominum ; et si laborat in prcB- 
senii, extenditur spe fuluri, ei screnalur omiie uubl- 
Iiim irislitiae; sicut dicit Apostolus, Spe gaudeniet 
{Rom. XII, 12). Ipsura aulcm gaudinra in tranquiHi- 
late spei nostrae, sabbatum nosiruin est. Iloc com- 
mendatur, hoc canlatur in isto psalmo , quomodo sil 
horao christianus in sabbalocordis sui , id cst, ui va- 
calione el Iranquilliiaie ei serciiitaie conscieniiie suas 
non perlurbatus. Inde dicit hic , unde soient pcrtiir- 
bari homines , et docet te agere sabbatura iu cordo 
tuo. 

3. [vers. 2.] Primum est, ut tuipse, si aliquid pro^ 
fccisti, Deo confitearis ex eo quod profedsli , qiiia 
munera ipsiiis sunt, non merita tua. Hinc incipe sab- 
batum, non tibi tribuendo quasi non acceperis quod 
accepisii ( 1 tor. iv, 7 ) ; ncque excusando le ab eo 
quod facis mail, quia ipsa sunt tua Pcrversi enim ho- 
mines ct pcrturbati , qui non agunt Siibbaium , mala 
sua Dco iribuiinti bona sua sibi. Si quid boni feccrU, 
£go feci, dicit : si quid niali fecerit, quxrii quera ac- 
cusel, ne confiicaiur Deo •. Et quid esi, Quxrit quero 
acciisct?Sinon est valde impius, ad manum habcl 
satanam qucm accuset : Satanas fecit, dicit , ipsc mihi 
persuasit : quasi satanas habeat potestatem cogondi. 
A.stuiiam siiadendi liabet. Sed si satanas loquoretur , 
etlaceret Deus, haberes unde te excusares : raodo 
aures lux positx suut inier moneniem Deum, el sug- 
gercntem serpcntem. Quare huc flectuntur , hinc 
avertuntur?Noncessat satanas suadere maJum; sed 
nec Deus cessat adraonere bonum. Satanas autem 
uon cogit invitum : in tua potcstate cst consentire, 
aut non consentire. Si aliquid pcrsuadente sat.ioa 
mali fcceris ; dimitte satanain , accusa te , ut accusa- 
tiono tua Dci raiscricordiam merearis. Expetis * illum 
accusare qui non liabet vciiiam ? Te nccusa , ct accipis 
indulgentinm. Deinde multi non accusant salanan», 

* sic mobnros Vss. juTia Cncc. I.XX. Al Fdd., mrfiV. 

* rliiri's Mvs., uon confKeiur Deo. 

* Mss. , Lx^pcttus, 



\ 



1173 ENARRATIO IN 

sed teenmit fatum. Fatam m^^nm mc duxit , dicit. 
r.iim dixcris ill! , Qnnrc feci^li? qiiare pcccasli? Et 
i!le : Fato meo malo. Ne dical, Kgo fcci , jaii) mnnus 
ad Deum (cndit ; iingita blaspliemat. Nomluiii quidcm 
Ih)c aperte dicit, sed tamen ailcude, et vidc quin lioc 
ilioil. QiiaTis uh illo quid sit faliim ; el dicil , Sti?!!* 
roahr. Quxris ab illo quis fecit sli^tlas , qiiis ordlna- 
vit stellas ; non babct quid tilii rcspoiidcat, nisi Dciis, 
Rcslat ergo ut slve pcr transcnnam , sivc por cannam 
longnro, sive per proximum S Dcum accusct ; ot cum 
Dcus puniat peccata , Deum facial aiiclorcm pcccato- 
rum fuorum. Non potcst cniin fleri ut puniat quod 
fccit : punil quod facis,ut liberctquod fecit. Aliquan- 
60 autem, dimissis omnibus, omnino dircctc euiit in 
Peuro ; et quando peccant, dicunt : Dcus Iioc voluit ; 
8i nollet Deus, non pcccarcm. Ad hoc monct ut non 
sohiro non audialur ut non pccces, sed accusetur qnia 
peccas ? Quid ergo nos docet piatmus isle ? Bonum est 
conliteri Dotinno. Quid esl , confileri Domnof In utra- 
i|ne re, etin peccato tuo, qii*a tu fecisii, ct in boiio 
fecto, coiifltere Domino, qu'& ^pse fccil. Tunc psalles 
itomini Dci allissimi : quaerens gloriam Dci, non tiiam; 
Bomen ipsitis, non taum. Si eiiiin lu qiiaBris nomen 
D(!i, qnxrit et ipsc nomeii tuum : si autem tu ne- 
glexcris nomen Dei , delct et ipsc nomen tuum. 
Quomodo autcm dixi , Quxrit iiomen tuum ? Quomo- 
do dixit discipulis siiis vcnientibus. posteaqiiain misit 
eos evaiigelizare. Cuni fecisseiit mulia miraciila, et in 
Doniiiie Chrisli d?emonia ejecissent , redeuntes dixe- 
runt : Domme^ ecee d(cmonia nobis subjecla sunt. Dixe- 
runtquidcm, m nomine tuo; scd ille vidit in eis quia 
ipsa gloriflcalione gaudebant , et cxlollcbant se , et 
ibanl inde in superbiain , qiiia licuit illis expellcre 
^xmonia. Vidit ilios qnxrcrc gloriam suam , et ait 
illis , quaerens ipse, imo conservans nomina eorum 
apud se : Nolite gaudere in hoc ; gaudele autem qu0d 
nomina vestra scrrpta sunt in ccelo (Luc, x, 17, 90). 
Bcce ubi habes nomen,si tu nomen Dei non negligas. 
Psalle crgo nomlni Dei , ut fixum sit opud Deum no- 
men tuum. Psailere autem quid est, fratres ? Psalte- 
rinm organi genus est;cborda$ habet. Opus nostrum, 
psaltfrium nostmm est : quicuinquc manibus opera- 
tur opera bona, psallii Dco ; qiiiciiinque ore contitetur, 
canUit Deo. Canla orc, psall 3 operibiis. Ad quam rem? 
4. [vers. 5.] Ad annuntiandum mane miscricordiam 
itiiim, et veritalem tuam per ffOC/em.Quid sibi vnlt quia 
manc annuntianda est misericordia Dei,et pcr noctem 
Tcritas Dci? Mane dicitur , quando nobis bcne est : 
nox dicitur, quando tnslitia tribulalionis est. Quid 
ergo dixit breviier? Quando llbi bene cst, gaude Deo, 
quia misericordia ipsius cst. Jam tu forte diceres : 
Si ergo gandeo Deo, quaiido mihi bene est, quia mi« 
scricordia ipsius est; quandoin trisiltia, in tribiila- 
tione sum, qnid facio? Miscricordia ipsius esl, quando 
niihi bene est; crudelitus ergo ipsius <|iiando male 
. est ? Si laudo misericordiain , quaiidi^ Donc cst ; re- 
prcliendam crgo crudchtatein , quando male esl? 
Non. Sed quando bene est , lauda misericordiaro ; 
' Plores optimae nolse Mss., proximam. 



PSALMUMXCi. |f7t: 

quando roalc, lauda veritatcm :qiiia pcccata flageilai, 
non cst iniquus. In nocte crat Daiiiel, quando orabal < 
erat ciiim iii captivitatc Jerufialem, crat in potcstafe 
hostium. Tunc multa mala sancti paticbantur : tuiio 
ipse iii lacum leoniim inissus est , tunc trcs pucri in 
ignciii pr;rci|ut:ai siinl (Dan. vi, iii), lliec palicbatur 
iji capiivitalc populus iNratl : nox crat. iVr iiociem 
confitebatur Daniel veriUitem Dei; dicebat inoraiione, 
Peccavimus , impie egimus, iniquitalem fticimus : tibi , 
Domine, gtoria, nobis confusio (Id, ix , 5, 7). Veritti- 
lem Dt*i anMunliabal pcr iiocloin. Quidest, vcritatcm 
Dei annuiiiiare pcr nocteiu? Non accusare Deum, 
quia paicris aliquid niali; sed tribucrc iilud pccca* 
tis luis, emendationi ipsiiis : Ad annuntiandnm mane 
misericordiam ipmus^ et veritatem per noclem. Gum 
misericordiain aiinuntias mine, cl veritatem per 
noctem, semper laiidas Dcum, scinper confiteris Dco, 
ot psallis nomini cjiis. 

5. [vers. 4.] /n decachordo psaltcrio, cum cantice in 
cithara. Decachordum psalterium non modoaudistis. 
Dccachordum psalieriuin significat dcccm pr;ecepta 
Lcgis. Scd cantarc in ilio opiis cst, non porlare psal- 
terium. Nam ct Judsei habeiit Legem ; portant , non 
psallunt. Qui sunt (|iii psalluiit? Qui opcrantur. Pariim 
est : qul operantur cuin tristilia, oondum psallunt. Qui 
suntquipsallunl? Qui cum liilantaie faciunt bene. lu 
psallendo eiiim hilaritas est.'El quid dicil Apostoluftf 
Hiiarem enim datorem diligit Deus (II Cor, ix, 7). Quid- 
quidfacis, cum hilaritaie fac : bonuin tuiicetbcnefacis. 
Si autem cum tristitia f.icis, fit de te, non facis; etpor- 
tas magis psalterium, non cantas. In psaiterio deah 
ehordOy eum canticoinciUiara : hoc cst, verbo et opere* 
Cum canticOf verbo ; iu ciiharaf opere. Si verba sola di- 
eis, quasi caniicum solum babes, eitliarain non balies: 
fti operaris, et non loqueris, quasi solam citharam ka- 
bes. Proptcr hoc et loquere beoc, et fac bcne, sivis 
habcre canticum cum citbara. 

6. [vers. 5.] Quia jucundasti me, Dwnine, in faetura 
fttA, et in operibus manuum tuarum exsultabo. Yidelis^ 
quid dieat. Tu me/ecisti bcne viveiitcm , tu me for- 
masti : si quid forie boni facio, in factura manuum 
tuarum exsultabo : quomodo dicit Apostolus, Ipeiu^ 
enim sumus figmentum, creali in operibus bonis {Epkei^ 
II, 10). Nisi ciiim te formaret ad opera boiia, non 
nosses nisi opera lua mala. Qui euim loquitur menda- 
rtum, de suo loqwtur (Joan, viii,44) : hoc Evangeliuin^ 
dicit. Omne peccatum mendacium est. Contra legem 
enim et contra vcritalem quidquid cst, mcndacium 
dicilur. Ergo quid ail? Qui loquitur mendacium^ 
de suo loquitur; id esl, qui peccat, de suo peccat. 
Atlendite sententiam conlra. Si enini qui loquiUir 
mendaclum, de suo loquitur; reslat ut qui iu-* 
quitur veriiatem , de Dei * loquatur. klco dicitur in 
alio loco : Deus solus verax ; omnis autem homo mendax 
(Rom. 111, 4). Non tibi dicitur iu bac sentcnlia, Yade, 
sccurus mcnlire, quia homoes : imo vide te homi- 
ncm, quia mendax es; el ut sis vcrax, bibc veriUlem^ 

» slc Mss. Ai Kdd., de Deo : mcndum quodjtm supca co^ 
rexiiuus. 



1179 



S. AliGUSTINI I-MSCOin 



ilTft 



lii ilt^ Dco rnclcft , ui sis vcrai. Quia dc tuo iUam non 
|Mit€ft babcre S rcstal nt inde ilhm bibas, uiide fluit. 
QiionHHla si a kice reccsseris , in tcnebris es : qiio- 
modo lapis non de sc fervet , sed vel a sole vel ab 
igne, -si cum calori sublraxeris ', frigescit ; ibi appa- 
rei, quia quod rcrvcbat, non crai ipsins ; scd fervebat 
vel a sole vel ab igne : sic el tu si n Dco rccesseris, 
frigesces ; si ad Deum accesscris, fenesces; sicul dicit 
Apostolus, Spiriltt fervenleB (Rom, xii, i i ). Item de luce 
quid dicii? Si ad eum accesseris, in luminc eris ; 
ideo psalmus dicit : Accedile ad eum^ el xUumknamini ; 
et wuUui vcstri non erubescent {Psal. xxxiiij^ 5). Quia 
<?rgo nibii boni potes operari , nisi illuminatus a lu- 
mine Dei, et fervefacius a Spiriiu Dei ; quando vi« 
deris te bene operantcm, confitcre Deo, et dic qiiod 
»it Apostolus, dic tibi1)C extollaris : Quid enim habcs 
quod non accepisli ? Si autem accepisti, quid gloriarit 
quan non acceperis (I Cor. iv,7)? Hic ergo confiielur 
Dco et docct nos bonam confessionem , quin dicit * : 
Jncundasli me, Domine, in factura /ua, et in operibus 
manuum tuarum exsuUabo, 

7. Quid ogiinus de illis qui male vivunt, et florenl? 
Ninc enim perturbatum animiim habet qui pcrdit 
sabbalum ^ : videl se in bonis operibus quolidie vcr- 
SJintcm , et laboraniero in angusiia rerum , fortc in 
iiiopia rci Aimiliaris, forte in faroe et siti et nuditatc, 
forte se in carcere bona facientem, ct illum a quo in 
carcerem missus cst ei mala facicntcm et exsuliantcni ; 
H subinlrat cor pcssima cogilaiio adversus Dcnm , 
rt dicit : Deus, quarc libi scrvio ? quare obedio verbis 
tiiis? Non rapiii aliena, non furtum feci, non homiiiem 
Accidi, non cujusquam rem concupivi, non falsum 
icstimonium adversus aliquem dixi,non pairi vel ma- 
f rl injuriam feci, non ad idola inclinatus sum, non 
aecepi nomen Domini Dei in vanum : scrvavi me' a 
pcccato. Enumcrat decem chordas, id est, decem 
pRBcepta Legis (Exod, xx, i'i7), etinterrogat se se- 
eundum siogula , el videt se non peccasse , ncc in 
tmo; el conlristalur quia talia mala patitur. Et illi 
(«iti , non dico, nliquas chordas tangunt, sed nec tan- 
gunt Ipsum psalteriiim, et nihil bonl operantur, con- 
solnnt idola : ct fortc tunc videntur chrlstiani,quando 
nihil mali patitur domiis corum; quando autem aliqiia 
Ibi tribulaiio est, currunt ad pythonem, aut sorlilc- 
gum, aut matbematicuin. Dicilur illi nomen Christi ; 
. ftnbsannat, torquet os. Dicitiir illi : Fidelis , consulis 
matbematicum? Et »fle : Rcccde a me : ipse mihi 
prodidit res mcas ; njm perdidissem , et in planctu 
reroansissem. Homo bonc, nonne signns tc sigiio 
crucis Christi? El lex omnia ista prohibct. Gaudos 
iiiiia res luas iiivcnisti ; non es tristis quia tu perisli ? 
Qiianto ipelitts lunica tua periret quam anima tua ? 
Subaannat in his omnibus ; contumeliosus cst paren- 
li bas, odil inimicum , inseetatur usque ad morlcm , 

* Sic AOL Er. et Uss. At Lov., Hbere. 

> Trcs Mss., n ei catorem subtraxeris. 

* Aliquot Mssr, quadicit. 

^ Slc potiori*s nss. At Lov., ni emm perUtrbtdum anhmm 
kiibenit Bt perdunt sablfatum. Et qui perdit sabbatum, vtdet 
te, etc. Ncc secus Er., nisi quod habet, Et perdit sabbutum, 
Qid vidct se^ etc. 



furahir ubi (t^i^asionem iiivcncrit, a falso icstimooia 
non ccssat, insidiatur matrimonio alicno, concupiscit 
rem proxinii sui : facil h?rc omnia, el florct In divitiis, 
i« honoribus, iii cxcelleiitia mundi hujiis. Vidct cum 
illc miserbcne opcrans, cl mala patiens; pcrturbalur 
etdicit: Dcus , puto, mali iihi placcnt, et bonos 
odisti, amas cos qui faciunt iniquitatcm. Si commotus 
fuerit, ei illi cogilationi consenscrit, pcrdct sabbatum 
de corde : jam incipit ad psallerium hoc non atien* 
dere ; devinvit inde, sine causa cantat, Bonum ett con- 
fileri Domino^ et fsaUere nomini luo, AUissime, Jam 
pcrdito sabbato ab intcriore homine ct exclusa quicte 
cordis, ct bona cogitatione repulsa, incipit jam iini- 
tari illum qiicm vrdet in malis florentem ; ct convcr- 
tit sc ct ipsc td f.icicnda^mala. Deus nulem patlcns 
est, qiiia xtcrnus csi , ct novit dicm judicii sui, ubi 
omnla examlnat. 

8. [vers, 6.] Hoc nos docens quid ait? Quam ma- 
gnificata sunt opera tua, Dominel Nimis profundtb 
factcs sunt cogitationes tum. Revera , fratres mei , 
nulluin mare tam profundum est qnam est isi.i 
cogliatio Dci, ut mali floreant, ei bonl laborcnt: 
nihil lam profundum , nihil tam altum ; ibi naufra- 
gat omnis infidelis , in islo allo, in isio profundo. 
Vis transire profundum hoc? A ligno Chrisii noli 
resilire ; non mergcris : tene te ad Chrisium. Quid 
cst quod dico, icne te ad Christum? Ideo voluit ipsc iii 
tcrra laborare. Audisiis, cum propheta legcrctur, 
non avcrtisse eum scapulas a flagellis, non averlissc 
cum faclem a spuiis hominum, non avcrtisse maxil. 
lam a psnlmis eoruro (Isca, l, 6) : quare omnia ista 
pati voluit, nisi ut consoletur patientes? El potcrat oi 
ipse in flne resuscitarc carnem suam; sed tu qui iion 
videras, non esset quod spcrares : non distulit resur- 
rectioncm suam , ne iu adhuc dubltares.^ Eo ergo Oiie 
patere et tolera iribulaiioncs In mundo, qnem ^ ailen- 
disti inChristo f ei non te moveant qnl faciunt maln, 
et in isto sodcuIo florcnt. Nimis profundas factas sunt 
cogitationes Dci, Ubi cst * cogitatio Dei ? Ad praeacns 
habcnas laxat ; sed postca astringct. Noli gaudere ad 
piscem qui in esca sua exsultai ; noiidnm traxllhamum ' 
piscator : nam jam ille hainum habet in faucibus. Et 
quod tibi videiur longum, breve est : omiiia Ista cito 
transeunt. Quld est longa viia liominis ad aeterniia* 
tem Dei ? Vis esse longanlmis ? Vide aeternitatem Dcl. 
Nam attendis ad dies tuos paucos, ct dielNis tuis piu- 
cis vis implcri omnia. Qux omnia ? Ut damnentur 
oiiines impii , ct coroneniiir omnes boni. Isiis diebus 
luis vis hxc impleri? Implet illa Deus lempore suo. 
Qiiid iu ixdiuin patcris cl facis *? iElernus est ; lar- 
dat , longanirois est : tu aulcm dicis , Idco ego iion 
sum longanimls, qula temporalis sum. Sed in poio- 
state habes : junge cor tuum aeicmiiati Dei , ot cum 
illo aeternus eris. Quid cnim dicium cst de ti^mporali* 

I Cr., qu£midmodum,hm. et Ldv.^^KOS. Atuss., quai}; 
subiDielUge, finem, 
s Aliquot Mss , ibi est, etc. 
• Plerique Mss., mamun, 
^ Phires probae noiae Uss.» Quod autem dm pateris cf 



1177 ENARnATlO IN 

biist Onmit caro fcnunr, el omiiis ctaritas carnis ut flot 
feni : fenum aruit , el flos decidil (Isni. xl, 6-8). Om- 
nia ergo arescunt el dccidtml ; iioti vcrbum illud : 
\erbHm enim D§mini manet in (sternum. Trarrsil fe- 
niim , iransil clarilas foni ; sed habes quo le lcncas : 
Verbum Domini manet in mtcrnum, Dic ergo illi : Nimis 
profundie factce sunt cogitationcs tuce. Tcnuisli lignum, 
transis pe^* islam profundilatem. \ides ibi aliquid? in< 
telligisibi aliquid? Inlclligo, dicis. Si fam christianiis 
cs, cl bene crudiitis, dicis : Deiis judicio suo rescrval 
oiuiiia. B<mi laboranl, quia flagcllantur ut fiiii : mali 
exsuluini, quia damnanlur ul alicni. Dtios filios habel 
hoiiib; allerum casiigal , allcrum diniitiit : facit iinus 
niale, el non corripitur a patrc ; alicr mox nt se mo- 
vcril, colaphiscaeditur, fl:igcllalur. Unde illc dimit- 
titur, ille c;cdilur, nisi quia huic cacso haercditas ser- 
Taiur, ille autem dimissus exhajredaius esl? Videt 
t eum non jiabere spem , ct dimitiil cum ut faciat quod 
Tuit. Puer autem qui flagcllalur, si cor non habuerit, 
et unprudcns fuerit ct stultus , gralulalur fralri suo 
qiii non vapulat ; cl gemil dc sc, ei dicil in corde suo : 
Tnnla mala facii frater mcus, qiiidquid viilt facit con- 
Ira pnecepta patris mci , et neino illi facil vcrbum 
diirum ; ego, mox ul me movero , caidor. Stullus esl, 
iiiipnidens est ; attendit quid patilur , non atlendit 
€]uid illi servalur. 

9. [vers, 7, 3.] Idcocum dixisset, Nimis profuntyB 
factcB sunt cogitntiones tuce ; subjccit statim , Vir tm- 
prudens non cognoscel, et stultus non intelliget ea. Quae 
siiiit qux non intelliget stultus , el qua; non cogiio- 
sccl improdens? Cum exoriuntur peccatores sicut fe- 
num. Quid est, stcul fenum? Vircnt cuin hiems est; 
sed arescent xsiate. Atlendis florem feni. Quid citius 
iransit? Quid lucidfus? quid viridiu^? Non te dclectct 
Tiriditas ipsius,sed time ariditMtem ipsius. Audisti 
peceatoressicnt fenum, audi et jtisCos : Quoniam ecce *. 
liiierim videte peccatorcs; sicut feiium florcnt, bene: 
sed qiii sunt qui non cognoscunt? Stulli et impruden- 
lcs Cum cxoriuntur peccatores sicut fenum, et prospe- 
terinl omnes qui operantur iniquilatem. Omnes qui in 
eorde suo non recla scntiunt do Dco, prospexcrunt 
peccatorcs exoricnies sicut fcnum, id est, florcnles ad 
leropus. Quare illos prospicitint? Vt intereant in sm- 
culum swcuU, Attendunt enim florem ipsorum tcmpo- 
ralem, imitantur illos, et volenlcs cum illis florcre ad 
tempus, intcreunt in aUcrnum : hoc esl, Ut intereant 
in scBculum swculi. 

10. [ vers. 9 , iO. ] 7u autem Altissimus in (sternum 
£S, Domine. Cxpccians desuper e\ ;clcrnitale lua 
quando transeat tempus iniquorum , ct venial tcmpus 
justorum. Quoniam ecce, Intcndile , frntrcs. Jam et 
ipse qui loquitnr * (loqiiilur enim ex pcrsona noslra, 
loquitur ei persona corporis Chrisii : Christus enim 
loqnitur in corpore suo, id est, iii Gcclesia sua), jam 
juiixit se aeternitati Dei : sicut vobis paulo anie di- 
cebam , longanimis est Deus et paiiens , omnia ista 

* ApudEr.vcn.etix)v.,C)Momorfo?£cccmrmm,elc. M. 

* slc liss. prseter alterum c rx)rb. qui habet, et ipsum 
qm. Al Edd.| ef ipse laqmlur; omisM), quu 



PSALMUM XCI. i^j..^ 

qiKc videt mala a malis fierl toUrat. Quarc? Quia 
aslerntis cst , el videl quid illis scrvet. Vis et tu csso 
longaniniis et paliens? J^inge le alcrnilaii Dci ; cuiii 
illo exspccta illa qna; infra te suiit : cnm cniin adha!- 
seiit cor tnum Aliissiino, infra le crunl omnia mor- 
talia ; cl dic quod scquilur, Quoniam ecce inimici tui 
ptribuut.Qm modoflorenl, poslca pcribuMl.-Qui suut 
inimici Dci? Fralres, forle illos solos puuuis inimicos 
Dei qiii blasphemaiu? Sunt quidem ei ipsi , el alroce* 
isli qni ncc lingua nec cogitalionibus malis parcunt 
iiijuriis Dci. Ei quid fiiciunl Dco cxcelso , atrrno ? Si 
ptigno in coliimnam ferias, tu hcderis : cl puias quia 
blaspheinia Dcum pcrcnlicns non lu di-runipcris? 
nnin iiihil facis Deo. Sed inimici Dei .Mpcric blasphc- 
matorcs siint, cl quotidic occulti inveniunlnr. Caveto 
talcs inimicitias Dei. Qiiosdain enim occullos inimi- 
cos Dci Scripliir.i aperit; nlquia non illos potesnosso 
cordc tuo , noveris illos in Sci ipliira Dci , et cavcas 
inveniri cuin illis. Aperic dicil Jacobus in Epistola 
sua : Nescitis quia amicus hujus mundi, inimicus Dd 
constilmtur (Jacobi iv , i)? Atidisii. Non vis csse ini- 
miciis Dci?NoIicssc ainicus htijns mundi : nam si 
amiciis fueris hiijiis mundi , iniiuicus cris Dco. Quo- 
modo cnim non polcsl ficri adullera conjtix , nisi ini«> 
mica sit viro suo : sic aninia adullera amore rcrum 
s.iicuiarium, non polcsl nisi iiiiinica csse Dco. Timet,. 
scd non amat : poenam linicl, non jiisiiiia dclectatur. 
Ergo iniinici Dci omncs amatores intindi , oinncs in- 
quisitores nugarnm, oinncs consuliorcs sorlilcgorum^ 
malheinalicorum , pylhonum. Intrent * ecclcsias, non 
intrcnl ecclesias; inimici Dci sunl. Ad lcmpus possunt 
florcre sicut fenuni; pciibunt autcm , cum ille inspi- 
ccre coeperit, et judicium suum in onjnem carncni 
adduxerit. Junge te Scriplune Dci, ct dic illud cum 
isio psalmo : Quonium ecce inimici tui peribunt. Noii 
ibi inveniaris, ubi peribunt. Et dispergentur omnct 
qui operantur iniquilatem. 

11. [vm. ll.]Quid tu qui laboras modo, si inimici 
Dei peribunt, ct dispergentur omncs qui oporantiir 
iniquitatem ? tu qni inler isla scandala, inter iniqui- 
tales humanas gemis, qui tribiilaris in carnc, scd gau« 
des in corde, quid tti ? (|uic tibi spcs, o corpus Cliristi? 
Chrislc, qui in coelis scdes ad dcxteram Patris, scd 
pedibus luis ct membris tuis laboras in lcrra, ct dicis^ 
Saule^ Saule^ quidme persequeris (Act. ix,4)? tu quaiu 
spcin habcbis , si inimiei Dei pcribiint, el dispcrgen* 
tur omiies qui opcrantiir iniquitalcm? quid libi erit? 
Et exaltubitur sicut unicornis cornu meum. Qnare di- 
xit, sicut umVorm'< .'Aliqnandounicornis significatsu« 
perbiam, aliquando unicornis exaltationem unilatissi« 
giiificat : quiaimitasexalialur, omnes hxrcses cum ini- 
micis Dei peribunt. Et exaltabitur sicut unicornis comu 
meum. El quandoeril? Et senectus niea in misericor- 
dia pingui. Quid dixit, senectus m^^Novissima mca« 
Quomodo in xtalibus nostris novissima scnectus est ; 
sic toium boc quod modo patitur corpus Christi ia 
laboribus, in acrumnis, in vigiliis , in fama , iu siti , 
in scandalis , in iniquitatibus, in prcssurb » jtiventui 

» bic Am Fx. el i lerique Uss. At Lov.» inlrant. 



1179 S 

ipsius est : tenectos ipKiiM, idcst , novissima ipsius 
lii Ixttlia erunt. Et intendal Cliaritas voolra , qiua di* 
xit fteneetiitein, ne puteiis el morlein : iioiiio cniin 
in came idco sencscit , nt moriaiur. Sciiccia Ecclc- 
si;c cnndida crit rccle faclis , morte autem non cor- 
rumpctur. Qiiod est captit scnis , lioc crunt opcra 
tioslra. YMetis qaeinadmodum caiicscat caput , et in- 
all)escat, qiiantumcumque scncctus acccdit. Qui bene 
scneseit ordiiie suo , i|U3eris illi aliquando in capite 
eapillom nigrum, et non invenis : sic cum ruerit vila 
noslra talis , ut qun*r:itiir iiigritudo pecciitorum , eC 
non invenialur; senccta ista jiivcnilis est, scnecta ista 
viridis est, sempcr virebii. Audislis dc rcno peccato- 
rum, nudilc de scnccia jnslorum : Senectus in meawi-' 
gericordia pingui, 

i%. [ver$. 12.] El respcxit oculu$ meu$ in inimidt 
mei$ *. Quos dicU inimicos siios? Omnes qui operan- 
tur iniquitalein. Noli ntlcndcre quia atnicus tuus est 
iniqiius * : incurral negoliuin , ct ibi ilium probas. 
Incipis Tcnire contra niiqnilntcm ipsins, cl ibi videbis, 
quia qnnndo libi blandiebatur , iniinictis erai;sed 
nonduni pulsavcras, non ut instiincrelur in corde 
quod non cral, scd nt crumpcret quod crat. El re^pe» 
xit oculus meu$ in immici$ mei$ ; el in ei$ qui in$urgunt 
in me malignantibu$t audiel auri$ mea. Qunndo ? In se« 
necta. Qnidest, in senecta?In novissimo. Et qufd 
audicl atiris nostra? Stantes ad dcxtcram audiemus 
quod dicciur eis qui sunt nd sinistram : Ite in ignem 
aiernum, qui paratut e$l diaboio et angeli$ eju$ (Malth. 
XXV, k\), Ab isto audilu malo jusius non timcbit. 
Scitis quia dictum cst in quodam psalmo : c In me- 
moria xlerna erit jnstus; abauditn malo iion timebit» 
(P$aL cxi, 7^. Quo auditn malo? ke in ignem xtcr- 
iium , qui paratui cst diabolo et angclis ejus. Et in 
eis qui insurgunt in me malignantibus , audict aiiris 
mca. > 

15. [ver$, 13] Transil fcnum, transiLflos pcccnio- 
ruin : quid de jiistis? Ju$tu$ ut patma fiorebit. Illi ex- 
oriiintnr sicul fenum ; ju$tu$ ul palma florcbit, In paU 
ina ailitudincm signiHcavit. Forte et boc sigiiificavit 
In palma, quia in novissimis suis pulcbra cst; ut ini- 
tium ejus a terra duc^is, lincm ipsius in cacu- 
niiiic, ubi babet totain pulcbritudinein : a<pcra radix 
iridetnr iii tcrra , puIcJira coma sub coelo est. Erit 
crgo ct tua pulchriiudo in fine. Radix lua fixa sit : sed 
surbum vcrsits habemus ' radicem noslram. Radix 
enim nostra Cliristiis cst , qui ascendit in ccelum. 
Ilumiliatus exaltabitur. Velut eedruM in Libano , tiitfi- 
tiplicabitur. Yidetc quas arbores d\\\ii Ju$tu$ ut palma 
fiorcbit; telut cedrut in Libano^ multipiicabilur. Num- 
qoid Gum sol exierit , arcscit palma? numquid arescit 
ccdrus? Cuin aiitcm sol candens alifinando fuerit, are- 
scit fenum. Veniet ergo judicium, ut arescant |)ecca- 
lorcs, et virescant fldeles. Velut cedru$in LibanOt m»/- 
tipUcabitur. 

44. [ver$, ii-1G.] PlantaH in domo Dotttim, in atrii$ 

* sic nieliores Mss. ]uxta LXX. At Edd., oculus mcus 
lmnnco$meo$, 

* Kr. V(>u. vi ix)v., qttia iiriquus e$t tibi mtncu$, U. 
> 5tc Am. Et Mss. At Er. et Ijo? ., Aa\aitRtf. 



AUGUSTlNi EPiSCOP! I 80 

domus Dei no$tri fiorebunU Adhuc muUiplicabuntMr tn 
$mecta uberi : el tranquilU erunt , ut annuntient, ilue 
cstsabbatum quod vobis t^ulo anlecoinmeiidavi, uiidu 
liabct titulnni Psalmus. Tranquilli erunt , ut anHun* 
tient. Quare tran(|uilli annuiitiant ? Non illos niovei 
fcnum peccatorum : cedrus et palina iicc iii tempesia- 
tibus curvanlur. Ergo tranquilii sint, ul annunlieiU : 
el vere, quia modo annuntiandum est et subsannaiiti- 
bus bominibtis. O miseri hoinines amatores niniidi 1 
anntintiant vobis qni plaiitati sunl in domo Doinini ; 
qui conritenlur Doinino iii cantico et citbara, in vcrlio 
et opere, annunlinnt vobis, el diciinl vobis : Nolite 
sediici feliciiatc iniquorum, nolite aitendere florcoi 
leni; noliie atlendcrc ad tempus bcatos, in xiernuui 
iniseros. Nec ist.i, bcalitudo qiiae modo foris videlurt 
vera est ; nec in corde bcaii surl, quia torquentur 
inala conscientia. Tu autem tranquillus eslo, s|>eraiis 
de promissis Domiiii Dei tui. Qiiid cniiu annnntiabis 
in tranquillilale? Quoniam rectus Dominus Deu$^ et 
non e$t iniquitas in eo. Attenditc, fratrcs, si planlati 
cstis in doino Domini, si vullis florerc sicut palma, el 
multiplicari sicut ccdrus Libani, et noii arescere sic« 
ut fenum sole candenle ; sicut hi qui videntur florere 
sole absente. Si ergo iion vultis esse fenum, sed pal- 
ma et cedrus, quid annunliabitis * ? Quomam rectus 
Dominu$ Deu$ , et non e$t iniquitas in illo, Quoinodo 
iwncst iniquilas ? Tanla mala facit* ; sanus est, lilios 
habet, plenam domum, abundat gloria, exaltatur ho- 
Doribus, de inimicis vindicatur, cl oinnia iiiala com- 
mittit : alius innocens sui ncgotii ', non rapiens aiic- 
lui, non conlra quemqiiani facions, laitorat in vinculis, 
in carceribus, in iiiopia xsluut et suspirat. Quomodo 
iton e$l iniquiia$ in eo ? Csto tranquillus, ei iuteliiges ; 
nani pcrturbaris , et in cubiculo tuo obscuras tibi lu« 
oein. Radiare tibi vult .'cternus Deus ; noli libi facere 
nubilum de perlurbatione. Esto tranquillus in te, ct 
vide quid tibi dicam. Quia Dcus xlerDiis esl, quia in(K 
do parcit malis, adduccns illos ad pcenitcntiam ; fla- 
gcllat bonos, erudiens illos ad regnum coclorum ; noii 
est iniquitas in eo : ooli timere. Ecce ego flagelblus 
sum tanium, manifestum cst, confiteor, peccavi : non 
cnini dico me juslum. iloc cnim dicunt pleriqiie. 
Qunndo cst forte quisquam in aliqua miseria, in dolo- 
ribiis, intras consolari illum : et ille, Peccavi, fateor, 
sunt peccata mca , agnosco ilia ; sed numquid taiita 
poccavi , quanta illc ? Ego novi quanta fecit ille, e^a 
novi qnanta commisit : poccita niea sunt, fateor illa 
Deo, sed minora sunt quain illius ; et cccc ille nihil 
mali patilur. Noli turbari, tranquillus esto, ui scias 
^ttoniam rectus Dominu$ , et tipn e$t iniquitas in co, 
Qnid, si te proplerea flagcilat motlo, quia non tibi 
servai igncm sempitemum? Quid, si illum propterea 
dimittit modo, quia audilurus est, Ite in ignem ater-' 
nmn ? Scd quaiido ? Cum tu positus fueris ad dexte* 
ram , tuuc dicctur positis ad sinistram : Ite in ignem 
agternum , qm paratus est diabolc et angcU$ ejus. Non 



* Aliqnot Mss., et cedrus qin anntmtietis, ncgius iiber, 
et cedrus^ videte qtdd annmatetis. 

• Fj. ven. ei Lov., facit quis. M. 

' vrobx notx Mss.» vmoanu n§golii, ombso, sui. 



ftSl 

te erso isf) movcnnt 



ENARRiTIO IN PSALMUM XCII. 
Iraiiqtiillns cslo, sabbaliza, ct boiia vaWe, habtn vcsperam 



Mitmniia quoniani rcclus Bominvs Dats, et non at inU 
qaitas in eo. 

IN PSALMUM XCII 
ENAUUATIO. 

SERMO AD PLEDEM. 

i. Psalmi biijns lilulum, cum pronunliarclur, audi- 
vimiis ; el qiiid sibi velil, de Scriplura Dci, boc esl 
ex libro Gencsis . non esl difficilc cognosccre : in li- 
tulo enim tanquam admonemur in limiiie quid inlus 
quxramus. Insciiplus ergo csl ila : Laus cantici ipsi^ 
David, fii diem ante sabbatum^ quando fundata est lerra. 
Recordantes ergo per omiics dics qtiid fcccrii Deiis, 
qoaiido creavit el ordinavit univcrsa a primo dic us- 
qiic ad scxlum diem (scptimum enim sanctiricQvil , 
, quia in illo rcqoievil post omnia opcra, qux fecil bo- 
lu valde), et iiivcnimus eum sexto die fecisse (qui 
dies hie commemoratur, quia dicit , anU sabbatum ) 
OfBnia animalia in tcrra : deinde ipso die Tccit liomi- 
nem ad imagincm et similitudincm suain. Non autem 
sinc causa illi dies sic suiit ordinati, nisi qiiia ct s;e- 
cula ^ic ciirsura erant, antequam requiescainus in 
Deo. Tunc autcni requicscimus, si facinms opcra bo- 
na. Ad hoc cxemplum scriptum est de Dco, Requievit 
Deus septimo die, cum fccisset omiiia opcra boiia val- 
de (Gen. i, et ii, 1-3). Non cnim fatigalus est, ut re- 
quiesceret, aut modo non opcratur; ciim aperte Do- 
minus Cbristus dicat : Patcr meus usque nunc operatur 
{Joan. v, 17). Dicit illud enim Judxis, qui carnalitcr 
sentiebant de Deo, ncc intelligebant quia Deus cum 
qoiete operatur, et scmper operatur, et semper quie- 
Ins est. Ergo et nos, i|uos in se voluit Dcus tunc figu- 
rare, posl omnia opera bona babebimus requicm. Et 
• qiiidcm opera bona noslra, fralres, qiiae hic operamur 
in sxculo ante requiem , quasi cum labore sunt ; et 
requies illa in spe cst, nondiim tenctur in re : et nisi 
esset in spc, deficcremus in labore; sed transeunt 
€>|iera laboriosa ct bona. Quid enim tam bonum, quam 
pbrrigere panem esurienti? et qiiod nudiebamus mo- 
do, cum Evangelium legcretiir, qiiid tam bonum , 
quam id quod admonebat gencraliter, Omnis qui habet 
duas tunicas, det non habenli ; et qui habet escaSj pascat 
esnrientem (Luc. iii, 11)? Nudum vestire, bonum opus 
est : numquid seii^per erit hoc opus bonum? Habet 
Uiquantulum laborem, sed habcl solatium in spe fu- 
lurae quielis. Qiiantum autem laborem habet quod ve- 
stis nudom ? Bonum opus non multum laborat : ma- 
kioi opus habet laborem. Qui eiiim vestit nudum, si 
Jiabet unde faciat, non laborat : si non habet unde fa- 
ciat, Gloria in exceUis Deo, et in terra pax hominibus 
honce voluntatis {Id, u , 14). Qui autcm vull spoliare 
irestitiim, quantum laboret, quis numerat ? Et tamen 
et ista transitura sunl, cum veiierimus ad illam re- 
quiero , ubi nemo esurit qui pascatur , nemo nudus 
esi qui vestiatur. Ideo quia et ista transiiura sunt opera 
iM>iia, ct sextus iste dies , quaudo pcrficiuntur opcra 
* sic IfaiS. Fxld. vero» ipsius. 



fn sabbato autem »tn 
invenimiis csse vesperam , quia requie^ nostra noii 
liabebit finem : vespcra enim pro flnc ponitur. Slcul 
crgo sexto die fccit Dcns homincm.ad imagincm 
suam ; sic invcnimus sexlo sicculo venisse Dominum 
Jesum Cliristum, ut reforinarclur liomo ad imagincin 
Dei. Priinum cnim lcmpu^, lanquam primus dies, ab 
Adam u^qiic ad Noc : sectinddin lcmpns, tanquam 
sccundus dies , a Noe usquc a^f Abraham : lcrlinra 
tempus, tanquam tertius dies, ab Abralinm usqiic ad 
David : quartum tempns , tanquam qiiarliis dics , a 
David usque ad tmnsmigraiionem Babylonix : quio-> 
tiim tempus, tanquam quinius dies, a transmigraliotie 
Babylonix usque ad pra^dicationcm Joannis. Sextus 
dics jam a prxdicatione Joannis agitiir usque ad fl- 
ncm, et post flnem sexti diei pervenimiis ad requicm. 
Modo ergo scxtus dies agitur. Si scxtus dies agitur, 
videte quid Iial)eat tilulus : /n diem ante sabbatum , 
quando fundata est terra, Jam audiamus ' ipsum PsaU 
mum ; ipsum interrogemus quomodo fundata est 
terra, ne forte tunc facta est lcrra : ncc In Gencsi sic 
lcgimus. Quando ergo fiindata cst tcrra ? Quando, nisi 
cum flt quod lectum cst modo in Apostolo : Si tameti 
statis in fide^ ait, stabiles et immobiles (I Cor, xv, 58) 7 
Cum omnes qui credunt pcr univcrsam lcrram immo- 
biles sunt in fide, fundata est terra : lunc flt bomo ad 
imaglnero Dei* Quod signiflcat sexlus ille dics de Ge« 
nesi. Sed quomodo illud focit Dous?qnomodo fun- 
data est tenra? Cliristus vcnii, ut fuiidaret terrara. 
Fundametitum enim nemo potest ponere prceter id quod 
positum estj quod est Chrisius Jcstis {Id, jii, 11 ). De 
illo ergo cantai Psalmus : 

2. [vers. 1.] Dominus regnavit^ decorem induit; in- 
duit Dominus fortitudinem , et prcecinctus esi. Yidemus 
quia duas res induit, dccorem et rortitudincm. Ut- 
quid aiitem? Ut fundaret terram. Seqiiilur enim : 
Elenim confirmavit orbem terrce^ qui non commovebitur^ 
Unde conflrmavit? Quia decorem induit. Non conflr-^ 
maret , si solum decorem indueret, non et fortitiidi- 
nem. Qnare crgo dccorem? quare fortitudinem^ 
Utrumque cnim dixit : Dominus regnavit, decorem in^ 
duit; indint Dominus fortitudinem; et prcecinctus est^ 
Nostis, fratrcs, quia Dominus nostcr cum vcnisset ii^ 
carne, his quibus* prxdicabat Evangelium icgni». 
aliis placebai, altis displicebat. Nani divisae sunt ad«^ 
versus se liiigiix Judxorum : Alii dieebant , Quia 6o- 
nus est ; alH dicebant , Non , sed seducit turbas {Joaru 
VI, 12). Alii ergo bene loquebantor ; alii detrahebanr^ 
lacerabant •, mordebant, conviciabantur. Ad cos crgo 
quibus placebat, decorem induit: ad eos quibus dis- 
p]icebat, fortitudinem induit. Imitare ergo et In Do- 
minum tuum , ut possis esse vestis ipsius : esto cum 
decore ad eos quibus pl^ent bona opera tiia ; csto 
fortis adversus delractorcs. Audi aposiolum Panliim 
imilantem Dominum suum , quomodo et ipse habuit 
decorem , habuit fortitudinem. QirisU bonus odor 5U- 

> vetusliber Corb., audimuts. 

• i'Icri(|tic Mss., in carncm, qidbus. 

' uic adduiit lidd.y latrabani; quod abest a Mss. 



is^r^ 



viu^ iiiquU , f» omnt loco, el m hi$ qui »alvi fiunt, el 
in hit qui peretint. Quibus enim placct Itonum , salvi 
nuHt; qui dctrahunl bono, pcreuni. Quod suum erat , 
ille odorem^hnjl>cb»t bonum; imo bonus odor crat : 
scd V3B miscris qui ct bono odore moriuntur. Non 
cnim ait, lilis bonus odor sumus, illis mnlus odor su- 
nius; sed, Christi bonut odorsumut^ ail, in omni loco^ 
et in hi$ qui $alvi fiunt , et in hi$ qm pereunt. Subjecit 
Btatim , Alii$ qifidem $umu$ odor vitae in vitam^ alii$ 
odor mortit in mortem (II Cor. ii. 14-16). Qnibus cral 
odor vitx in vitam , dccorem inducrat : quibus erat 
odor mortis in mortem, fortiludincm inducrat. Si au- 
tcm luncgaudcs, qiiando tc laudant bDinines, el pla- 
cent iilis bona opera tua ; cum autcm vitupcravcriiit, 
dcficis in bonis operibus , ct quasi fructum bonorum 
tc pcrdidisse arbitraris, quia invenis reprchonsorcs : 
non slciisii iminobilis ; non pcrtiries ad orbem terra" 
rum, qui non commovebitur, Induit Dominu$ forlitudi' 
ncm, et pra!cinctu$ eat. De ipso decorc ct forliludine 
habet aliuin locum aposlolus Paulus : Per armaju$ti- 
tice dextra et tinistra. Vide iibi decorem, ubi forlitudi- 
nem : Per ^/oriam, et ignobilitatem. In gloria decorus, 
iii ignobilitale forlis. Apnd alios gloriosus procdicaba- 
tur; apud alios ignobiiis contemncbalur. Dccorein af- 
forebat eis quibus pUcebat, fortiludincm adversus eos 
quibus displicebat. Et sic enumcrat omiiia usqiie in 
fineln, ubi dicit : Quasi nihil habcnle$^ et omitia possi- 
dente$ (Id* vi, 7, 8, 10). Ciim omnia possidet, dccorbs 
cst ; cum nihil liabct , fortis est. Non crgo niiruin, si 
sequitur, Etenim con/irmavit orbem lerrm^ qui non com' 
movebitur, Quomodo enim noii commovcbilur orbis 
terrarum ? Cum crcduiit in Chrislum omncs fideles , 
ei parati suntad ulrumque; gaudcre cum laudantibiis, 
rorlcs cssc ndvcrsus vituperantes ; non mollcsccre 
linguis laudantium, nec frangi linguis Tituperaniium. 
3. Forle quacramus et de hoc verbo, quare dixit, 
pnecinctu$ est, Cinctio opera signilicat : tunc enim se 
quisque cingit, cum operalurus e^it. Scd quare non 
dixit, Cinctus est; scd, prcBcinctu$ e$t? Dicit enim jn 
alio psalmo : Accingere gladium tuum circa femur, poten- 
li$$ime: populi$ub tecadent {Psat, xliv, 4, 0). Necibi 
. dixit, Cingere, ncquc, prxcingere, sed, accingcre : ac- 
cingeris enim quando aliquid adjungis lateri tuo per 
cinctioncm; ideo, Accingere gladium tuum, Gladius 
Domini unde debellavit orbem lerrarum, occidendo 
nequitiam, Spiritus Dei est ' in veritaie scrmoiiis Dei. 
Quare circa fcmur accingerc dicitur gladiuin? Aliiid 
quidem ex alio* de alio psalmo ad cinctioncm dixi- 
niiis; sed tamen quia commemoratum' cst, non est 
prxtermiitendum. Qtiid est accinctio gladii circa fe- 
iniir? Pcr fcmur carnem significat. Non enim nliicr 
dcbellaret Dominus orbem tcrrarum, nisi in carnem 
vcnirct gladius verilatis. Hic ergo quarc pra;cinctu$ 
e$t? Qui se prscingit, ante se ponit aliquid quo pra^- 

* Mss. omittuat, e» et post vocem, $ermom$, non ad- 
duitt, DeL At Regius Wjv babet sic : t/nde debeUaxU or- 
bem terrarum? occidendo tiequitiat $piiitu$ in verilau ser- 
monis. 

* Am onuult, ex atio : sod est iu Mss. e quihus nonnuIU 
lura lialient, accinctiimm diximus, vel, dianm. 



S. ALCUSTIM EPISCCPI i»S4 

cingilur : undc diclum cst, Prwctnctns e$t liiileo, ct /«• 
vi( pede$ di$cipulorum $uorum. Quia cniin tuuc humilis 
fuit, quando rmtco praccinctiis cst, lavit pedes disoi- 
pulorum suorum. Oinnis autem fortittido in huinili. 
tate ; quia fragilis cst omnis supcrbia : ideo cum dc 
fortitudine diceret, addidil, proicinctut est ; iit recolas 
Dcum pra^cinctum humilcm, qnando pcdes discipulo- 
rumlavit. Etexhorruit Pelrus Dominum suum, magi- 
strum suum (minus dixi magistnun sutiin, cum dixi!r- 
scin Doniiiium suum) curvantem sc ad pcdfs suos, 
cl Invamein sibi pedes, expavit, etdixit: Dowiiic, non 
tuvabis wihi pede$. Et ille : Quod ego facio, tu nesci$ 
modo;$cic$ autem postea. Et ille :iVon lavabis mihi 
pedes in a^tcrnum. Et ille : Si non lavero te, non habe- 
bis partem mecum. Qui primo Pctrus expaverat Domi- 
nuui lavanlcm sibi pedes, plus cxpavii, Non habebis 
partein mecum; et crcdidil non sine causa hoc facere 
Dominiini, nisi quia aliquod eralillud fortc sacramcii- 
tum, clait: Domine, twn pede$ tantum, sed et caput^ et to* 
tum. Et illc : Qui lotus est semet, non habet necessiUitem 
iterum lavandi^ sed est mundus totu$. Non crgo ad sa- 
cramcntum tanquam * muiidalionis pcrtincbat, qu« d 
lavil eis pedes, sed ad exemplum humiliiatis : hoc 
cniin dixcrat, Quod enim ego facio, ne$ci$; $cie$ autetn 
postea. Videamus si scierunt postca, vidcamus si npc- 
ruilillis quod facicbal, ut vidcamus Dominuin prx»- 
cinctum fortiludinc; quia in humilitale osl lota f<»rti- 
tiido. Cuni lavissct eis pedes, riirsus discubiiil, ci ait 
illis : Dicitis tne Magi$trum, et vcrum diciti$;$um eniin: 
diciti$ me Donnnutn, et verum dicitit; tum eniin : ti 
ergo ego Magitter et Dominu$ vesler iavi vobi$ pcdct^ 
quomodo oportet vob\$ invicem faciati$ (Joan. xiii, 
4-15)? Si ergo in humilitate est fortitudo, nolitc ti- 
mcre siiperbos. Ilumiles lanqunm petra sunt : pctra 
dcorsuni videtur, sed solida cst. Supcrbi quld? Quasi 
fumus : ctsi alli siint, evanescunt. Ergo ad huiuilita- 
lem Domini refcrre debemus quod prnccinctus cst» 
seciindum commcmoralioncm Evangelii, quod pra> 
ciuctus est, ut lava^et pedes discipulis suis. 

I. Esl aliud quod in hoc vcrbo possiinus intelligcrc. 
Dixiiiuis quia qiii se pnccingit, ante se ponit quod sibi 
adjungit, ut se cingat. Quia ergo illi qui delrnhuntno- 
bis, aliquando nobis absentibus fa^iiunl, lanqiiam posl 
dnrsiim; aliquando coram in faciem, sicut D anino 
faciebant pendenti in cruce, Si fHiti$ Dei e$t, descen-^ 
dat de crttce{Matth. xxvii, 40) : non opus habes forli- 
ludine quando tibi aliquis delrahil absenti, quia noQ 
audis, nec sentis ; si autem in facicm libi dicat, opus 
cst ut forlis sis. Quid esl, Forlis sis^ Ut fcras: ne 
Airle ideo te putes fortem, cum audieris, qiiia percu- 
lis pugno victiis convicio. Non cst ista fortitudo, si 
conviciatus percutias, quoniam ab ira victus cs * : et 
valde stullum esl, hominem victum fortem dicerej 
cum dicat Scriptura, Mclior eu qtii vincit iram, quatu 
qui capitcivitatem{Prov. xvi, 52). Meliorcm dixit ira; 
victorem, quam civluuis captivalorein. Ilabcs crgo 

* Sic Am. ct Mss. At Fr. el lx)v., tmUutn. 
« Am. ct nostri omncs Mss., 5t victus pcreuUat. cum nh 
vra vtctui ei. 



njci 



ENARRATIO liN PSALMUM XCIf. 



ll^ 



aUvcr&iriiHn magnnm In leipso. Cufn audito convicio 
ira C(cpcril surgere, ut reddas innluiii pro inalo, re- 
cordarc terba Apostoll : Non reddcnies malum pro 
malo, neque maledictum pro malediclo (I Peir, ni, 9)« 
llis verbis rccordiitis Traiigis iram, lcncs fortitudincnt; 
ct quia coram tc ille libi nialedixit, non post dorsnm 
tuum, prxcinctus cs illa. 

5. Jam co^tera nudiamus : brevis esl Psalmus, Et- 

enim confirmavit orbem terray qui non commovebitur, 

l^idetis, fratres, multi crcdunt in Cbristum, magna 

torba est : et tamen in bac magna turba, audislis mo- 

do cuin Evangelium legeretur, quia vcNiet Dominus 

fcreiis palam in inanu sua, et mundabit aream siiam; 

fiumentum recondet in borreo, paleas comburct igni 

iiiexslingiiibili (Matth, in, 12). Sunt crgo pcr totam 

tennm et boni ct mali : boni grana suiit, niali palca. 

Jn aream inlrat tribula ; palcam concidit, irilicum pur- 

gat. Quis esl ergo orbis tcrrarum qui non commovebi- 

tur? Quod utique non diccret, nisi cssct et orbis ter- 

niruro qai commovebitur. Est orbis tcrrarum qui non 

coinmovebiiur, est orbis terrarum qnicomroovebilor. 

Qiiia ct boni qui stabiles sunt in fidc, orbis tcrrarum 

est; ne qnis dircret, In parte sunt: el mali, qui non 

stant in Gde cum senscrint aliquam tribulationem, pcr 

orbcm terrarum sunt. Est ergo orbis terrarum mobi- 

lis, esl orbis lcrrarum immobilis :deqiio * dicit Apo- 

sioliis. Vide orbem lcrrarum roobitem. Rogo le, de 

quibus dicebai ApostoUis, c Ex quibus cst llymenxus 

et Pbiletus, qui circa vcritalem aberraverunt, diccn- 

tes rcsurrectionem jam factam essc, et fidem quo- 

nimdam subvertunt? i Numquid isli ad orbem terra- 

runi pcriinebanty qui non commovebilur? sed palea 

«rant : Et fidem, inquit, quorumdam subverlunt. Non 

dixit, Omnium ; et si omnium diceret, omnes intelli- 

^ere di bcremus pcrlinentes ad civitat^m Babyloniam, 

<)ux hal)et damnari cym diabolo : tamcn fidemquorum- 

4am diiit. Et quasi diceretur ei, Et quis cis polest re- 

sistere? subjecit statim : Firmum autem fundamentum 

Dei stat. Ecce habes orbem terrarum qui non commo- 

vebiiur. Jlabeni signaculum hoc, Quud signaculum 

bat)e( Grmum fundamentum? Novit Dominus qui sunt 

ejus. Iste esi orbis terrarum qni non commovebitur : 

Nmt Dominus qui sunt ejus, Et quod signaculum ha- 

bet? Et recedat ab it\justiiia omnis qui nominal nomen 

Domini (II Tim. n, i7-19). Modo ab iniquitate recc- 

dat : ab iniquis cnim non potest lecedere, qnia niixU 

est palea tritico usque duni ventiletur. Quid dicimus, 

fraires? Et in ipsa area, mira rcs esi de tritico : rece- 

dit a palea, cum exspoliaiur ; et non recedil ab area, 

cum trituratur. Quando aulem oronino separabitur? 

Cuui veiierit ventilator. Ergo modo area in orbe ter- 

ranim est : necesse est ui, si proficis, Inter iniquos 

vivas. Ab iniquis recedere non potes; ab iniquilatc 

recede. Recedat ab iniquitate omuis qui nominat no' 

men Domini ; et erit in orbc terrarum qui non com- 

roovebitur. 

6. [ vers. 2.] Parata est sedes tua, Deus^ ex illo *. Ex 

• voei^ de utroque. 

* lii i>lerisciue Biss., Parata esl sedes tua ex iUOy sedes 
pui ')€us ex uto. Kx Ulo quid est. 



illo, qiiid cfil? Ex tunc. Tanquam si diccret, Qux esl 
sedcs Dci? ubi sedel Dcus? In sanclis suis. Vis essc 
scdcs Dei? Para locura in cordc luo ubi sedeat. Qu;c 
esisedcs Dei, nisi ubi liabiiatDeus? Ubihabitat Deus, 
n\s\ \\\ tempJo suo? Quod est templuin ejiis? Parieti- 
bus iiislruiiur? Absil. Mundus istc esi forte templuin 
ipsius, quia valde magnus est, ei digna res quajcapiat 
Dcum? Ncc cnpit eum a quo factus est. Et ubi capi- 
tur? In anima quieta, in anima justa : ipsa illuin por* 
lat. Magna rcs, fralrcs : certe magnus est Deus ; for- 
libus gravis, infirmis ievis est. Qnos dixi forlcs? Su- 
peibos, qui quasi liabcnt praisumpuoiicni viriuin 
suaruin. Num inrirmiias illa in bumiliiate majorforii- 
tudo csl. Audi Apostolum diccntem, Quando infirmor^ 
tunc potens sum (WCor. xii, 10). Hoc cst quod coiii- 
qncndavi *, quia Dominus praicinclus cst fortitndiiie, 
quando bumiliiatcm doccbat. Ergo ipsa cst sedcs Dei, 
qiiai aperte alio loco in propbcta dicilur, Super qucm 
requiescet Spiritus meus? id est, ubi rcquicscct Spiri- 
tus Dei, nisi in sede Dei? Audi quomodo dcscribat 
ipsam sedem. Forte audilurus eras marmoraiam do- 
muin, ampla spatia atrioruin, in magna altitudine ct 
fulgore tcclorum *. Audi quid sibi parei Dcus : Super 
quem requiescet Spiritus meus ? Super hnmilem et quie- 
tum, et trementcm verba mea (Jsai. lxvi, 2). Ecce bu- 
milis cs cl quielus, et in te habitat Deus*. Ahus est 
Deu^, non in le babiiat, si altus csse volucris. Ccrie 
altus vis essc, ut babiiet in te : humilis eslo ct trc- 
mens verba ejus, ct ibi habitat. Non timet iremcntcm 
domum, qtiia ipse illam firmal. Parala est sedes tua, 
Deus, ex illo. Ex illo^ id est, ex^tunc; id est, qua.si 
quoddam lempus signilicat. Ex tunc, ex quo? Forie 
ex die ante sabbatum, Ex illo, quia litulus Psalmi pr;i> 
scribit nobis ex quo. Sexto eiiim die, id esi, temporc 
hujus mundi sexlo, vcnit Dominus in carnc. Ex illo 
crgo, plaiie cx illo sccundum boniincm, ex illo ex 
utero. Quid cnim dicii alius psalmus? In splendore 
sanctorum ex utcro. In splendore sanctorum^ id esl, ut 
illuminentur sancti, ut videani Dcum in carnc ; et pur- 
getur cor, unde vidcatur in divinitale. In splcndore 
sanctorum ex utero, Scd quid ibi scquilur? Ne forlo 
ex utcro inde incipcrc puiarcs csse. Cliristum : Ante 
luciferum genui te (Psal. cix, 5). Cuin dixisscl, In 
splendore sanctorum cx utcro, subjccit siaiim, ne pii- 
tares Cbrislum a lcmpore csse cicpisse ex qiio naliis 
est, sicut coepit Adam, sicut Abrabam, sicut David, 
Ante luciferum genui te: anteomne quod illuniinaiur\ 
Per lucifcrum enim, aut slcllas omnes significat, cl 
per stellas tem|>ora, quia fecii Deus slcllas in sigiia 
temporum (Gen, i, 14), ut ante lempora invenias na- 
tum csse Cbristum : et utique qui natus estaiite tcm- 
pora, non potest videri nalus ex lempore; quia ot 
tempora creatura Dei sunt. Et utiquc si omnia pcr 

« Edd., commendavit Evangettum. At mss. quiJ^jn, coin» 
mendavi ; et Qoanuili cura Ain., conunendavit . >od uon ad* 
dunt, Evangetium. 

* Sto Mss. Edd. vero, amplamt spatiosam. atriorum magnU 
tudine et fulgore tectorunu 

• Er. ven. et. Ix)v. sic leffunt hunc locuin : Ecce hmmlii 
esto et quictus, ut etin tehabitct Deus. M. 

^ Hegius Ms. y ante omnia qux ittwfmant. 



«87 S. AUGUSTINI EPISCOPI 

ipsum facta sant (Jotm, i, 5) ct tcmpora pcr ipsam 
lacta 6unt. Aul certe antc omiiemFpirilum qui illumi- 
tiatnr, de Sapicntia dixlt, Ante luciferum gemd te. 
IntenJat Ciiarilas vcstra. Quomodo crgo cum dixis- 
-set, Ex utero, veluli prsccavens fidei nostrii, ne inde 
pularcmus coepisse Cliristum ex quo cx ulcrovirginis 
nalusest; snl)jecil slaliu), Anle Inciferum genui U : 
sic el hic cum dixisset, Ex t//o, id csl, cx quodam 
tcmpore, ex die ante sabbatum, ex illa sexta xx.M 
muudi, quando Tcnit Dominus Christus, et in cnrne 
natus est, quia dignalus est, homo fuctus propter nos, 
Deus' nou solum anle Abrahnm, scd ante coclum et 
terram, qui dixit, Anle Abrahamegosum(ld.YinfbS): 
nou solnm -ante Abraham, sed ante Adam ; non solum 
aute Adam, scd ante omncs Angclos, anle coelum et 
icrram, quia omnia per ipsum facta sunt: subjccit.ne 
lu intendens dicm nativilatis Domini ex quo natus 
cst, puiarcs ex illo esse coepisse, Parala e$t sedestua^ 
Deus, Sed quis Deus? A smculo tu es : ab aDlerno diiit 
Hnh ot\&JOi; sic habet graecus : «l^v atiquando sopcalum 
ponilur, aliquando xternumponilur. Ergo, o tu qui ex 
illo videris nalus, ex aeterno es. Non autem nativilas 
Inimana cogiieinr, sedcogiletur aetcrnitas divinn. Ergo 
xflepit cx quo natus est, crevit: audislis Evangeiium. 
Elogit disciptilos» impievit illos, coeperunt proedicaFe 
<liscipuli. Forie hoc est quod consequenter dicit. 

7. [vers, ?)-4.] Elevaterunt fhmim voces suas. Qux 
sunt ista flumina qux elevav6runt voces suas? Non 
audivimus : ncque qtiando natus est Dominns , andi- 
Yimus locula flumina, neque qnando bapiizams est , 
fieqne quaiKio passns est ; non audivimus flumina lo- 
<:iita. Lcgile Evangclium , non invenitis quia locuta 
Bunt fliimina. Panim est quia locuia sunt, etevaverunt 
^ees $ua$ : non solum locuta sunt , scd fortiter , ma^ 
l|ne, excelse. Qu» sunt ista flumina qux locuta sunt? 
Diximus quod in Evangelio non lcgimus ; tamen ibi 
<|u.Tr.miiis. Nam si ibi non invcnimus , uhi invenie- 
«us? Kgo vobis (Ingcre potero : et snbiio ero non cer- 
lus dispcnsator *, sed ineptus fabulator. In Evangelio 
qiiaeramus, simul quxramus quae sunt flumiiia quae 
•4*1evaverunt voces suas. Stabai Jems , el clamabat ^ 
^liclumest iu Evangelio. Quid clamabat? Ecce jam 
•ipsum caput fluininum clamat ; ipse fons vitx unde 
Buiit flumina cursura , levavit prior voccm suain. Et 
•<]uid stans Jesus clamabat '? f Qui credit in me« sic- 
«ut Scriptura dicit, flumina aquae vivae de ventre ejiis 
cDucnt. I Evangelista sequitur siatim : f Hoc antcm 
^iiccbnt de Spiriiu , quem aecepturi erant lii qui in 
•>eum eraiit credituri. Spirilus auiem nondum eratda- 
nns , quia Jesus nondum erat glorificatus (Joan. vii , 
^37-59). Cum iiutem gloriflcatus essei Jesus in resur- 
rectione etascensione in coelos, sicutnostis, fratccs ; 
'impletis ibi decem diebus propter quoddam sacra- 
mentum , misit Spiritum suum sanctum , implevlt 
^disGipuIos (Act. u, 4). Ipse Spiritos inagnuni fluinen, 



lt8S 



> sle meliores MS8. At Br. et Lov., m qma dignatus e$t 
hmo fieri propter nos Deus^ non sotmnj etc 
• Qnatiior Msb., disputatar. 
» in B., stabatJeiusetelamabat. Er. ven. et Ijov. seeuU 

BIU11U5. M. 



undeimplcta siintmulla flumina. Doipso finmine di- 
«il psalmiis alit) loco : Flutuims impetus t<eti/icat ci- 
vitatem Dei(Psal. xlv, 5). Ergo facU sunt flumina 
cnrreniia de veiilre discipulorum , cum accepcrunt 
Spirltum sanctuni : ipsa flumina accepto Spirlto 
snnclo. Uiide flumiua * clevaverunt voces suas? quare 
eIevnverunt?Quinprimo limuerunt. Pelrus nondum 
fuit flumen, qiiaulo interrogationc ancilhe ter Cliri- 
sliim ncgavii : Nescio hominem (Malth. xxvi , C9-74). 
Ilic * timetis mentitur ; nondum elevat vocem , non- 
dum eslflumcn. Ubi autem impleii sunt Spiritu snn- 
cto , accersierunt eos Judaji , et praecepcrunt eis ne 
omnino loquerenlur , neque docerent in nomine 
Jesu. Petrus autem et Joannes dixerunt ad eos : f Si 
justiim est coram Doo, ut vobis obediamus magis 
quam Deo, judicate : non cnim possumus x|U;c vidi- 
raus et audivimus non loqui.Elcvavcrunt i crgo i flu- 
mina vocem suam , a vocibus aquarum muliarum. > 
Ad ipsam elevationera vocis pertinei qiiod ihi scri- 
pium est , f Stelit autem Petrus cum undecim , et 
elevau voce dixit ad eos , Viri Judaji i (Aci. ii , 14) ; 
et ctttera quibus annuutiat Jesuin sine tlmore cum 
magna fiducia. tleiaverunt enim flumina vocem suam^ 
a voeibus aquarum multarum. Nam et cuin dimisBl 
essent Apostoii deconcilio Jud«orum , venerunt ad 
suos , et indicaverunt qiianta cis sacerdotes et semo- 
res dixeruni : ai illi audienies levavenml vocem uni^ 
nimes omnes ad Domliium, et dixenint, Domne^ m 
e$ qui fecisti ctelum et terram , el mare, et omnia qum 
in eis snnt (Id. iv , 18-24) ; et caetera qu« dicere po- 
tuenint flumina elevantia vocem suam. MirabHes m- 
pen$ura mari$. Cum eiiim illi elevassent voces suas 
discipuli , crediderunl multi , et acceperunt multi 
Spiritum sancium, et coeperunt mulia flumlna cla- 
mare de paucis. Ideo sequitur , A vocibu$ aqnarum 
multarum mirabile$ $u$pen$uraf mari$ : id esl , hujuB 
Bsculi. Gum ccepisset Ghristiis taniis vocibus pr^i- 
cari , ccepit Irasci mare , coeperunt crebrescerc perse- 
cutioneB. Gum elevassent ergo fluimna vocem$uam , a 
vocibH$ aquarum muttarum mirabile$ $u$pen$ur<s mari$. 
Suspensaroe , exaltationes Buut ; qoia quando irasci- 
lur mare, su^ndiintur fluctus. Suspendantur fluctus 
qnnntum volunt , fremat mare quantum vult ; mhabi* 
U$ quidem $u$pen$ura! m(tri$ , mirabiles min« , mira- 
i>ile8 persecutiones , sed vide quid scquitur : Mirabi^ 
Ss in excelsis Dominus. Gompescat se ergo mare, ct 
aliquando tranquillctur , dctur pax Christianis. Tuiv 
babutur mare, fluctuabat navicula. Navicula Ecclesia 
est , mare sxeulum est. Venit Dominus , ambulavit 
super mare, et pressit flucius (Matih. xiv , 24, 25). 
(^uomodo ambulavit Dominus super mare?Super capiia 
iBtorum fluctuum magnorum spuinanlium. PutestatcB, 
et rcges credidenim, subjugali smitChristo. Ergo non 
terreamar, quia mirabilee $uspensuriB mari$ : Mirabi^ 
ti$ in excel$i$ Dominu$. 
8. [vers. 5.] Testimonia tua credita facta suttt nimis. 

» sic Am. et Mss. Al Er. et Lov., ipsa ftumina acceptc 
Spiritu sanctOf unde etevavenim, eie. 

* QuidaBi M88., ffescio kominem hunc. Tmetu, ecc. £i 
DomiuJli» ncc timens menlitur. 



HS9 ENARRMIO W 

llagis qnam ' mirabilcs crant suspensurnc maris , ct 
nurabiiis in ei^ccl^is Dominus. i Tcstimonia lua crc* 
dila fiicia sunt nimis. Tesiimonia tua , i quia dixcrat 
llJHd inie : c Hacc dico vobis , ut in me pacem ha- 
b/»^itis , in mundo aulcm prcssuram. i Ergo quia 
miindas pressurnm vobis facturus est, dico vobis. 
Ccepenint pati, et confirmarunl in sc quod illis prx* 
dixerat Dominus , et magis fortcs sunt facti. Gum 
enim videbant impleri in se passioncs, spcrabant 
conipleri in se et coronas : et idco i mirabilcs sus- 
peiisurac maris ; mirabilis in excelsis Dominus. Ul ia 
me ^ > inqoit , i paccm liabcatis , in mundo autcm 
prcssnram. i Ergo quid facimus ? Sxvit mare , ex- 
tollunlur (tactus , et rabidi fremunl ; pressuras j^ati* 
mnr : nonne fortc deficimus? Absit. i liirabilis in ex- 
celsis Dominus. > Adco et ibi cum diccrel, i ut in me 
paccm babeatis, iu mundo aulcm pressuram ; i quasi 
dif^erent , Putas non prcmcl nos mundus , ct exstin> 
gnet nos ? statim sol^jecit , Sed gaudele , quia ego vici 
teeculum {Joan, xvi, 55). Si ergo ait, ego vici swcutumf 
adiiaerete ilU qui vicit sxculum, qui vicit marc. Gau- 
deiead eum , quia * mirabiiisest in excelsis Domi- 
iius , et testimonia tua credita facta sunt nimi$. Et qiiid 
Eicluro est de bis omnibus? Domum tuam decct san^ 
ctificalio^ Domine, Domum tnam , loiam doiiium 
luam : non hic, aul hic, aut tbi ; scd domum tuam 
tolani , per totum orbem terrarum. Quare per lolnra 
orbem lerrarufn?Quiacorrcxitorbcm tcrnc , qni non 
commovcbitur (PsaL xcv, 10). Domus Dotniiii fortis 
erlt; per toliim orbem lerrarum eril : niuiti cadcnt, 
seddomusilla stat; multi turbnbunlur, sed doinus 
lila non movebitur. Domum tuam decet sanctificalio, 
Dfmine. Numquid parvo tcmpore? Absil. In longitu- 
dinemdierum, 

IN PSALMUM XCIII 

ENAUKATiO. 

SERMO (a). 

I. Sicut inlentissime audivimas, cum psalmiis iste 
legcretur; ita intente audiamus, cum revelai Dominus 
qiKe hic dignatus esl opncare mysteria. Ad hoc cnim 
ctaudunlur quxdam sacramenta Scripturarum , non 
Qt denegenlur, sed ut pulsantibus aperiantur. Si ergo 
affectu pio el sinccra cordis cliaritate pulseiis, ille 
aperiet {Matth. vii, 7) qui videt unde pulsetis. Notum 
3Sl omnibus nobis ( atque utinam de numero eorum 
non simus), multos murmurare adversus Dei paticn- 
tiain, et dolere iiiiquos homines et|impios vel vivere 
in bac terra , vel etiam plurimum posse ; el quod cst 
amplias , pferumque plurimum posse malos adversus 
boitos , et saepe malos premere bonos ; malos exsul* 
tare , l>onos laborare ; malos superbire, bonos liumi^ 
liari. AltendcBtes talia in genere humano ( abundant 
enim) , perverlnnlar impatientes et infurmi animi , 
qoasi frustra sint lioni ; quia Deus avertii vel avertere 
^idctor oculos saos a bonis opcribus pioram et fide- 

* Aliquot US8., ^uta. 
t NonnuUi, qui, 

{a) in aKena dimcesi haUilus, rogante episcoporum ca;tu, 
sicu^i cx flue intelligUur. 



PSALMUM XGIIf. 4190 

iium , ct augcrc malos in bis quae diliganl. Putauics 
ergo iiifirmi fruslra se bcne viverc, aut invilantur ad 
imilandam malitiam corum quos quasi florere conspi« 
ciunt : avt si per infirmitaiem vel personx st\x vel aui- 
mi, timent male facere,ne aliquid iliif «^ecundum leges 
suculi mali accidat ; non quin justiti im diligunt, sed, 
ut dicam aperlius, timenles damnari inter homines ab 
homiiiibus , abslineut se qiiidcm « faclis malis , scd 
non sc abslinenl a cogiiationibus inalis. Et intcr co- 
gitaliones eorum iniquas , pnccipue caput iniqiiitalis 
ilia teiiet iinpicias , qua vidclur cis Deus ncgligere ei 
non curarc res humanas; ct aiil acqualiter habercbo<- 
nos ct malos ; aut ctinm , quod csl perniciosius cogi- 
tarc, insectari bonos et malis fnverc. Qui lalia cogitat, 
cisi nihil mali altcai faciat, facii plurimum sibi, et iu 
seipsum impius est ;Aii iniquitale sun non hcdit Deum« 
scd intcrficit se. Ncque nocent hominibus, quia timir 
di snntqai talia cogitant; sed tamen homicidia eorum^ 
adulteria eorum, fraudcs et rapinas coruin videt Deus, 
et punit in cogitationibus eorum. Quid cnim velinl , 
ille aitendit, ciijus oculus non repellitur carne, ut noa 
vidcat volunlatem. Tales si occasiones inveniant, non 
tnali fiunt , sed manircstantur : non ut senlias quod ^ 
natuin sil manifeslum , sed ut tnielligas quod latebat 
iiK-lusum. Paucis his nnnis, et prope hestemo die vi* 
deruiit Ikbc homines , ct probavcrunt etiam qui tardo 
iiilelligunt. Ernt eniin hic una domus potcntissiroa ad 
tcinpus, dc qua flngcllum fecerat Dcus gcneri humaiio, 
ct casiigatum cst inde gcnus humaniim ; si cognoscat 
flngellum patris , et timeat scntentiam judicis. Cum 
ergo esset hic eadem domus magna , multi sub illa 
gemebant , murmurabant , reprehendcbant , detesia* 
bnntiir, blasphemabant. Quomodo scarctant homines, 
et dantur divino illo judicio multi in concupiscentias 
cordis sui {Rom, i, 24)? Subito ficbant ipsius domus* 
ilii^ qiii murmurabant de ipsa domo ; et ab eis talia 
homines patiebantur, qualia se p:iti ipsi a lalibus paiw 
lo ante querebantur. Bonus crgo ille cst, qui et quando 
potest malc facere , non facit ; de quo scriptum est : 
Qui potuit transgrediy et non est transgressus ; et faceri 
mala^ et non fecit, Quis est iuc, et laudabimus eum ? Fer 
cit enim mirabilia in vita sua {EccU, xxxi, 10, 9). Lo- 
qucbalur Scriplura de potcntibus innocentibus. Et lu* 
pus enim tantum vult nocerc, quantum leo : dissimi* 
liler nocent , sed non dissiiniliter cupiunt. Leo eDiiii 
non solum contcmnit canem latranlem ; sed etiam fo* 
gat , ct venit ad ovile , et obmatescentibus canibas 
rapit quod poiest : lupus non aud^t inter latratus ca« 
num. Numquid propterea quia non potuit auferre a 
canibiis tcrrilus, innocentior remeavit? Docet erg» 
Deus innocentiam, ut quisquc innoccns sit non timore 
poenae, scd amore justilise. Tunc enim liber est iniiOf- 
ccns , et verus est innocens. Qui autem timore inno«- 
rens fil , non esi innocens , quamvis non noceat ciii 
vult nocere. Noii eniin nocct aiteri per factam malum, 
sed sibi plurimuin pcr cupiditaiem malam. Nam qoo- 
modo sibi noceat , aiidi Scripturam : Qid auiem i 

> Er. vcn. Lov., ^MtV/. M. 

* sic {>rol>£ uoiae Mss. At Fdd., sidfito nerlebant i 
domum* 



1101 



S. At'CUSTINl 



hUfuitalm, odit animam suam {Psal, i, 6). El revcra 
niiilliim errant bomines qui pulant injusliiiam suam 
aliift noccre, el slbl iion iioccre. Ad alios procedit ini- 
• C|uiui8 cwjuslibcl , ul corpori noceal, iii rem familia- 
rem Ircdal, ul villam iiivadal, ul inancipiiim abdueit, 
ut aiirum aufcral, aul argciilum, vel si quid aliud 
possidcl*. Adboc profcrlur ad altcrum illa iniquiias. 
Ergo iniqultns lua alieno corpori noccl , luo animo 
iion noccl? 

S. Conira isiain simpliccm vcraccmque doclrinam, 
qiia insinualur bominibus bonis , ut ipsam justiliam 
tliligant , et ex ea placcrc Deo velint ; ab illo • inielli- 
gant liicc qiiadam inleHigibili pcrfundi animam suam, 
411 faciaut jnsia opera, ct illam luccm sapicBtiae om- 
iiibiis qiia» in sxculo diligunlur prtcponant : conlra 
4stani (locirinam lalia niurmura sunt bominum ; et si 
iinn proccdmil in vocc, rodunliir in corde. Quid ergo 
4licunl 1 Vore placiiurus sum Deo per justitiam ? aut 
{iisti illi placcnl, sub cujus imperio mali florenl? 
Tanta /nala commillunl, ei niliil illis evenit mali. Aul 
fii fortc evenit aliquid mali ; quid libi dicunt illi, cum 
eis ccepcris diccre : Ccce qiianta fecit mala, quomodo 
llli reddiium cst ? qualem exilum babui ? Incipiunt 
illi cogilare juslos quibus mala evenerunt , et oppo- 
fiiinl nobis , ct dicunt : Si ilii propterca mali aliquid 
Dccidit, quia iniquus ruil; illl quarc accidil, qui tam 
{i!S(e vi\ii? Qui clecmosynas lanlas fecit, qui tam 
ji:ulta bona operaius est in Ecclcsia , quare lalcm 
«ortcm invcnil? quarc talem cxilum babuit, qualcni 
ille boino qui inulta iniqiia commisit? Ad boc autein 
ista dicunt, ut osiendanl sc proplerea non facere ma- 
lc, qiiia non possunt, aut quia non audcnt. Nam quid 
vulit cor , lingiia lesUitur : ct quidem , etiamsi lingiia 
obmutcscerei cl ipsa limore compressa, Deus videret 
lnlus quid cogiiarct bomo, etiamsi alium bomincm 
btcrct. Tacilas crgo cogilaiiones liominum tales^ aut 
ctiam cruinpentes in verba vcl facfa , curat iste psal- 
wus, si cnrari vclint. liitendant ergo, et curcntiir. 
Atquc uiiiiam in bac multitudine tola qux nunc est 
intcr istos parielcs, ct audit pcr nos verbum Doinini, 
iiulla sint talia vulncra qux cureiitur ; utinam nulla 
siut. Non lamen rcm superfluam facimus dicere , si 
iiulla ibi sunt vuliiera. Insiruantur corda ad sanandos 
nlios, cum aiidirc talia coepcrint. Credo eniiii (juia 
«]iius(|ui$que cbristianus , cum audierit aliqucm lalia 
iJiceiilcm , si bonus fidelis e»t, ct bcne credit Deo, et 
€pc8 ejus est in futuro sxculo, non iii bac tcrra, non 
<n bac vita cst, ct non frusira aiidit ut sursuin cor 
liaibeat ; irridct ct dolet Ulia nmrmurantes , ct dicit 
•ibi : Deu8 novit quid agat , nos nou possumiis nosse 
coiisiliuin ipsius , qiiare parcit malis Hd tempiis , vel 
i|uaro laborant boni ad tcmpus ; suflicit milii tamen 
lioc scire, quia ct ad tcmpus laborat bouus, et ad tcm- 
fms floret inalus. Qni ergo talis est , sccurus est ; et 
intienter fert omncs felicitates malonim , et labores 
liononim paiienter fert , lolerak, donec flniator boc 
«rculum , donec tmnseat iniquius. Jani talis beatus 

* li)v.» d qmd alnid poMtl. Cacted libri, <t (TnuI aHud 



* Hss., abWa. 



EPiscon i:f.5 

est , ct crudivit cum Dcus dc l(*gc siia , cl mitigavit 
cum a diebus maliguis, donec fodialUr peccatori fovca* 
Qui vero nondum cst talis, audiat per nos qiiod Donii- 
no placet. Plura autem ipsc dicat in corde, qui mdius 
videt vulnus quod curet. 

3. Psalmus huiic titulum babet, id cst lianc inscri- 
ptionem : Psalmus ip$i David , quarta sobbatorum ^ 
Doctiirus est psalmus iste paticiitiain iii lalmril^is jii- 
storum : contra iniquoruin fdicitates patieutiam docet, 
palienttam xdificat. Iloc babct tolus a capile usqiie iu 
flnem. Quare ergo talem liabet titulum, in quarta sab^ 
bati ? Una sabbati , dies dominicus cst ; secunda sab- 
bati , secunda feria , qucm sxcularcs diem Lunae vo- 
canl; tertia sabbati, tertia feria, qucm diem illi Martis 
vocant. Quarta ergo sabbaiorum , quarla feria , qiii 
Hercurii dies dicilur a Paganis , el a multis Christla' 
nis : scd noUcnuis ; atque utinara corrlgant , ct non 
dicant sic. Habent enim linguam suam qua utantur. 
Non enim et in omnibus gentibus isia dicuntur : muU.ne 
gentcs qWx atque alix aliter atque aliier vocaiit. Ile- 
liiis ergo de ore cbristiano ritus loquendi ecdesia- 
slicus procedit. Tamen si quem forte consuetudo 
traxerit , ut illud exeat ex orequod improbat corde , 
iutelligal illos omiics, dc quorum nominibus appeliaia 
sunt sidcra , boinines fuisse , nec ex eo esse ccepisse 
ista sidera in C(£lo , ex quo illi coeperunt : et aiite 
ibi fucrunt; sed per beneficia quxdam mortalium 
roortalia , illi bomines pro tcmpore suo , quia pluri- 
nium potuerunt et eminiierunt in hoc saeculo , curo 
chari essent bominibus, non propter viiam aeteriiam, 
sed propter commodum tcmporale , dcferebantur eis 
divini bonores. Ycteres enim sxculi dccepti *, ct de- 
cipere volentes , iii corum adulaiioncm qui sibi ali- 
quid secuiidum amorcm sxciili prxstiiissciit , sidcra 
ostendebant in coelo , dicentes quod illius essct illud 
sidus, ct illud illius : homines autem qui antea iion 
aspexerant , ut viderent quia ibi erant et illa sidera 
ant(*quam nasccrcntur, decepti crcdiderunt; et con- 
cepta est opinio vanitatis. Hanc opinionem erroris 
diabolus confirmavit , Cbristus evcrtiL Nos ergo se- 
cundum quod loquiniur , ^imrto sabbatorum qyartiis 
dies inteliigiiur a die domiuico. AUcndat itaque Cha- 
riias vcstra qnid silM velit isle litulus : bic graiide 
inysterium , et revera occultuin. Nam plcraque ipsius 
Psainii manifeste sonant, et nianifcste movcnt, etcito 
intelliguntur ; bic autem iiliilus, qiiod fatondum est , 
babet non paruin obsciiriuitis : sod aderil Doininus « 
screnabit nubiluro, et videbilis Psalmum, ct e\ fronte 
Psalmi cognoscetis eum. Iii fronte eniin habet psaUniis 
iste, Psalmus ipsi Davidt quarta sabbalorum. In limine 
est titolus, in postibus fixus est. Volunt homines titti- 
lum cognoscere , ct sie domum inlrarc. Rccolaniiis 
crgo Scripturam sanctain in Gcncsi , primo dic (piid 
sil factum; invenimus liicem : secundo die qnid 
sit factuin ; inveBiinus firniamenturo, quod appellavit 
Deus OBlum : tertio die qnid sit faeturo ; inveniinus 

> Sic Mss. Ai Edd. hic, sabbaii : deioceps verocoaTCuiuot 
cumUss. 

* Sic Am. et Mss., paucts exceptis qui habcnt, a sttcule 
dccepi, At Er. et tov., i^eUres adm vaies decepti. 



1193 ENARRATIO IN PSAI 

speciem lcrraD el mnris, et sogivgalionem, iit omnis 
congrcgalio aqiiarnm vorarcUir mare, le ariJa voc;i- 
ri.-lur lcrra. Quarlo die, luminaria recit Deus in coelo 
(6'<w. I, 3-19); solem in poicsiaiem dici , lunam et 
slellas in polestatem uoclis {Psal. cxxxv, 8, 9) : 
lioc quarlo die fecil. Quid sibtergo vull quod de quario 
dic accepit Psalmns litulum ; iu quo psalmo docetur 
palientia adversus feliciiales malonim» ct laborcs bt)- 
noruni?Habes Paulum aposlolum dicoiitcm sanciis 
fidtlibns roboralis in Chrislo : i Omnia fatile sine 
niurmuralione et disceplalioiie ; ut silis irrcprehen- 
sibiles , ct siuceres * , immaculati iilii Dei in medio 
nationis lortiiosjc et perversa; , in quibiis apparetis 
sicul luminaria in mundo , verbiim viia^ habcntes i 
{Phitipp. n, 14-16 ). Similitudo de luminaribus data 
est ad sanctos , ut sine murmuraiione sint in nntione 
torluosa ei perversa. 

4. Sed ue quisquam propierca pulet colenda esse 
eladoranda luminaria coeli, quia indo aliqua simililudo 
ducta fest ad significalionem sanctorum ; prius lioc ex 
plicemus in nomine Christi, qiiam non sil conscqiicns, 
ut proplerea tibi videatur adorandus sol, aut liinn, aul 
stelia;, aut c«lum , quia aliqna dc illis simililudo du- 
ct.i esl , qua significarentur sancti ; quia mclla suiit 
db quibus diicki est similitudo ad siguilicandos saiiClos, 
qu.-c non adorantur. Si enim quidquid esl uade siinili- 
tudo ducitur ad sanctos, adorandum libi piilas ; ndora 
montes el colles , quia dictum cst : Montes exsnlinve' 
rnnt vehU arieies, et colles velnt agni ovium {PsaL cxin, 
l). Tu dc sanctis dicis , cgo de ipso Chrislo dico. 
Ailora leonem, quia diclum est, Vicit leo de tribu Juda 
{Jif}0€. v, .*>) : adora pelrain , quia dicium est , Petra 
0utein erai Clmstus ( l Cor. x , 4). Si aiiiem non ado- 
ras iu Ghristo ista terrcna, qunmvis de illis simililiido 
qn.inlam daia esl; ad significnndos sanctos dequa- 
rumtiue creatura ducta fuerit similitudo , tu iwtcUige 
siniilitudinem creaturai, el adora arlificem creatiirse. 
Dictus est so! Dominus noster Jesus Christus ( Sap. 
T, 6 ) : mimqliid iste sol quem et minutissima animalia 
nobiscum vident? Sed de quo dictiim esl : Erat lumen 
terum , quod itlumindt omnetii liominem venientem in 
Hune rmkndum {Joan, i, 9). NanTlux isla non homi- 
nem solum illuminat , sed et jumcnia ei pecnra ct 
oiniiia aiiimalia : quod autem illiimin it omnein ho- 
miiiem , in corde illuniiuat , ul)i intclleclum soliim 
liabet. 

5. Intelligat crgo Cliaritas Vestra, qiiibiis dixit Apo- 
stidrts , tn nalione lortuosa et pervcrsa , id cst , inler 
iniqaos, in quibus apparetis sicut luminaria in mundo , 
verbwm vitm habentei : quodam modo admoniiit nos et 
istum psalmum inleUigcre, ei pr;vno^ccrc liiulum 
ipsius. Tales enim sancti iii quibus cst vcrbiim vii;e , 
de conversntione quam hnbent in ca^Io , dcspiciunt 
omnia iniqua qux flant in lerra : el quoinodo lumi- 
naria in ccelo per diem et pcr noclem proccdunt, pcr- 
agunt itinera sua, ciirsus suos certos habent, ci com- 
mittuQlor taitta roala, nec deviant desupcr sielle fixx 
in oelo, agentcs pcr tractus ccelesies , qnx illis pne- 

* Sle Am. Rr. et uosui omnes H&s. At Lov., smceri. 
Patrol. XXXVIl. 



AIUM XCIII. 1104 

sliiuil el constiluil Cic.itoripsnnm) ; sicdcbcr.l s.incli. 
r.ed si iii coelo nganlur corda eorum , si iiou frnslra 
andianl cl rcspondcnnt sursiim se Iiabere cor, si iini- 
ti^nlur euin qui nit, yostra autem conversatio in cqjHs 
est (PliiHpp. ni, 20). Quia crgo sunt iii supernis, el de 
siipcrni.4 cogitant , sicut dictuin cst , Ubi est thesaurus 
tuusy ibi est et cor tuum (Matlh. vi, 21 ); dc ipsis co- 
gitalionibiis supcrnoriim pntienles fiunt ; et qnidquid 
in terra commiltiiur, sic non curant, donec peragaut 
itinera siia , quemadmodum non curant luminaria 
cceli , nisi qiiomodo excrceant dies ct noctes, quamvis 
tanta mala vidcanl ficri supcr terram. Scd faciie est 
forte, ut feranl justi iniquitates malorum, qux non in 
ipsos fiunt : sed sic ut feruiit qiuc in alios fiunt , sic 
feranl el quoc in ipsos finnt. Non eniin proptcrea dc- 
bent ferre et tolerare, quia in alios fiiint : et si in se 
fianl, non debcnt perdere tolerantiam. Nam qiii per- 
didcrit tolerantiam, cecidit de (Oeio : qui autem fixum 
habet cor in coelo , tcrra ipsius laborat iii tcrra. 
Qunnta et do ipsis Inminaribus fingunt homines , ct 
pniicnler ft*ruiit? Qtio modo justi patienler debcnl 
ftrre omnes etiiim de se falsas criminationes. Iloc 
ipsum quod jam diidum dixi , quia illa stclia Mcrcurii 
e>t , ct illa slella Satiirni est , et illa stella Jovis est, 
convicia fiunt slellis. Quid? illx cum audiiint lania 
convicia, numquid moveutur, aul non exerccnt cursns 
suos ? Sic et homo qui in natioiie pcrversa et toriuosa 
habct vcrbum Dci , sicut luminare est fiilgcus in 
coclo \ Qiianti qui sibi vidcniiir honoiare solcm , do 
illo mcntiunlur? Quidicunt, Ciirislus cslsol, incnliun- 
tur de sole. Novit sol Dominum siium essc Chri^tum 
et Crcatorem suiim. Et si iudignari potcst , acerbiiis 
indignatur contra falso honornnlem, quam contra 
contumeliosum. Scrvo eniin boiio niajor contiiineIi:i 
est injuria Domini. Quania falsa de ipsis luminaribus 
quidain dicunt? Ct fcrunt, tolerant, et non nioventur. 
Quare? Quia in coclo siint. Ca^lum antcni qiiid 
est? Nrc hoc pr.rtCrmillamus : qiianta mcnlinntur 
homines, qiiando vident obscuMri liinafn, ct (licunl , 
Malefici illain deponiinl? cnm ccrlis lcnijuirbws defe- 
ctum suuiu Iiabeat secundum Dei disposUionem. Non 
curat tamen isla verba hominum illa quse in coelo 
est. Scd quid est, In codIo? In firmamenlo cojli est. 
Ciijns crgo cor in rirmamcnlo libri Dei est , istn non 
ciirat. 

C. Nam coelum , id est , finnamentum , inteltigitur 
pcr figuram Liber Li^gis. Ideo quodain loco dicilur , 
Extendit coelum sicut pellem ( Psal. ciii, 2). Si exten- 
dilursicut peliis, tanquam liber est cxlentus, ut lcgatur. 
Transacto aulem tempore non lcgitur •. Proplcrea 
enim lcgilur Lcx, quia nendum ve:)inius ad illnm Sa- 
pienliam qux implet corda et mentes intucnliuin : ct 
non opus erit ut aliqiiid ibi nobis legatnr. Qiiia in eo 
qiiod nobis legitur , syllabx sonant et transeunt : illa 
lux vcritatis non practcrit , sed fixa permanens ine- 
briat corda videniiiim; quomodo dicluin est, Inebriu^ 
buntur ab ubertaie domus tuce, et torrente deticiarum 

* Stc duo Mss. Alii cum Edd., in scecuto. 

• Kr. ven. cl Lo?., tempore quo tcfjiturlex prdpterea. Y. 

{Trente-huit) 



fl95 



S. AUCUSTINI EPISCOPI 



ii»a 



iuarum potabh eo$; qnomam apud teeit, Domine, [om 
vito!. Gl vide ipsuin fomcni : In lumine , inqiiit , tuo 
mdtbimus lumen {Psal. xxxv, 9, !0). Mcdo ergo le- 
clio necess.iria est, quamdiu ex parte cognoscimus, et 
ex parte prophetamus , sicut dicit Apostoius : cum au- 
tem venerit quod perfectum est, aufcretur quod ex parte 
est ( I Cor, XIII , 9 , 10). Non enim * in illa civilatc 
Jerusnlem , ubi Angeli vivunl , uiide nos modo pere- 
grinamur, ct pcregriiiatio nostra gemil ; gemit autein, 
ti scimusquia peregrinamur ; nam odit valde patriain, 
qui puiat sibi bene esse cum peregrinatur : numquid 
in illa civitatc ubi sunt Angeli, Evangelium lcgitur , 
aiit Apostolus? Yerbo Dci pascuntur : quod^Yerbum 
Dci, utsonaret iiobis ad tempus, Yerbum caro factiun 
cst,et habitavit iu tiobis (Joan. i, 44). Sed lamcn 
ipsa Lex , qiiae scripta est , firmamentum nobis est : 
ibi si sit cor nostrum , non convellitur * iiiiquitatibiis 
Iioininum. Dicium est ergo, Extendit ctetum sicut pel" 
lem. Cuin aulem transennt tcmpora necessitatis libro- 
rum, qiiid diclum cst? CiBlum plicabilur ut liber ( liOi. 
XXXIV, 4). Qiii ergo sursum habet cor, ipsum cor 
ipsius luniinnre est : in ccelo fulget, nec vincitur te- 
iicbris. Infra enim sunt tenebra: : tencbne aittem iiii- 
quitas ; non incommutabilcs tenebr.T. Jam et hestcmo 
dic cominemornviinus. Scd qui liodie tenebrac suiit , 
si velint , cras lux erunt : qui tenebraj huc ingressi 
suiit, si velint, jam lux csse fossunt. Ap^Tte 
cnini Aposlohis, ne qnis putnrct natuMles esse ini- 
riuitalcs , qii» miilai i iioii possunl : Fuiilis entm , 
ifiqiiit, aliqunndo tenebrm; nunc autem tux in Domino : 
sicut filii lucis ambulale (Ephes. v, 8). Lux , inquit , 
III Dotnino : iioii in vobis. Cor crgo in libro : si cor in 
libro, cor in firmaincnlo ccBli. Si ibi est cor, inde hi- 
ccnt , et non niovchilnr iniqiiitalibus subterpositis : 
noii qiiia ibi est in coelo pcr carncin, sed quia ibi est 
per conversationcin , secundiiin qiiod dictuin cst , 
yostra autem conversatio in coslis est. Non potes cogi* 
lara illaiii civitatem, ((uin iionduni vides. Viscogitare 
coeluin? Libniin Dci cogita. Audi psalmura : Et in 
lege ejns mcdHnbilur die ac nocte. El ibi beatus dictiis 
est qui non abiit in consiiio impiorum, et in via peccato- 
rum non stetit^ et in cathedra pestitentias non sedit ; sed 
in tege Domini fuit votnntas ejus ( Psat. i, 1, 2). Yide 
liiiiiinarc in coelo : Et in lege ejus meditabitur die ae 
nocte. Vult pniicnter ferre oinnia? Non descendat 
dc coelo, et iii iege ejiis meditetur die ac nocte. Ergo 
in ccclo cor ojiis : si in coelo cor ejiis, omnes iniqui- 
t:ites qii»; riiint iii tcrra ad leiiipus , omnes feliciiates 
malorum honiiiiuin, omiies laboresjnstonim mediianti 
dic ac uocie iegem Dei , iiiilli sunt ; et patientcr to- 
Jcrat omiiia , et crit bentus eruditus a Deo. Et qiio- 
uiodo iu tirinamenlo coeli? Quia lex flrmamentum 
e-l. Beatus vir quem tu erudieris , Domine , d ex lcge 
iua docucris eum : ui mitiges eum a diebus matignis , 
donec fodiatur peccatori fovea. Attendite ergo lumi- 
naria qiioiiiodo procedunt, et occidunt, et redeunt, 

* Hic adiliiuai fuit apud Am. tegemns ; et io aliis excusis, 
Hber necessarius e)% neque tegemus^ quod a Mss. abest. 

* sic poikires Mss. Alti vero cum Am. et Er., compeliitwr^ 
IjOV., intpetlUur. 



agiint ciirsus suos, distingiiuiil dicm et nocteui , \nU 
vunt aiinos ct tempora ; et lanta mala Hunt in lerm « 
illis quietem in coelo habeniibus. Quid est ergo qiitMl 
nos docet Deus? Jam attcndainus Psalmum. 

7. [vers. 1.] Deus ultionum DominuSf Dcus uitionnm 
fidentcr egit. Tu piitas quia non vindicat? Yindical 
Dcus ultionum. Quid est, Deus ultionum f Deus viiidi- 
ctarum. In eo certe murmuras, quia uon vindicatiir 
in malos. Noli murmurare, ne iiiter illos sis in qiius 
vindicatur. Facit ille furtum , et vivit : tu mur- 
inuras adversus Deum , quia non moritur qiii libi 
furtum fccit. Si jam non facis furtum , vide : si 
enim jam non facis, vide iie aliquando fecisil. Si 
jam dics es, rccole noctem tuam : si jaui fixus io 
ccelo cs, recule terrani tuam. Inyenis te furem forld 
fuisse aliquando ; et aliquem alium forte sioin.acba* 
tuui , quia et iu furtum faciens vixisti, et non es mor- 
tuus : quomodo autem tu quando faciebas, ideo vixisti 
ut postea non faceres; noli quia tu transisti, vdie 
niisericordiae Dei pontem subvertere. Nescis iliac 
roultos transituros, qua et (u transisti ? Esses modo 
qui murinurares, si advcraus te audiretur qui prior 
de te murmuravit? Et tamen et nunc optas viiidictaai 
Dei in malos, ut fur moriatur, et murmuras adversus 
Dcum, quia fur non moritur. Appende iu Ktaleni 
xquitatis furein et blasphemum : jam dicis qtiia fur 
non es ; sed murmuiando adversus Deum, bhisphe- 
ntus es. Ule caplat somnum bominis , ut aliquid in- 
volet; et tu dicisquia dorniit Deus, et bomincin non 
videt. Ergo vis ille ut conigat manum , pnor tu liu- 
guam corrige : vis ilie ut corrigat cor adversus homi- 
iiem, tu corrige cor advcrsus Deum ; ne forte cum 
optas vindictam Dei, si venerit, te priorem inveniat. 
Nain ille venict, veniel et judic;ibit perseveranles ta 
neqiiitia sua , iiigratos prxrogationi misericordi» 
ipsiiis, ingraios paticntix ipsius, thesaurizantes sibi 
iraiii in die irae et revelatioiiis justi jiidicii Dei, qiii 
reddet uiiicuique secundum opera sua (Aom. ii,4*(i): 
qiiia Deus ultionum Dominus^ Deus uldonum^ ideo /i- 
denter egit. NuUi enim pepercit, quaiido hic locutus 
est : ipse Dominus erat in cariiis inflrmitate , sed in 
virtule sermoiiis. Non accepit personas priucipum 
Judxoruin. Quanta in illosdicii? elf^iiomodo diclum 
est S vere in flducia : quia scriptum est in Pa»almis 
de illo , Propter miseriam inopum ei gemitum paupe* 
ncDi, nunc ejsurgam , dicii Dominus. Qui suut paupe- 
res? qui siiiit iuopes7 Qui spem non babent uisi ia 
illo solo, in quo solo spes non fallitur. Attendite, fii- 
tres, qui sunt pauperes et inopes. Non omnino pau- 
peres qui nihil habent , videntur dici ab Scriptura , 
quaiido laudantur pauiieres. luvenis enim paupercm 
honiinem, qui quando patitur aliquam injuriam, non 
atteiidit nisi patronum suum, in cujus forte doiiio 
inanet, cujus inquilinus est, cujus colouus est , cujiis 
clieiis est ; et ideo se indigne pati asserit, quia ad 
illuin pertinet : cor ipsius in homiAe , spes ipsius iii 

1 lU Am. ct Hss. At Lov., qumodo dictum esi^ fidenter 
egU ? vere tn fiducia. — Er. tjov., quomododielumeilyfidcth 
ur? Bgitvereinfiducia. u. 



1107 ENAnUATlO IN VS 

honiinc, ciiiis in cincre. Siinl nulcni nlii qiii 0|uilcnli 
smit, el honoribus tecundiim leinpus luimanis ful- 
ciunlur;c( lamen nec iii pecuni.i siia Fpcm ponunl, 
ncc in fuiuns suis spem ponunt, nec in familia sua 
speiii ponuiii, nec in clarilaic iransiloriac digiiilaiis; 
sed loiam spem in illo ponunl, cui non succedilr.r, 
qoi morr non polcst, qui falli et qui fallcre non po- 
IftNt : fcileselsi inulla videntur hahere sccundiim s.c- 
cuUim, bene ca taracn gubcrnantad refoclioucm indi- 
ftntium ; inter pauperes Domini numeranlur. Vident 
CBim pcriculose so vivere in hac viia, seniiunl se 
essc pcrcgrinos : sic divcrsanlur in opulenlia divilia- 
nini suarum, qiiomodo vialor inslabulo, iransiiurus, 
Don possessurus. Ergo ijuid Dominus? Propter mise- 
riaminopum et gemitum pauperum nuuc exsurgam, dicU 
Dominus:ponam in ialutari. Salularis nosler, Salvalor 
noslcrest: iii illo voluil ponercspem omniam inopnm et 
cgcnlium '. El quidail? Fiduciuliterngam ineo{Psal, 
XI, 6). Quid esl, Fiducialiler agam ? Non limebit, non 
imrcei vitiis et concupiscenliis homiuum. Vere medi- 
cits fidelis, medicinali ferro se»monis inslruclus se- 
cuit omnia vuliicra. Ideo qni talis pra^dcius el prai 
Bontiatus, talis eliam invenius cst. LoquobalMr in 
monte, ubi dixit . Beati pauperesspiritu, quomam ipso* 
rumesl regnum cotlorum, Ibi bcaii dini sunl qni pcr- 
gecutiMempatiuntur propter justitiam : in ipso serinone 
di«il, Quia ipsorum est regnum cochrum El ul fnceret 
illos lurainaria, id e^t, palicnlcr lolcranlcs omnia ista 
iniqiia, quae transcunt •. Beaii eritis, inquil, cum vos 
pefseeuti [uerint, et dixcriut omne malum adversum 
VOM : gaudete et exsultate, quia merces vestra magna est 
in aij/u(MaaA.v, 3,10,11.12). Deindein progressu 
scmionis cum doccre inciperet, quamvis eum lurba 
circuradaret, dixit tidia discipulis snis, qiinc ferirent 
faci.'m Pharisxorum ct Juda>orum, ciui quasi prima- 
liis habebant cxponcndanim Scriplurarum omiiium; 
qiii sibi quasi jusli vidcbanlur, vel vidcri se aibilra- 
bantur, et ad quorum primalum plebis obscr|uium 
Tidelialur obtcmperare : non pcpercit , el dixit, 
Qmmdo oratis , non eritis sicut Injpocritm, qui amnnt in 
synugoqis et angulis platearum stantes orare, ut vJdcan- 
tur ab hominibus ( Id. vi, 5 ) ; el CTlera filia. Tcligit 
oniiies, non liinuit aliqucin. El cum tcrminasset 
i|isum scrraoiiero, conclusit de illo scriptura Evange- 
lii sic : i Factuin est. > inquit, i cum consummasset 
Jcsus vcrba haec, admirabanlur turbi' super docirlna 
cju*. Erat enim docens eos tanquampolestuein ha- 
bciis ; non quasi Scrihae eonimel Pharisaei i {Id. vii, 
' 28 et 29). Qiianta crgo ille de quodictuin esl, Erat do- 
€£9u cos tanquam potestatem Imbens^ quanta dixil : Vas 
vM$, ScribcB et Pliarisan hgpocritat(ld.iiiM,\Z,etc.); 
quaiiti iii illos corain in faciem ? Neminem timiiit. 
Qoare?Quia Deus ullionum est. Ideo non parcebat in 
Tcrbo, ut esscnt posU*a quibus parceret in judicio : 
qnia si nollent accipcre verbi medicinam, incursuri 
cranl ulh|uc ct inventuri • judicis sententiam. Quare? 
Quia dixit, Deus ultionum Dominus^ Deus ultionum /i- 

« sic Mss. At Edd., spem et gemitum omnium inopum. 
• Ali<|iioi Ms»., m wUuri: recte.sl eipungatur parlicu- 
la.ci. 



ALMUM \Clli. 1198 

dentei' egit : id est, niiHi popcr< it in vcilio. Qni in 
vcrbo non pcpercil passurus, parcct in scntcntia ju- 
dicaturus? qui nemincm tiinuit in huiniliiaie, limebit 
quemquam in claritalc?Ex eo quod jam Gdeiiter 
egit, cogiia qnomodo sii acturus iii fine sxculi. Nuli 
ergo murmurare adversus Deum, qui quasi parcic 
malis ; sed esto bonus cui forle ad terapus iii flagello 
non parcai, et iu iim parcat in jiidicio. Deus uUiO" 
num Dominun, Dcus ul:ionum fidenter egit, 

8. \vers. 2.] Et ({uia (idcntcr cgil , illi non tiileruitt 
fiduciani cjus : ei quia huinilis venerat, etcarnc mor- 
tali indulus eral , ct iiiori veiierat; non faccre quod 
pcccatore , S(ul pati quod peccatores ; quia propterea 
vcni rai, cuui fideiiter egisser, ct illi ferre non posseiii 
(idiiciam cjus iii verbo, quid fecerunt? Tcnuerunl, 
flagellavcnint , illuserunl, colaphizaverunt , sputis 
illinrcrunt, spinis coroiiaverunt, in cruce lcvaverunt , 
pdstrcmo occiderunt. Sed quid sequitur quod fidentcr 
cgorit? Exaltare, qui judicas terram. Piita quia tenuc* 
runt buiiiilem, tenebunl excelsum ? Puta quia judica» 
verutt inortalcm, nonne ab immorlali judicabuntur? 
Quid crgo aii? Exaltare^ tu qui fidenter egisti , et fi- 
duciain verbi tui non suiit passi iniqui, et putaveniiii 
se aliquid cgissc, qui.i le comprelieudentes crucifixc- 
runl ; qiii te debcrent fidc comprchendcre, coniprc- 
hendcrunl pcrscculione : tii ergo qui fidenler rgisli 
inlcr iniquos, ct nemincm limuisti, etquia passuses, 
Einltare; Id esl, resurge, vade in coplum. P;itialiirci 
Ecclcsia palicntcr, quod passum est capiit Ecclesia: 
palienter. Exaltare, quijudicas tcrram; redde rctribu- 
tiouem superbis. Rcdditurus est, fratrcs. Qiiid csi 
cuim quod diclum est, Exaltare, qui judtcas terram ; 
redde relributionem superbis? F^rcplictia c t prj^dicen- 
lis, non audaci.i jiibenlis. Non eniin quia dixit Pro- 
phcta, Exaltare , qui judicas terram, obtemperavii 
ProphelxChiistus, ut rcsurgcret ct iret inccelum; 
sed quia hoc facinrus erat Christus, hoc prxdixit 
rrophela : noii idco fecil Chrisliis , quia Prophcta 
pncdixeral; scd idco Proplicia pia;dixcrat, quia ille 
faclurus erai. Vidct huniilem Cliristum in spiritu, 
vidct iiumilem; iieiniiicin timcntem, nulli parcenlem 
in verbo, et dicit : Fidenter egit. Videt illum qiiani 
rulciitcr egil, videt illum comprehensum, vidi t illuiii 
cnicifixum, videt illum humiliatum, videt illum re- 
surgcntcni ct cuntem in coelum , ct ventiirum indc ad 
jiidicium eorum , inier qiiorum manus passus est 
omnia raala : Exaltare, inqtiit, qui judicas terram ; . 
redde retributionem superbis. Superbis reddet, iioti 
huinilibus. Qui sunt superbi ? Quibus paruni est qiiou 
mala faciunt, et derendere peccata sua volutit. Nam- 
qiie de his qui crucifixerunt Christum facta suiit 
piistea miracula, quando de ipso niiinero Judicoruiu 
crcdiderunl, et donatus est illis sanguis Cbrisli. Im- 
pias manus et crncnuis de sanguiiie Christi porta- 
bant : lavil eas ipse ciijus sanguinein fuderant. Ad- 
juncti sunt corpori ipsius, id est Ecclesia;, qui corpus 
ejus raortale, quod viderant, persecuti sunt. Fuderunt 
pretiura suura, ut biberent pretiura suura. Namqiit 
postca plures conversi sunt. Cum mulla miracula flo* 



f]n9 S. AUGUSTINl 

rent »b Apostulis, aliquot Imminnm millia ima die 
crcdlderimt : el lam in prDpinqti» invenii suiit , ut 
onmia tua.c|u:c lisibebant vendoreiil, el prclium rc- 
niiii snarum ad peJes Apostolorum ponerent; ct 
iinituiijiio (lisiribucbaiur quomolo opus eral; cl cral 
illis U!ia aiiiiiia ci cor uniim in Deiim ; de ipsis cruci 
fixorilms noMiini *. Scd qiiarenon illis reddiUim esl ? 
Quia, lledde relributionem superbis, dicluin est; illi 
tfulem noliieruiil esse siiperbi. Rtcnim cum vidoreiit 
mnlia miracula ficri per nomen Cbristi , quem se pu- 
labnnt inlerfccisse ; commoli miraciilis, andierunt a 
Pelro in ciijiis nominc illa (icrent : non enim sibi ar- 
rogare servi volucriinl poleniiam Domiiii sui, ui dlce- 
rcnta se factuni rsse quod ille in ipsis faciebal. llo- 
norem crgo dedcrunl servi Doniino siio : dixcrunt 
quia qiKT illi niirabanlur» in noininanercnlcjusquem 
itli crucinxerunt. Et facli sunl bumiles, compuncti 
ftuiil cordc, conlurbali sunt confiientes peccatuin 
ftuum ; ei consilium qucTsicrunl, diccnlcs : Quid ergo 
faciemHsf ^on dcspcrant de salule, sed quxrunt me- 
dicinam. Tunc ait illis retrus : Agite pcenitentiam, el 
baptizelur unwtquisque vestrum in nomine Domini nostri 
Jesu Chrisii ( Act. ii, iv ). Qnj cgcrunt poeuileiiliam, 
liumiles fuerunt : non crgo illis reddiium est. Quia, 
vide quid dical psalmiis isle : Exaltare, qui judicas 
ierram ; redde retributionem superbis. Ab illo numero 
ergo excepli cranl illi ; in illis valuil vox illa Domiiii 
pcndenlis in criice, ei dicenlis : Pater, ignosce Hlis^ 
quia nesciunt quid faciunt ( Lnc, xxiii, 34 ). Exaltare, 
quijudicas terram ; redde retributionem superbis. Ergo 
redditurusest relributionem ? Redditurus, sed siiperbis. 
9. [vers. 3, 4.] Siul qiiando? quando reddet? Inie- 
rim mali triumpbant, et exsuliant mali, blaspbcinant 
mali, omnia mala faciunt. Movct te? Gum piciaie 
qnuffe, non ciim siipcrbia repnhcndc. Movel te? 
Gompatitur libi et Psalmus, quaerit tecum, non quia 
nescit; sed Ideo tecum quaerii quod scil, ui in illo in- 
Yenias quod nesciebas. Quoinodo qui vult aliqiiem 
consolari, nisi condoleat cuin illo, non illum erigit : 
prius cum illo dolet, et sic euin reficlt sermone con- 
solalorio. Si anicni intret ad illiim ridens luctum ejus, 
iion farit quod inodo leciiim cst, dicente Apostolo : 
Gaudere cum gnudentibus, flere cum flenttbus {Rom. 
xn, 15)* Er^^o ul gaiideat tecum, prius flescum illo; 
contrislaris cuin illo, ul rclicias eum : sic et^Psalmus 
et Spirilus Dci, utique oinnia scieiis, quxril ieciim, 
qiiasi verba tua dicii. Vsquequo peccatores, Domine^ 
usquequo peccatores gloriabuntur ; respondenl, eHo- 
quentnr iniquilntem; loquentur omnes qm operantur 
injustitiam ? Quid loqueniur, nisi conira Deum, qiii 
diciint : Qiiid nobis prodest quiar sic vivimus? Quid 
dictunis cs? Verecurat ista quae facimus Deus? Quia 
cniin vivunt. puiant Deum nescire quod faciunt. Vidc 
quid mali iliis contingai ! Quia si sutionarius (a) sciret, 

> Uicm tribus MS8. addttnr, ermU. 

(a) suUonarios vocabant milites et apparitores irasi- 
duQi ceriis locis |>er proviocias el civiUles coiisUtuios, qui 
noioria criinuia deimntiabant magistratibus, ex 1. 1, C. de 
curios. et auiMNUur. libro \% et ez 1. Sl, de episc. et cler. 
Uk Ood. ihwiX. 



EPISCOPI 1200 

teiicrei iilos ; et ideo vitant oculos sutionarii, ne sia- 
tim tcneantur : oculos cnim Dei viiare nemo potest ; 
qiiia noii suliim in cubiciilu videt, sed el intinia cordis 
tui. Cogiiant et ipsi quia iiiliil polest lalere Deuni ; ec 
quia faciunl, ct sciunt quid fecerunt, et vident se vi- 
verc scienle Deo, qui iion viverent scienle suiionarin, 
dicunl sibi : Placent isti Deo; et revera si ilii 
displiccreiil facu nosira^ quomodo displicent jiidici* 
bus, qiiomodo displiccnt regibiis, quoinodo diisplicenc 
iinperatonbus, etquomodo displicent commenUriensi» 
biis (a), niimquid qiioniodo illoriim ocul<»s viuinus, 
viiarc possenius oculos Dei ? Erga placent isU Deo. 
Ideo iii alio psalmo pecealori dicitur, Hac fecisti, e$ 
tactti ; suspicatus es iniquitatem, quod ero tibi simitis. Qiiid 
est, ero tibi simitis? Ut qiiomo«io tibi placet factum 
tuum malum, sic pules qiiia et mibi placet. Et iniiui* 
tiir in poslerum.: Ar^tiam le (Psat, xlix, 21). Ergo 
non lacetqui dixil, tacui. Cum diccrct, H(sc fecisH^ el 
tacui ; snspicatus es imqtutatem^ quod ero tui amilis ; ec 
iion lacuit ^ Cum cniin nos loquimur, illenon Ucei; 
cum eniin lector logit, illc non tacet; cum Psalmujt 
ista caiital, ille iion tacet : et ist;c omnes voces Dei 
perorbin terrarum fiunt. Qiiomodo ergo Ucel, qno- 
modo iion ucct ? Noii Ucet in verbo, lacet in vindicta. 
Quid cst ergo, Hcec fecisti, et tacui ? ILtc fccisti, et 
non vindicavi. Suspicatus es iniquitatem^ qnod ero tui 
simiUs. De ipsa viiidicUe taciiurniiate, id esi, de ce>* 
satione vindictie, alio loco dicit : Tacui; numquid 
semper tacebo (Isai. xlii, 14). Vsquequo peccatores^ 
Domine, usquequo peccatores gtoriabuntur ; respondent^ 
et toquentur iniquitatetn ; loquentur omnes qui operantur 
injustitiam? Etdicit omnia opera. Respondetit\ HUh" 
quentur iniquitatem, Quid est, respondamt? Contra ju- 
sium babent quod respondeant. Vcnit jiistus aliqtiis, 
et dicit ^-Noli facere iniquiutem. Quare ? Ne moriaris. 
Ecce feci iniquiuiem ; quare non morior ? Ille fecit ju- 
siitiam, et mortuns est : quare mortuus est? Ego feci 
iniquiutem ; quare me non abstulit Deus ? Ecce, ille fe» 
cit justitiam ; et quare sic in illum vindicavil ? qnare 
ille sic Uiliorat ? respondeni ; boc est, respondent^ quia 
habenl quod dicant; qoia parcitur ilUs, de patientia Del 
inveniunt argumcnium responsionis suae. Parcit ille 
propier aliud, respondent illi propter aliud, quia vi- 
vunt. Quare enim parcat ille, dicit Apostolus, exponit 
consilium patientiae Dei :,£xti/tmas,iiiquit,gut la/ta agis^ 
quia tu effugies judicium Dei?An ditfitias benignitatis et 
longanimitatis ejus eontemnis^ ignorans * qtua patientia 
Dei ad pcenitentiam te adducit ? Tu autem^ id est, illo 
qui respondet et dicil» Si displicerem Deo, non mihl 
parceret Deus : vidc quid sibi facit, aiidi Aposiolum ; 
7» autem secundum duritiam cordis tui et cw impitm^ 
tens, thesaurizas tibi iram in dieircB et revelationisJMsH 
judicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera sm 
(Rofit. u, 5-6). Ille ergo auget longanimiutem, et Ui 

> Er. ven. et U>v.: Crnn dtctl, Aof .... tton tacet. M. 

* Edd.» ignoras. At melioris noiae Mss., ignaraas. 

(a) Commentarienses dicebanuir carcerum pnefecti, ct 
nourii, quorum crat raUones custodiarum ac reomm OQufi • 
ccre» et Griminum ioscripUonea redpere. 



I3CI ENARRATIO IN PSALMUM XCIII 

aiiges iiiiquilalcm. Erit illius tlicsaiirus in scmpilerna * 
miscricordia in eosqui non conlempscriint miscricor' 
diam ; tuus aulem lliesaurus in ira invenictur, et 
qimd poiiis qiiolidic pcr modicuin, postea mnssnin 
lfi%*entunis es : minutitim ponis, sed ciimulum iuvc- 
nii^. Nuli atteiidcrc iii/nuta peccaia lua quolidiaii.i ; 
dt minutissimis gultis flumina impleiitur. 

10. [ters, 5, 6.] Quid autein illi faciunt, qui rcspon- 
&cni et loquentur iniquitalom, quia rariunl et jtarcilur 



1202 



eis ? Popvlum /uimi, Domine^ ImmUiaverunt : id est, 
oiniies qui juste vivunt, in quos voluiit supcrbire 
fmincs mali. Populmn tuum, Domine, humiiiuverunt^ 
ei hanreditatem tuam vexaverunt : viduam et pupillos i/t- 
terfeeerunt^ el proselylum occiderunt : id cst» percgri- 
iram, advenam, ndvenlitium ; ipsum dicit prosclytum. 
yanifesta sunt isla siuguln, nec opus esi iii liis iiu- 
morari. 

H. [ver$. 7.] Et dixerunt, Non videbit Dominus, 
Hon auendit isia, negligit istn, alias rcs cural, iioii 
iiitelligit. ILe eniin du:e voces suni malorum : una 
qpiani jnm dixi, H(ec fecisti^ et tacui: suspicaius esini- 
qmtatem, qnod ero libi similis, Quid esl, quod ero tibi 
timiHsf Putas quia video facta tiin, et plncent milii, 
C|uia non vindico. Alia est vox ini(|Uorum : Quia nec 
attendit ista Deiis, nec advertit ut sciat (iucinadmo- 
dimi Tivam, non me curnt Deus. Ergo iiiter nrK|iia 
me computai Deus ? aut vere me numerat Dcus ? aiii 
ipsos homines numernt? Infelix liomo ! ut essos cura- 
Tit ; ut bene Ytvas non curat ? Istorum ergo ista vox 
est. Et dixerunt^ Non videbit Dominus^ neque inteliigci 
Beut Jacob. 

12. [vers, 8.] Intelligiie nunc qui insipientes estis in 
populo, et stulti aliquando sapiie, Populum suiim erii- 
dit, cui possunl commoveri pcdes, quando felicitatcs 
iniquorum vidct homo, ]am bene vivens in nuniero 
sanctonim Dei, id est in numero (ilioruui Ecclesijs : 
TiJct quia fiorent mali, et faciunt iniquiialcm, ei 
armulatur eos, et adducitur ui imiteiur facia ipsorum; 
qiiia videt quasi nihil sibi prodesse quod bcne vivai 
humilis, hic sperans mercedem. Nam si illnin sperei 
futtiram, non tllain perdit; quia nondum venit tempus 
ut accipiai eam. In viiiea operaris, fac opus tuuin, et 
accipies mcrcedem liiam. A patrefamilias non exige- 
res antc(iiiam operareris, ct a Deo exigis anlequam 
opcreris? Et isia toleraiitia ad opus tuum portinet, et 
hoc nd mercedem pertinct : miniis vis facere iii vinea, 
qiii non vis tolerare ; quin et ipsa tolernnlia ad ipsam 
operalionem pertinet, ut invenias mercedcm. Quod si 
do!t$stis es, vide ne non solum non accipias mercedem, 
scd et pceoam invenias ; quia voluisti esse operarius 
doInsQS. El quidem operarius dolosus ut iiicipiat non 
bcnc facere, 1)CuIos patrisfamillas atiendit, ad illum 
jspicii qui conduxit ad vincam, ut cum ille averterit 
oculos, cesset, ei non bene operetur ; cum autem 
ifle converterii oculos, benc operclur. Deus autcni 
qui te condoxit, non averlit oculos; non tibi licet 
dblose operari : super te semper sunt ocnli patrisfa- 
millas ; quaere \M illum fallas, ei cessa si potes* Ergo 

> sic Mss. Fxid. vero, sn tempilemum. 



si qni forte aliquid cogitabatis, quando videhatis ma« 
los florere, et cogiiatioiies vcslrai faciebani nnlare 
pcdes vestros in via Dei ; vobis loqiiilur psalmus isie : 
si auteni nulliis vestrum talis cst, per vos nliis lof)ui' 
tur, dicens, Inteiligite nunc ; quia dixerunt illi, Non 
videbit Dominus, neqne intelliget Deus Jacob, I nleliifjite, 
itiquit, nunc qui insipientes estis in popuio^ et slulti 
aiquando snpite, 

13. [vcrs, 9, 10.] Qui plantavil aurem^ non atidiet? 

Non linbct unde audint, qui tibi fecil uiideaudias? 

Qui piantavit aurem, non audiet? aut qui finxit oculum^ 

non considerat? Qui erudit gentes, uon arguct? Aiteii- 

dile Iioc mnpnopcre» fratres inei,~OMi erudit gcntes^ 

non nrguet ? Iloc modo facit Deus, erudil geiites : ideo 

niisil vcibuiu suuui per orbem terrarum hominibus, 

misit pcr Angelos, per Patriarchas, per Prophelas, 

per servos, per tot pnccones anteccdentes judicem. 

Misil ci ipsuin Ycrbuin suum, misit ei ipsuiii Filium 

suum ; misit scrvos Filii sui, et in ipsis servis Filiuiu 

suuin. Pcr (otum orbem terrarum prxdicatur ubiqiie 

vcrlmm Dei. Ubi non dicitur hoiiiinibus : Relinquite 

iiiiqiiitates veslras priores, convertite vos ad iiineia 

recla ? Ideo parcit, iit vos corrigntis ; ideo heri nun 

vindicavit, iit hodie bene vivalis. Erudit geules; non 

crgo arguct? non audilurus esl quos erudit? non jii- 

dicaluriis est quibus sermonem pra^inisit ei prxsemi- 

navil? In schola si esses, accipcrcs, et non redderes? 

Utique quando accipis a magisiro, erudiris : coinmiv- 

tit tibi magister quod prxbet ; et uon exiget (|iiando 

reddis? aut cumxoeperis reddere, sine inetii erisplar 

g.irum? Modo ergo accipimus; postca staluimnr aiito 

inagfslrum, ut reddamus omnes prajlerilas nostras \ 

id esl, ut rationem reddnmus de his omnibus qiiui iio- 

bis modo crogantur. Aiidi Aposlolum diceiilem : 

€ Oinnes astabimus ante tribunal Chrisli, ul illic reci« 

piat unusquisque secundum ea'quai per corpus gcssit, 

sive bonum, sive maliim {Hom. xiv, 10; et 11 Cor, v, 

10 ). Qui enidit gentes, non arguet; qiii doccl homi- 

ncm scieniiam? i Ipse non scit qui te fecit scire; 

€ qui ducet homincin scientiam ? i 

14. [vers. il.] Dominus scit cogitationes hominum^ 
quoniam vanas $unt, Nam elsi tu nescis cogitationcs 
Dei , quoniam jiistx sunt ; ille scit cogitationes Iwmi^ 
711(111, qhoniam vanos sunt. Et homines scierunt cogiUi- 
tiones Dci : sed quibus jam ainicus faclus esl, pro^lit 
consilium suum. Et vos, fralres mci, nolile vos con- 
temiiere : si cuin Gde acccdilis ad Dominum, audil.s 
cogitalioiics Dci ; cas modo disciiis, hoc vobis diciliir, 
et ad hoc instruimini quare parcai modo Deus malis, 
ne murmuretis advers'is Dcuin , qui docet hominem 
scientiam. Dominus scit cogitationes hominum, quoniam 
van(e sunt, Relinquite cigo cogilationes honiinum, 
quoe vanx sunt ; ut comprehendatis cogitaiioncs Dei , 
qii:c sapicnles sunt. Sed quis est qui comprehcndii 
cogitationes Dci? Qui ponitur in nrmamoiiio cieli. 
Jain boc cantavimus, jam hoc diximus ei exposui- 
miis. *• 

15. [vers. 12, 15.] Beatus tir quem tu erudieris, D<h- 

^ Duo Uss., prasterita mstra. 



wfne. el ex lege tna docueris eum 



S. x\lT.tSTINl EIMSCOIM 



ui nungcs eum a 
diebus malignh, donee fodiatur peceatori fovea. Eccc 
Itabcs coiisiiiuiii Dci, qiiare parcal itialis : foditnr fo- 
▼ea nocrnfori. Tii jaiit \is illiim scpelire : adliiic fovea 
illi nuiiiur; noli fesiinare sepclire. Quid est, douec 
fodiatur peccafori fovca? Aul quem ponil peccatorem? 
nnum liominem? Non. Quid crgo? Omne genus homi- 
nnm |»eccalorum, scd siiperboriim ; jam enim prnRmi- 
Sll. Redde retnbnfiouem superbis, Num et ille peccalor 
fUit Pul>licnnii<%, qui ocuios cliserat in tcrram, ct per- 
culicbat pcctus sutim, dicens, Deus, propitius esto 
miki pcccatori : sed quia nnn superbus eral, Dcus au- 
tem rcddet reiribuiionem siiperbis ; noii illi, sed lali - 
bo8 foditur fovca, doiioc reddat rotributionem supcr- 
bls. Ergo qiiod ait, Donec fodialur peccatori fovei^ 
ftnpcrbos inlelligc. Quis est 8upcrbus?Qui non con- 
fcssione peccntorum agit poenitcutiam, ut snnari pcr 
bumilitatcm possit. Qiiis est superbus? Qui ill-i ipsa 
ptuca qu» vidctur habcrc boiia, sibi vull arrognre, et 
dero|S»t miscrtcordiae Dei. Quis est superbus^ Qui 
etiamsi Dco tribunt bona qiix facit, insiillat tamen eis 
qai illa non faciuiil, et extollit se supcr illos. Nam et 
ille Pharis.TUS, Gratins tibi ago^ inquit : non dixit, E£;o 
facio. De his qunc faciebnt, graiins Deo agcbat : scn- 
tlebat erg(» et bene se faccre, et ab illo 8c faccre. Un de 
ergo improbatus est? Qiiia insultnbat Publicano. Ut 
perficiamini atlcndite. Primo prxccdere debet, sive 
vininiy sive feminam confessio pcccatorum , salubris 
pORnitentia qux valeat ad corrigendum hominein, uon 
ad irridendiim Deiim : ciim autem post poenitentiam 
liene vivere copperit, hnbet adbtic quod cogitet , ne 
eibi tribuat quod bene facit, sed illi agal gratias, cujus 
gratia factum est ut bene viveret ; quia ille illum vo- 
ravit, ille illum illuminavit. Ergo iste jam pcrfectus 
est? Non ; adhuc deest illi aliquid. Quid illi decst? Ut 
non superbiat super eo8 qui necdum sic vivunt, quo- 
modo ipsc vivit. Qui talis fuerit, securus sit ; noti illi 
redditur rctributio de qua dictiini est, Redde relribu- 
ffonem superbis : non est inter illos qiiibus foditur fo- 
fea. Nam vidcte illum qui dicebat, Graiias libi ago, 
qnia nbn sum sicut cceteri homines, injusti, raplores, 
tiduUeri, sicut el Publicanus iste : quantum se cxttilit, 
cum dicit, Quia non sum sicui et Publicanus iste ? Ille 
autem clisa facie, pcrcutiebat pecius suum , dicens : 
Deus^ jnropitius esio mihi peccatori, llle superbiis erai 
in bonis faclis, ille humilis in malis factis. Videte, 
fraires, placuit Deo magis bumiliias in malis faciis, 
qoam superbia in bonls factis : 8ic odit Deus super- 
bos. Et ideo sic condusit : Amen dico vobis, descendit 
jtuAficaius Publicanus magis quam Pharisceus. Et dicit 
qvarc:Qiifa omnis qui se exaltat^ humiliabiiur ; et 
OMnif qui se hunuUai, exallabiiur {Luc. xvin, lO-f 4). 
Fratres mei, vel hinc solum nos discimus ' quia bumi- 
lltatem nos docuit Cbristus, quia Deus factus est 
iMHno. Ipsa est bumilitas qus displicet Paganis ; unde 
Bobis insultant : Qualem Deum colitis qui natus est? 
qualem Deiim coliiis qui crucifixiis est? Iliimilitas 
Cbri^tl siiperbis dbplicet : tibi aiitem cbrisliano si 
' 9ie/it/ueM» , mm dstcinm.qui^ mn didmus. 



1204 

placet, imilare. Si imilatus fueris, non laborabis; 

quia ipse dixit, Yenite ad mc, omnes qui laboratit ei 

onerati estiSt ei discile a me, quoniam milis sum et hu- 

miiis corde {Maith, xi, 28, 29). Uxc est ergo disciplina 

christiana : nemo facit aliquid bene, nisi gralia ipsius, 

Qnod facit homo male, ipsius est hominis : quod facit 

beiie, de beneOcio Dci facit. Cum coeperit fncere l)ene, 

non sibi tribuat : ciim non sibi tribuerit, gralias agat 

ei a quo acceiierit. Ciim aulem bene facit, non insul- 

tet illi qui illiid iion facil, aut extollat se supcr eum : 

non enim iii illo finita cst gratia Dei, ut ad alium iion 

pcrveniat. 

i6. Ut miiiges eum a diebus matigniSt donec fodialur 

peccalori fovea, Mitis ergo esto, qulsquis cbristianns 

cs, a diebus inalignis. Maligni enim sunt dies quibus 

videntur florere peccatores et laborare justi ; sed la- 

bor jnstorum flngellum est Patris, et felicitas pecca- 

torum fovea ipsoriiin est. Quia enim mitigat vos Deus 

a dicbus malignis, donec fodiatur peccalori fbvea ; 

iion cogitetis quia modo in aliquo loco stant Angcli 

cum bidenlibus, et fodiunt istam foveam inaguam quae 

possit capere omne genus iniquorum ; et qiiia videtis 

multos esse iniquos, et dicatis vobis caroaliter : Re- 

vera tantam mullitudincni iiiiquorum, luntam lurbam 

pcccantium qux fovea potesl cnperc?quando foditur 

talis qunc omnes capiat, quando exhauritur? ideo par- 

cit Dcus. Non est hoc : fossa peccatorum , ipsa felici- 

tas peccatorum est ; in illam enim cadent tanquam in 

foveam. Iiitenditc, fratres, quia magna res ut felicit:is 

fovea dicatur : Donec fodiatur peccatori fovea, Pardt 

enim illi Deus, quem novit peccatorem et impium, 

occulta justitia sua; et hoc ipsum quod ei parcit 

Deus, per impunilatem facit eum elatum. Ille se altum 

piitat, et cadit : in eo ipso cadit, quo sc altum ptitat. 

Hoc se ille putat sublimiter ire, et Deus boc fossam 

vocat. Fossa ad ima tcndit, non ad coelum : peccato- 

res autem superbi quasi in co^lum eunt, et in terram 

merguniur. Contra, humiles quasi In lerram se de- 

primunt, et in coclum asccnduiit. Mitesce ergo, quis- 

quis es fidelis, si eruditus es ex lege Dei, ut sit cor 

tuum in firmamento coDli : quia Deus fecit luininaria 

quarlo die, qui dicitur quarta sabbati^ uiide litulum 

psalmus iste pe.rccpit. Quomodo vides luminaria cuin 

tota paticntia dirigere cursus suos, et non curare qiiaa 

in se dicant homines ; 8ic et tu non cures quidquid 

tibi fecerit caro. Omnis enim homo caro et sanguis 

est. Non enini vilis es in comparJtione alierius camis, 

a qua videris premi ; quia pro te ille suscepit camem, 

ct pro te ille fudil sanguinem , qui et te et illum ad 

suuin est perduclums examen ' : et si lanta pneroga- 

Yil, cum esses impius, quid servat fideli? Huc mite- 

ace. Quemadmodum mitescis ? Cum dicis : Quia Deus 

hoc vult, ideo florent mali * ; parcere vult malis, ad 

pceniientiam adducit eos quibus parcit, sed illi non 

corriguntur : novit ille quomodo de illis judicet. Im- 

mltis est aulem homo, cum vult contradicere aut bo- 

niuti Domiiii, aut patientioc, aut potestati, aut justitiaB 

I Am. et nostri Mss. carent his verbis, qtd te et UlHm ad 
iuumest perducturus examen. 
* latud, ideo/kiretil mnli^ abest a llss. et ab Am. 



ISOS ENAKRATIO IN 

jndlcls. Erigitor superbus in Deum, niergit illum 
Detis ; et io 60 ipso mergitur, quo erigitur in Deum. 
Nain io alio psalmo sic ail : Dejecisti m, di^m extoUe- 
reniur (Pm/. lxiii, 48). Non dixil, Dejecisli eos, quia 
pl.ili sont; aut, Dejccisti eos, poslcaquam elati sunl; 
nt aliod sit tempus elalionis eorum, aliud tempus de- 
jeclionls : sed in eo ipso quo extollebantur, ibi drji- 
cieliantur. Qnantum enim supcrbum cor hominis, 
tanlum rccedil a Deo ; et si recedil a Deo, in profun- 
dum it. Contra, cor humiiede coelo adducil Dcum, ut 
proiimus fial. Cerle alius est Deus, super onmes coe- 
los cst Deus, iransccndit omiies An^relos : qiinittuin 
bal)cs erigi, ut attiiigas ad iUuin excelsiim? Nolu le 
niropas extendendo te ; aliud consilium libi do, nc in 
isU extcnsione forte cropes pcr superbiam : ccrie 
aiUus esl Dcus ; tii bumilia te , et descendet ad le. 

47. [ver$. i4.J Audivimus quare parcal malis; hoc 
Ipsum fossa ipsorum est. Dicit tibi Dcus : Quomodo 
iUis fodilur, et qiiare illis Toditur fovea, non esl liium 
cognoscere ; sed ex lege mea disce patieniem te esse 
debere, donec fodiatur peccatori fovea, El quid dc me, 
inquis, qui laboro, el laboro iiiler ipsos peccalnres ? 
Respondetur libi quod sequitur : Quia non repellet 
Doaiimuplebemsuam. Exercel, non repellil. Quoiuodo 
enim dicit alio loco Scriptura ? Quoniam queui diligit 
DeuSf carripit; flageUat autem omnem fiLum quem re- 
dirit {Hebr. xii,6). illeflageJIalumrecipit, tudicisqiiia 
reiiellit? Videmus homines iu flliis suis facerc iilud : 
aHqoando jam desperatos fllios suos diniillunt vivere 
qnomodo volunt ; eos qui spem babent , flageilanl ; 
illns quos omnino Tidcrint sine spe et iiidomiios esse, 
diniittunt ut faciant quod volunl. Jam quem dimitlit 
facere quod vult, non vull admittcre ad bxrcdiuitem 
suum : eum autem flagellat fllium cui ipsam bicredi- 
lalem servat. Cum aulem flagellal Deus flliuin, cur- 
rat sub manu ' Patris flagellanlis ; qiiia qiii flagcllat, 
ad hxrediutem erudit : ab haTcdilatc non repellit 
filium suum quem astigat; sed ideo flagcllat, 
III rccipiat. Non sit tam vaiio tsensu cl puerili, ul di- 
eat : PIus amat paler meus frati eni incuin , cui per- 
nuttit facere quidqnid vull ; ego si me movcro contra 
jossionem patris mei, flagella inveiiio. Tu gaude sub 
llageiHs; quia tibi scrvalur hxreditas , Quia non re- 
pelUi Dontinui plebem suam. Ad tempiis emendal. non 
in acternum damnat : illisautcm ad lcinpus parcit, in 
afternum illos damnabit. Elige libi : tcinporalem vis 
liborem, an sempitcrnani poenam? lemporalcm rdi- 
dtatem, an sempilernam viiam ? Quid niinalur Dcus? 
Sempiteriiam poenam. Quid proiniilil Deus? Seuipi- 
lernam requiem. In quo flagellal bonos , tenipoiale 
est : in quo parcit malis, temporale esl. Quia non re- 
peilei Donunus pUbem suam, et hcBrediiatem suam non 
derelinquet. 

18. [vers. 15.] Quousque justiiia^ inquit, converlatftr 
iM judicium et qm habent ettm omnes recto sunt corde, 
Attende modo, et habe justitiam ; quia judiciuin noii- 
dum potes habere. Prius cst ut habeas jusliliam ; sed 
ipsa jusiiiia lua convertctiir in judicium. Habuerunt 

* Aliquol .«i&s.,5M0 manum. 



PSALMUM XCIII. 12< 6 

bic juslitiam Aposloli , cl pertulerunt iniqtios Scd 
qiiid illis dicitur? Sedebids super duodedm sedcs, jndi^ 
cantes duodecim tribus Israel (Matlh. xix, 28). Ergo 
justitia ipsorum coiivcMelur in judicium. Modo enim 
justus qiiisquis hic fiierit, ad hoc esl ul paiiaiur maU 
et toleret : paiialur tempiis passionis, et venii dies 
judicationis. Sed qiiid dico de servis Dei? Ipse Domi- 
niis qui judex est omniuni vivoriim ct morluorum, 
primo judicari voluii, et sic judicare. Quoiu/7U« )us(t- 
tia convertatur in judicium : el qui habenl eam omnes 
reclo sunt corde. Qui habenl modo justiliam, nondum 
judicanl. Primo cst eniin liabere jnsiiliam, et posiea 
judicarc : primo patilur inalos, ct poslea judicat ma- 
los. Modo juslitia sit; poslea convrrlclur in judicium. 
£t lamdiu palilur homines malos, qnamdiu vult Dcns, 
quamdiu illos perffrcl Ecclesia Dci, ut erudialur per 
maliliam ipsorum. Non tamen rcpeilel Deus plcbcm 
suam, quousque justitia convertatur injudicinm : el qui 
habent eam , omnes reclo sunt corde, Qui sunt recto 
corde? Qui hoc volunt quod Dcus vult. Parcit pecca- 
toribus, tu vis ut jam perdai pecc^itores. Distorticor- 
dis es el pravx voluntalis , qiiando alind vis , aliiid 
vult Deiis. Vuli autem Deiis parcerc nialis, lu non vis 
parci : paiicns esl Deus pcccaloribiia , tu non vis lo- 
lcrare peccatores. Scd ut dicerc coeperam , aliiid vis 
tu, aliud Deiis : converie cor tiium, vi dirige ad Deum; 
quia et Dominus innrniis conipassus esl. Yidil in cor- 
pore suo , id cst in Ecciesia sua inflrmos , qui primo 
volunialem suam sequi tcnlarent ; sed cum viderent * 
voluntatem Dei aliam esso, dirigorent se el cor suum 
ad suscipiendam ct seqiiendam voluntatem Dci. Ne 
voluutatcm Dei velis lorqucre ad voluntalem tiiam , 
sed tuain corrigc ad voluntatem Dei. Volunlas Dei 
sic est quomodo regiila : ecce, puta, torsisti rcgulam; 
unde habes corrigi ? Illa aiilem iiitegra manel : rcgiila 
estenim incommutabilis. Quamdiu iniegra est rcgtila, 
habes quo le convertas el corrigas pravitalem tiiam, 
babes unde corrigas quod in te tortum est. Quid au- 
tem volunlhomines? Parum est, quia voluntitem siiain 
toriuosam habent; eiiam volunt voluntalem Dci tor- 
tam facere secundum cor suum , ut hoc faciat Deus 
quod ipsi volunt, cum ipsi hoc debeant Taccre quod 
Dcus vull. 

19. Quomodo autem complexus est Dominus ex 
duabus voluiitatibus unam factain in liomine quem 
portabai? Prscflgurans in corpore suo, id cst in Ec- 
clesia sua, futuros quosdam qui voIunt.nlcm suam vcl- 
lcnt farere, sed sequerenlur postea Dei ; quia inflrmos 
quosdam ostendit quod «d ipsum pcriiDeant, el cos 
pr.rfignravil in se. Nam ideo cl tolo corporc sangui- 
iiem sudavit (Luc. xxii, 44), qiiia in corp(»rc suo, id 
est iii Ecciesia sua , martyrum sanguimMn ostendit. 
Toio corpore sanguis exibat : ila Ecclcsia ejus liabil 
martyres; per lotum corpus cjus fusiis estsanguis. 
Qiiosdam ergo inflrmos in se propfigiirans, vel * 
in corporc siio; cx peibona iufirinoriiin, coinpaliens 
illis, ail : Pater^ si fieri potest, transeat a me cuUx iste. 

* Er. veo. et Lov., vidcntf ct | aiilo posi, diriguttt. u» 

* ET. vcu. cl ijoy.iid eiJi^pio, vd. H. 



fSOT 



Ostcndit boniinh volnntatem 
perniancret , jam pravum cor videretiir ostendere. 
Scd 81 compassus est tibi, ct te liberat iti se; imilare 
qiiod sequitiir, dieens : Ventmf non quod ego voh^ sed 
quod tu m, Piiter {Mttttli, xxvi, 39). Si ccpperit tibi 
subrcpcre volunlas bumana , , si occidat Dcus ini- 
inicum isliim meuin, iit nou me persequatur ! o, si 
possei fieri ul non ab illo palercr tanti ! jam si per- 
scveraveris , ct hoc tibi phcueril , et vides quia non 
boc vult Dcus , piavus corde es, non babes justitiam 
qu.-e converteiur in judicium : qui enim iUam habent^ 
omnes recii $unt corde. Et qiii sunt , recti corde? Qni 
sic iiivcniunlur quomodo inventus est Job , qui ait : 
Dontinui dedit, Dominus abstulit; mut Domino placuit, 
ita factum esl : $it nomen Domini benedictum (Jobi^ 
a )* Eccc rectum cor. Itcrum in gra\ i vulnere quid 
dixit uxori , <]uam proplerea reliquerat diabolus ct 
iion occideral, ul ipse babcrct adjutriccm, iion ut ma- 
riius consoiairicem ? Mcmincrat cnim quia per illam 
Evam deceptus eral Adam (Gen, iii, 6), ct necessa- 
riam sibi putabat lianc Evam. Accessit ad iob illa, 
tanquam Eva ; sed Adam *■ melior fiiit in stercore 
victor quam Adam vicius in paradiso : quid enim re- 
spondit illi mulieri? Vide cor paratum, vide cor re- 
ctum. Numquid non paiiebatur persccuiiones, et gra- 
ves? Et omnes Ghristiani patiuntur ; et si non s^viunl 
bomines , sxvit diabolus : et si cbristiani facti si|nt 
impcratores, numquid diabolus cbristianus racius est? 
Iniendat ergo Sanctitas Yestra quid sit rectum cor. 
Accessit ad eum, et ait : Dic aliquid in Deum, et mo- 
rere. Enumeravit omncs serumnas vel ipsius vel suas : 
Dic aliquidy iriquit, in Deum^ et morere. Etillejam co- 
gnosccns Evam , redire volens; unde lapsus est , fixo 
corde lii Deo tanqiiam lominare in firmamenio, habl- 
tans corde in libro Dei : Locuia e$ , inquit , tanquam 
una ex insipientibu^ mulieribu$; st bona $u$cepimu$ de 
manu Domini^ mala non tolerabimu$ {Job ii, 9, iO)? 
Qnin fixum cor in Deo, ideo recium : quia eniro re- 
clus est Dcus, quando in lllo figis eor, forma tibi sit, 
iit sii tibi cor rectum. Fige ergo cor tuum in illo, et 
jccliim cor erit. Sed subrepcbat voluntas bomana ; 
nescio quid de carnis infirmitate lactabat * mentem 
tiiain : noli jam desperare. Te prxsignavit Dominus 
hi sua iiifirmiiate, non se : non cnim timebal Domi- 
tius pati , tertio die resurrecturus. Si prorsiis quo- 
iiiodo bomo paterelur, et non quomodo Deus pati ve- 
iiirel, el si sciretse post Iriduum resurrecturum, nullo 
iiiodo formidaret moriturus, quod non formidavit 
a|>ostoIus Paiilus , in fine sicculi resurrecturus. Ail 
cnini : Compellor autem ex duobu$ : coneupi$centiam 
habcns dis$olvi et e$$e cum Chri$to , multo enim magi$ 
cptimum; manere in carne nece$$arium propter vo$ 
{Fhilipp. 1,25^/24). Txdium enim illi eral mahcrc 
III carne, cx duobus paticbalur ardorcin ; dissolvi et 
essc cuin Gbristo , inulio niagis optiroum dic^at. 
Adeo cuin appropint|iiarct ipsn passio, quomodo cx- . 
siiliabal ! quoniodo gloriabatur ! Bonum certamen cer* 

* SicMss. AlRdd., Jo6. 

* (;uinc5 propc Uss.JactabaL 



S. AUGOSTINI EPJSGOTl f^M 

si iii ipsa volnnlale '•"» cur$um con$ummmii^ fidem $enunH ; de etftefo m. 



per e$t mihi coromi jnstitiof, quam reddet mibi Dommt$ 
in illa die ju$tu$ judex (\\ Tim. iv, 7et8). Iste gaiidec 
coronandus , ei irislis esi illc coronalurus : gaiidel 
sic Aposlolus, et dicit Christus Domiiiiis noster, i'«. 
/rr, $i fieri potest, transeat hie calix, Scd trisittiani sic 
assumpsit quomodo carncin. Ndlitc enim putarc quia 
hoc dicimus, iiou fuisse tristem Dominum. Si eiiirii 
hoc dixerimiis, quia non erat tristis, cum Evangcliuin 
rlicat, Tri$ti$ e$t atuma mea u$qHe ad mortem ( Matih. 
XXVI , 38 , 39 ) : ergo el qnando dicit Evangelitim , 
Dormivit Jesiis (Id. vin. 24) , non dorniivit Jesiis; 
et quando Evangelium dicit, Mandiicavit Jcsus (Lue. 
XIV, I, eu.), non manducavit Jcsus : subrepit verinic»* 
lus pulrcdinis, et nihil sanum roi:nquit, ut dicalur quia 
el corpiis non erat vcrum, ct cirneni vcram non habiiii. 
Quidquid ergo de illo scriptum cst, fratrcs , factum 
est, verum esl. Ergo tristis fnit? Prorsus trislis, seJ 
voluntate suscipicus tristiiiain, quoinodo volnntate 
suscipiens carnem ; quomodo voluntate carnem ve- 
ram, sic voluntaie tristiiiam veram. Sic crgo voluu- 
tate ' ostendit in se , ut si fortc snbrepserit tlbi hu- 
mana infirmitas, ct coeperit aiiud vclle quam Deus 
vult, videas pravitalem cordis tui exlia rcgulam, figaa, 
illud ad regulam, el dirigatur in Deum cor tuuin, 
quod in homine coeperat cssc pravuro. Sic ergo Uo- 
miiius te oslendens dixit, Tri$ti$ e$t auima mea usque 
ad mortem; el dixit, Patnr, $i fieri pote$t trun$eai a. 
me ealix i$U. Sed slatiin fac qiiod ideo fecil ut lc do- 
ccret : Verum, non quod ego volo, $ed quod tu w«, Pa- 
ter. Si eniin hoc feceritis , justiliain liabebitis : s! ju- 
stiiiam habebitis, rectuin est cor; si recium est cor, 
jnstitia illa qiise modo lolerat, convertetur in judi- 
cium, et postea judicante Domino luo, non solum nou 
expavesces mala , sed etiam gloriaberis de coroiin. 
Tunc videbis * quomodo profecerit palicntia Dci , vel 
ad illorum poenam, vel ad tuam coronam : modo non 
vides ; crede quod nondum vides , ne erubescas cum 
Yideris. Quou$gue ju$titia convertatur in judicium : H 
qui habent eam\ omne$ recto $unt corde. 

20. [ver$, 16.] Qiiii exsurgei mihi adver$u$ malignaih 
te$ ? aui qui$ con$i$tet tiit/it advcr$u$ operante$ imqm^ 
iatem? Persuadent mulli multa mala, susurrarc ser*' 
pens non desinit , ut facias iniquitaiem : quacuiiique 
le converteris , forlesi profecisti, qua^ris cum aliquo 
bene vivere , ct vix invenis ; multi niali te circnro- 
dant, quia pauca grana, multa pnlea. Habet baec ansa 
grana sua, sed adhuc laborant. Separata ergo a |nlea 
tota massa grandis erit : pauca grana sunt., sed iii 
comparatione palearum ; multa autem iii se. Ergo 
curo undique mali perstrepnnt , et dicant , Quare sie 
vivis ? tu solus christianus es ? Quare non facis qiiod 
faciunt et alii ? quare non spectas, qucniadinodum el 
alii ? quare non remedia el ligaturas adhibes ? qqare 
non malbematicos elaruspices consulis. sicut clalii? 

* Rdd.: sic iristitiam ergo voluntaie. At Mss. carcut voce» 
tristUiam; et loco, voluniaU, nonuulli h;il)eiit, voluntatem : 
et sic Ain. 

* Sic aiter e Corb. Mss. Alii ctun Edd., vidc$. 



laM ENARRATIO IN 

ct to signts le , ct dids. Cbristiaims suin, ut repellas 
Istos nescio quos : sed adversarius premit , urget ; 
quod pejus est ^ exemplo chrislianorum suffocat chri- 
stianos. Sudatur , aestaaiur-; iribulaiur anitna chri- 
stbna : iriiicere habei tamen ; sed numquidde se? 
Ueo vide quid dicat. Respondet enim , Quid niihi 
prodest quia modo mihi focio remedia, et lucror pau- 
cos dies? eieo hincde isio saeculo , et vado ad Do- 
Biinom nieiim * , et mittct me in igncm ; quia prxpo- 
sul paucos dies vitae futur» , miitet me in gehei^Bas. 
Qaasgebennas? iEtenii judicii Uei^.^V^re, tilsi putas 
quia Deus curat quomodo vivant homines? Et hoc 
forte non inplafl*a tibi dicit amicus , sed in domo 
usor, aut furle maritus uxori lideli bonae et sanctae, 
deceplor ipsins. Si mulier marilo , Eva est illi ; si vir 
oxori, diabulus est iili : aut ipsa tibi Eva esi , aut lu 
ilii serpens es.^^Aliquando vult convertere paicr co- 
gilaiionem siiam vcl ad filium : invenit et ipsuiu ma- 
lum, ncquissimuin ; xsiuat, fluctuat, quxrit quomodo 
vincat, prope sorbetur , prope conhcniit, scd adsit 
Deus. Audite eigo Psaliiium : Quii ex$urgel niihi, in- 
quil, advernu malignante$ ? Tain multi sunt ; quacuin- 
que respicio , ipsi occurriinl. Quis occiirret principi 
iniquitatis diabolo , ct angelis cjus, et hominibus se- 
ductis ab eo ? 

21. [ver$. 17.] yisi quia DomiuHi ^ inquit, adjuvit 
me , paulo nunu$ habi(averal in inferno anima ^nea, 
Prope rueram in illam fossam qu:c paratur peccato- 
ribus : hoc est, paulominu$ in inferno liabitaveral aiii- 
oia mea, Quia jaro nutabat , jam prope consentiebat, 
respexit ad Duniinum. Ut puta , verbi graiia , insul- 
tsbatur ilii, ut fucerel iniquitalcm. Aliquandoeniin 
congregaiit se mali , ct insuliaiit bonis ; maxiine si 
fucrini illi plures , et ceperint illuin unuin, quoiuodo 
aliquando mulla palea est circ^i unum granuin (liinc 
iiou erunt simul cum fuerit massa vciitilata) : capi» 
lur inter multos iniquos ille , insultatur illi , circum- 
veniiur ; superponere se rolunt illi , exagiUiit quasi 
ji|Slu(n , ct insultant qiiasi de ipsa juslitia : Magnus, 
inquiuiit, apostolus ; in coelum volasti, quomodo Elias/ 
Faciunt homincs isU, iu ut aliquando atiendens ad 
lipguam humaiiam, erubescai esse bonus inier malus. 
Resislat ergo malis ; sed non de viribus suis, ne ef- 
ficiatiir superbus , cum vult evadere superbos, et au- 
geat uumerum superborum. Sed qiiid dicat? i Quis 
exsui^et mihi advcrsus maligiiantes ? aut quis consi- 
slet mihi advcrsus operantes iniquilaiem ? Nisi quia 
Di>minus adjuvit me, paulo minus habitaverat in iii- 
femo anima mea. » 

it2. [ver$. 18, 19.] Si dieebam^ Molu$ est pe$ meus ; 
miiericwrdia tua , Domine , adjuvabal me. Yidc quo- 
modo Gonfessionem amat Deus. Movciur pes tuus, ct 
non dicis, Movetur pes mcus ; sed stare te dicis, cuni 
jam ruas. Imo si jam coepisti inoveri , si jam conpisli 
ihictiiare, confilere motum, ne plangas ruiiihm ; ut 
adjuvel te ille, ne in infcrno sit anima iiia. Confes- 
sionero vult Deus, humiiitatem vult. Motiis es , ut 
liomo ; adjiivat te ille, ut Deus : sed dic tamen, Mo* 

*■ Uss.: Exeo illuc ad Domimmi^ ctc. 



PSALMUM XCIIL I^IO 

tu$ e$t pe$ meu$. Quare jam movcris , et dicis , Sto? 
Si dicebam^ Motu$ e$t pe$ meu$; mi$ericordia tua^ 
Domine^ adjuvabat me, Qiiomodo praesumpsit Peirus, 
non in viribus suis. Yidcbatur' Dominus ambulare 
super mare, calcans capita omnium superboruni in 
isto sxculo. Ipsum iter suum calcaiitis capita super- 
Imrum, significavit ambulans super tumidos fluctus. 
Caicat et Ecclesia : nam ipsa est Peirus. Non ta*men 
ausvs-ti^t Petrus pcr scipsuro anibulare super aquas : 
sed quid ait ? Domine , $i tu e$ , jube me venire ad tg 
$uper aqua$. Ille in potcslate sua , Petrus in jussu 
illius. Jube, inqull, venircme ad te. Respondit ille : 
\eni. Calcat cnim ct Rcclesia capita supcrbonim; 
sed quia Ecclesia cst et habet iniirmitatcm humanam, 
ut compleretur, Si dicebam , Motus est pt$ meu$t 
titubavit I^elrus iii mari, el exclamavit : Domine, per" 
eo, Qiiod ergo liic positum cst, ;St dicebam, Motu$ 
eu pes meu$ ; hoc ibi posiluni cst , Dominc, pereo, Et 
quod liic positum est , Miserieordia tua , Domtae, od- 
juvubatme; hoc ibi posiiuinest, PorrcMt manum Js- 
$n$dic€n$, Modicas fidei, utquid dubitasti (Matth, xiv» 
25-31)? Mirum est quomudu probat Deus lioiiiincs : 
ipsa pericula noslra ^ dulciorem nobis faciunt libe- 
raiileni. Nain videte quod sequitur. Quia dixit, Si dt- 
cebam^ Motu$ est \fe$ meu$ ; misericordia tua^ Domine^ 
adjuvabat me : dulcis ilii uUque factus est Dominus, 
cripiens illum a periculis ; et ideo exponens ipsam 
dulccdiuein Doinini , exclamat dicens, Dominef i«- 
cundum mnltitudinem dolorum meorum in corde meo, 
exhortatione$ tuce jucundaverunt animam meam, Muiti 
dulures , sed multae consolaliones : amara vuinera, 
sed siiavia medicaincnta. 

23. [ver$. 20.] Numquid adharet tibi $ede$ tiii^iii/a- 
£il, qui fingi$ dolorem in prmceptof Hoc dixit , Ncmo 
sedet tccum iniquus , ncc tu sodem iuiquitatis liabe- 
bis. Et unde lioc intelligat, reddit rationein : Qut 
fingi$, iiiqiiit, dolorem in prcscepto. Ex boc eiiim intcl- 
ligo quod non tibi adhairet sedcs iniquilatis , quia 
iiec uobis pepercisti. Ilabcs lioc in, Bpislola apostoli 
Petri , et ad hoc lestimonium posuit de Scriptura : 
Tempus est, ait, inchoationisjudjicU ex domo Domini; id 
cst , tempus est ut modo jiidiccDtur qui pertineiit ad 
domum Domini. Si flagellantur filii , quid debent spe-" 
rare servi nequissinii ? Ideoque addidit : Si aulem 
initium a nobi$ , ^tcts fini$ eorum .qui non credunt Dei 
Evangelio? Deinde adjungit illud lcstimonium : Et 
$iju$tu$ vis $alvabitur, peccator et imjnui ubi parebunt 
(I Petr. IV, 17, 48) ? Quomodu crgo erunt teciun ini- 
qiii , quando nec tuis fidelibus parcis , ut exereeas et 
crudias eos? Sed qiiia propter hoc non parcit, ut 
crudial ; ideo dixil , Qui fingi$ dolorem in prtecepto. 
Fingis enim est , Facis formas , pLismas ; muie ct 
figuli dicuntur, et vas fictile dicilur : non ficlum illud 
quod mcndacium est; sedquod formatur ut sit, ei 
habeat aliquam formam , sicut jamdudum dixit , Qui 
finxit oculum^ non videbit? Numquid, finxit oeulum^ 
mendacium est? Sed inleliigitur , Piasmavit oculoro, 

* Hss. : Mirum est^ quod D€u$ probai Aomintte, ip$Q pc^ 
riculaf etc. sic eliam cdlUo Am« 



«II 

levii oculnro. Noni^ figw^»* est . cum fragiles. innr- 
iitiM, et terrenos * Hc*»l^ Audi Ai>osloluin diccnlcin : 
Uab€mn$ thesaurum tMum in vasii ficiHlbus (U Cor. 
if , 7). Scd forle ali\nobis fecit liwc vasa ? ipsum 
•«di diccnlem : i homilj tu quis es qui respondcas 
Deo? Numquid dicit figraeiit({in ei qui se (inxit, Quarc 
slcinefecisli? Aunoii iiabeaKL^esiaiein figulus liUi 
ei eadem massa faojre aliud vainniwMBSJJJ • *^*"<* 
iu conlumeliam i (Rom. ix , 20, ^l) ? Vide c1 
Dwninum Cbrisliim , quia ostcndit se figulum. Nnm 
quia dc limo hominem fecerat (Gen, ii, 7), de limo 
iunnxit cui minus iii utero ocuios feccrai {Joan. ix, 
f-6). Ergo quod dixit, Numquid adhmel tlbi $ede$ im- 
quila^t, qui fingisdolorem in praceptof sic dicamus, 
numquid adhxrcl tibi sedes iniquilalis , qui formas 
dolorcro in praiceplo? Forinas , inqiiit , dolorem in 
pReccpto, id est, de dolore prxceptum nobis facis, 
ut ipac dolor prxceptiim sit nobis. Qiiomodo nobis 
dolor cst prxceptum ? Quando tc flngellat qui pro te 
mortiras est, et non tibi promittit * beatitudinem in 
isU Tila , et fallere iion potest, ct bic non dat quod 
qosris. Quid dabit? ubidabit? qiiantiim dabit, qiii 
blc non dat, qui bic oriidit, qui fingit dolorcni in 
fifaccepto? Labor est hic tuus, et reqnies tibi promit- 
tiUir. Attendis le habere hic laborem ; sed aitende 
qualem illc rcquicm poliicelur. Numquid cogitare, 
potca? Si illam posses cogitare, videres te nihil labo- 
rare adcompensationem. Audi eum qui illud ex parte 
eeniebat, qui dixit, Nune ido ex parU (ICor. xiii, 
It) : quid ait Apostolus? i Etenim quod est ad prx- 
aens temporaie et leve iribulationis nostr», juxia in- 
credibilem modum , et in incredibilem inodiim, a?ier- 
niini glorix pondua opcratur nobis. i Quid est, 
I ntcmum gloriae pondns operatur nobis? » quibus 
opcratur? c Non rcspicicntibus quae videntur, sed 
qo» non videntur : qiiae enim videntur , tomporalia 
mnt; qu;e autem non vidontur, rpterna i (II Cor. iv, 
17, !8>. Noli esse piger in laborc breviier, ct gau- 
delils inccssabilitcr. iEternaro vitam libi daturus cst 
Deus : cogiui quapto laborc erocnda sit. 

i4. Intcndiie, fratres; venale esi. Venale est quod 
habeo, dicit libi Deus; eroe illud. Quid babel venale? 
Beqiiicm venalem habeo; cme illmn de labore. Iiren- 
dlle« ut sirous in nominc Chrisli fortes christiani * : 
Jam modicum cst quod restal in Psalino, non fatigc- 
imir. Quomodo cnim fortis poierit esse in faciendo, 
qal deficit in audiendo? Aderit Dominus ut vobis quod 
reliquuffi est» cxplicemus. Attendile : quodammodo 
Deos proposuit venale regniim coelorum. Dicis illi : 
Quautum valet? Preiium ipsius labor est : (juomodo 
ii diccret, Pretium ipsius aurum est, non sufficeret 
lioc solum dicerc, sed quxreres quanUim aurum. 
Nam et solidiis aurum cst, et seminncia, et libra, et 
lale aliquid. Ideo dixit pretium, ne laborares qii.Trerc 
qiamdiu invcniresS Iliijiis rei proliiim labor est : 

1 8ic Am. Er. et nostri Mss. At Ijov. cum iribus e suis Mss., 
eBUmoi. 

> Sie Am. Er. el Mss. Ai Ixw., pernutttt. ^ . . . 

» Plerique Mas., in nomine c/iru/i, fatres.rhristumu 

• Sic Rrgius Ms. Alii nini Fdd., quamdiu hujus rei pre- 
Huift» ctc.» omisso vcrtK>, inv*:nires. 



AUGUSTliM rj ISCOPI fifft 

(^uantiis labor c^t? Jam qu.Trc tii qnantum laboran- 
d>iin sit. Noiidum dicitnr libi qtiantus futurus sit la- 
bor isle, vcl quanfum laboris de tc exigatur : illiid 
tibi dicit Deus, Ego ostcndo quanta sit illa refjuies ; 
tu judica qiiaiito laborc emenda sil. Dtcat ergo Deus 
qiianta fulura sit ipsa reqnies. Beati qui habitnnt in 
domo tua ; in scecula swculorum iaudubunt te. ( P$at. 
Lxxxm, 5 ). H:cc ost reqnios sompilorna : sine fiiie 
crit requies ista, siiic fine eril (;audiiim huc, sine fine 
>9it<k|^titia ista, sine fine eril incorriiptio ; vitim aeter« 
nani haneBrbt^s^^cnt^qux non hal>ct finoin. Quaiito 
labore digna cst requies qii?i!^Qn lialiot linem ? Si 
vcnim vis coinpnrare, et vcruni judfeei:^^ a^terna rc- 
quies «T.leriio laborc reclc eniitiir. Verum hoc est : 
sed noli timere, miscricors est Deiis. Si eiiim babei*cs 
a^teriium laborem, nunquam pervonircs ad :otcrnani 
quietem. Sempor laborans quando porventiirus eras 
ad illiid quod digne quidcm poiest omi sempiterno 
laborc, qiiia sempiterna requies esi? i£qua pretium : 
xierno certe labnre digna cst xtema quics comparari. 
Sed si scmper laborarcs, nunquam ad requiein pervc- 
nires. Ergo ut aliqiiando pervenias ad id quod cniis, 
non in aoiernum laborandum est : non quia noii valei 
tanli, sed ut possidcatur quod omilnr. Digna est qul- 
dom emi labore pcrpetuo ; sed iieccssc cst ut laborc 
tcmporali ematur. Cerlc laiitus dobuit csse, id est 
sempilcrnus labor pro reqnie sempiierni. Dccicsccn- 
tcna millia annornm in labore quid valoni? Docics 
cenlcna millia annorum Iialieni fincin : Quod lihi 
dabo, dicit Dcus, non habebit nnein. Qualis inisori- 
cordia Dei? Nec dicit, Docies centona millia annoriim 
labora; non dicit, vel mille annos labora; iion dicit» 
qningcntos annos labora : cum vivis labora, in paucis 
annis; inde jam reqiiies erit, ct finem non habebit. 
Et adhuc aiidi consecjuentia * : Domine , $ecundum 
muUiludinem dolorum meorum in corde meo, exhorta^ 
tione$ tum jncundaverunt animam meam. Et paucos 
nnnos lalioras, et in ipsis laborihiis non dcest conso- 
laiio, iion desnnt gaudia quolidiaiia. Scd iioli gandere 
iii soeoulo : gaudc in Ciirislo, gaude in verbo cjus, 
gaiide in legc ejus. Ad ipsa gandia pcrtinet quod lo- 
qiiimur, ct quod auditis. Qiionf» ergo snnl istse con- 
solalloiics in tantis laboribus? Verum est ergo qiiod 
dixit Apostolus, i Etenim quod ad pro^sens lemporale 
est et leve Iribulationis noslnr, juxia incrcdibilem 
modum, et in incredibilcm moduin , xternnm glori.-e 
pondiis operalur nobis. I Ecce qiianium preiium da- 
miis, quodani modo unaro siliqiiaro ad accipiendos 
tlicsauros sempitornos : siliquam laboris ad rcquioro 
iucredibilem, secundum quod dictum est, iuxta in' 
credibiiem moduntt et in incredibiiem uiodtcm, astemum 
tilorite pondu$ operatur. Gaudcs ad tempus ; noli ibi 
fidorc : tristis es ad tcmpns ; noli desperare. Non le 
corrumpat fclicitis, ct non frangat advcrsitas : ne 
forle dicas in animo tuo, Non poiost fieri, ut Deus ad- 
niittal ad seiniquos, qui justos ipsos emeiidat, ut sal- 
TCt; qui ideo emcitdal, ut crudiat. SiJu$tu8 vix$aifm 



• slc Am. Er. et Mis. '* Lov., conson.mlia. 



K\% 



ENARRATIO IN PSALMUM XCIII. 



im 



fkct ; peccaior ei Impiui nbi parehunt ? fiumqmd adlite- 
rvt lihi tedes iniquitaiis? id esi, Niimquid adh;i*rei tibi 
stnles impionim; qui fingis doltrem in praceptOf qui et 
islos filios sic voluisli exercere el crudire, sic voluisti 
€is pnrcepta dare, ut iion csseni siuc limore, nc ama- 
rcnt aliqiiid aliiid, et obliviscereiitur (e veruin honuin 
suiini ? Bonas est Dcus : si ccssarct Deiis, cl non nii- 
scerel ainaritudines rclicilalibiis s.TCuli, obli\i>cere- 
mur cum. 

25. Sed iihi angorcs molcsliaruin farinnt flucliis 
ainlmse, lides illa qu.-e ibi dormicbai, cxriieliir. Tran- 
qnillum enim erat, quando*dormivit Ctiri^tus in uiari : 
illo dormienle lempcstas orta est, et cocpcruiit pcri- 
cfflari. Ergo in corde christiano ct tranquillitas eril, 
et pax ; sed quamdiu vigilat fides nostra : si antem 
dormil fides nostra, periclilamur. Iloc cnim signincnt 
dormiens Cbristus, quia qiiidam obliviscuntiir fidein 
snam , et periclitantur. Scd quomodo illa n:ivis cum 
fliicliiaret, ezcilatiis est Christus a flnctiianiibus, et 
diceiitibiis, Domine ^ perimus; surrexil ille, iin|)crnvit 
teropestatibus, imperavit fliictihus, ccssavil pcriciiliini, 
lacla est tranquillitns {Malth, viii, 23-26) : sic ct te 
cuin lurhant concupisconti.i; mnhc, persiiasiones ma- 
te, fluctiis sunt, tranquillabuntur. Jam d(vp'Tns,et 
pnlas te non pertinerc ad Dominum : cvigilet fides 
tua, eiciui Christum in corde tiio; surgente fidc, jam 
a|;noscis ubi sis : et si forte teniaiit fliicius concupi- 
»<*entia^, inluerisquid promisilDeus; et dulccdo pro- 
niissorum facict tecontcmptorem dulcedinum sxculi : 
et si forte niultx urgcnt minx poieniium malorum, 
ci ipsx te cxpellunt de justitia ; attendis quod minatur 
Ueiis , lie in ignem aternum qui paratus est diabolo et 
angeiisejus (Id, xxv, 41 ), et non dimittis justitinm : 
tiinens crgo ignem sempiternuin, coniemnis dolorcs 
lcmporales ; et pro eo quod promisit Deus, coniemnls 
temporalem fclicitaiem. Promisit requiem ; patere 
molesliam : minatur ignem a^ternum ; contemne do- 
lores temporales : et evigilante Christo trnnqiiilletor 
ciir luuin, ut ad porturo quoque penrenins. Noii enim 
non pra^pararet portum, qui paravit navem. Numquid 
adhmet tibi sedes iniquitaliSt qui fingis dolorem in 
pracepto? De hominibus malis eiercet nos, et de 
illorum Inseciitionibus nos erudit. De malitia inali fla- 
gellatur bonus, et de servo emendatur filius : iia fin- 
gitur dolor in praccepto. Quod illos posse Deus permit- 
tit, hoc faciunl mali homincs,quibus ad tenipus parcit. 

26. [rm.il.] Quid enim sequitur? Captabunt in 
miinum jusli. Quare captabunt? Quia verum crimen 
iion inveniuot quod objiciant. Quid enim captnvcnint 
iii Domino? Concinnaverunt falsa crimina (Id. xxvi, 
59), quia vera invenire non potuerunt. Et sangui* 
nem innocentem eondemnabu^i. Quare hoc totum fiat, 
in consequentibus declarabit. 

37. [vers. 22.] Et fnctus est, inquil, mihi Dominus 
in refugium. Non quxreres lale rcfugiuin , si non pe- 
ricliiareris : sed ideo pcriclitatus es, ut quxrcres ; 
quia ille fingil dolorem in prxccplo. Facit mihi dc 
malitia malorum tribulationem ; luinctus iribulatione 
ca*pi qua*r«;re refugiiun quod in illa felicitate saxularl 



desieram quxrere. Quis enim facilc recordatiir Deam, 
qiii scmper fclix est, et spe prxsenti gaiidct? Rccedal 
spes sxciili, ei accedat spes Dei; ut possis diccre, Et 
fnctus est mihi Dominus in refugium : ad hoc doleam , 
utfiat mihi Doininus in refugium. Et Deus meus in auxi» 
tium spei meas. Modo enim Dominus spes quamdi<i 
cnim hic sumus, in spe sumus, nondum in re. Sed ne In 
spc deflciamus, adest promissor erigens nos, et tera- 
peraiis ipsa mala qiix pntimur. Non cniin frustra di- 
cttiin cst, f Fidelis Deus, qui non sinet vos tentari 
siipra quam potcstis ferre; sed fnciet ciim teulalloiic 
cliam cxitum, ui possitis sustinerei (ICer. x, 13)-, 
sic mitUit in fornncein tribuialionis, ut coquatur vas » 
non ut fraiigatiir. Et facius est mihi Dominus in refu* 
'gium , et Deus mcus in auxilium spei meat. Cur ergo» 
quid ' tibi videbatur quasi injiistus essc, quia pardl 
inalis? Vide quomodo jam corrigitur Psnlmus, et tn 
ciim Psalmo corrigere : ideo cnim voccs tiias habebai 
Psaliniis. Qux sunt voces? Vsquequo peccatores, fio^ 
mine^ usquequo peccaiores gloriabuntur? Psalmusvoces 
luas liabcbat : modo crgo lu babeto voces Ps;ilmi. 
Qux sunt voccs Psalnii? Et factus esl mihi DondnuM 
in refugium, et Deus hieus in auxilium spei mea. 

28. [vers. 23.] Ei rcddet Hlis Dominus secundum 
opera eorum ; et secundum maliliam eorum disperdei iU- 
los Dominus Deus noster. Non vacat quod ait , MCicfi*' 
dum malitiam eorum. Mihi de illis prxstatiir ; et tamen 
malilia eoruin dicilur, non bcncficia eorum. Certa 
enim de mnlis cierccl nos , flagellnt nos. Ad qiiam 
rem flagcllnt? Uiique ad regnuin coelorum. Flagellat 
eiiim ofiniem filium quem recipit : et quis est filius cul 
non del diuiplinam pater ejus (Hebr. xii, 6, 7)?Quod 
cum facit Dciis , nd hxreditatcm sempilcrnnm nog 
erudit; ct hoc nobis prxstnl s.Tpe de mnlis hominl- 
bus, in quibus exercet ct pcrficit dilectionem nostrim^ 
quam vult extendi usque nd inimicos. Ncque enim est 
perfecta dileclio christinni, nisi cum implet qiiod 
Clirisliis prTCepit : Diligite inimicos vestros^ benrfaciia 
his qui vos oderunt, et orate pro eis qui vos persequun* 
tur (Malth. v, 44). Ilinc ipse diabolus vincitur, hine 
vtctorix corona percipitnr. Ecce quanla nohis Deus 
prxstat de mnlis hoininibus : nec Inincn sccundum id 
quod de illis nobis prxslat, sed sccundum nialitiam 
eorum retribuet cis. Videte enim quanta nobis prx- 
sfitit de ipso immnnissimo scelere Judx traditoris* 
iudas quippe tradidil ad passioncm Filium Dei , el 
pcr passionem Filii Dci omnes gentes redemptx sunl 
ad salutein : ncc tanien pro saliitc gentium merccf 
redJiia cst Judx , ^ed pro ejus maliiia debiiiim sup- 
plicium rclribuluin est. Nam si traditio Christi , et 
iion iradcntis aniiniis Cfmbiderandiis cst , hoc fecil 
Jiidas quod fecit Dciis Patcr, dc quoscriptum est, 
quln Filio proprio non pepercit^ sed pro nobis omnibus 
tradidii iUwn (Rom. vni , 32). Iloc fecil Jiidas, quod 
fecit ipsc Dominus Cbristus, dc qiio scriptum cst , 
Qni seipsum tradidii pro nobis oblationem et hostiam 
Deo in odorem suavitatis : et iterum , Sicut Christus^ 

ifx.yea.:cwnergoqMtibs.yiiv.:curergoiiH. M* 



191.1 



hiqniitdileMtEccleiiam.el $eipium tradidit pro $a 
(Ephes. Y, 2 , 25 ). Ci uinicn gratias agiiiius Deo Pa- 
trif qui uiiico Filio non pepcrcit, sed pro nobis iradi- 
dil euiD ; graiias agimus ipsi Filio , qui seipsum (ra- 
didii pro nobis, ei iii eo Toluniatem Pairis implevit: 
et detestamur Judam , de cujus faclo nobis tantum 
l)eneflcium prxstitit Deus ; el rectc diciuius , Reddi- 
ilit ei Dominus secundum iiiiquitalem cjus, ct secun- 
duin maliliam ejiis disperdidit eum. Noii cnim ille 
pro nobis iradidit Gbrisiuin, sed pro argento qiio ven- 
didil eum : quamvis tradiiio Cbristi sit noslra rece- 
ptio *, et Ghristi vcnditio sil noslra redemptio. Sic et 
illi qui mariyrcs persccuii sunt, persequeiido in terra, 
in ccelum miUebant ; et scientes quidem prxsentis 
viLc dainnum iurerebaiit , nescientes auiem lutura: 
viisc lucrum coufercbani • quicumqiie lainen pcrseve- 
ravcriiniin odio injusto|ustorum, rcddctcis Dominiis 
sccundum iniquitatcs eorum , et secundum maliiinm 
eoruni disperdct eos. Sicut.cnim malis obest bonitts 
justonim, sic bonis prodest iniquitas impiorum. Nam 
et Dominus dicil, Ego veni, ut qui non vident videant^ 
et qui vident cwci fiant (Joan. ix , 39) : et Aposiolus^ 
AUis quidem^ inquil, $unius odor viltB in vildm, atii$nu- 
tem odor mortis in mortem (li Cor, ii, 16). Malitia 
vero iniquorum , sinistra suiit arma justorum ; sicut 
idcm dicit apostolus, Per arma justilia: dextra et uni^ 
stra^ id est, per gloriam et ignobilitatem (/(/. vi, 7, 8) : 
alquc ita deinceps caeiera exscquilur, dextra arma 
dciRoneirans, gloriam Dei, famambonam, vcritatcm* 
qua cognosccbantur qiiod vivebaiit, qiiod iion morti- 
(icabantiir, quod gaiidcbunt, quod mulios dilabant, 
qiiod omnia possidebant; sinistra vero, qiiod ignobi- 
les el malae fama: babebantur, qiiod scductores pma- 
bantur, quod ignorabautur, occidebantiir, coerceban- 
tur, conlrisLibantur, egere ac niUil bnberc videban- 
tur. Et qiiid miruin si miliies Gbristi et dexlris et 
sinistris armis diabolum expiignant? Sicut auiem pax 
Iiomiiiibus bonac voluntatis (Lue. n , 14) , et quaiido 
sunt aliis odor mortis in mortem ; sic intcrilus homi- 
nibus malx voluntaiis, et quando justis arma sinistra 
Bunt ad salnlem. Iiaque reddel illis non secundum 
nosirain uiilitatein, qii.-c de ipsis flt; sed secunduni 
ipsoriim iniquibitem, qiinm diligendo oderuiit animas 
suas : et non secundum bencficium quod nobis de ipsis 
pnestai, honorat eos, qui eiiam malis bene iititur; 
sed feciiftdttm malitiam eorum disperdet eo$ Dominus 
Deus noster. 

i9. Toleret ergo justus injustum ; toleret tempora- 
lem iinpunitatem injusti , temporalis labor jusii : sed 
justuscx fldc vivit (itom. i, 17). Non est~eniin alia 
justiiia Iiominis in hac vita, nisi ex fide vivere, quae 
)>er dilectionem operatar (Galat, v, 6 ). Si autem ex 
lide vivit, credat ct sibi futuram requiem post prx- 
sentem laborem , et illis sempitemos cruciatus posl 
praesentcm exsuliationom. Et si fides per dileciioiiem 
opcratur, diligat eliam iiiiuiicos , et quantum in ipso 

« sicin MsR. At In Fdd., redemptio. 
* sic ne^ius HIiit. aUI mss., famam, veritatem ; omisso, 
Jumm. M Fdd., fimimveriMtquih cu:* 



S. AUGUSTIM EPiSCOin |>tG 

cst, prodesse illis vclit : iLi cnim facict ne sibi ol)si:il 
' iiliy cuiii Iioc velint. Et qiiaiido fortc potesiatcm acce- 
pcrint qunsi noccndi et dominandi ; sursum cor ba- 
beni, ubi ci ncmo nocel, edoctiis et cnidiitis cx Icge 
Dci, ut mitigetur a diebtis malignis, doncc fodictur 
pcccatori fovea. Si eniin in legc Domiiii volunlas ejus 
cst, et in lege ejus meditabitur die nc nocte (P$al i, 
%) , cujus conversalio in coelis esl (Philipp. iii , 20 ); 
de firmnmeiito Iiicet super tcrram : iiiidc islc psaliniis 
tituliim de quarta Mbbati accepit, quaiido facta siiiit 
luiniiinria (Cen. i, U); ut o:iinia faciat siiie murinii- 
rationc , vcrbum viiac babcns in natione tortuosa et 
pcrvcrsa (Phllipp, ii , 14 -IC). Sicut enim slellas in 
CQilo non extiiiguit nox ; sic mentes fidelium inbaircn* 
tes nrinainento Scripluras Dei non vincit iniquitas. Et 
hoc ipsuin quod nostra tcrrcna dantur aliquando in 
potestatcm malorum, non solum ad nostram pertinct 
eriiditionem , ut fial nobis Dominus in refugium , ct 
Dcus in auxiliuin spci nostne ; sed etiam ad ipsius 
peccatoris fovcam proficit, de quo in alio psalino dit* 
cilur : Inctinabitur et cadet, cum dominabitur pauperum 
(Ptal. IX, 10). 

30. Forte onorosa fuit vo^iis longitudo sennonis : 
quaiiquam in ista alacritate studii vestri non hoc ap- 
pureal. Scd elsi ita est, ignoscite : primo, quia jussus 
feci; nam Dominus Deus noster pereos inihi fratrcs 
jussit. in quibus habitat. Non enim jubci Deus , nisi 
dc sedo sua. Deinde, quia tantum avidi fuisiis nostri, 
confitcmur, et nos avidi fuiinus vestri. Consolctur 
ergo Deus nosier bborcm istum, ut sudor iste noster 
sit vobis in provectum salutis , non in testimonium 
accusationis. Iloc dico , fraires , ut cx eo qiiod audi- 
stis, proficiatis, et niminetis vobiscum : noii vos pcr« 
mitiatis oblivisci, non sobiiii isla rccogitnndo ct cui- 
loquendo , sed etiain ita vivciido. Hona vitn eniin ex 
praxeptis Dei quoK agitur, tanquani slilus est , qiiod 
aiiditur scribcns iii conlc. Si in ccrn scriberctur, fii- 
cilc dcleretur : scribile illud in curdibus vestiis, ino* 
ribus vcstris, et nunquaiu delcbitur. 



IN PSALMUM XCIV 
ENARHATIO. 

SERMO (a). 
1. [vcr$, 1.] Ego vcllein, fratres, ut pulrcni nostrum 
potius audireuius; sed et hoc bonum cst ut pntri oI>e- 
diamus. Quia ergo jussit nobis , qui dignatur orare 
pro nobis , de prxsenti psalmo quod Doininus Dcus 
omnium nosirum donarc dignabitur, loquar Charitatl 
Vestrx. Est autem Psalmi tilulus, Laus cantici t>st 
David. Laui cantici ct hilaritatem significnt, quia can- 
tiis est; ct dcvotionem, quia Inus est. Quid eiiini nia- 
gis hoino debct laudnre, quaro id qiiod sic placet. ut 
non possit sibi displicere ? Securitns ergo laudis iii 
laiidc Dei cst. ibi laudator securus est, ubi non tiniet 
nc de laudato crubescat. Et Inudemus ergo, et cante* 

(a) ifabUusjMssu Aurolii Carlhaginensis ; vel poUusYa» 
lerii ilip|M)nensts opiscopi, adeoquc Augubtiiio receas epi« 
scopo, aut adbuc i>resbjlero. 



1217 ENARRATIO IX 

nius; lioc csl, cum liilaritalc el cuni la:(ilia laudeiiius. 
Qtiid autem Iniidatiiri sumus , ipse Psaiinus scquciili- 
bus vcrsibiis indicat nobis. 

S. Venite , exiuUemm Dommo. Invilat ad magnas 
cpiilas exsnltatidi, non sneculo, scd Domino. Nisi cnim 
e^set in bocsspculoexsulialiom.iln^qna^distinguenda 
csl ab exsultatione bona , sufficcrei diccrc , Vctiite^ 
exsuilemus : scd brcviler disliiixit. Qiiid esl bcnc ex- 
sultare? Ddmino exsullare. Ergo exsuUatio mala est, 
f; exsultare sxculo; exsuliatio bona est, exsuhaie Do- 
mino. Pie debes Domino exsubare, si vis securus 
mundo insultare.Qnid est autem, Venite? Uiidc vocat 
iit veniaiit, cum quibiis vult cxsiiliarc Domino ; nisi 
. qiiia loiige sunt ut veiiiendo propiitqucnt , propin- 
qiiando accedant, acccdendo exsultcnt? Uiide autcm 
longe suiit? Numquid locis longe potest homo esse ab 
eo qui iibique est? Vis essc ab eo longc? Qiio ibis, ut 
longe sis? Nam quidam peccator qiiidem, scd tnmcn 
ciim spc saliitis poenilcns el dolons de peccitis , et 
meturns irnm Dei,et voicns placare Deum, sic in alio 
pHalfiio loqiiiliir : Qno ibo ab spiriiu tuo? et a facie tua 
quo fugiafn? Si ascendero in calum^ lii ibi et, Quid (;rgo 
restat?Qiiiasi asccndcril in ca-lum, ibi invcnii Deiiin : 
ut longe fugiat a Deo , quo ilurus csi? Vide quid di- 
cat : Si descendero ad infernum , adet {PtaL cxxxviii, 
7,8). Si crgo asccndendo in coclum, ibi invcnit Deuin ; 
descendcndo in infcrnum, non fiigit Deum : quo iturus 
est. quo fugiturus est ab illo irato, nisi ad ipsiim pla- 
cattim? Et tamcn, cum omiiiiiO ncmo |)ossit fugere ab 
illo qui ubique est , nisi quidam longe essent a Dco , 
non diceretur : Populut itte labiis me honoral^ cor au - 
tem eorum longe est a me {Isai. xxix ,13). Non crgo 
loco quisque longe esi a Deo , sed dissimilitudine. 
Quid est, dissimilitudine? Mala vita, malis moribus. 
Si eniin bonls moribus propinqualur Dco; malis mo- 
ribns receditur a Deo. Unus ergo ideroque bomo cor- 
pore slaiis uno loco, et amando i)eum acccdit nd 
Deum, et amando iniquitatem recedit a Deo : nusqiiam 
pcdes movet, et tamen potest ei acccderc et recedere. 
Pedcs enim nostri in boc itiiiere, aflcclus iiosiri suiit. 
Prout quisque aflectum liabnerit, prout quisque amo- 
rem habucrit, ita accedit vel reccdit a Deo. Nonne 
plerumque dicimus, qiiando invcnimns aliqua dissimi- 
lia : Hoc longe est ab illo? Quando aiiquos duos forte 
bomines compararous , duos equos , <* uas vcsics , et 
dixerit aliqiiis , Siiiiilis est liscc vestis, i^ilis est qua- 
lis illa; aut, Iste liomo talis est qualis ille: qnid ;iliiis 
dicit, qui contradicit? Absit; loiigc cst .ib ilio. Quid 
esty longc est ab illo? Dissimilis cst illi. £i juxu 
stant, et tamen iste longe est ab illo. Diio vcro ini(|ui 
parcs vita et moribus, si uiius sit in Oriente, aller in 
Occidente, jaxta invicem sunt. Et duo justi similiter, 
alier sit in Oriente, alter in Occidenie , secum sunt, 
)nia in Deo sunt. Contra, unus justus, alier iniqiius, 
etbmsi ima catena ligentur, multum a se separati 
lunt. Ergo si dissttnilitiidine rccedimus a Deo, simi- 
litttdine accedimus ad Deum. Qua similitudine? Ad 
qiiam facti sumus, quam in nobis peccando comipe- 
ranius, quam peccaioruin remissione recepimus, qnx 



PSALMUM XCIV. 1213 

in nobis rcnovatur ininsln menfe, ut tanquam rescul- 
patur in nummo, id est, in anima nostra iinago Dei 
noslri , et redeamus ad thcsauros ejus. Nam unde , 
fratres, de nummo voluil Dominus nostcr Jesus Cliri- 
stus ostendere tcntitoribus suis quid quxrat Deus? 
Quando cnim de tributo Cicsaris, quncrcntes causa^n 
calninnia; , consiilcre magisirum vei italis voluerunt, 
et coiisulcndo tentare utrnin liccret tribytnm daii 
Cxsari; quid ille ait? Quid me tentatis, hypocritwJ 
Petiit alTerri sibi nummum , et aliatus est. Cujut ha* 
bet, inqnil, imaijinem ? Responderiint : Cattaris. Et ille : 
Reddite ergo Ca^sari qnoi Catarit tnnt, et Deo quce Dei 
tunt {3lauh. xxii, 15-21). Tanquani diceret:Si C;esar 
qua^rit in niimmo imagincm suani , Dciis non qiio^rit 
in homineimnginein suam? Ad banc simililudincro 
nos Doniinus nosier J(*siis Cbristus iiiviuuis, impcrat 
nobis iit noslros etiam inimieos diligamus; et dat 
excni| biiii de ipso Deo : Sicut Patcr vester, ait, qui in 
CQilis ent, qui solem tuum oriri facit tuper bonot et ma- 
lot, et pluit ttiper justot et injustot, Estote crgo sicut 
Pater vcster perfecti {Id. v, 45, 48). Cum dicil, Estote 
siait ille perfccti , ad siniilitiidinem nos invitat. Si 
ergo ad similiiiidincm nos invilat, conslatqiiia dissi- 
niilcs cxistendo reccsseramiis a Dco, et facti eratnus 
longe por dissimiliiHdiiiem, et efncimur prope per 
simililiidinem, ut jam fiat in nobis qiiod scriptum est, 
Acceditead Deum, et illuminamini (Psal. xxxin, 5). 
Ergo qnibusdam longe positis el inale vivenlibus psal- 
mus iste dicit , Venite, exsuUemus Domino. Quo itis? 
quo receditis?qiio disceditis? quo fugiiis, exsultando 
mundo? Venite,extuUemut Dommo.Quo itis exsultare, 
ubi deficitis? Venile, exsultemiis in illo a quo facti 
sumus. Venite, extuUemus Domino. 

5. Jubilemus Deo, talutari nottro. Qiiid cst jiibilaret 
Gaudiiim verbis non posse explicare, et tamen voce 
testari quod ititiis concepium est et verbis cxplicari 
non potest : boc rst jiibilare. Nam consideret Cbarl- 
las Vestra qui jubilnnt in caniilenis qiiibiisque , et* 
quasi in ccrtaininc qiiodam Irtitia: sa?cnl:iris; et vi- 
delis quasi inler canlica verbis expressa exundanteS 
lutitia , cui lingiia dicendo non sufficit , quemadiiio- 
dum jiibilcnt, ut per illam voccm indicetur animi af- 
fectus, vcrbis explicare non valentis qiiod corde coii- 
cipilur. Si crgo illi de gaudio tcrrono jubilant; nos de 
gaiidio coelcsti jiioilare non debcmus, quod vcre rer- 
bis explicare non po^sunius? 

4.)[i'^«. 2 ] Prmoccupetuus faciem ejus in confestio^ 
ne. Confossio (|nidem duobiis inodis accipitur in Scri- 
pturis. Est confessio laudantis, est coiifessio gemen* 
tis. Confessio laudanlis, ad bonorcm pcrtinel eju« 
qui laiidatiir : confessio gemeiitis ^ ad pcenitentiani 
perlinct ejus qui confitetur. Confitcntur enim homl* 
ncs, ciim laudant Deum : confitentur, cum accnsant 
se; et nihil dignius facit lingua. Vere puto quod ipsa 
sinl vota, de quibus dicit in alio psalmo. Reddam tibi 
vota mea^ quce dittinxerunt labia mea {PtaL lxv, 13t 

I i4). Nibil isla distinctibne sublimius, niliil tam neces- 
sarium et ad intelligendum et ad faciendmn Quo- 
modo crgo disiinguis vota qux rcddis Dco? Ul tUum 



1219 



laudes, teaccuses; quia illius esl misencordia , ul 
peccaia noilra diiniilat. Nam si veilcl pro nicrilis 
agcre» non invcnirct nisi quos damnarcl. Venite ergo 
dixil *, ul recodamus jam a peccatis noslris , el non 
nobiscum dcducal rationcm de prailerilis ; sed lan- 
iju:un la!)iil« novae lianl, incensis omnibus chirogra- 
pliis dchiiorum noslrorum. Quaula crgo illius laus, 
quanla iniscricordia , confiieanuir, ulique laudanles. 
Nam si scniper coiifesslo poenileniis esscl, non dice- 
relur in Evangelio de ipso Domino :Inillahoraex$ul' 
tavit Jesits ih Spirilu Mnclo, et ait, Confiteor tibi, Pa- 
ter, Domine coeli et terrce, quia abscondisti ha^c a snpien- 
lihu$ et prudentibus , et revelasti ea parvulis (Luc. x, 
41). NuinqMid quia Chrislus coiifilcbalur, poenilens 
eral? llluiii nihil pocnilere poleral, qnia nihil culpa- 
Lililer fecerai; sed confilcbalur in laude Palris. Ergo 
quia ei hic exsullalionis locus esl , forte lilam debe- 
mus iiilcllig^re coiifessionem qiiae esl in laude Dei : 
uiide el Laus cantici, ut non hic intcUigamus confcs- 
sionem poenilcnrtum , scd laudantium. Et quid est 
qiiod contiiiiio nos admonet de quadam coiifcssionc 
cuiii ail : Prasveniamus faciem ejus in confessione? 
Qnid esl. Pranjeniamus faciem eju$ in confessione? 
Vciiliirus csl ; Prceteniamus faciem ejus in confessione, 
prius : antcqnam veniat , nos confitendo damnemus 
quod rccimiis, ut ille quod coronet, non qiiod damnet, 
inveniat. Nuinqiiid aulem et hoc non pertinel ad lau- 
dein Dei,qiiaiido confiteris peccata tua? lino vcro 
niaxime pcriinet ad laiidem Dei. Quare maximc per- 
liiiet ad laiidcm Dci? Quia taiito amplius laudalur ine- 
dicus , quanio pliis acspcrabatur «grotus. Confilere 
ilaqne peccaU tua , qiio magis desperabas de te pro- 
pter iniquitale< tuas. Tanlo cniin inajor laus esi igno- 
ecentis, quanlo niajor cxaggeralio esi peccata fconfi- 
lemis. Non ergo puiemus recessisse nos a laude 
cantici,si haiic confessionem hic inleUigimus, qua 
confiiemur peccaia nostra : et hoc ad laudem caniici 
pertiiiet ; quia cum peccala nostra cognoscimus, Dei 
gloriam commeiidamus. Prtevemamus fadem ejui in 
eonfe^none* 

5. Et in ptalnus jubilenm ilU. Jam diximus quid 
sit jubilare; repelilum csl, utconfirmetur in facicndo: 
ipsa repetitio exlioriaiio est. Non enim jam obliil su- 
mus, ut jam moneri nos velimus , quac dicia sint su- 
perius, ul jubilemus : sed plerumque in aCreclu animi 
repctitur verbum quod notum erat, non ut innotescat, 
sed ut ipsa repetitio faciat confirmationem ; repetitur 
enim ad intelligendum afiectum dicentis. Inde est 
quod dicit Dominus, Amen, amen dico vobis {Joan. i , 
51) ; suffieiebat Amen unum; quare, Amwi, omen^ 
nisi quia Ipsa repetitio confirmatio est? In psalmit 
ergo, inquit, jttW/«fMt« t7/i. Et quae diccmus In psal- 
mis?quae dicenius, vel poliiis seiiliemus in jublla- 
tioiie? quaesuntquae pcrlinenl ad laudem cantici hu- 
jus? Jam audite : Quoniam Deu$ magnu* e$t Domntt$, 
et rex magnu$ $uper omne$ deo$ : proplerca ergo jubi- 
lemus illi. Quoniam non repeUet Dominu$ plebem $uam : 



AIGUSTINI EWSCOPI {m 

jiibileniiis illi Quoninm in manu ejii$ * fmes tena , et 
altitudine$ montium ip$im $unl : iii his omnibus jiibi- 
lemiis illi. Quoniam ipsius est mare^ et ip$e fecit iUui^ 
et aridam terram manu$ eju$ finxerunt : jubilemus 1111. 
Sed hasc omnia quid sibi veUiit, si congruenter dlscu- 
tiantur, lempus forte non sufQcit : sed rursus si peiit- 
liis negliganlur , debitores remanebimus. Breviler 
itaque pro lein|)ore , quantum perstringere potueri- 
mus, accipiie ; quia et pauca semina uberrimam mes- 
scm referunt, si sit terra fruclifcra. 

6. [ver$, 5.] Primum quare jubilemus , quare lau- 
demus, hoc posuit : Qnoniam Dcus magnu$ est Domi' 
nus, et rex magnus super omncs deos. Suiit ergo dii su- 
pcr qiios sil m.-tgriiis Deus nostcr, cui jiibilamtis, cui 
exsuluunus , cui laiides caniici diciinus; sunt, sed 
non nobis. Aposlolus ciiiiii ait : c Nam etsi siiiit 
qiii dicuntiir dii, sive iii cuelo, sive in terra, qiiem- 
adiiiodum siini dii multi el domini multi : nobis ta- 
mm unus Deus, c\ quo omnia, et nos per ipsuin, 
et iinus Doininus nosier Jcsus Chrisius , pcr qucin 
oniiiia, et nos in ipso i (I Cor. viii, 56< 6 ). Si ergo 
noii .lobis , quibus ? Audi ex alio psalmo : Qmo- 
niam dii Gentium diBmonia ; Donunus autem c<bIu$ /e- 
cit (P$aL xcv, 5). Magnificeniiiis et brevius tibi com* 
meiidare non potuit Spirilus sanctus per Prophetain 
Dcum et Domiiium tuum. Parum enim eral quia ter- 
ribilis super omnia daemonia Deus : quid magnuin , 
esse siiper omnia diemonia? Quia dii Gentium dcemo» 
nia. Ubi auiein Deus tuus? Dominu$ autem coelos fe- 
cit. lllud fecil Dominus tuns, ubi non possiinl habiUire 
divmonia : de ccelis cnim dejecta suiitd:cnionia. CoqIi 
prxponuiitiir du^moims, Dominus luiis et coelis; qnia 
Doniinus luus cl coelos fecit. Quanto ergo altior dus- 
moniis diis Geiitium, qui altlor est coelis , unde c^- 
dcruiit angeli , ut fierent dxrooiiia ? Et lamen gcnies 
omnes sub dxroonibus erant : dxmonibus tcmpla fa- 
bricata suiit, daemonibus arae construct;c, dxmonlbiis- 
sacerdotes instituti, daemonibus oblata sacrificia, da^ 
monibus arreptitii tanquam vates inducti. Ilsec omnia 
dxmonibus gentes exhibuerunt ; haec oinnia vera 
nonnisi uni magno Deo debentur : templum fecerunl 
gentes d^monibus ; liabet Deus templum : sacerdo- 
tes feccrunt gentcs dxmonibus ; habet Deus sacerdo* 
tcm * : sacrificium exhibuenint genles da.'monibus ; 
habet Deus sacrificium. Etenim illi dxmones volcnti^t 
videri dii , non sibi Ista exigerent ut fallerent , nihi 
quia sciunt ea deberi vero Deo. Hoc eiiim mos est de» 
beri vero Deo, qiiod sihi exigil falsus deus. Ergo ve* 
rum templum Dei agnoscimus. Templum enim Dei 
$anctum e$t , inquit, quod e$ti$ vo$ (1 Cor. ni, 17). Si 
ergo nos sumus templum Dei ; ara Dei anima nostra 
est. Sacnficium Del quid est ? Forte boc faclinus 
modo , imponiinus in ara sacrificium , quaiido Deuio 
laiidamus ; docet enim nos psalraus , dicens : Sacri- 
ficium laudi$ glorificabit me^ et ibi via ei(, ubi ostendam 
ilU $alutare Dei (P$al. xux, 23). At vero sacerdotcm 



• plcriqnellsi.: renitergo dicen$, Am. et Er.: reml ergo 
docent. 



* Apud Lov. additum est, omnes ; quod ab aliis Bdd. et a 

* sk Mss. At Edd., $acerdoU$. 



|«2t ENARUATIO tN 

u requraa , siiper cgbIos esl ; iiiierpellai pro lc , qui 

in lcnra morluus esi proie (/lom. viii, 3 i). Ergo 

De^t mngnui e$t Domiuut, el rex magnui $uperomnes 

deo$. Ilic accipe homincs dco$ : non eiiim rex Domi- 

niis siiper dymonia. El biuc haliemus Scriplurx le- 

Stimoiiiiim : Deu% ttelil in synagoga deorum ; fn mtdio 

emlem deos ditcernere * {Psal. lxxxi, 1). Deos dixit 

parUcipaiione, non nalura ; grntia , qua vciluil facere 

deo6. Qtiantus Deus estqiii lacit deos? Aul qiialesdii 

snnt qiios facit homo? Quam ille magnus deos Ta- 

ciendo, tam isti niliil qui ab homiiie facti sunt. Dcus 

▼erus facil deos credeutcs in se , qiiibus dedil pole- 

siatem Qlios Dei fteri {loan. i, 12). El ideo ipse ve- 

rtis Deiis, quia Deus non facius cst : nos aulem facli, 

iioii veri dii , mclioros tamen illis quos homo facit. 

Qiiouinm siiniiliicra Genlium argenUim et aurum, 

opiis manuum Iiominum : os Iiabeiit , ct non loquen- 

tur ; ociilos babenl ct non videbunl (Psal cxiii, 4, 5). 

Nobis niitem Dcus noster oculos videnics ft cit. Nec in 

eo tamen nos deos fecit , qiiin vidciitcs oculos nobis 

fecil ; nain fccit hoc ct pecoi ibus : sed ideo iios dcos 

fccil , quia inleriorcs ooulos noslros illuininavit. 

Crgo sit laiis illi, roiife>sio illi, sil jubilalio iili : 

Quin magnus est Dominus, et rex magnus super omnes 

deos. 

7. Quia non repetlct Domiuus plebcm suam : laiis illi, 
jubilatio illi , Qanm plelicni non repcllfl ? Ilie nobis 
interpretari aliquid iion liccl : prescripiiim hnbcinus 
ab Aposlolo, cxpo^uit boc Ap osioliis unde sii diciuin 
{Rom. XI, 1). Erntenim plebs Jud:ea, plebs ubi fue- 
nint Proplietx, plebs ubi fucriint Palriarcbj) , plcbs 
eiiam scciindiim carn<'m propngnta de scmine Abra- 
bx; plcbs in qiia pnpcesserunt onmia sncrainenta 
Salvatorcm noslrum promiitenlia ; plebs iibi instilu- 
liim est lemplum , unciio, ^acerdos * ad figurnm , ut 
ciim omnesips.T umbnr pra'terirent , ipsa lux ndve- 
iiiret . enit ergo ista plebs Dei ; ad eam Proplietre 
missi iii iltn nnti qui missi ; ei trndila et crcdita elo- 
quia Dci. Quidergo? lotum illiid damnntum est? 
AbsiL Arbor oliTae ipsa dicta est Apostolo , cocpit 
eoim isla nrbor a Patriarchis : sed fueruiTt ibi raiiii 
ar.di, qiiia iiiniis alii per superbiam ; pra^cisi ergo 
liropter sterilitatcm , insertus oleasier propter liiimi- 
liLitem. Yerumtamen, charissimi, ne siipcrbirct olen- 
sier inscrius, quid ait Apostolus? c Si tu cx naturali 
iucisus oleaslro , et contra naturnm insertus es in 
bonam oitvam ; quanto magis qiii secundiim naluram 
sunt, iiiserentur suae olivae i (Ibid., 16-24)? Ut quo- 
modo tu non pcrmaoens iu inridelitale , meniisti in- 
seri in olivain , cum esses oleaslcr ; sic isti corrccti 
bcilius su;B olivx naluruliter inseraiitur : boc de illis 
Apostolus. Ergo ipsa est arbor ; etsi aliqui ex ramis 
fracti sunl, non omncs. Nam si omncs rnmi frange- 
f^ntur, unde Petrus? unde Joannes? unde Thomas? 
uiide Matthaeus? unde Andrxns ? undc ilii omnes Apo- 
itoli ? unde ipse Paulus apostolus qui loqiiebutur , et 



*Edd., discernU. At Mss., discemere : et sic Augustinus 
iDP8al.81. 
* Aliquot Mss., unctw sacerdotis. 



PS.ViMUMXCIV. iftt . 

suo fnictu olivam ' teslahatur? Nonne isti omnes 
iude ? Uiide etiam quingenli illi fratrcs quibns Domi- 
nus post resurreclion m apjuiruit (lCor. xv, 6)7 
unde tol mlllia ad vocem Pelri , quaiido Spiritu san* 
cto rcpleti Apostoli omnium gentium linguis locuti 
sunt , tnnta avidilate Dei laudis ct siia; nccusationis 
conversi sunt» nt qiii primo sanguinem Domini fiide- 
runt sawientcs , bibcre discerenl jam credentes? Sie 
autem omnia illa conversa sunt millia hominum , ut 
res suas vendcrent, et pretia rerum suarum ante pe- 
des Aposiolorum poncrcnt (Act. ii, iv). Quod dives 
unus non fecit, quaiido ore Doinini audivit , et a Do- 
mino tristis ahscessit (Matth. xix, 21, 22) , hoc fece- 
runt subito tot niillia eoruiii hominum , quonim ma- 
nibus Ciirislus fiierutcrunfixus..Quaiit6 majiisvulnus 
crat iu corde ip^orum , tanto avidius medicum qu»- 
sicrunt. Cum ergo inde illi omnes fuerunt , de ipsis 
dicil modo Psalmiis : Quoniam non repellet Dominui 
ptcbem suam. Nnin lioc testimonio P^almi, ciim hiiic 
loqucrelur, iisus cst Apostolus, et dixit : c Quid erge 
dicciiiiis, fralres? Numquid Deusrepulit pleliem sunm; 
quain pncscivii? Absit : nnm et ego Israelita siiin, ex 
semine Abraliu', de Iribu Benjainin. Non repnlit Deus 
plebcm suain, qtiain pra^scivii > (Rom. xi, i ct 2). Uti- 
que si repelleret Doininiis plchcm suam , non esset 
unde esset ipse Aposioliis : uudcanlcm ipse, inde et 
alii. In bis plcbs Doinini, non in oinnibus; sed, queni- 
admodum scriptuni cst, RtHquice salva erunt (Isai x , 
22; «I Rom, w, 27). N«>u in omnibus ; sed arca ven- 
tilaia, mnssa intro niissn est. palea jacet (Matth. iii, 
12). Tolnm quid(iuid vidcs Jtida;orum reproborum , 
paleam vides. Uode vides istam paleain , jam inde 
exiit inassa , jaiii in borreo recondita est. Anibas res 
videamns, nnilms disccrnamus. 

8. [vers. 4.] Quid Psalmus adjuiigit? Qnoniamin 
manu ejus fines terrce. Agnoseiiniis lapidem angiila- 
rem ; lapis angularis , Cbristus. Nbn poiest csse nii- 
gulus, nisi diios in se copulaverit parietes : ad angu- 
lum de diveiso venitint, sed in angulo sibi non 
advcrsantiir. Venit ex uiia parte circumcisio, venit • x 
alia parte prxpiitium : in Christo ambo popuil coii« 
cordavcruiit ; qiiia ille factus esl lapis , de quo scri- 
ptum esl, Lapidem quem reprobaverunt adificantes, Inc 
factusest in caput anguli (Psnt. cxvii, 22). $i crgo 
Cbristus in caput nngiili , Don attendamus diversita- 
temde longe venientium, sed propinquitatem io Cbri- 
sto colixreatium. Ibi agilur, ibi videamns, Quoniam 
non repellet Dominus plebem suani. Ecce f^nus paries^ 
in quo jam , ut dixinius , non repuiit Dowinui plebem 
iuam. Inde Apostoli, inde Israelits omnes qui credi- 
dcrunt, ac venditarum rerum suarum pretia ante pe- 
des Apostoiorum posuerunt ; voluntate pauperes, d« 
Deo divites. Agnovimus unum parietem ; impletiim 
esse ibi qtiod diximus, Quia non repetlet Dominus ple- 
betn suam : videamus et alium parietem. Quoniam in 
manu ejus fines terree. Ecce alius parics in omnibus 
gentibus : In manu ejus fina terrw. Yenerunt etiam 
omnes gentcs ad Inpidem angularem , ubi osculum 
> sic Mss. At Fdd., olivee. 



im 



S. AUGUSTINl EPISGOPI 



im 



p:icis agnovcnint ; in ilhim unum qui dc duobus fccil 
utium : non qucmadnipdum hasretici , qiii de uiio fe- 
ccrunl duo. Hoc cnim idem^ait aposlolu^ dc Domino 
Chiisio ilpsc esl enm, hiquit, pnx noitra, qui fetit 
utraque unum (Ephei. ii, 44). Eigo jubilcn.us illt. 
Quare ? Quia non repcltet Dominus plebem iuam. Ite- 
ruin qiiare? Quomaminmanu eju$ fines terrce^ et atli^ 
tudines montium ipsim $unt, AUitiidincs moiilium, 
siiiiliinitales lcrrarum. Aliquando isl» siibiimitntes , 
id csl, ipsai lerrenac pole siales, adversntae suiit Eccie- 
8i:£ ; Icgcs coiUrn Ecclesiam promulgnrunt , nomcn 
chrislianum de lerra dclore conati sunl : scd po4ea- 
quam impictum est ((uod prophctalum cst, Adorabunt 
eum omne$ rege$ terrcc {Psat. lxxi ,11); factum est 
quod Iiic dictum cst, Altitudines montium ipsius $unt. 

9. [ver$. 5.] Sedft)rte lu de leniaiionibiis satagis, 
ut constitutus in tanta grnlia promissionum Dci, pro- 
pter scandaia mundi liirt)eris ? Ncc ipsa scandala ail* 
quid libi faciunt ; quoniam mcnsuram a Domino ac- 
reperunt : Qnoniam ipsiu$ est mare. Est eniin mare 
niundus iste, sed el mare Deus fecit : nec sa^vire 
fluclus possunt , nisi usque nd iittus , ubi ipse termi- 
nuni posuit. Nulla ergo tentatio , nisi acceperit men- 
suram a Domino. Sint ergo icnlaiiones, sint tribula- 
tiones; consummaris eis, non consumeris. Yide 
utruin ipsae tentationcs non prosint.,Atlendc Apo- 
stolum : Fideti$ Deus , qui non vos sinet tentari supra 
quam potestii ferre ; $ed faciet cum tentatione etiam 
exitumf ut possitis $u$tinere (I Cor. x, i3). Non ait, 
Non vos sinct tentari omnino. Si enim recnsares teo- 
tationem, rccusares refectionem. Ergo rericcris; et 
&i reficeris» In manibus artificis cs. Aliqiiid tibi tollit, 
aiiquid corrigit, aiiquid complanat, aliquid mimdat : 
agit quibusdam ferramentis suis ; ipsa sunt scandala 
hiijus saecuil : tu tantum de manu arttficis noli ca- 
dere. Niliil tentationis accedct ultra vires tuas. Hoc 
perroiltit Deus ad utilitatem luam , unde tu possis 
proficere. Denique ipsum Apostolum aiidl hoc coii- 
jangcntem : Sed faciet eum tentatione etiam exhum ut 
po$iitii $u$tinere. Ergo mare forte metucndum tibi 
erat Y Noli timere : Quomam ip$iui e$t mare , et ip$e 
fedt iltud. A gentibus times scandala ? Et ipsas gen- 
tes ipse fecit ; non permittet ilias ultra eam ssDvirc 
qiiam iiovit ille mensuram , ex qua proficias. Nonne 
«licit alius psalmus , Omites gente$ quotquot feci$ti, re- 
nient et adorabunt caram te, Domine (P$al. lxxxv, 9) ? 
Si omnes gentes qoolquot fecisti, manifestum est 
quia et gentcs ipse fecit : ideo , Ipmui eU mare , ei 
ipie fecitiUud^ el aridam terram mamu ejui finxerunt. 
Eeto to arida lerra, siti gratiam Dei, ut veniat soper 
te imber dulcis, inveniat In te fructum. Non permittrt 
fluctos operire quod sevit * : Ei aridam terram ma- 
nu* ejui finxemnt, Ergo et hinc jubilemus ilii. 

iO. [ven, 6.] Nam qooniam hscc ita sunt, quoniam 
tania cxplicavirous ad laudem Dci pertinentia, rediie 
ad illud unde coepcrat : Venite^ adoremui, et procida"^ 
utui fty 01 ptoremui ante Dominum qui lecit noi, Idco 



* Sic aliquot Uss. At Mn. et &., qtuni senit. Lov., 
arviil. 



quoi 



cnim exsultcmus, quia fccit illud ct illiid. Etcomine- 
nmravit multa , et nunc repctil cxhortnlionem : Ve- 
nite, adormui, et procidamus ei, et ploremui ante Do* 
minum qui fecit noi. Jam commemorntis n me laiidibus 
Dei, nolilc pigri esse, et longe vita et nioribus starc ; 
Venite, adoretnus, et procidamus ei. Sed fortc de pec- 
catis vesiris , qiiae vos longe feccrant a Dco, solliciti 
estis; faciamus sequcnlia : Et ptoremu$ coram Doifit- 
fio, ^i fecit no$. Ardes*forte conscientia dclicti ; l.i- 
crymis exstiiigue flammam peccati, plora anto Domi- 
num : securus plora ante Dcum, qui te fccit; n? n 
cniin opns manuum suarum contcmiiii in le. Noli 
puiare quia potes a te refici. A te deficere potcs, ta 
tcipsiiin rencere non potes : ille rencil qoi te fecil. 
Ploremus ante Dominum qui nos fecit : lacrymare ante 
illiim, confiicre illi, prxveni facicm ejus in coiifcssio- 
ne. Quis eniin es tu qitl illi ploras, et illi coiifiieris, 
nisi quem fccil ? Non pnrvac fiducix est ad factnrcm 
res facla, ct non qiiomodocnmque facla, scd ad iina* 
ginem ct siniililudineiii ipsius : Venite , adoremus , et 
procidamus ei , et pioremu$ ante Duminum , qui fecit 
no$. 

il. [vcrs. 7.] Quoniam ipse est Dominus Deus noster. 
Ul auicm sccuri nnie illum procidamiis ei ploremus, 
nos qiiid suiniis? Nos autem populu$ paseua ejus, et 
ove$ manuum eju$. Vidc quam eleganler verborum or- 
dinein coinmutavity et laiiquam iion propria reddidil , 
ut ipsos inleliigamus oves, qui sunt ct populi. Noo 
dixit, Qves pascuae cjus et populus manuum ejiis, 
quod magis puiabatiir posse congruere, quia oves ad 
pasGua pcrtinent : sed aii , poputu$ pascuw. Ergo po- 
pulus oves sunl, quia dicil, poputus pascuas ejus ; ipse 
populus oves sunt. Sed rursus , quia nos habenius 
oves quas emimus , non quas fccimus ; dixeral auiem 
superius , Procidamus d qui fecit nos : reclc dictuni 
csi, ove$ manuum eju$. Nui!us hominum sibi facil oves : 
cmcre potest, donari possunt, inveiiire potest, aggre- 
gnre potest, postrcmo furari potest ; faccre oves iion 
potest. At vero Dominus nostcr fccit nos; ideo popu- 
lus pa$cu(e eju$ ei ove$ manuum ejus, ipsx suiit qiias 
sihi ipse facere dignatus estgratia sua. Has cnim oves 
laudat el in Canticis canticorum, pcrfcctos quosdani * 
dicens tanquam denles Ecclesix sanctae spons;£ su;c : 
Dentes tui sicut grex deton$arum ascendentium de tava^ 
crOf quce g^ minos pariunt^ et steriU$ non est in ittii 
(Cant. IV, 2 ; et vi, 5). Quid est , Dentei tui? Per qtios 
loqueris : dentes enim Ecclesiae, per quos loquitur 
Ecclesia. Quaies dentes tui? Tanquam grex detoma- 
rum. Quare detomarum ? Quia s5rcinas sxculi posuc- 
ruiit. Nonne detonsnc erant oves inae, de quibus paulo 
anie dicebam , quos praeceptum Dei totonderat , di- 
centis : Vade, vende omnia tua, da pauperibui, et habe^ 
bii thesaurum in ccetis; et vent, iequere me (Matth. xn, 
21 ) ? Fecerunt hoc prapceplum ; detonsi venerunt. Et 
quia bapliznti sunt credcntes in Christum, quid ibi 
dicMur 1 Aicendentium de tavacro; id esl , ascenden- 
tium de mundatione. Et omnei geminoi treant : quos 
geminos? Duo illa praecepta , in quibus tota Lcx peti* 

* Duo Mss., perlectui quidam. 



im ENARUATIO !N 

«lct ei Propheix. 19 0$ ergo popnlus pa$ctias ejui, et oves 
nuamum ejus. 

42. [ r«it. 8. ] Ergo , Uodie ti vocem ejut audierith. 
plel» mea , plebs Dei ! Alloquitur plebem sunm 
IVcus, non solum illam plehem suam quani non rcpel- 
let, sed etiam oranem plebem suam. Loquitur enim 
in angulo utrique parieti ( Ephet, ii , 2D ) ; id est, in 
Chrislo prophetia loquitur, et popuio Judxorum , et 
popolo Gentium. Ilodie $i vocem eju$ audieritis , nolite 
obdMmre corda vestra. Aliqunndo enim audbtis vocem 
' illii» per Moyseu , ei olxliiraslis corda vcstra. Per 
praRConem locuiis nst, qtiando obdurastis corda ve- 
stra ; pcr sc nunc loquitur, moUescant cordn vestra. 
Qiii prx^concs anic se miltebat , ipse venire dignatus 
est ; orc siio liic loquitur, qui loquebatnr pcr ora 
Proplielnrum. Ilodie ergo <t vocem eju$ audierilit, no- 
Ule obdurare corda ve$tra. 

13. [ver$. 9. ] Qnare dixisti , Nolite obdurare corda 

lettra? Qnia meininistis qnid solennt faccre patres 

Tcsiri. Nolite obdurare corda ve$lra : quemadmodnm 

in ilia ainaricatione , $ecundum diem tenlalioni$ in de^ 

terlo. Recolitis certe, fratres, quod ille populns leiitn- 

ril Deum ( Exod, xvi , 2 , 3 ; ^/ xvii ,27), acceperit 

disciplinnm , et rcctus sit in deserto tnnquam ab opii- 

mo sessore , fronis legum , freiiis pntceptoruiii ; nec 

Mt desertus tamcn a Deo etiam indomiius, non solum 

bencficiis pncseiitihus , sed etiam virga emendnlionis 

iHin desisteiiie. JSolite ergo obdurare corda ve$tra : tic- 

tf fn amaricatione, $ecundum diem tentationi$ in de$erlo^ 

iiK 'tentavertmt me patre$ ve$tri. Jam talcs non sint 

patres vestri ; notite eos imitari. Palres vestri erniit; 

sed si non iinilali riici ilis , patrcs vcslri non erunt : 

lanicn qui.! dc his nali estis, pnlrcs vcstri erniit. Ei si 

Geules venientes ab extremo icrrae, sicut dicit Jcre- 

tnias, Ad te Gente$ veniesH ab cxlremo tcrroi^ et diccnt^ 

Yere mendada cotaerunt patrc$ no$tri , $imulacra in 

ifKibns non e$t ntilita$ ( Jerem. xvi, 19) : si Gcntes di- 

miscrunt siniulacrn sn:), ut venirent nd Deum Isracl ; 

quos ipse Dcus Israel de iflgypto pcr innre rii\)ruin 

iluxil , in qiio inhnicos eonim conscqncntes operuit 

{Exod. XIV, 21 51) ; qnos in dcsertnm ediixit , ninnna 

pavii (/(/. XVI, 13 35), nuiiquain virgam snam nh oo- 

1'um disciplina inlit, nunqnnin beneficin inisericordi» 

subtraxil ; ipsi dehoiii deserere Denm siium , cnm 

^iiles venerint ad Deuni ipsoruni? (Jbi tenlaverunt 

w« pnlm vc$tri; prohdverunl *, el viderunl cpcra mea. 

Quadragiiila nnnis vidnrniit opera niea , qundraginta 

^'^'nspx.icerliavmintinc : aiileillos miracula iii mnnu 

Woysi rucichnni , et ip>i ningis inagisque cordn ohdii- 

•■aliant. 

li. [ver$. 10.] Quadraginta anni$ proxinm$ fni genc- 
^"fci liuic. Qiii«l cst, proximu$ fui ? Pr;!'sent;ivi ine 
'II signis ct viriulibns meis : non nno die, iion diio- 
I*'»s; sed , Quadraginta anni$ pro.rimus fui geucrationi 
*«ic; ei rftxi , Semper i$ti errantcorde. \Uk significnve- 

* Fxl^., probaxtruttl me. Abest, me^ a Mss. qui |ilpriqiie 
'^>c ijrosetiuuouir, et vidervnt opera mea quadragmia amns. 
^mrunl opcra mea quadraginta annisy el exacerbavcruni 

riTROL. xxxvii. 



PSALMUM XGIV. ^ ie?6 

runt qundragiiita anni , quod el $cmper. Qiindragena- 
rius cnim isle nimierus indicat integriiaiem sxculo- 
rum, tinquam perliciantur saecula per hunc iiumerum. 
lUeo Doniinus quadraginta diebus jcjunavit , qondra- 
ginia diebiis tcntatus esl in ereino ( Maith. iv, l-U), 
ct qnadmginta diebus fuit cum discipulis pogt rcsur- 
rcciionein ( Act. i , 5 ). Primis quadraginta diebus 
tenlalionem, posterloribus quadraginu dieftus conso- 
lationem osteiidit; quia cum tcntamur, sinc duhio 
consolamur. Corpus enim cjus> id est Ecclesia , iic- 
cesse est tentaliones palinlnr in hoc sxcuio ; sed ikmi 
deest ille consolator <(iti dixit : Ecce ego vobi$cum $um 
u$que in contummationem $mcuti { Malth. xxvui , 20 ). 
El dixi, Semper i$ti errani corde, Ad hoc cum illis fui 
qiiadraginta annis, ut oslenderem geiius tale homi- 
nuni , quod me seinpcr exaccrbat iisque in fineni 
siRculi ; quia pcr illos qnndraginia aniios , totmn saj- 
culom significare voiuil. 

15. [ver$. li. ] Qiiid ergo? pro illis iion enint alii 
qni intrent in requiem Dei ? Improbati sunt illi quibiis 
displlcuit misericordi.i Dei » qui resiiterunt Deo cordc 
indurato ; ijlis improbatis , numquid perdidit Deus 
populuin suum ? Non erit verum, Polent ett Deut de 
lapidibnt ittit tutcitare fiiiot Abraiue (Id. lu^ 9)? Ergo, 
iffxt, Semper itti errant corde. Et i$ti noit eognoverunt 
via$ mea$, quibut jufovi fit ira mea , St intmbuta in 
requiem meam. Quibu^ jurdvi in ira mea , ft tiHrot^iiMl 
in requiem meam : inagnus lerror. Ab exsuliatione cas 
psmus, sed ad magnum limorem conclusit psalmus 
isie : Quibut juravi in ira mea, Si inlroibunt tn requiem 
trieam. Loiiui Dominum magnnm est; quanto iiiagis 
jurarc Dcum? Jnrantem hominem debes timere, iie 
propter juralionem faciat quod c<«ira voluutatcm 
cjns est; quanlo mngisDeum, qui nihil temere jurare 
potcst? Jurationeni ad confirmationem voluit esse. 
Et per quein jiirat Deus? Per seroetipsum : non eniin 
habei majorem per quem jurel (Uebr, vi, 43). Per 
semeiipsuin confirmal promissa sua, per semetipsnm 
conlirinat niinas siias. Neino dicat in corde suo : Vo- 
rum est qnod promittit; falsum est quod minatur. 
Sicut veruni est quod promittit, sic certum est qiiod 
ininatur. Tam ccrlus esse debes de requie, de felici- 
tate, de Klernilate» de immortaliiate, si fcceris prjc- 
(^epta ipsius, qiiamccrlus esse debes de inieritu, de 
ardore ignis a;temi , de damnatione cnm diaholo , si 
conlempseris prxcepta ejus. Juravit ergo illis in ira 
stin, ne intrent in reqniem ipsius : et tamen 0}K>rtct 
nliquos inirarc in rcqniem ipsius ; nmi enim nulli da- 
biliir rcquics ipsius. Illis ergo reprobaiis, nos inlra- 
biinus : quia elsi aliqiii ex rnmis fracli siini propier 
dissimilitudincin et infidelitateni , nos propter fidein 
et liiimilitateni insercmur (f/om. xi, 19<f<20) Nosergo 
intrenius in rcquicm ejiis. Unde nutem intrarunt iiii 
qni intrarunt, illi qui clecti snnl , qni non corde oh- 
durato reslilerunt? Qiiia vorum esi qiiod itou Te\i\'tltt 
Dominu$ plebem $ttam. 



VTTttvX^--xvw\.\ 



14» 



S. AlJGUSTLNl tPlSCOW 



IN PSALMUM XCV 
ENARRATIO. 

' 8ERM0 (a), 

i . [vers. 1 .]Doininu8 el frater meus Severus(6) adhuc 
fiiflert Leliliam noslraro de aermone quem nobfs debel : 
niim quod debilor tcnealur, agnoscil. Omncs enim 
Ecclesias quacumque Iraiisilum Tecit, Ixtincavit Do- 
minus per os ipsius : multo magis crgo ista Ixtifl- 
caiida est, de qua ca^teris euro Dominus propagavit. 
Sed qnid factori sumuSynisi ut senriarous voluntati ip- 
sios? Diflerre illiim laroen dixi, fratre», non fraudare. 
Iiaque teneie dcbilorcro, nec diniittatis, nisi cum 
solverit. Advertnt ilaque Ghariias vestra : quantum 
donat Dominus, de isto psalmo dicamus aliquid quod 
quidem jam nostis ; sed dulcis est commemoratio veri- 
talis. Forte cum pronuntiaretur litulus ejus, cum 
admiratione aliqui audierunt. Inscribitur enim ti- 
tulus Psalmi : Qtumdo domut tedificabatwr fxni co- 
ptivitatem. iloc titolo prxdicio, jam in ipso tcxtu 
Psnlmi exspeciabatis foriasse qoi lapides pra^cidercn- 
tor dc moniibas, quse moles attraherenlur, qux fiinda- 
lucnta jacerentur, qo» trabes imponereniur, qux co- 
liimns erigerenlur. Nibil borum cantat : et si aliud 
aliqnid, non ergo consonat Psalmus litulo suo, et aliud 
portatin fronte, aliud iii vocc? lino nihil aliud,sed in- 
tcllectores quairit. Loquitof enim de xdificaiione do- 
raus. Omncslapides ipsius domus intelligant * quodcan- 
larunt. JEdificatur eniin domus Dco, non illo loco ubi 
acdiflcavit Salonion. i£dinc4ivit enim templum (lll Reg. 
VI, 1) : et de ipso templo audisiis modo quae dixerii 
Dominus. Cum saxa teinpli et moles ingentes admira- 
renlur discipuli, indicaverunt Domino admiraiionem 
et sloporem suum ; et Doreinus illis : Amen dico vobis, 
non relinquetur hie tapis tuper Utpidem, tfui non de- 
tlrueiur (Ualth. xxiv, 1, 2). Non talis aedificatur do- 
mos. Nam videte ubi xdificattir, quia non uno loco, 
aiiqiia in parte. Sic cnim incipit : 

2. Cantate Domino ctinticum novumf canUUe Domino 
omnit terra, Si canticum iiovum cantat omnis terra ; 
sic xdificatiir, cum cantal : ipsum cantare, xdificarc 
«ist;.sed si non vetus cantet. Vclus cantat cupiditas 
c:irnis : uoVum cantat charilas Dci. Qiiidquid canta- 
vcris de cupiiliiate, vetos caiitas; ctsi* sonant in orc 
vcrba caiitici novi, non est speciosa laus in on; pcc- 
catoris (Eccfi.xv, 9). Melius cst utiiovus t.iceas, quam 
bl vetos canles; quia si fueris novus, ei kiciieris, 
.loribus kominum non sonal : uam cor tuum iion 
tac42l canticHm iiovum ; ei perveiiit ad aiires Dei, qui 
te fccit homiiiem novum. Diligis, ct taces : ditectio 
ipsa v6x est ad Dciim, et ipsa dileciio canticum no- 
vuin est. Audi quia raulicuin iioviiin est : Dominus 
ilicit, Mandatnm uQVum do vobit, ut vot invicetn dili- 
gatit (Joan. xiii, Si). Omiiis ergo tcria caiilat ciii- 
liruin novum : ibi n^dilicatur domus*. Oinnis crgo 

* Plcriquellss.,tnte(/t9Mfit. 

* Edd.,.el st non sonant, At>e$i, non, a Mss. 
^ sic Uss. At Rdd., ubi cedificatwr domut f 
(n) Habiius forte ante an. 405, quando pcr vim Circum- 

ceUioQUfn regnabant Donaiintx, ex n. H. 

{b) SciIicetMUeviuiDusc|.isco)ius,qui eliaroinPs.ilmi151 
euarrailone, i^roxiino :uitc buiic serroonein dic babita, laa- 



lerra est domus Dci. Si oinnis lerra doinus Dei, qui 
non bajrct omni tcrra), ruiiia est, non doinus; mlna 
iila veius, ciijus umbram habebat templom Jlind va- 
tus. Ibi enim diruebaiur vetustas, ut novius sedifiea- 
retur. Et quomodo diruitur vetustas? Aaim iff fl ity^ig^ 
inquit, non relinquetur lapit tuper Ufiitm^ ^ aon 
dettruetur. Lipis Ghristus est : didl atilem A|M«M>- 
lus, Quotquot in Chritto baptixati e$th^ f ^rfi f m fiMfai 
»tit(Galat. iii,27).SiChristum induftquisquisbapflca- 
lor in Chrisio , quis ponil lapidcin super iapidcm, nisi 
qui Baptismum super Baptismum imponit ? Sed nolilc 
terreri; non reiinquetur qui non dettruetur^ Lapidcs 
enim ad fabricam novam, qua a^dificaliir post c»- 
piiviutem, sic colliguntur, et sic illos chariiaa i» 
uniute constringit, ut non sit lapissuper lapidein, sed 
unus lapis sint omnes lapidcs. Ne miremini : hoc fecit 
canticum novum,idesl, hoc fecit innovatio chariutis. 
Ad ipsam structuram iios compingit Apostolus, ei 
in illa uniute nos constrictos compaginat, diceiit : 
Sufferentet invicem in dileelione, studentet tervare iwi- 
talem tpiritut, in vinculo pacit (Epltet. iv, 2, 5). Ubi 
unius Spiritus, unus lapis; sed unus lapis dc niiiltis 
factiis. Qiiomodo de muliis unus facius ? Sufferendo ' 
invicem in dilectione. iOdificalur ergo domus Dtimiiii 
Dei noslri, aidificatur : lioc fil, hoc agiliir, hoc voccs 
islae agiint, hoc leciiones, hoc prxdicatio Ev.ingclii 
totoorbe tcrrarum; adhuc adificatur.Crevlt multuro 
domus bxc, et mullas gciilcs implcvit : nondum ta* 
mcn omnes geiites occupavit : crescendo mulus 
tenuit, omnes occupatura esl; el conlradicitur :ib eis 
qui domesticosejos se esse glorsanlur, et dicitor, Jaro 
decrevit. Adboc crescit, adhuc creditunc sunt oranei 
gentes quae nondum credidcrunt : ne quis dicat, Et 
illa lingua credilura esi? et Barbari crediluri soiitT 
Et quid sibi vult quod Spiritiis sanctus apparuit In 
linguis igneis (Act. ii, 3), iiisi quia nulfius lingoae du- 
rilia estqua". non illo igne soIvaiur?Ncque eniro ikhi 
habeinus jam mulus genics Barbaras crcdidisse 
Christo : qiio nondum porrectiim csl Romanuro iro* 
pciiuin, jain Christus possidct; quod adhuc clansum 
eslcisqui ferro pugnani, non estclausuro illi quiligDo 
pugnai. Dominns eniin rcgnavit a ligno. Quis est qii» 
ligno pngnat? Clirislns. De cruce sua vidl reges, et 
subjiigaiis ipsam cruccm in fronlefixit; etgloriantur 
dc illa, qiiia ilii cst salus eorum. Hoc agitur, sic cre- 
Sfii doinus, sic adificatiir : et ut noveritis, sequentia 
Psalini aiiditc ; videle opcrantes ct fabricantes do- 
luiim. Cantatc Domino canticum novum, cantaie Do- 
mfiio omnit terra. 

3. [vert. 2, 3]. Canlnte Domino \ benedicite nomcn 
cjut^ bene nunliate de die in diem talulare ejut. Qiiomo- 
docresrit Mliiicwim? Bene, inquit, nuntiate de dte in 
diem talutare cjus. Dc rfie in diem prnedicetur ; de 
dic in dicni; iiiquit, aRdificclur; crescat, inquit 

« Fdd., etbenedinte. Parilcula, et, abest a Mss. qiil iiaulo 
|M»st hal»eol, bciw numiaie dicm ex die : sed aliis locis, de 
dte m diem. 

diitur hisce verbis : t Justum quidera erat, charissiini, iir 
* fratrem poiius audireinus coUegam meum, pia»stMiitm 
t onmiijuii nobis : el niodo non ncgavil; sod distolit, » ei^. 



Ii29 ENARRATIO !N 

Deos, domus mea. El qunsi diceiotiir ab opcra- 

riis , Ubi jiibcs ?edirionri ? uhi vis crescere do- 

mom lanin? Elige nobis nliquem iociiin acc^tialcin, 

aliqneip locum spaiiosiiin, si libi ainplain donmni vis 

acdUhairi. Obi jubes ut bene nuniieinus de die in 

diem? Oineiiditlocnm : Ammntiatem gentilms gloriam 

iqfii» G/oriom, Inquit, ejus annuntiaie in genlibut : 

gilofiam ejas, nbn gloriani vestram sirtictores, gH>- 

ffbin ejiis bene nuiilinte in {[citiibtis. Si gloriani 

Tcslram annunliare voliicrilis, cndciis ; si ejtis a^li- 

icabimini, cum aedificatis. Idoo qui glorinm siinm 

annantiare volueninl, iiolueriint cssc in istn domo ; 

et propierea non cantant cnnticuin iiovom cnm omni 

terra. Non enim communicaiit universo orbi tcrra- 

nmi : el ideo non siint aHliftcantes in domo, scd pa- 

rietem dealbatum erexcrunt. Qnanta minalur Dcus 

parieti dealbnto ? Sunt tesiimonia Prophetnrum in- 

iiiimcra, iiiide maledicit panelidealbaio*? Qiiid est 

imries dcalbatus, nisi hypocrisis, id est simulatio? 

Foris Incet , intus lutum est. Qiiod diciiinis siim , 

jam didum cst/scd quia eo spiritu dicluni esi, 

(|iiein iiobis qiioquc Dominus iinperlire dignntns 

est,iios illud diximiis; ct qtiidquid niodo eodem 

' S|iiriHi diciiniis , illi dixeniiit qui fuerumt nnte 

n«K. Non cst crgo prxtermittendum , sed dicen- 

dam est, quia dono Dei dicium esl. Qnidnm dc isio 

faricle dealbato com dicerct* hoc ail : c Qiioiiiodo 

in pnriete non coiijuncto aliis parictibus, sed siiigii- 

hriler eroctn, si oslium fncias, quisqnis, inlraverit 

furis esl ; sic in illn parlc qiinc noluit caiilare cnm 

ikwno * canticum novum, sod parietem voliiit slruere, 

et buBC dcalbnlHm, non solidntum ' qiiid vnlct quod 

habet jaiiiiain ? Si intraveris, foris inveniris. * Quia 

emm ipsi non pcr januam inlroieruni, ct jaiiua ipso- 

rtm Don iniromittit. Doininiis cnim *dicit : Ego mm 

imma ; per me intratur, Qui snnt qiii intrant pcr ja- 

iNDm? Qui gloriam Doinini quscrunt, non siiam. 

QiH inlrant pcr jnnuam? Qui fnciunl quod dictuiii cst, 

Beue nuntiate in gentibus gloriam ejm. Qui intral per 

|tniram, pAi^or omum esl, nit Dominus; qui autem 

peraUam partem oicendil^ ille fur est et latro {Joan, x, 

7, 9^ i, 2). Qai per janiiam intrat, huniilis est; qui 

per aliam partein ascendit, superbus est : idct» iiluin 

disit intrare, illum ascenderc. Sed ille intrando re- 

cipilur ; ille asccndendo pra^cipitattir. Ahhimtiate in 

ifenlibus gloriam ejus, Qiiid est, in genlibus? Fortcgentcs 

homjnanlur et pnucie;ct ndliuc hnbe^ qiiod dic:)t 

iUa pars qu» crc^^it parietein dcalbatuin : Quarc iion 

genlcssiint GetuliD, Numidia, Mauritania, Byzaciuin? 

Proviuciae genles sunt^ Aiiferat sermonein hypo- 

crisi' pari^ti dealiialo, scnna Dei, aedilirans domuin 

loio orbe tcriarum. Parum et»t quod dixit, Annuntiate 

* rlcrique Mss., inumnere se dicU pariett dealbaio, 

* lx>v. , cuin ixmwu), Veriiis Edd. alii et Mss. , aan 



^ iic Uss. At Edd., partem noluii Uruere^ et luAc dealba' 
Umu non soHdaium : ac |taolo iKst, janua ipsos non m/ro- 
itolftl. 

* Fdd., AOR geates sunt /.uiifilttim proiincia 1 (^erUes 

tnmi. Fjneodavimus ad Mk. 

* Sic aliqoot uss. At Edd., hgpocrisk. 



PSALMUM XCV. if5o 

In genlibus ghriam ejus; ne aliqnas gentes cxceplas 
puinrcs, scquUur et dicit, /n omm'6iM populis mrabi' 
lia ejws. 

4. [vers. 4.] Quoniam magnus Dominui et laudahilih 
ninus, Quis Ddfkinus , -nisi Jesus Christiis , magnus ei 
iaudabilisnimis? Noslis ccrle quia hoino appaniit ; 
nostis certc quia in uiero femina^ conceptus esl, no- 
stis quia ex utero iialas esl , nostis qnia iaclalus est, 
quia manibus portalas est, i|tiin circnnicisiis , quia 
hostia pro illo ohkila est, qiiia crevit ; postrcmo no- 
siis quia cxpalmalus esi, conspuf us, spniis coroiiaiiis, 
criicifixus esl , mortiius cst , linc^a pcrcussiis est ; 
noslis qnia haec onmia pnssns cst : Magnus esi et 
taudabilis nimis, Nolite contcmnere pnrvuin, intclli- 
gite magnum. Parvus Tactus cst , ()uia parvi eratis ; 
inlelligatur magiius , el in illo raagni eritis. Sic eniin 
aedilicalur donius sic erigunlur molcs in ipsa domo : 
crescunt lapidos qiii ducuniur ad aMlificium. Crescite 
ergo , intclligite Christiim magnum : et pamjs irni- 
giius est, magniis nimis. Finivil verba : volebat di- 
eere qnantiim magnus ; eisi tola dic diceret, Magnus, 
iNagiiiis, quid dlceret? ToUi die diccns, Mngniis fini- 
ret aliqiiando ; quia finitur dies : magniludo itliiis 
ante dics, ultra dies, sine die. Ergo quid dicerct ? 
Quomam magmrs Dominui el laudabitis nimis, Quid 
enim dictura est lingiia panrn ad landandiim inn* 
gnuiii? Diceiido, nimis, einisil voccin, et dcdii co;i- 
tationi qiiod sapiat : lanqunm diccns, Qiiod sonart» 
uon possnm , tu cogiti ; et cum cogitaveris , |inrurii 
crit. Quod cogitatio nulliiis explical , lingun alicnjns 
explicnt? Magnns Dominus et laudabHis nimis. Ipse 
laiidctur, ipse pmHlicetur , ejiis gloria niinlictur, ot 
aedifionlur domus*. 

5. Terribilis est super onmes deos. Snnl cnim dii 
siiper qnos sit lerribilis ille ? Yideaniiis * quos dicat, 
ct yidebimiis quare dicnt. lnteriiii aitteqiiam dicai, 
charissimi , adverlite. Hle qui qtiasi territus Yideiiir 
inier homines, terribilis est super omnes deos, Nuni- 
quid non from<ieruiit gentes? niiiiiquid iion po- 
puli nieditati sunl inanin adversiis Dominum rt 
adversus Chrisluni ejus ( Psal. ii , f ) ? Numquid illi 
tauri pingiies noii circumdedeninl ciim? niimquid 
noii leo ille rugicns fremiiit super illum {Psat. xxi, 
45, 14) , ct inlmns in corda sxvicnliuin eiclamavil, 
Crucifige^ crudfige {Mutih. xxvii, 25) ; quasi ille isio 
fremilii lerreretur qiii terribilis est , non supcr omnes 
homines, sed super omnes deos ? Ubi cnim viUt sedifi- 
carc doinuin, lociis ipse silvosus cst, unde dicinni 
est liesterno die , Imeuimus eam in campis sitva {u). 
Domiim cnim ipsain qiiaTehai, cuin dicerei, In cam- 
ps silvfe. Et unde silvosus cst lociis illc ? Siniiilicra 
colcbant Immincs : non iniruin quia porcos pnscc- 
IkhiI. Filius enim illc erat qiii dimisit patrein, e( 
omnia sua consuinpsit in mcrctricibus, vivons pn>- 
dige ; pascebat porcos {Luc. xv, i2-i5), id esl, c<dc- 
bnt dxmonia : ct ipsa stiperslitione Gcniilium , silvn 

* Sic aliquot Mss. At Rdd., et mdificetttr domui. 

* siss. quidaro hoc ci proxiuK» looo, ridebtmus. ^'onQiilU 
^Uom ntroqiie loco, ^ideamia : etsic Aiu. 

(a) vid. I^narr. iu.l^sal. cxxxi, u. 11. 



1251 



S. AUGUSTINI EPISCOPi 



iiZt 



facia eral omnis terra. Sed exsiirpat silTam qui xdi- 
tical domum ; et proplerca diclum esi , Cum domus 
(cdificareiur potl caplivitatem, Tenebanlur enim liomi- 
iies caplivi sub diabolo, «t daemonibus scrviebant ; 
sed redempli sunt a captivitaio. Yendere se potue- 
runt, sed redimere non potuerunt. Veiiit Redemptor, 
et dedit pretium ; fudit saDgninem suum, ^mit orbem 
tcrrarum. QuaBriiis quid emerit ? Videte quid dcde- 
ril, et invenite quid emerit. Sanguis Gbristi, pretium 
est. Tanli quid valet? Quid, nisi tutus orbis? quid, 
nbi omnes gentes? Valde ingrali sunt pretio suo, 
aut multum superbi sunl» qui dicuni, aut illud tam 
parvum esse, ut soios Afros emerit ; aut se tam ina- 
gnos esse , pro quibus soiis iilud sit datum (a). Non 
. ergo exsultcnt * , non superbiant : pro toto dedit, 
quantum dedit. Novit quid emerit, quia novit quanti 
eroerit. Inde quia redcmpti sumus post captivitaiem 
xdificaiur domus. Et qui sunt qui nos tenebant in 
captivitate? Quia illi quibus dicitur, Annuntiale^ ex- 
stirpatores silvae siint : ut cxstirpent silvam, Uberent 
de captivilate terram , et siruant, auiificent , annun- 
Uando magiiitudinem domus Domini. Unde silva dx- 
nionuin exslir.palur, nisi praedicetur ille qui super 
omnes est ? Ei^go omnes gentcs daemonia liabebant 
deos : quos dicebani deos, daBinoiiia eraiit, Apostolo 
dleentc apertiub, Quoniam qum immolant genles , dm' 
monM immolanir et non Deo (1 Car. x, %0). Quia ergo 
ideo erant in Ciiptiviiatc, quia daeinoniis immulabaut, 
et propterca tota terra silvosa remanserat ; annun- 
tiatur iste magnut H laudabitii nimis. 

6. [ver$. 5.] Et quomodo ostenditbr magnitudo 
ejiis, ut eradicet illas supersiiiiones , sub quibus 
cnpiivus populus tenebatur , quem redimere adTeiiit 
. terribilii tuper omne$ deot ? Et quasi dicerclur illi, 
Quare diMsti , iuper omne» deot ? sunt enim dii ? 
sequitur et dicit, Quoniam onmet dH Gentium dmmo- 
NM. iiitendiU Gbaritas vestra. Magnom aliquid dice* 
b:it paulo ante, Magnut Dominut ; et tanquam defi- 
< iciis in laudi ipsius', et iaudabilit mmis, Nonnejioc 
tiixeram , quia diniisit libi cogiiare qaod non poterat 
i}>sc verhis explicare ? Explicans aotem ipse verbis, 
quid magnum niihi dixit de Domino Jesu GbrisU) ? 
An quia «iipcr omnia daemonia esl? Gum enim dixis- 
►et, Tifrribilit tuper omnet deot ; subjunxit , Qiiomam 
otunet dii Geutium dmmoma, Noii est magnuin , esse 
supcr dxmoiiia : et lu ; si volueris , eris ; sed si in 
, ilhim cretlidcris. Uane ipsa est illa magnitiido laudis, 
Magnut Domimit el taudabilis nimit? Volens enim 
explieare, ut poWrat bumana lingua, ct quamvis 
niagnus sit tacior organi Spiritus sanctus, taiiicii per 
angustias * spiritus humani syllabas sonat, sed cogi- 
tationcs generat : explicare ergo per biinc linguam 
volens, quid ait ? Magnut Dominut et laudabilit nimit. 
Dic, dic , quantum laudabilis ; dic. Terribilit eti , in- 
quitv «<p«romnei deot. Quare dixisti, wper omnet 
deot ? Qucniam omnet 4ii Gentium damonia. El ipsa 

* ^ 'rrcs Mss., inuUeni. 
> stc Am. Ef. et uostri Mss. M Lov., per anguslas. 
ia\ LXMialistac. 



est tola laiis iliiiis qiii laiidabilis cst nimis, qiiia 
superat oinnes deos Gcnliuin, qiii suiit dxinimta ? 
Exs|)ecla, et audi quod sequitur : Donnnus auiem 
cmlot fecit. Jam ergo noii siiper da^ionia sohim» sed 
super onincs coclos qiios fccii. Si dicerei, Super oiti- 
tips deot^ qnoniam omnet dii Gentium dmmmiia^ el ilii 
tanlumniodo reinaiierct laudatio Oomkii, mlnas dli^ 
rat (|uam nos soleinus de Ghristo cngitarc : onm au- 
tem dixit, Domwut autem ccelot fedi ; videte <|oiil 
tntersit intor coeios et daembuia ; et vidcle quid iirfer- 
sii inter ipsos coelos et illaro qui fecit coeios^-^ece 
quanluin excelsiis est Domiiius. Non dixit, Domiiins 
aiitcm super coelos sedet ; fortasse euim .nlii« ilios 
fccisse putaretiir, supcr quos sederet ; sed dixit, 
Dominut auUm codot fecit. Si ccelos fecit , eliam An- 
gelos fecit : ipse fecit Angelos, ipse fecit Apostnli»s. 
Aposiolis cedebaut daemonia t sed ipsi Apostoli cocli 
eraiit , qul Dominum porlabant. Et quem Domlnuin 
portabant? A quo facli cranl. Audi quii^co^li sont : 
. Cali enarranS gloriam Dei (Psal. xvni, 2). Ipsis coelis 
dicittir , Annuntiate in genlibut gloriam ejut, in omitf- * 
but populit mirabilia ejut. Qnoniam magnus Dowdmt 
et luudabilis nimts, terribilis est super omnes dros. 
Quos deos? Quoniam omnes (Ui Gentium doBmoma, 
Ei ipse est terribilis supcr omnes istos deos. Donti- 
nus ttutem ccelos fecit. coeli , qnos feeit , annunliaio 
hi gentibus giuriam e|us I iEdificeiur domusperomneiu 
tcrram, cantet omnis terra canticum novum. 

7. [ters, 6.] Confes^o tt puUhritudo in eonspectn 
ejus» Pulchritudinem amas? vis esse polclier? Gon- 
fitere. Non dixit, Pulchritudo et confessio ; sed, Cbft- 
fessio et puUfiriiudo, Foedus eras , confiiere ut sit 
pulcher : peccator eras, eonfitere ut sis justns. Fee- 
dare te potuisli ; formosum le facere non potes. 
Quaiis autein est sponsus noster, qui fosdara aroavit, 
ut pulchrani facerel ? Quomodo, ait aliquis, tedam 
amavit? Non veni , inquil , vocare justos^ sed peceato 
res. {Mattli. ix, 13). Quos vocas pcccntores^ ut ri^ma- 
neant peccaiorcs ' ? Non , inquit. Et quoniodo non 
erunt peccatores? Confeuio et puUhritudo inconspectu 
ejus. Gonfiteiitur enim pcccala sua, vomniit tiiala 
qii£ avide voraveraiit'; non ^edeiint ad voniituiii 
suum, sicut canis inHnuiidiis (II Petr, ii, 29) : et orii 
confessio et pnlchriludo. Aniainus palcbriludiHcm : 
prius eligamiis confcssionem, iit sequaiur pulchri- 
tudo. iterum exislit qiii aiuai pi»tciitiani, amat ct 
magnificcntiaro ; vult cssc magiius qu >modo Angeli 
sunt. Magninceiitia quxdam esi in Angelis ; et lanta 
polentia, ut si faciant Angeli quidqnid possunt, susti- 
neri non possit. Et omnis homo desiderat potentiaiii 
Angelorum, sed justitiam Angelorum non amat. Prin^^ 
justitiani dilige, ct seqoetur tc potentia. Quid enim 
sequilur et hic ? Sanctilas et magnificentia in sanctifk- 
catione ejus. Tu jam qua-rebas magnificentiam : priiii» 
dilige sanctiiatem ; cum sanctificatus fueris,enset 
magnificus. Nam si pro^postere rrioa esse volueris 

* FT. ven. Ijov., quos vocas peccatorcs? Anideo tocas itf 
reitwneiait peccatares. M. 



1253 ENARRATIO IN 

nagiiificus, aute cndis qiuun surgas : non eiiini «ur- 
gis, sed exlolleris. Melios surgis , si te ille erigal qui 
aoii cadiL Descendit enim ad te Ule qui iion cadit : 
lii cecideras, ilie dcscendit, porrexit libi manuni ; 
oon |»oles viribus luis surgere, .amplcciere iiuinutn 
ieseendentis, ui erigaris a forii. 

S. [pers. 7.] Quid ergo ? Si confemo el pulchritudo 
m jDoaipeclu e}us, sanctUat et magnificentia in sanctifi- 
eiifome ejus ( lioc annunliamus, cum sRtlificamus do- 
HM:; ecce jam anuuiitialuin est genlibuK) ; quid 
dm«l focere gentes, quibus annnntiaverunt ^ illi qui 
silvam exstirpaveruni ? Jam ad ipsas geiiles dicit, 
Aferte Domino patriw gentiitm, a/ferte Domino gloriam 
ei honorem : uidile vobis ; quia el illi qui vobis nn- 
imiiliaverunl, iion soam, seJ iltiiis gloriuni aiinuniia- 
veniat : et vos a/ferte Domiuo gloriam et honorem ; 
ei4icil£» Non nobis, Domine, non nobis, sed ruunini 
tffo dm gloriam (PsaL cxiu, i ). Noliie spem in lioinine 
poncre. Si bnptizalur und^juisque veslriim, dicat : 
lUe nie liaptizat, de quo amicus sponsi dixit, Hic esi 
pk beifli%at fJoan. i, ZIS). Sa enim lixc dixeritis, afier- 
lis Ikiniino gloriam et bonoreni : Afferte Domino glo- 
riam et honorem. 

9. l»ers. $.] A/ferte Domino gloriam nomini ejus. 

Hou nomini borainuni, non noniiui veslro, sed nomini 

CJII6 aflerie gloriam. ToUile hostias, et introiu in atria 

rjma. Toilite hostias : quid aiialuri estia, ut introeatis 

in ntriaejus? Jam enim crevit domiis, et focu sunt 

atria ; qul aOerunt hosiias , inlreiit * in alria. Tauroa 

allaluri samus, hircos vel oves? Absit. Si voluissu 

m^scrifidmm , dedisum uiique. ille nobis hostiaro com- 

fvieiidahal, quam offerre debcmus. Vidcte ne illa sil 

lawlia, de quo jamdudum dixit , Confessio et pulclm' 

^^ado in conspeetu ejus. Gonfessiu hostia eSi Dco. 

cgo genies, si vultis intrare in atria ejus, noliie 

^ractue inirarCy TolUte hosiias. Quas hoslias nobiscuni 

Sa<Hialurisiirous?Sacri/idiim Deo tpirilus contributa- 

MmuM; rar coitlririim ei hunuliatum Deus non spernit 

C ^m/. l, 18, 19). Ciiro humili corde inlra in domuiii 

i« el ciin hostia intrasti. Si autem superbus es, 

iftiras. Nam unde superbires, nisi inanis esses? 

^¥ani si pleiius esses, noii inflareris. Quomodo pleniis 

esses? Si tecum tolleres hosiiam, quam porinrcs ad 

aaijria Dominl. lam ne dtu leneamus, curmmus ca^ie- 

w^. Videte crcsceiitem domum , videle a^dificium irc 

r»«r iotum orliem terrarum. Gaudeie, quia inirastis 

11» atria ; gaudete, quia apdificamini in templura Dei. 

Qui enim inirant, ipsi aedificanlur, ipsi sunt domus 

\)ei : ille esi inhabiutor, cui aidificatur domus toto 

«•rbc lerrarum, et hoc posi captivitatem. TolliU ho- 

stfof , et intreite in atria ejus. 

10.[«er4. 9, 10.] Adorate Dominum in atrio sdnclo 
/^Hi.-incatholicaEcclesia; boc esi atrium sanctnm 
cjiis. Ncmo dical , Ecce hie esi Christue, ecce UUc. 
Exturgent enim puudoprophetce, Dic eis isiud , Lapis 
mper UtpideM non reUnquetur , qui non destruatur 

« sic Mss. Ai Edd., qvid debeant gentes. Quid annuntiave'' 
nmi iUif elc. 
' dic i)lores Uss. At Edd., inirani. 



PSALMUM XCV. IS5i 

(Moith. XXIV, 33« 24, 2) : ad parietem dealbitmn 
vocatis ; in airio sancto adoro Denro meum. 

II. CommovMftir a fade ejus universa terra : dkite 
in nationibuSy Dominus regnavit a Ugno. Etenim corre- 
xit orbem terrm, qui non commovebitur. Qii.ne lestinio- 
nia asdificationis domus Dei ! hiionant nubcs coDlonnii 
per iotum oiiiem terrarum aedifionri doronni Dei ; et 
clamant rans de palude, Nos soli sumus cbrisiiani. 
Qiius testimonia profero ? Psaltcrii. Profero quod 
sordus cantas : aperi aureSy iu cantas ista ; canias me^ 
cum, ei non concordas mecum ; lingua tna sonal 
qiiod sonat mea, et cor tuum dissonat a corde meo. 
Nonne iu canias ista? Yide tesiimonia orbisterraroro : 
Commoveatur a facie ejus universa terra : et tu dicis 
non coimnoveri ? Dicite in naUonibuSf Dominus regnavil 
a Ugno. An Torte hic obiinebuni, et dicent se regnare 
a ligno, qoia fustibus Gircumcellionum regnani? De 
cruce Glirtsti regna, si a llgno regnaturus es. Nam 
ligiiom hoc tuum ligiieum le facii : Kgnum Clirisii 
per mare ie irajicit. Aiidis Psalmum dieentero , Cor- 
rexit orbem terro!, gui non eommov^Uir ; et tu dicis 
non solum motuHi post correctionem, sed eiiam di- 
minntum. Tu verum dicis ; Iste menliiur ? Psendo« 
propiieta^ clamanies , Eece hie e$t Christus^ eece HUc^ 
verumdicunt; et propheta iste mentitur? Fratres, 
contra isias aperiissimas voces aoditis in angulis sire- 
pitum, llle Iradidit, et ille tradidit. Quid dicis? Voces 
iox aiidiendse suiii, aii voces Dei ? Etenim eorrexit 
orbem terra, qui non eommovebitur. Ego iibi orbem 
terraruin ostcndo »dincalum ; iolle hosiiam , intra in 
atria Domini. Hostias non babes, propterea non via 
intrare. Quid est hoc? Si bostiam iibi indiccrei D^us 
tanrum, hircum, arietem, invenires quod itffrrres : 
iiidixU iibi humile cor, ei non vis intrare. Iloc eniin 
in te non invenis, quia superbia tumuisli. Etenim 
correxit orbem terrofy qui non commovebitur. Judicabii 
poputos in wquitate. Tunc se illi plangent, qui noluni 
niodo diligere * xquitatem. 

12. [vers. 11.] Jucundentur emii^ el exuttet terru^ 
Jucundeniur coeli, qui enarrani gloriam Dei ; jucuiw 
dentur coeli , quo^ Doroinus fecit : exsultei tcrrn, 
quam compliiunt coeli. Cceli eniro praedicatores, terrsi 
auditorcs. Commor«(i(tfr mare et pteniludo ejus. Quod 
niare? Sxculuin. Commotum esim.ire, ei plenitutto 
ninris : omne sspcnlum concilalum cst adversna 
Ecclesiam. cum dilataretur el a?dincaretur'toto orbe 
ierrantm. De ipsa commotione audisiis in Evangelio, 
Tradent vos ad judicia {Mare. xiii, 9). Commotom etl 
mare : scd quando vincerei mare eum qoi coelos 
fecit? 

13. [vers. 12, 15.] Gaudebunt campi , et omtda ques 
in eis sunt. Omnes lenes, omnes mites, omnes xqui , 
campi Bunt Dei. Tunc exsultabunl omnia Uqnasilvarum. 
Llgnasnvarum, Pagani sunl. Quare jam gaudcin? 
Quia pnuci^i siml de oleastro •, et inserti in oliva 
(Rom. XI, 17). Tuncexsuitabunt omnia Ugnamlvarum: 
quia praicisai sunt ingenles arbores cedrinx et cypa- 

« praedpui Uss., eUgere, , 

s Aui. ci nostri Mss.^ pr<Ba»ciuaQUQ8».vv 



1251 S. AUGUSTINI 

riwijiae, ct inipulribilia ligna Iranslala sunl ad oMiifi* 
cationem domus. Ligna silvarum erant, sed aiitcquam 
irentin xdificinm; ligna silvarum erani» sed anie- 
quani olivam parerent ^ 

44. Tunc exsuUakint omnia iigna sHvarum « anU 
faciem Domini , quoniam venil, quoniam venit jndkare 
ierram. Primo veiiil, et postea venlurns est. Primo 
venit in Ecclesia Suain nubibus. Quae sunt nub(>s qiio! 
eum porlaverunt ? ApostoH prxdicnotes, de quibus 
audistis, cum legereuir Aposiolus : Legatiane, inquit, 
pro Chritto (ungimur^ obsecranles pro Chrislo recokci 
tiari Deo (11 Cor. v, ^). Ips9C suiit nubes iii qiiibus 
venit, excepto adventu suo posteriore , quo venturus 
fst judicare vivos et mortuos. Veiiit primo in nubibus. 
Ila^c priiiio vox ipsins sonuit in Evangelio : Amodo 
vtdebitii Filium hominis venientem in nubibus.(^\d est, 
Amodo? Nonne Dominus posiea venturus esi, quando 
se plangent omnes tribus terrx ? Prius venit iii pr;e- 
dicatoribus suis , et impleyit totum orbem lerrarum* 
Non resistamus primo adventui, ntnonexpavescamus 
secundum. Et vib tunc prcegnantibus et mammanlibus. 
Audistis modo in Evangelio : Cavete, quia nescitis qua 
/loravcnial (Ifarr. xni, i6, i7, 33). In figura dicta 
ftunt. Quns sunt pra;gnantes , et quae sunt lactanics ? 
Pra*gnanles animx* dicuntur, qn» liabent spcm in 
sa*culo. Qiiu! autom adcptic siint jain quod spcrabant , 
pro lactantibus siint posilx. Yerbi gr^tia : erocrc 
vult villam ;' pnpgnans cst, iiondum eiiim factuni est, 
titnict ulerusin spe : emit ; peperil, adeo lactat qiiod 
ciiiit. YtB pra'gnantibus et mmmantibus : vae qui ba- 
hciit spein iii sxcuio , va? qiii bicrcnt bis rebus quas 
i\r. sxculi spe pcpereruni '. Quid ergo debet facere 
cliristianns?Uli mundo, non servire mundo. Qnidest 
Iuk:? llabentes taiiqiuim non babenles. Sic dicit, sic 
hortatur quos non vult iiivciiiri a die illa tanquam 
pra'giiantes et niainmantes, sic eos Jiortatur : < De 
ra^tero, fratres, tempiis breve est : reliqiium est ut 
et lii qui babent uxnres , tanquam non babenles sint; 
ci qui flenl, tanquam non flentes ; et qui gaudenr, 
tanqiiam non gaudentes; et qui emunl, quasi non 
lencntes * ; cl qni utuntur boc mundo , lanqnam non 
iitentes : prustcrit enim flgiira biijus mundi. Volo vos 
siiie soiiicitiidiiie esse > (1 Cor. vii,-5i9-32). Qui sine 
soliieitudine est, sccuriis exspertat quando veiiiat 
Dominus ipsius. Nam qualis amor est Cbrisii, tiinere 
ne venlit? *Fratres, non erubescimus? Amamus, et 
liniemus ne veniat. G;rte amanius?an peccata nostra 
plus amainus? Crgo ipsa odcriinus peccata , el amc« 
iiius eum qni vcniurus est ad punienda peccaia. Ve- 
niet, velimus , noliinus : iioii enim quia modo non 
venit, ideo vcnturiis non est. Veniet, et quando 
nrscis ; et si paralum te invencril, nibil tibi obest 
qiiia nescis. Tunc exsuUabunt omnia ligna silvarum , 
ante faciem Domini, quotiiam venU : prius. Et postea 
i|iiid? QttOiitam venit judicare terram. Ct exsuliabunt 
omma Ugna silvarum. Vcnit priino ', et postea juUicare 

•Lov., pararent. Aiplerique Mss., parerent. 
« sic Mss. At KiM., de saicnto pepcrenmt. 
» sic niftliores ilss. Ai Ani., mn uumlcs. Lov., non emen- 
fifs, Er., Mif eitmies nec uUnles. 



EPISCOPI . fi36 

tcrram : exsultantcs inveniet eos qui primo ejits 
aJvciitui crcdidernnt, quoniam venit* 

43. Nam , Judicabit orbem terrarum inaqiduae: 
non partcin, quia non parlem emil. Tolum jndicare 
liabcl, qma pro toto pretium dedil. Audisiis Evnngc- 
lium, quia cum veneril, inquil , congregabit etect09 
suos a quatuor ventis {Marc. xiii, 27). Gongregat 
clecios onincs a quatuor venlis : ergo da toto orbe ter- 
rarum. Quia et ipse Adam[ali((uando hoc dixcram (a)f 
orl)em terrarum si<;nificat secunduin gnccam Hn- 
giiam. Quatuor enim lilterx sunt, A, D, A, etM. 
Sicut autem Grxci ioqnuntur , quatuor orbis partes 
has in capitc lltieras lialK^nl, AvaroA^v dicunt Orien- 
tcm ; Aufftv, Occidentem ; A^xrov, Aqiiilonein ; Mc9i}^* 
Bpia^f, Meridiem : liabes , Adam. Ipse ergo Adam toia 
orbe lcrrarum sparsus csl. In uno loco fuit , et eeci« 
dit, et quodam modo comininuius implcvit orliem 
terrarum : sed inisericordia Dei undiqiie collegil 
fracturas, et conflavit igifb charilitis, et fecit unum 
quod fnictum er.it. Novit illud faccre artifex ille; 
nemo dcsperet : mulium qiiidem est, sed qui sit 
artifcx , cugilale. IUe refecit, qui fecit; ille refornia-^ 
vit, qiii fonnavit. Judicabit orbem terrarum ina:quilate^ 
et poputos in veritate sua. Quas est xquitas ct veriuis ? 
Gongregabit secum eleclos snos ad judicandum , c.t- 
teros autem separabil ab iiiviccm : posituriis est enini 
alios ad dcxteram, alios ad sinistram. Quid aut*m» 
ai(|uius, quid vcrius, quain ut non ^xspectent uiise* 
ricordiam de judice, qiii noluernnl faccre miscricor- 
diam, antcquam vcniretiudex?Qni auteni voliieriinl 
facere miscricordiam, cum miscricordiu judicabuiitur. 
Dicelur cnjm eis ad dexteram positis : Venite , bene^ 
dicti Patris mei, percipile regnum quod vobis paratuns 
est ab origine mundi. Et iniputat opera niisericordia'- : 
Esuriiienim , et dedistis mihi manducare ; sitivi, et po- 
tastis me, et ca.>tera. Rursus ad sinistram positis qnid 
imputatiir? Quia noluerunt facerc inisericordianK 
Et <iuo ibunt? Ite in ignem oiternum. Istc aiiditus ma- 
lu!» inagniim gcmilum facict K Sed quid dixit alius 
psalmus ? In memoria wterna erit justus ; ab audU» 
malo non limebil (PsaL cxi, 7). Quid est, audilus 
maliis? i<€ in ignem wternum, qui paratus est diabolo e$ 
angetis ejus {Matih. xxv, 51-46). Qui gaiidebil ad aiH 
diluin bonuni, non tiinebil ab auditu malo. Quomodo 
gaudebunt ad aiidiium boiiiim? Venite, benedicti Pa* 
trismei. Et a quo auditu non timebunt? Ile in ignem 
oiternum , qui paratus est diabolo et angelis ejus. IIuh: 
C3l a^quilas, h;cc veritas. Judicabii eniin orbem terra^ 
rum inOMjuitate, etpopulos in veritatesua. Au quia tu 
iiijustiis es, justus iion erit jiidcx? :iui quia tumendnx 
es, vcrax iioii erit ycriias ? Sod si vis habere miseri- 
cordem, esto miscricors aiilequam veniat : dimitte si 
quid in te commissuin est, da ex eoquo abundas. Et 
de cujus das, nisi de iIlius?Si de tuo dares, largitio 
essct : ciim de illius das, rcdditio est. Quid eiiiiu lia* 
b<»,quod noii accepisti (1 Cor. iv, 7)? Il;e sunt liosiiu: 
Deo gratissim;c , misciicordia, huinilitas, anifcssio, 

1 Duo Mss., htibet. 

(a) vid. Tiact. 9 in Joan., n. ii; etTraa. 10» n. 12. 



!237 

|Kix,cliarilas. Has npporlemns, el sccuri exspeclabi- 
iiius ndveiiluiii jndicis, qiii judicabU orbem terrarum 
m mqnitate, ct populot in veritute *ua, 

IN PSALMUM XCVI 
ENARUATIO. 

^ SEnHO AD POPCLUU. 

I. Magna spectacula Deus pracbet cordi cliristiano, 
f*t qiibus vere nihil possit jucuiidius inveniri ; si ta- 
Dien adsil palalum fidei, cui snpiat mel Dei. Credimas 
OHuiibus Tobis, qui in Salvatorem nostnim toto corde 
credidistis, inesse Spiritum ejus, qui vos delectct 
ciun legiinlur propheti», anle tot annos prolaiae 
ti ore sanctornm , et posl lot aniios impletae in 
ridc gentium. Magnnm eitim jncunditatem tunc carpe- 
bnt ipsi sancti ProplieUe , cum ea videbant in spiri- 
lii , nou jam im)ilcta , sed adhuc futura. Erat eis ma- 
fiia ddcctatio : sed tamen el ipsi pro charitate qna 
iii oos accensi eraiit , quos nonJum videbant , et spi- 
riui parturiebant ; volebant , si fieri possei , iii hoc 
tempore nobiscum vivere , et videre impleta qux in 
spirilo prophetabant.xlnde Dominus discipulis suis, 
j^iin ista videre incipienlibus , ait : Multi ju$ti et pro^ 
pheUB vobierunt videre qux videti$y et non viderunt; et 
mudirtffuoe auditiSf et non audierunt ( Matth, xni, 47). 
f^uttiDvis enim viderent isla in spirilu , tamen futura 
illis qiiodam modo formibantur : Apostolis aulem 
j=uu prxsentia rcddebnnlur. (Jiide ille Simeoii , juslus 
«Itiidam seuex ; niultum exsultavit videns infantem 
3«siiro» et agnoscens in parvo magnunt , et in exigua 
<^ame cogiioscens cosli et terr^ Creatorem. Mulium 
«-^rgo exsullavit, quia responsum acceperat non se 
^xiturvim esse de hac vila , priusquam videret salu- 
m are Dei. Agnovil ergo illum , jucundatus est , cxsuU 
S^vit gaudio ; et hoc ail : Domine , nunc dimittis ser^ 
'Min IttNin in pace ; quoniam viderunt oculi mei salutnre 
mnum (Lue, ii, 25 50). Magna estergo ista jucunditas; 
^et banc facit cbarilas.Deleciati sumus, cum psalmus 
msit cantaretur : et quxdam ibi ab omuibus intelleela 
«mt; quxdani vcro, quanlum arbiiramur, anfa pan- 
■< ^H , aut cerle noii ab omnibus. Simul crgo illum in 
ftsto sermone , in quo vobL^ servimus, considereiniis , 
<« videamus quania dignatione nos Deus IsBiificare 
'^oliiit, prxsenlando quae promisit , et nobis exhibeiis 
^eritatem promissis suis. 

2. [vers, 1.] Iiiscribitur Psalmus, Ipsi David.cum 
ierra ejus restiluta est, Totum ad Christum revocemus, 
si volumus iier rectae intclligentix tenere : non rece- 
danius a lapide angulari ( Ephcs. ii , 20 ) , ue inlel- 
lectus nostcr ruinam faciai : in illo solidetur, quod 
inslabili inotu nutabat; in ilio incumbat, quod per 
iiicerta pendebat. Quidquid dubitationis habet homo 
iii animo audilis Scripturis Del , a Christo non rece« 
dat ; cuiii ei fuerit in illis verbis Christus revelatus, 
iiiteiligal se intellexisse : antequarq aiuem perveniat 
^d Christi inlelleciuni, non sc prxsumat intellexisse. 
Finis enim Legis Christus est , ad juttitiam omni cre- 
demi ( Hom, x , 4 ). Quid cst ergo , et quomodo acci- 



ENARRATIO IN PSALMUM XCVI. 



f^ 



pitur in Christo , CMnwerra ejus ratitula esl^Nam 
quomodo David intelligatur Christus , foclle est agno- 
scere. Christus enim ex Maria ; el ex semine David ; 
et quia ex semine ejus fniurus erai , propterea nomi- 
ne ejus in «gura prophelabalur. Ergo David Christus : 
quia et lnterpretatio David manu fortis est ; et quis 
l^m manu forlis , quam qui de cruce mundum vicit ? 
Nam post resurreciionem ef ascensienem ejus, acG©- 
pto Spiriiu sanclo, loqiienlibus Apostolis variis lin- 
guis, comniota multitudo eorum ipsonim qui eum 
crucifixerant , consilium qiiajsivii salulis; accepit, 
credidit; ignoinm est, donatus est reatus sangoinfs 
Christi , impertitus est potus sanguinis Chrlsli ; 
fncil sunt fideles ejus cujus fuerant perseculorcs ; 
crediderunt in eum qiiem cruclfixerunt, et anie 
quem insuliantes caput agitaveruiit, eum ipsum ca- 
put habere volueruni (Act. ii). lu ergo reiHtuta est 
terra ejus, quod habcl titulus Psalmi.Terra «nim ejus 
Jiid»a : el pericrat oinnis Judaca, quando crocifixenint 
Dominum suuni ignoranles, pbrenetici saevienles in 
medicum , et salutem insnnia repellenles. Tanqiiam 
ergo perieral Judaja tota : quani lola » ? Ipsi eliam 
Apostoli trepidaverunt. Pelrus qni audaci dileciione 
sequebntur, timida trepidatione ter ncgavit. Resur- 
pns, in via quosdam loquentes secum dese, talcs 
invenit ipse Dominus Jesus Chrislus, ut dicerent illl 
quaerenti unde colloquerentur : c Tu solus peregriniis 
es in Jernsalem , el non cognovisli qune fncla siint in 
illa his diebus? Quibus ille dixit : Quae? Et dixerunt: 
De Jesu Nazareno , qui fuit vir propheta potens In 
opere et sermone , coram Deo et omni populo ; et 
quomodo eum tradiderunt summi sacerdotes • et prin- 
cipes nostri in damnationem mortis, et crucifixerunt 
eum. Nos autem spernbamus qiila ipse esset redem- 
pluruslsrael • (Luc. xxiv, 18-21). Jam spemChrlsti 
perdiderant. Non enim dixerunt, Speramus eum re- 
demptnrum ; sed, Sperabamus quod esset redempturus 
IsraeL Ipse cum eis eral , el spes illius in illis non 
erat. Ostendit se illis, manifestatiis est etiam caiteris 
discipulis , visus, contrecutus, et inventus illisqui- 
bus jnm perisse videbatur : revocata est fidcs eoruni 
qui ceciderant ; restituta est terra ejui, Deinde factis 
cum eis quadraginta diebus, ascendit in coelum (Act. 
1 , 3 , 9 ) ; et , sicut paulo ante commemoravi , roisso 
Spiritu sancto fecit discipulos suos , idiotas homines, 
loqui omnium gentium linguis. Tunc illi pro quibiis 
non frustra dixerat, Pater, ignosce iliis, quia neseiunt 
quid fadunt (Luc. xxiii, 54 ) , commoti , ut diximus, 
quaesierunt salutem , consilium acceperunt iit iii enm 
crederent ; crediderunt uno dic tria millia , et runus 
quinque millia (Act. n, ii ; etw , A); coepit fervere 
per Judseam Ecclesia Christi , ubi ferbuerat oppro- 
brium Christi ; et restituta est terra ejus, Sed quia 
dixeral ipse , Habeo alios oves qua non sunt de hoe 
aviU ; oportet meel eas addkcere , ut sit unus grex et 
unus pastor (Joan. x, 16); etiam ad Gentes, ad 
quas Propheiae missi non erant, Apostoli missi: sunt. 

> Sic Mss. Al Edd., cumqua tota ip4etiam^ ele. 
' Mss.» sunrnii tacerdotum. 



^m 8. AiJOVSTLNi EMSCOM 

QuaPiltS sunt qui nou quxsieraiit , invenli sunt qui 
uihil eLSpectabant : qucm non tenebant Deum polii- 
citatorem, inveneruntredemptorem. Jam enkn iud^i 
lenebant Deum poilicitatorem , quia ibi Prophetae 
Christum pnedieaverant, ilM Christum promiberant; 
sed quem promissum audierant , prscsentem non co* 
gnoveraat : illis autem promissum nihil erat ; sed 
tamen in Proplietis etiam de lide ipsorum dictum 
erat. Non dicium erat ipsis , sed dictum erat de ^is. 
Missum est et ad ilios : et audistis ex dispensatione 
Dei; ipsa enim lectio modo vobis iecta est in Aciibus 
Apostolorum , quomodo centurio Cornelius credidit. 
Cornelius enim ceniurio non eralde genie Judoi^orum. 
Orabal, jejunabat, elcemosynas feciet>at. Non illum 
deseruit Deus quamvis in Gemibus constitutum ; et 
missus esl ei aDgelaa, qui iili nuntiaret quod eleemo- 
syn.ne et orationes i(»ius acceptae fuerint apiid Deum : 
credidit, advocato ad se Petro {Act. x). Numquid non 
illum poterat docero augeius? Misit illum ad Petrum, 
ut magis per hoininem illi fides Oeret ; quia homines 
dignatHs erat Dominua vi^ilare : nec dedigaabatur 
ilocerc per honiiiiem , qui dignaiiis est esse homo. 
Sic ergo restiiuta est terra ejut , uiio pariele veniente 
de Jud^eis, altero pariele venienie de Genlibus ; qu\* 
bus dttobiisparietibus de di verso venientibus esset ipse 
lapisanguhiris, uln ambo copu\zreniUT {Ephes ii, 90). 

3. Iterum quomodo accipimits, Cicm terra ejut re« 
$tHuereturfCvim caro ejus resuscilarelur. Aliiis enim 
inieliecttts, tamen a Clirislo non recedens , sic po- 
lest nobis oceurrere : tcrra restituta , earo resusci* 
Uita. Post resurrectionem enim ipsius facta suni ista 
omniA qttSB canlantur in Psalmo. Audiamus jam de 
lerras reslitutione Psaknum plennm gaudio. Excitet 
nebis ipse Dnminiis Dcus noster dlgnam laiitae rci 
cxspecialionem et jucundibitem ; ipsc scrmonem no-> 
Ktrttm modoretur aptum cordibiis veslris , ut quiquid 
liic exsultat cor nostnim in talibiis spectaculis, per- 
ducat ad lingiiam , et inde iii aures vestras , deinde 
in cor veslruin , iade in facta vcstra. 

4. Oominue regnawt. Ille qui steiii anle judicem , 
ille qui alupas accepit , iHe qui flngelbitus est , ille 
qui CMispiitus est , ille qui s|)inis corouatus est , ille 
<]iii colapbis ca:sus est, ille qui in ligiio siispensus esl, 
iile cui pendenti in ligoo insullrttum esl , illc qui In 
cnice moriuus est ; ille qtii lancea perciissus est, ille 
qiii sepultus est , ipse resurrexil. Dominus regnawt. 
S:eviant quamum posstint regna ; quid {^unl factiira 
|{egi regnorum , Domino omnium pogum , Creatori 
omniNin Sfccutopiim ? An ideo oonlemnitiir , quia tam 
submissus, et um hiimilis appariiit? Misericordia e^i^ 
iion impolenlia : iUe enim humilis apparuit , ut eum 
capercmiis. Sed jam videamus : Dominus regnevk; 
exsultet terra , jucundentur ineulm multm, Esi quidem, 
quia verlHim Dei iion in sola coutineiiti tcrra praidi- 
catum est , sed etiam in insuiis qua} coiislitulae 'suut 
iii medio mari : ei ipsae plenae cbrisiianis, pleme suni 
scrvis Dei. Non enim separal mare eiun qui fccit ma- 
re. Qiio naves possuin ncccdere , verlia Dei non pos- 
suiit? Implelac suiil Insula:. Verumtainen possunl el 



in figura recte ac<;ipi insukc , omncs ikciesiic. Uua<e 
insuiae ? Quia circuinlatrantur niiclibus omniuro tent^ 
tionum. Sed qiiomodo insub uiid'K|uecircumstrepen- 
tihus fluctibus tiindi potesi, frnngi non polcsi, magi»^ 
quc ipsa frangit fliictus vcnieutes, quain frangilnr 
ab eis : sic cl Erclcsiae Dei pullulaiilcs pcr totiini 
orbem terraruin , passse sunt persccuiioiies uadi- 
qiie frementium infidelium , et ecce stant insubB.||| 
et jam placatum est mare. Jncundentur insuice muUm^. 

5. [ver$. 2.] c Nubes et caligo in circuilu ejus ; J«- 
siiiia ei jiidiciuni directio sedis rjiis. i Quibiis c iiii« 
l>es ct caiigo in circuiiu ejiis? >Quihuscjustii!a el ji** 
dicium dircctio scdis ejiis? > Nubes et caligo iinpiis, 
qui euin non intellcxcrunt ; jiistilia et judicium ficteii« 
bus, qui in eum credideruut : illi eiiiiii per superbiam 
non videriint , illi per humililatem dirigi mcruenint. 
Aiidi nubes et nebulam, el nudi justiiiam et judicium« 
Ipse Dominusait : Injudicium ego ih hunc mundum vem^ 
ut gui non vident videant, et qni vident cwci fiant ( Joam, 
IX, 59). Qiiid est, qui vident cecci fiani ? Qui sibi videre 
videntiir, qui sesapienlcs piilant, qni nonsibiarbitran« 
lurnecessariam mcdicinanijpsicaeci fiant,ipsinonintel« 
ligaiil. Qui aulcin non videnitVideant : qui c;i;cit:itcm coiw 
filenlur, illuminari inereanlur. Sit' ergo in circuiluejut 
nubes et caligo , his qiii eiim non cogiioverunt ; confi- 
teiilibus autcm ei huniiliantibusse, jusii/m etjudicium 
d&reciio eedis ejus. Sedemejiisdicit eos ipsos qui in enm 
crediderunt : de ipsiseniin sibi fecil sedem, quia in eitt 
sedetSapienlia:Filiuscnim Dei,Sapieiili:i Dei est(ICof« 
I, 24). Audivimus ' aulcni ex alia Scriptura magnnm 
hiijus iiitelligentiae doriinientum. Anima justi , a«tfea 
sapientiw. trgo qiiia isli facti bunt jiisti , qui in eum 
credidcriinl ; justificati ex fide, facii siint sedcs ipp 
siiis : sedet in ipsis , jiidicans ex ipbis , el dirigen^ 
eos. Quare ? Quia mansuctos iiivcnit , vchili jument9 
mitin, non recalcitrantia , nou collum siipcilmm ad-t 
vcrsus jugum ejus cxcutieutia , non flngellum e]nf 
recusantia : facta sunt jumeitta ejus bona , man* 
suela ; el merucrunt qiiod dictum cst in alio psal- 
mo, Diriget mites injudicio^docebit mansuetot viat uuat 
{Psal, XXIV, 9). Proj)terea ergo illis nubcs et caiigo , 
quia non su .1 recti * ; inansueiis auteiUy juttitia 
et judicium directio scdis cjus. 

6. [vers. 5.] Ignit ante eum presibit , et in/lamtnabU 
in circuitu ininucot ejus. De quo igiie dicit , fralres , 
Ignis ante eum prceibit , et inftummabit tn circuitu tal- 
micos e;tij?Non arbitror de illo igiiedici, in quem 
niitleiidi suiit iinpii illa ultiina jndicii seotentia, quilHis 
ad sinislram separalis, sicut in Cvangelio lccluin iiic- 
iniiiimus , dicturiis est, Ite iu ignem mternum , qui pU" 
ratut est diabob et angcUs ejus {Matth. xxv, 4i) : nou 
puto de illo igne dici. Uiide hoc non puto? Quia de 
quodam igne dicil , qui pncibit antc illum, aiiteqnam 
veniat ad judjcium. Dicium est enim prxire igneiu el 
innainmare io circuilii, id cst per loium orbem terra- 
nim, ihimicos cjus. Ille ignis |)ost ejus advcntum cril; 

> lU Mss. At Edd., sic. 

* Quatuor Mss., ^udiamus. 

* Aiiquot ilss.y dirccti : ct quidaiUi mufwietL 



\^ii CiNARRATIO IM 

Uie auicni ignis aiite euni prjBibii. Quis est ciyo iste 

ignis? Possainus euin accipere in pOBiiam malorum , 

poesumus in ssilutem redcniptorum. In paenaro nialo- 

niBi ^ quomodo ? Quia euni pRrdicarelur Clirisliis, 

'ints sont genies , et commoveruni perseciitionem : 

r qus ira ignis fuit , magis consumens cos qui perse- 

m qndiantur» qiiam eos quos perscqucbantur. Cum 

^^Mim videmiis daos ^ unum irascentem , alteruin pa- 

Pr tittiier fercDtem , quis ebrtira ardeat , vcstrum est ju* 

4icire. Potestis in gencre humano tale spectaculiira 

contueri. Ponite vobis ante oculos hominem iniquuin, 

oHnmotum animo, trucem vultu, flammantibus otulis, 

sciBtiilantibiis verbis , rerri iii bominis necem, in de- 

Itrasdatiooem, in injurias , in contumelias, non se ca- 

pere« non se tcnero; alterum palienler excipicntem 

verUa, plagas \ quidquid ille inferre volucrit , et per- 

culieuti maxiilam, parantem et alteram : cuiu vidcris 

biue furias , inde lenitatem ; binc iram , iiide palien- 

tiam ; binc flammas, inde tolerantiain; dubiubis pro- 

•iiniiarequiseorum ardeatpoenamque paliatur? illcne 

cnjus corpus vexatur, an cujus animus vastaiur? Pro- 

pterca et isaias propheU dixit : Et nune igni$ advena- 

m$ eomtdei ( iioi. xxvi, H). Quid est,li:i nuncf 

Anlequam veniatdies ille judicii magnus.jam Turore 

iuo ardeiit qui postea supplicio sempiternt illius ignis 

arsuri suni. Nisi forte putatis, fralres mei, quia inju- 

siitia, qute procedit ex bomine ad la^dendum alieruiii 

bominein , illi ad quero procedit nocet , et illi de quo 

procedii non nocet. Unde fieri potest? Ali(|uand() fa- 

cula ardens apponitur ad lignum humidum ei viride , 

et non illod inccndil , ipsa Umen ardet : sic ct inimi- 

cus tuus^ Si quis forte exUtit injustus qui tibi niolia- 

lor insidias, vel prxparet aliquam molesliam, injustus 

esi : IB si viride lignum fueris , tA est , si succo spiri- 

iuBli vigeos ei virens, flammis inimicitiarum restiieris, 

oranduiiro iiloqui te persequitur; ille ardet, tu mancs 

imeger ; ei injttsUria illius illi nocet , tibi nibil nocet. 

Ni»i ibrte puias quia nocet tibi, si corpori tuo aliquid 

lecerit, ei anima patiens et incorrupta ad Denm coro- 

mnda pervenerii, sequens exemplum Domini sui, qui 

Mii oiaiuit a iudaeis, et qni poterat non mori, mor- 

ciius est, qiiia ei qui poterat non nasci, natus est. Tu 

enim cooditione natus cs, ille volunute; tu conditione 

moreris.lile miserieordia. Quomodo ergo illi nihil 

nocuenini Judxi; sic ncc vhi quisquam pe^secutor 

iaimicBS, si'ta elegeris esse membrum capilis 

iUtus. 

7. Ecce intelleximus ignem anto etim prseeunlem , 
id est, boc tempore inlelligendum io poenam quam- 
dam iBQdelium et iniqiiorum : intelligamus.ignem, si 
possumus, et in saluiem rcdcmptorum ; ita enim pro- 
posoeramus. Idem ipse Dominus ait : Ignem veni mit- 
ieu m taram (Luc. xii, 49)« Sic ignem, quomodo gia- 
dium : nam et quodam ioco ait non se venissc pacem 
miitere in tcrram , sed gladium (Malih. x , 54 ). Gla- 
diam ad separalionem , ignem ad uslionem : sed 
Btrumque salubrem , quia et gladius verbi ipsius sa- 
kibritcr nos scparavit a consuctudiiie mala. Giadiuin 

X sic SM. At Lov.t verbera ac plagas^ 



PSALHUU XGVI. niSt 

oiiiffl ai« ulit, et scparavit unumquemquc nddiuni aiit 
a p:itre suo qiii in Cliristum non credidcrat , aut a 
niatrc simililer intideli ; aut certe , si de pareiilibus 
clirisUnis natus e^t , saltem a progenie sua priore. 
Nemo cnim nostruin non aut avum, aut proavum, aui 
aiiquam anliquam origincm in Gcntibiis h^ibuit, et in 
iila exsecrabili Deo inridcliute : separali siimus ab eo 
quod eramus ; sed gladius intercessit siH^erncns , non 
interliciens. IIoc modo et ignis : Ignem veni miitere 
in terram. Exarserunt homiiies crcdentes in cum, ac- 
ceperunt flammam cbarilatis ; propterca et ipse Spi- 
ritussanctuscum missuscsset Apostolis, sicappaniit : 
Viso! sunl illit, inqujt, linguw iUvita velui ignit^ q»i ei 
intedii super unumquemque illorum (Aci. ii , 3 )• Islo 
igne inflammati coeperunt ire pcr mundum, et itiflam- 
marc , ct incendere iii circuitu iiilmjcos ejus. Qiios 
inimicos ejus? Qui deserio Deo a quo fncti erant, ado- 
rabant simulacra quae fecerant. Ipsi incendebantur, si 
mali erant, ad consumptvonem ; si boni erant, ad re- 
parationem : aut ipse incendebaltir , qui nolebai cre- 
derc, iiiu igne , audito verbo Dei factus p^or , invidia 
Siia cxuslus aique consumptus ; aut si converteretnr 
et crcderet, nec sic in illo nibil arsissct. Arserat ciiiin 
fe^ium, ut purgarptur aurum. Aurum fides esi, feiiiiiu 
carnalis concupi:»centia est. Qmnit caro fenum, Isaias 
dicit, et omnis honor carnis ut fiot feni (/sot. XL, 6). 
Quidquid cst crgo in bomine carnali appeiens vana et 
sxcularia , fcnum est. Quam multi forte , et fratres 
nostri icruni ad ihealnim? feno dticti sunt. Nonne 
opiaiidus csl illis isie ignis, ut fenum ardeai, et auriim 
piirgclur ? Qiiod enim iilis inest fidei, feno premitur* 
Doiium esi ergo eis ardere sancto igne , ut feno coii- 
sumplo, spieiidcat pretiosum quod rcdemit Christus. 
Er%oJ gnit ante eum prwibit^ et infiammabit in drcuUu 
inimicot e;tt«. Sunt qui salubriter arserunt, hodje 
fideles ejus sunt; initnici cjus erant, et nunc jam fide- 
ies ejus siiiit : qiueris iiiiiiiicos, non sunt ; coosumpli 
sunt, arseruiil ; chariUs consumpsit in eia quod perse*' 
quebantiir * Cbrisluin , et purgavit in eis quod crede^ 
rcnt in Cliristiiid : Et infiammabii m ctrcutltt immicot 
ejus. 

8. [vert. 4.] Appnrueruni fulgura ejut orbi terree. 
Magna exsiiitaiio. Noiine'videmus? noDiie mauifestum 
est? Appanierunt fulgura ejus universae terrx; Iih 
flammati sunt inimici, incensi sunt inimici. Arsit quid- 
quid contradicchat , ct apparuerunt fulgura ejut orbi 
terr^e. Quoinodo apparucrunt? Ut jam crederent. Un- 
de fiilgiira? De nubibus. Quae sunt nultes Dei? Prae- 
dicaiores veriiaiis. Vides autem nubem, in coilo nebu-* 
losam , obscuram , ct babet intus nescio qiiid latens. 
Si coruscet de uube, emicat splendor : ex eo ipso quod 
conlemnebas , inde exsilivit quod expavescas. Misit 
eigo Doiniiitis noster iesus Gliristus Apostoios suos, 
pi-a:dicatores suos , velut niibes : videbantur bomincs 
et GontcinDebantur ; quomodo videotur nubes, et coih 
teinnuntur, aniequam de eis cxsiliat quod mireris« 

> Am. et iffls., quod pertequebaiur : et iofrt, quod cr^ 
derei. sed videtur Icg., quo persequebaniur ^ quo cred^ 
renU 



Ii43 



Craiit cnim illi primuni liomintis carncni portantes, 
infirint; deinde idiotse, indocli, ignobiles : scd crat in 
illisqiiod rnlgiiraret, erat iii illis qpod corusearet. 
;Aecedebnt Petrus bomo piscaior, orabni, et siirgebat 
niorltius ( Act, ix , 40 ). Forma hiimaiia niibcs erat , 
splcndor miraculi coruscalio erat. Sic in verbis , sic 
in raclis, cum niiranda dicunl, et miranda Taciunt, 
Apparuerunt fulgura ejus orbi tmos^ Vidil et commota 
e$t terra, Si enim non est verum? si non toia lerra 
jam ciirisliana clamat, Amen, commota rulguribiis de 
illis iiubibiis eriimpentibus? Vidit, et commota e$t terra% 

9. \yer$. 5.] Monte$ fluxerunt $icnt cera a facie Do» 
minL Qui sunt monies? Superbi. Omnis allitudo ex- 
lollens se advcrsus Deum , ractis Christi el Cbristia- 
noriiin conlremuil, succubuit, et quando dico qood 
4lictum est , Fluxit , melius verbum inveniri non po- 
lcst. Monte» fluxerunt velut cera a facie Domini, L'bi 
«'st aititudo poieslatum ? ubi durilia infidelium ? Mon- 
tr$ fluxerunt ncut cera a facie Domini. Ignis eis ruit 
Dominus, illi anle racicrn ejus sicut cera fluxerunt; 
inmdiu duri , doncc igiiis ille admdvcrelur. Compla- 
nata esl omnis allitudo; modo blasithcmarc Christiim 
non audet : et pagnnns non in eum crcdil , non cum 
taincii blasphemal ; elsi nondum riiclus est vivus la- 
pis, tamen victus est durus mons* Monle$ fluxerunt 
sicut cera a facie Dominiy a facie Domini omnii terrce : 
iion Jiidncorum tanlum , sed ct Gentium , sicut dicit 
Apostolus {Uom. ni, 29); non enim est Jiidseorum 
tantum Deus, sed ct Grniium. Di^minus ergo univer- 
sx lcrr» , Dominus Je^us Christus in Jiidaea natus , 
scd non Jiida^x tanlum itatus : «^yia et anlequam na- 
tus omnes Tecit ; et qui omnes rccit, omnes rerecit. A 
facie Domini omnis terrce. 

40. \per$. G.] Annunliavenmt coili justitiam eju$^ et 
tiderunt omne$ popdi gloriam eju$. Qui coeli anniin- 
liaverunt? Coeli enarrnnt gloriam Dci {P$aL xvni, 2). 
Qiii sunt coeli ? Qui racii ^unt sedes ipsius. Quomodo 
enim in ccelis sedet Deus , sic sedet in Apo^tolis , sic 
sedet in prxdicatoribiis Evangelii. Et tu si vis, coelum 
eris. Vis esse coelum? Piirga de corde tuo icrram. Si 
irrrenas concnpiscentias non babueris, et non rruslra 
responderis sursum te habere cor, coelum eris. Si re- 
$itrre3tt$ti$ cum Chri$to (fidelibusApostoIus loquitur), 
qua: $ur$um $unl quasritey ubi Chri$tu$ e$t in dextera Dei 
$eden$ ; quce $ur$um $unt sapite, non qwe $uper terram 
{ Colo$$. III, iet^), Coepisli sapere qux siirsum sont , 
ct non quae super terram sunt; nonne racius es coe- 
' him? Camem portas, et corde jam coelum es : con- 
versalio enim tiia in coelis erit {Philipp, iii, 20). Talis 
aimuntias et tu Christum : quis eniin lidelium lacet 
r.hnstum?lntendat Cbaritas vesira : putatis quia nos 
soli staiites hic anniintiamus Christum , ct vos nou 
annuiitiatis? Unde ad nos vcniunt. christiani volentes 
csse, quos niinquam vidiinus, qiios non novimus, qui- 
bus num|ujin praedicavimus^ An rorte crcdidcrunt 
iiiiIU) annunliantc? Apostolus dicit : Quomodo crcdent 
qncm non audierunt , quomodo audient $ine prtedicante 
{liom, X, U)? Ergo tota Ecclesia praedicat Christum, 
et annuntiant coeli jusiitiam ipsius ; quia omnes fidc- 



S. AlGUSTlNi EPISCOPI . I2U 

les quibus cura cst lucrarl Dco cos qui nondum cre- 
diderunt , et raciunl hoc ex chariiaie , coeli sunt. Id- 
tonat de illis Deus judicii sui terrorcm ; ct Ircmil qui 
infidelis erat, et pavescit, et credit. Ostendile hMl^. 
nibus qiiid potiiit Christus per toium orbem terraniBii^- 
loqucndo eis , el addiiceiido eos ad amandum Chr^» ' 
stum. Quanii enim hodie adduxerunt amicos sitos, aui 
ad pantomimum, ant ad ciioraulam? Quare, nisr amaii* 4 
do ilium ? Et vos amate Christum. Tnnta cnim spe- 
ctacula pra^buir, in quo nemo polest diccrc aliqtiid se 
rcprchensionis invenire , iile qiii vicil sncculum. Naai 
et aliqiiando quem amat quisque iii iheatro , vincilur 
in illo. Nemo vero vincitiir ii) Christo : non est dc qiio 
erubesccre. Arripite, adducite, ailrahile quos pote- 
stis : securi estote, ad eum adducitis, qui non displi- 
cet videniibus; et rogate illum ut illuminct eos, et 
bene spectent ^ Annuntiaverunt cmli justitiam ejus, ei 
viderunt omne$ populi gloriam eju$, 

11. [ver$, 7.] Confundantur omne$ qm adorant ^cul" 
ptilia. Nonne fQCtum est? N(mne courusi sunt? Nonne 
quotidie conrunduntur? Sculpliiia enim sunl manu ra- 
cta * idola. Q&are jam confunduntur omnes qiii adi>- 
ranl sculptilia? Quia viderunt omnes populi gloriam 
ejus. Jam oinnes populi gloriam Cbristi confitciitur : 
enibescant qui adoraot lapidcs. Quin lapides illi mor- 
tui erant, nos vivum lapideni inveninius : imo lapides 
illi nunquam vixerunt, ut nec mortui dicantur ; lapis 
aulem noster vivus est, ei seoiper vixit apiid Pairein, 
et pro nobis morliios revixit , et modo vivit , el niors 
ei ullra iion dominabitur {Rom. vi, 9). Hanc gioriam 
ipsius cognoverunt populi ; dimiituiil tcmpla, currunt < 
ad ccclesias. ConfUndantur omnes qui adorant scii/pii- 
lia, Adhuc quaprant adorare sculptilia? Noluernnl dc- 
sercre idola; deserli sunt ab idolis. Confundantur 
omne$ qui adorant sculptilia , qui gloriantur in ^imuia- 
cris suis, Sed exislit nescio qiiis dlsputator qui doctus 
sibi videbatur el ait : Non ego illum lapidem colo , 
ncc illud simulacrum quod esl sine sensu ; non eniiu 
Propheta vester potuit nosse quia oculos habent et 
non vident ( P$aL cxin , 5 ), et ego nescio quia iltod 
simulacrum nec animam habet, nec videt oculis, ncc 
audit auribus : non ego illud colo ; sed adoro quod 
video, et servio ei quem non video. Quis est iste? 
Numcn quoddam, inquit, invisibile quod prxsidot illl 
simulacro. Hoc modo reddcndo ralioncm de siinula- 
cris suis, diserti ' sibi videnlur, quia nah coliinl idola, 
ei colunt daemonia. Etenim , rratres , sicut dicit Apo- 
stolus , Qu(e immolant Gente$ , doemoniis immolant , et 
non Deo, Nalo vo$ , inquit , $ocios fieri dcemoniorum 
{ I Cor, x; 19, 20) : na.n $cimu$ quia nihil e$t idolum 
{Id, voi, A). Ipse hoc dixit Aposloiiis, Scimus quia 
nihil e$t idolum , $ed quae immolani Gcntc$ , dcnnoniis 
immolant^ et non Deo : dixii, Nolo vo$ fieri $ocio$ dce» 
moniorum. Non crgo liinc se excuscnl, qiiia quasi ido- 



1 Sic vetustissimos liber Corb. At EdJ., exspectent : et 
Sic plcrique Mss. sed qui boc scribeudi niore, |iru, tipecto 
et speciacula^ f.assim praiferuut, exspeclo et exspeciik^ 
cuta. 

> sic Am. el Mss. Al Er. ei lx)v., manifesta. 

* sic i-T. et |lcrique Mss. At aiu. etljov., deseni.h 



1245 ' ENARRATIO IN PSALmJM XCYI. 

Ib msen&iiitis dedili non siinl ; d:cmoniis niagis dediti 



me 




f»nnl« qnod esi periculosius. Nam si lantuni idola co- 
^ sicut eos non adjuTarent , ita illis nihil noce- 
'rt aotem adorcs et servias doBmonibus, erunt 
tui. Et qui erunt domini lui ? Invidi tui : liber- 
Im Hecesse est invideant, semper te vcruil pos- 
, scmper tilem faccre , qualem possini secum 
•fahere. Est enim insita nialovolentia qu:)Mlain ci per- 
Biciei Bocendi isiis malis spirilibus : gaudent de malo 
lioniinum; et de raltacia no.stra, si nos ferellerint, pa- 
scontur. Et quid qunnrunt? Non quibus in .Tternum 
doniineiitur, sed ciim quibiis in xtenium damnenlur ; 
qoomodo solel malevoliis l:itro nominare innocenlein. 
Numqnid si fuerit vivus incensus, minus ardet, si dno 
ardeant? minus morilur, si duo moriaiitur? Poena illi 
non mitiuitiir, sed malevolcnlia pascitur. Mecum nio« 
riatur, noii se minus morilorum dicens, sed solntinm 
habet roalum aiterius. Talis est diabolus ; seducere 
valt illos qui cum illo punianlur : et quia non ptotest 
bllere judicem Dcuin ( iion enim noroinat apud illum 
iiinocenlem ) , vera erimina volens habere quae obji- 
ciat, |ieccaia persuadet. Ecce quales doininos sibi fa- 
Hunt qui coiiint idola et d:rmonia : Qua: tnwn irfimo- 
liml Gentes , (immoniis immolant , el non Deo : nolo vot 
9oeio§ fieri dcemoniorum» 

12. Nos auiein qiialem Deum bnbemus? Audite quid 
seqiiatur. Cum cnim dixisset, Confundantur omnes qui 
adorant sculplilia *, ^ifi glorianlur in simulacris suis : 
ne existerent qiiasi reddeiitcs rationeni de siniulacris, 
et dicerent, Non lapidcs, sed niimina coiimus; Quse 
mimina colis ? dic mihi , da^inonia colis , an ^irilus 
lionos, |uales sunt Angcli ? Sunl enim Angeli sancli, 
ei simt sptritus maligiii. Ego dico quia in templis luis 
iion coluntur nisi spiritus maligni : qui sibi evigunt 
superbe sacriAcium , ct voluiit se coli taiiquam Deos, 
DiAiigni sont, snperbi suiit. Tules sunt etiam lioiniiies 
oon booi, qui suaiu gloriain quxrunt, et Dc^ gloriam 
ronteronunt. Homines aiitein sanctos' attendite , qui 
hunt similes Angelis. Cum iiiveneris homiiiem ali- 
«foem saiictum servum Dei , si volueris illum colere 
eladorare pro Deo» probibet le : non vult sibi arro« 
ipre honorem Dei , non vult libl esse pro Deo , sed 
tccuro csse sub Deo. Fccerunt boc apustoli sancti 
Taulus et Baarnabas. Proidicabant verbum Dei in Ly- 
raonia. Mirabilia cum feciss^ctit Lycaoiiiae, cives ejiis- 
clcm regionls adduxerunt victiinas , et volueruiit illis 
Micrificare. diceutes Barnabam Jovem, et- Paulum 
Mercuriumt ilii non suiit deleclati. An fortc ideo sibi 
immolari iioiucriint, quia dxmonibus se comparari 
exsecrati sunt? Non , sed quia iionorcm divinuin ex- 
liiberi hoininibus liorruerunt. Verba ipsoruiii indicaiit, 
iion suspicamur. Sequitur enim lectio libri ejusdem , 
ct dicit quomodo nioti siint : Tunc Paulus et Bar- 
nabas consciderunt veslimenla sua^ el dixerunt, Viri 

* Hic in excosis habetur, addidit: qiiod merito abest a 
llflB. Quippe iirseinisso sufierius, C rmi enim dixisset, notaii- 
tporduse istae iiriores partes hujusj^. 7 ; moxque ostenditur 
•imtra.kloiobtras, nc sc i.ou la|.KJes, sed numiiia colere 
(74isarentar, sulijuncta esse isthxc verba, .tdorate eum 
^nyus jugeli ejus. 



fratres, quid facitis? Fa nos homines sumus pnssi- 

hites, nmiles vobis {Act. xiv, ioetil). Inlciidite. 

Qnomodo ergo liomines boni prohibent eos qui illos 

volueraiit colere tanquam deos, et volunt potius ut 

Deus uiiiis colatur, Deiis uniis adoretur, Deo iini 

sacrificium offeratur, non sibi : sic et omncs sancli 

Aiigeli \ illius gloriam quipnint, quem diligiint; ad 

cjus cultuni , ad ejiis adorationcm , ad ejus contem- 

plationem omnes quos diligunt rapere ct inflammare 

student; ipsum illis annuntiant, non se, qiioniam 

Aiigeli sunt : et qiiia milites sunl, non noriint gliK 

riam qua^rere nisi Imperatoris sui ; si autem suam 

gloriam qux»sierint , ut tyranni damnaniur. Talis 

exstitit dinboliiset daDmoiiia, id est angeli ejus : arro- 

gavit sibi honorem divinum ct omnibusd.-emoniis; et 

implcvii templa Paganoruin , et pcrsuasit simulacra , 

et persuasit illa sacrificia offerri sibi. Noiinc merius 

crat ut Angelos sanctos, quam ul d:cmones colerent? 

Respondent : Non colimus mala djcmoiiia ; Angelos 

qiios diciiis, ipsos et nos coliiiius, virtutes Dci magni 

et miiiisteria Dei magni. Utinam ipsos colere velletis : 

facilc ab ipsis disceretis non illoscolcre. Audile an- 

gcluni doctorcm. Doccbat quenidam discipulum Chri* 

sti, et ostendebat illi niulia niiracula iii Apocalypsi 

Joannis : ille aulein (|uo lani sibi dcmonstrato mira- 

ciilo visionis cxpavit, eLinisit se ad podes Angeli ; el 

ille angelus qiii non (|u:errbat nisi gloriam Domini ' 

sui , Surge , quid facis ? inquit, illum adora; nam et 

ego conservus tuus sum, et fratrum luorum (Apoc, xix, 

iO). Qiiid ergo , fratres mei ? Neino dicat : Timco ne 

irnscatur mibi angelus, si non illum colo pro deo meo. 

Tunc tibi iraacitur, quando ipsum colcre volueris : 

bouiis est enim, et Dcum anial. Qiiomodo dxmones 

irAscuntur, si non colantur ; sic Angcli indignantur, 

si pro Dco colantur. Sed ne forte dicat sibi cor in- 

firnium, cor trcpidum : Ergo si irascuntur dirinonia 

qui:i non coluiitur, limeo olTendere daimonia. Qiiid 

tibi faclurus est vel princeps ipsorum diabolus? Si 

posset aliquid , nullus nostruin remanerel. Nonne 

quotidie tanta in illum dicuntur ore Cbristianorum^ 

et crescit seges Cbristianorum ? Qiiando irasccris ne- 

quissimo servo tuo , boc nomen illi imponis : Saia- 

nas, diaMe; lioc illi dicis. Fortassc iii Iioc erras, 

quia homini hoc dicis , ct immoderata ira rapens ad 

conviciaiidain iinaginein Dei : et tanien hoc eligis 

quod ci dicas , quod valdc deiestaris. Si posset ille , 

non se vindicaret? Sed non pcrmitiitur : et tantuni 

facit, quantuin permiititur. Nam et Job tentarc vo- 

luit, et iioniiisi potestatem qu:csivit {Job i, 11); et 

iiihil facciet, nisi pofestatem accepi^set. Quare non 

ergo securus Deuiu adoras , quo nolente iiemo tibi 

nocet, et qiio permittenle cmendaris, iion everteris T 

Si enini placuerit Doinino Deo tuo pcrroittcre ut ali- 

quis Iioiiio tibi noccat , aut aliquis spiritus tibi noccai« 

ciiicndabit te ,' ut clames ad eum : Emendans enien* 

davil me Dominus^ sed morii non tradidit me {PsaL 

cxvii, 18). Krgo, Confundaniur omnes qui adoranl 

sculptilia, qui gloriantur in simulacrh suis, Adorati 

< Edd., sancti vel ^vgeii, Particula, re/, abest i Mss. 



1247 



S. AUGUSTLM EPISCOPI 



1SS8 



. ^fu omnes AiijfiU i'jn§. Discant Pag.ini ailorare neiim. 
Aiigelosvoluiii aiiorare; Angelos inrueutur, el illuin 
adorcnt qui ab An^clls adoratiir. Adoraie eum onme$ 
Angeli ejus. Adoret aiigclii& ille (pii missu» est ad 
Cor^eliiim; nain euin adorans, Corncliuin inisit ad 
Pctruni ( AcL x, 3, tic. ) : adoret ChrisluiD Doininnni 
Pclri ^ et ipse conscrvus Pelri. Adorate- eum omnet 
An^li ejtu, 

13. [»er$. 8.] Audivli, et jucunim e$t Stoii. Quid 
audivit Sion ? Quia adorant eum omnes Angeli ejiis. 
Quid audivit Sion ? ecce quid audivil : Annunliaverunt 
emli juslitiam eju$ , et viderunt omne$ pojmli gloriam 
eju$ : confundaniur omnes qui adorant $culptilia , ^t 
gloriantur in $imttlacri$ $ui$, Etenim Ecclesia necdum 
erat in Gentibus ; in Judxa credidcrant ex Judaeis, et 
piitabanl ipsi Judiei qui crediderant solos se perti- 
nere ad Christum : miiisi sunt Apostoli ad Gentes, 
prTdicatuin est Cornelio ; eredidit Cornelius , bapii- 
zalus est, baptizaii sunt et illi qui cum Comelio eranC. 
Sed ut bapUzarentur, quid factum est , scitis : non 
quidem hjic usque pervenit Lector, sed tamen aliqui 
recordantur; et qul non recordantiir, aiidiant a me 
breviter. Missiis est angelus ad Corneliiim , angelus 
Cornelium misit ad Petrum , Petnis venit ad Corne- 
linin. Et quia de Genlibus erat Cornelius, et ipse et 
qui cuin iilo erant, non erant circumcisi : ne dui>ita- 
rent ergo ilii iradere Evangelium non circnmci^is; 
antcquam baptizareuir ipse Cornelius et iUi qui eum 
ilio erant, venit Spiritus sanctus, el iinplevit illos, et 
coeperiiiit loqui linguis. fn nullum autem ceciderat 
Spiritus sanctns , nisi qui fuerat baptizatus : in islos 
autem ante Baptismum cecidit. Posset enim Petrug 
difbitare atrum incircumcisos i>aptizaret : venit Spi- 
ritus sanetus , cceperunt loqui iinguis ; donatum est 
doniim invisibile, et tulit dubiiationemdeSacramento 
visilHli ; baptizati sunt omnes. Et habes ibi scriplum: 
Audierunl aulem Apo$totip et qui erant in Judaa fra- 
tre$^ quoniam et Gente$ recepermU verbum Dei, et be^ 
nedicebant Deum. Hoc est quod hic commemorat : Au» 
divit^ et jucundata e$t Sion ; et ex$ultaverunt fitiiB Jn- 
d<pa '. Quid audivit, et jucundata est Sion ? Quia re- 
ceperunt Gente$ verbum Ihi. Unns parles vcnerat, sed 
aiigclus nt)ndum erat. Sion ipsa Ecciesia qux erat in 
Judaea, proprie hic nominaia est. Audivit , et jttcun" 
data est Sion ; et ex$ultaverunt fHite Judcea. Sic scri- 
ptum est : Au^erunt Apo$toB, et qui erant in Judcea 
[ratre$. Videtc si non ex$ultaverunt filicc JudatB, Qiiid 
nudierunt? Qma et Gente$ recepermt verbum Dei. Ubi 
illud dixit iste psalmns?Afm«nfravtfmiil cceti ju$titiam 
ejn$ , et viderunt omne$ popuU gtoriam eju$, Et quia 
Gentes crediderunt, a quibus coiebantur idola ; secu- 
lus ail : Confundantur omne$ qtu adoranl $culptilia , qui 
gtoriantur in $imulacri$ $ui$. Audivit^ et jucundata e$t 
Sion ; et ex$ultnverunt filice Judoea. Posiea quidam de 
circuiiicisis cahjiniiiari voluernnt Pctro , et dixcrunt 

* Edd., nameum adormt$ comelm midt ad Petrum^ adth 
fare rhristum Dominum Petriy eic Locuro eaiendaffois 
9d Mfli. 

* Edd., fHke Judw. Al plures Mss. juxU I.XX, AtitB JU- 
4fa0. Sic ctiaoi mclioris notae codices io Psal. 47, 7. i^. 




illi : Quare intraui ad Gentitc$ incircumci$o$, et nuinr 
ducaui cumei$? Ille auiem reddidit eis ralionemy quo- 
modocum oraret demonstraius est illi discusi 
quntuor lineis. Discus ille qui habchat omnia anin 
lia, signincnbat omiies Gentes. idco autem qiiatiii 
lineis pendebat, quia quaiuor partes sunt orbis, 1 
fuiuri populi eranl : et ideo qiiatuor Evangelia pn©-^ 
dicnnt Christtim, ut gratia ipsius ad omnes qnatuor 
partes orbis pertinere iutelligatur. Quia crgo tale vi- 
siim deraonstratum fuerat Petro , tndicavit, aperuit 
illis onmia, quomodo credidit Cornelins, quia prin»- 
quam baptizaretur homo geniilis „ venit siiper eum 
Spiritus sanctus. Hac cum audlssent , tncucruiit , et 
magnificaverunt Deum , dicenles : Uti*fue et Gentibm$ 
Deu$ pcenitentiam ad vitam dedit (Act. xi, 1-18). Ecce, 
Audivit^ etjucundata e$t Sion; et exmitavemnt fiHm 
Judam^ propter judida tua , Domine. Qiiae judicia ? 
Quia non est personarum ncceiHor Deus. Naiuqueipse 
Petrus cum vidisset Cornelium centurionem , et eos 
qui cum iilo erant, adimph^tos Spirilu sancto, excla- 
mavit, etait, Inveritate comprehendo quia non e$t 
per$onarum acceptor Deu$. Ergo, Etuultaverunt fiBm 
Judiiem, propter judicia tua^ Domine. Quid esi.propter 
judicia tua ? Quia m omni gente , et in omni populo^ 
quicumque iUi $ervierit, acceptu$ e$t iili {Id. x, 5i, 35). 
Quia non Judxorum Deus tanium ,* sed et Gentium 
(Roml III, 29). 

U. [ver$. 9.] Yidete si non hoc est unde exsulta- 
verunt Q\ix Jiidx». Et exsultaverunl fHim Judmm , 
propter judida tua , Domine. Quoniam tu e$ Dominui 
aiti$$imu$ $uper omnem terram. Non super solam Ju- 
daeam, non snper solam Jcrusalem, non super solam 
Sion , sed $uper omnem terram. Huic universac terrae, 
judicia I>ei vignerunt, ut undiqiie populos convocaret: 
quibus non communicanl , qui se pra^cidenint ; nec 
audiunt praedictum, nec vident impletiim, Quoniamtu 
e$ Dominu$ aiti$nmu$ $uper omnem terram. Nimii 
exaitatu$ e$ wper omne$ deo$. Quid est, nimis ? Nam 
de Christo dicitur. Qnid est ergo , nimis , nisi ut in- 
telligaris aequalis Patrl? Quid cst, $uper omne$ deo$ ? 
qni sunt ? Idola non habent sensnm , non babent 
vitam : daemonia habent sensum , liabent vitam ; 
sed mala sunt. Quid magnum est quia exaliatus eu 
Christus super idola? Exaltatus est super daemonia ; 
sed nec hoc valde magnum est : daemonia quidem dii 
Gentium (P$ai. xcv, 5), sed ille nimis exaltatus est 
super omnes deos. Et homines dicli sunt dii , Ego 
dtxt, Dii eKif , et fiiii Aiti$$imi omne$ : item scriptoro 
est, Deu$ $telit in $ynagoga deorum; in meSo autem 
deo$ di$cemen$ (P$ai. lixxi, 6, 1). Super omnes ex- 
aiiatus est Jesus Christus Dominus noster : nec tan- 
tum super idola, nec tantum super daemonia; sed so- 
per omnes homines jiistos. Et hoc pariim esl ; super 
omnes eliam Angelos : nam unde est , Adorate eum 
omne$Angeli eju$ ? Nimi$ exailatu$e$ euper omne$ deo$^ 

15. [ver$. iO.] Qnid ergo fncimus omnes qui ad iU 
lum convcnimus, ad eum qui niinis exnltatus est su- 
per onines deos ? Brcve prxceptum nobis deJit. Qui 
diligiti$ Donnnum , odile malignum. Non c&t dignus 



Vm ENARRATIO IN FSALHUM XCYI. 

Cbristas cuni quo iinigas avaritiam. Amas illuro ; de- 

be& odisse quiKl odil. Ilomo esi iuimicus luus, hoc est 

qiMd lu ; creati estis ab uno Greaiore, in una condi- 

MiBmit : et lamcn si fllius luus loquatur inimico tuo , 

* f ^.^ieniat ad domufr» inimici tui , ct assiduas collocu» 

^tffftes babcat cuin illo , exhaeredare illum ?is ; quia 

.' k^liir coni inimico tno. Et qnomodo? Quia justam 

Tocem. viderls libi babcre : Amicus es inimici mei , 

e| qoaerls aliquid de re mea ! Ergo nilende. Diligis 

Cbrislum, inimica Cbristi est avaritia ; quare cum 

ilia loqiieris ? Non dico, loqueris cum illa ; quare illi 

servis ? Nam mulia jubet Chri^tus , et non facis ; ju- 

bei ipsa, el facis. Jiil)Ct Christus ut veslias pauperem, 

el non facis; jubet avaritia ut facias fraudem, et boc 

pDlias facis. Si haM: ita sunt, si talis es, noli tibi mul- 

tuin proiniltcre haereditaiem Chrisli. Sed dicis : Di- 

ti^ Christum. Qui diUgUis Dominum, odite malignutn. 

liiiic apparet te diligere quud bonum est, si invenlus 

foeijs odisse qund maluro est : Qui diligitiM Dominum^ 

odite maUgnum. 

16. Sed curo coeperirous odisse ronlignum, subse- 
quenlurpersecutitmcs. Odimus malignum ; dicit nohis 
aViqois persecutor, Fac fraudcm ; dicil nobis, Adora 
idolora y dicit nobis, Tbus pone duemoniis : sed nos 
Mdiviinos, Qui diligitis Donttnnm , odiu malignum, 
AiidiTimus quidem, sed si non fecerimus, saevit ille. 
Usqaequo sxvit ? quid est ablaiurus ? Besponde ; 
quare Cbristianus es? propter xternnm h;creditatem, 
aatiropier terrenamfelicitatem? Inierrogafldem tuam, 
pone in catasta *■ conscicnti» aniinam tuam , torque 
leipsuni timore judicii, respondc cui credideris, qiiare 
credideris. Dicis mihi : In Christum credidi. Quid libi 
promisitCliristus,iiisiquodostenditinsc?Quidostcndit 
in se? Morluiis est, et resurrexit, ascendit in cosluni. 
Tis sequi ? Imitare passionem, exspecta promissioiiem . 
Quid ergo libi ablaturus cst saeviens, cum coeperis 
odisse nialignnm, qiiia diligis Domiuum ? quid ablatu- 
ms? Fatrimonium : numquid cosiuni? Posiremo quid- 
qoid libl dedit Deiis, tollat ille (non tollit quidem, si 
ttoii Tult Deus , si autcm vull Deus, tollit quod dedit 
Deos, ne se tihi aoferat ipse Deus) : Deum tibi nemo 
lollet, lu tibi illum lollis, si iltum fiigis. 

17. Forte respondes : Non curo de patrimonio 
meo ; Damnui dedil, Dominui abitulit; possuro dicere, 
Sicut Dottuno piaeuil, ila factum est {Job i, 21) ;.sed 
timeo ne occidat me. Hoc est lotum. Audi ergo Psal- 
mam consolantem : Cuitodit Dominui animoi i«roo- 
ncM fiiorttm. Quia ergo dixerat superius, Qui dili^tii 
Dominumt odite malignum ; ne ideo timeres gdisse 
m:ilignum, ne occideret te malignus, subjecit statim, 
C.mitodit Don^nui ammoi iervorum tttoncm*. Audi 
lUum custodientem animas servorom suorum, et di- 
ccnlem : Nolite timere eot qui corpui occidunt, animam 
autem non poaunl occidere (Matth. x, 2S). Occidii et 

* llas.t caUsia^ et caletiia^ vel caUuuta ; sed pleriqne, 
faSasia. lakloro lcctus ferreus est, inquo martyres subjecto 
igne torqaetiaatar : alits etiam, macbina proprie seu locus, 
iu quo servi viucti ez|XMiebantar venditioui, aut eliam open 
r;4aendo includebantiir. 

< vetoa cod. corb. boc tantum loco, ammai justorum 
sufrum. 



1250 



corpus, qui in te pluriinuin |ioiueril : quid lihi fccit ? 
Quod et Domino Deo tuo. Quare amas liahere qiioil 
Cbristus, si timcs paii quod Christiis ? Ille veiiit fcrre 
vitam tuam temporaiein, infirmam, morti ohnoxiam. 
Certe time mori, sl poles non mori. Qirod per natii- 
ram vitare non potes, quarc propter fidem non susci> 
pis? Totlat libi istani vilam qui ininalur adversarius, 
dat libi Deus aliam vitam : quia et istam ipse tihi 
dedil, et si ipse noluerit, nec ipsa tolletur ; si autenv 
voluerit ut toltaiur tibi, babet quod lecum inutel , 
noli Umere spoliari pro illo. Non vis exui veste pan 
nosa? Slolam gloria; tibi dalurus est. Qiiam stolaiu 
dicis mibi ? Oportet corrupiibile hoc induere incorruptiv* 
nem, et mortale hoc induere immortalitaiem (I Cor. xv, 
53). Haec ipsa caro tua non perihit. Usqiie ad morleiii 
potest saivire iniinicus : potestatem ultra non habct, 
nec in aniinam , nec iu ipsain carnem ; qui:i clsi dts- 
sipet carnem, iion impedit resurrectionem. De anima 
sua timebant bomiiies , et quid eis Domiiius ait ? Yc- 
itri autem capilli capitii omnei numerati iunt (ilattA. 
X, 50). Tiines ne animam perdas, qui capillum noir 
perdis? Deo omnia nuinerata suiit. Oninia rediiile- 
grahit, qui omnia creavit. Non erant, et creala suiii : 
erant, et iion reparabontur ? Credite ergo toto conlc, 
fralres mci, et ^t diligitii Dominum, odite maliynum. 
Fortes esiotc, non solum in diligendo Deum, sed elian» 
in odiendo matignum. Nemo vos terreat : polentior 
est qui vos vocavii, oiniiipotcns est^ ; furtior est oinni 
forti, superior est oiiini cxcelso. Filius Dei pro iiohis 
niortuus cst; seciirus esio accepturum te vilam ipsius, 
qui pignus babes morteiu ipsius. Pro quibus eniiii 
nioriuus est? niiinquid pro justis? Pauluin interrog:i. 
Etenim Chrislus pro im/Jt» morltttti at (Rom. v, 6). 
Inipius eras, el uiortuus esl pro le, justificatus es, cl 
deseret te? Qui justificavit impium, relinquet piuin f 
Qui diligiiis Dominum, odite malignum. Nemo timeat : 
Cuitodit Dominus animas servorum suorum^ de manu 
peccatoris eruet eas. 

18. [vers. 11.] Scd furte dicturus es : Perdo lucem 
i«tain. Lux orta est justo. Qiiani lucciu limcs ne per^ 
das? times ne in tenehris sis? Noli tiinere iic perdas 
lucem , iroo tinie ne dum caves perdere istam lucem, 
perdas illain lucein veram. Quaiii tiiuesciiim perderc, 
videmus quihus donata cst, cum quihus lihi commu- 
nis est. Numquid soli boni videiit istum solcin, cuiii 
faciat oriri solem stiuro supcr bonos ct nialos, et 
pluat super justos et injustos (Maith. ▼ , 45) ? IsUnii 
lucem vident tecuin ini(|ui, vident tecum latrones , 
Tideiit tecum impudici, vident tccuin besli:r, musc.i% 
vermiculi. Qualem hicem juslo serval, qui et istis 
istam donat ? Merito baiic lucero in fide inartyres vi^ 
derunt. Qui eiiiro istaro conienipseruut, aliquaro vidc- 
runt quam desideraveruiit, qui hanc respuerunt. Lujs 
oria estjusto, et rectis corde jucunditas. Noliie putare 
quia vcre in niiseria fiierunt, cum iii caiena aiiihula- 
vcrunt. L^tus fuit carcer fidelihus, levcs * fucrunC 

t Am. Er. etatiqiiot Ms^., mim tion tos terreant p0f€filto* 
res : qui ros vocatnt omnipotcns eU. 
* rierique &lbs., icnes» 



mi S. AUCUSTINI 

catcnx conrilenlihiis. Ilahcbanl gaudia in catnsla, qui 
Chrisluni prxdicabani inler lonnenla. Lta orta est 
justo. Qux his orta csl jiislo? Qiisp non oritiir injuslo; 
non ista lux qiiam Tacit oriri super bonos et malos. 
Esf alia hix quas orilur justo ; de qua luce non sibi 
orla, in fme dicent injusli : Ergo erravimus a vla ve* 
rilatis, etjusliticB lumen non luxit nobiSj et sol non ortus 
€st nohis {Sap, v, G). Ecce amando istum solem, in 
tcnebris cordis jacucrunl. Quid profuit oculis videre 
istuin, et inenle iion viderc illum? Tobias * caicus- 
crat, et filiiim suum viam Dei docebat. Nostis hoc, quia 
Tobias firuim suuni admonebat, et dicchal, Fiif, (ac 
eleemosynas, quia eleemosyna non permittunt ire in te* 
nebras (Tob. iv, 7, M) : et loqnebatur ille qui in lene- 
bris eral. Vidctis quia est alia lux qux oritur justo, 
ct reciis corde jucundilas ? Ociilos non habebai, et 
filio &U0 dicebM, Fac eleemosynas ; eleemosynas non 
sinunt ire in tenebras : nec limuit, ne dicerei sibi in 
corde siio filiiis ipsius, Tu enim cleemosynas non fe- 
<'isti : quarc cibcus mihi loqueris? Ecce cleemosyn.ne 
ad tcncbras le pcrdiixorunt, et qnomodo mihi dicis : 
Kleemosynot non sinunt ire in tenebras ? Quare ille ista 
cuin fiducia diccbat, nisi quia aliam lucem videbat? 
Filius patri manum tenebat, ul ambularct : sed pater 
filium viam docebat, ut viveret. Est ei^o alia lox , 
qiix oritur jnsto : Lux orta est justo^ et rectis corde 
jucunditas. Vis illain nosse? Esto rectus corde. Quid 
est, Esio reelns corde ? Noli torto corde esse ad 
Deiiin, rcsistens volunlati ipsius, el volens illunrrcur- 
vare ad te, et non le dirigere ad illam , el scnties 
junindilatem, qnaiii norunt omnes qui rccto sunt 
corde. Lux orta est justo^ et rectis corde jucundiias, 
i9. [vers. 12.] Jucundamini, justi. Jam forie fideles 
aiidientes, Jucundamini, convivia nieditantur, c.ilices 
pr;eparant, rosarum tcmpns exspectant; quia dicium 
cst, Jucundaminif justi. Vide (]nid scquitur : in Domino. 
Jucundamini, jusli^ in Domino. Exspeclas lempus ve- 
ris, nt jncnnderis : Doininum habes jucunditateni , 
Doniinus semper tecum est, non Iiabet tempus ; habes 
illum iiocte, habes illum dic. Esto rectns cordc, et 
scmper est tibi de illo jucunditas. Non eniin jucundi- 
las qiise est sccundum sxculum, vera jucunditas est. 
Audi prophetam Isaiam : JSon est gaudereimpiis, dicit 
DomimLs (Isai. xlvui, 22 ; et lvii, 21). Gaudcrc qnod 
vocant impii, non est gaudere. Quale gaudiuro nove- 
rat qui hoc gaudium improbabat? Crcdamus illi, fra- 
tres. Ilonio erat, sed ambo gaudia noverat. Utique 
novcral gaudia calicis, qiiia homo erat, novcrat gau- 
tlium mensxt noverat gaudiuin lecti, noverat gaudla 
isUi sjecularia et luxuriosa. Ule qui noverat illa, ait 
pr:csumens : Non est geudere hnpiis, dicit Dcminms, 
Scd non dicit honio ; Dominus dicit : cx vcrilate Do- 
niini *, Non est gaudere impiis, Nam illi sibi vidcntur 
gaiidere : JSon esl auiem giudcre impiis, dicit, non 
horno, sed Dominus. Unde ille ipsum gaudium vi- 



< tu vctcribus libris conslanter scribilur, Tobis. A|)ud LXX 
vero, Tobit. 

* Sic Ain. Er. et Mss. At Lov., Ex veritate Domintts dicity 
•iVoB est gaudere, eic. 



EPiscopi m% 

dcns , ait : Et diem hominum non concupivi, tu scis 
{Jerem. xvi , iG). Qui mihi .ilium diein oslen*- 
dis, qui me aliam lucein doces, qui me alia jiu 
cundilate perrundis, qui aliud mihi intus insi^ 
nnas, fecisti me noii concupiscere diem hoininum. 
Uiique vidcbat Isaias hotnines in polatione, in luxu- 
ria, in theatris, et speciaculis, tolum mundum luxu- 
riari variis nugis ; et lamen Jamabal, Non estgauderc 
impiis, dicit Dominus. Si hoc iion esl gaudere, qiiale 
gaudium vidcbat, in ciijus comp:iratione noii erai hnc 
gaudium ? Tancjuam si lu nosses solem, et alicui lau- 
danti lucernam diceros : Non cst isu lux. Qunre'hix 
non cst ? Ille pro magno habel, gaudel, ex^ultat ; et 
tii dicis : Non est istalux. Aul si quis simiain mirarc- 
tur, diceres : Non est ista pulchritudo. Et si forlc 
ille occupatus essel circa compositionem meinbronim 
in illa besiia, et omnes illas congruenlias miraretur ; 
Ui qui noveras aliam pulchritudinem, negares istam, 
ct diceres : Non est. Quare? Quia aliam nosti. Sed 
dicis : Ego illam qiiam videbat Isaias, non viileo. 
Crede, et videbis. Forte enim non habes unde vldeas; 
est enim ocnlus unde illa pulchritudo videatur. N»m 
quomodo est ociilus carnis, unde lux ista videalur , 
sic est oculiis cordis, unde illa jucunditas videaiur : 
forte ille oculus saucius cst, sordidalus esi, lurbatiis 
est ab ira, ab avaritia, a cupiditatc, a libidine inseit- 
sata •^^turbatus est ociilus tuus, non potest videre 
fllam Iiicefh. Crede, anle(|uam videas : sanaberis, 
et videbis. Lux orta est justo , et rectis corde jucun- 
ditas. 

20. Jueundamini^ ait,;i«li in Domino: et confitenmA 
mcmorios sanctitatis ejus. Jam jucnndati in Doniinn , 
jam gaudentes in Domino, illi confitemini; quia nisl 
vellet, non in illo gaudereinns. Ait enim ipse Domi- 
nus : Ba;c loeutus sum vobis, ut in me paeem habettm^ 
in mundo autem pressuram {Joan. xvi , 33). Si ehri- 
stiani estis , pressuras in isto mundo sperate ; Inii»- 
quiliiora et meliora teropora nolite sperare. Fralres , 
(iiltitis vos; qtiod vobis Evangelium non promttiit, 
nolite vobis proroitlere. Quid dicat Evangelium , scl- 
tis : christianis loquimnr ; fidei praevaricalores csse 
iion debemiis. Evangelium hoc dicit, quia m novis- 
siniis teinporibus mulLi mala, mnlia scandala, mslue 
pressurae, mulL^e iniqniLites abundabiint : sed qui 
persewraverit usque in finem , hic salvus erlt. Refri^ 
geuel, inquit, charitas muttorum {Matth. xxiv, 5-13). 
Qui ergo pcrseveranter spiriiu f«'rhuerit , sccundiitii 
Aposlolum, qiii ail, Spiritu ferventes {Rom. xii , II), 
ejiis charitas iion rclrigescet; qiiia ipsa cfiaritas Dci 
dilTiisa cst in corditttis noslris pcr Spiritiim sanctmn 
qui dalus est nobis {Jd. v, 5). Nemo sibi crgo pro- 
mittut quod Evangelium non promittit. Ecce venieiit 
hetiora tempora, ct facio illud, et emo illud. Boniiii 
est tibi iit attcndas ithim qni non falliiur *» nec felcl» 
lit aliqncm , qni libi promisit non hic t.Tetiliam, 8e<l in 
se ; el cuin Iransierint isla , spercs <iuia cum illo re- 
gnahis in icicrnuin ; ne cnm hic vis rcgnare, iieque 
hic hal>eas jucunditalem , neqne iilic inveiiias. 

* Am. et Mss., fallii. 



I4';3 



No- 



IN PSALMUM XCVll 
ENAURATIO. 

SERMO AD PLEBEM. 

I [ver$. !.] Cantate Domino cnnlieum novum, 

Tiis liomo novil, velus non novil. Vetiis boino esl ve- 

im Yiia , el novns homo nova viu : velus vila ex 

Adani irahilur , nova vila in Christo formaUir. Dici- 

lur aiJiem in hoc psalmo universo orbi lemrum iil 

eantet canliciim novum. Nam aperliiis alibi sic dicl- 

liir, Cantate Donuno canlicum novum; canlateDomino, 

' mHnis terra (PsaL xcv, 1) ; ul inlelliganl qui se pnB- 

eidunt a coininunione lolins orbis lerranim , non se 

posse canlare canliciini novum , quia caniicuni no- 

Tum in lolo, non In parle caiiialur. El hic allendile 

rt vidile hoc dici. El cum dicilur universo orbi ler- 

raniui ul canlcl caiilicum novum , hoc inlclligiiur , 

quia pax cantat canticnm novum. Cantate Domino* 

giaUicm novum; quoTuam mirabitia fedt Dominus. 

Qo» mirabilia? Ecce modo legebatur Evangelium , el 

audiTimus mirabilia Domiui. Effcrcbalur morluiis uni- 

cus roalris suae, quae eral vidua : miserlus Dominiis 

fcdl illos siare ; deposuerunt illum ; cl dixit , Juve- 

ms^ Utfi dico, surge. Etscdit ille mortuus, et coepil lo- 

<|ai, clreddidilillummatrisu:«(Luc. VII, 12-15). Erce 

mirabilia fecil Dominus ; sed mullo majora mirabilia 

sanl, qiiod lotum orbem terrarum a morte sempi- 

icrna erexit, qiiam quod unicum filium malris viduae 

resusciuvit. Cantate ergo Domino caniicum novum ; 

quonicm mirabilia fecit Dondnus, Qu» mirabilia? 

Audi : Sanavit ei dextera ejus et brachium sanctum 

ejus. Quod est brachium sanclum Domini ? Doininus 

nosier Jesus Christus. Audi Isaiam : Quis credldit 

auditui noslro? et brachium Domini cui revelatum est 

(/wi. uii,l)? Brachiiim ergo sanctum el dexlera 

ip»ius , idem ipse esl. Ergo Dominus noster Jesiis 

airislus brachium Dei , et dexlera Dci : propterea , 

SanavU ei. Non dicinm esl lantum , Sanavit orbcm 

terrarum dexieia ejus; sed , Sanavit ei. MuUi enim 

saiiaiitiir sibi , uon ei. Ecce quam mulii cupiunt sa- 

iiilalcm isLim corporalem , et ab illo accipiunl; ab 

illo sanantur, ct non illi sananlur? Qiiomodo ab illo 

sananuir, et non illi saiianlur? Accepla sanilate la- 

sdviunt : qui aegroti casti eranl, s:mali adulleri fiunl ; 

qm cum xgrotarent , neminem lycdt^bant , receptis 

Viribos invadunt et opprimunt innocentes : sanati 

8unt, sed non ei. Quis esl qui sanatur ei ? Quj intus 

•analur.Qiiis cst qui intus sanalur? Qiii crcdit in cum 

nl cum • interius fuerit sanalus , in novum hominetn 

reformalus , poslea ct hoc quod langiiel ad lenjpiis 

f^To ista inortalis , recipial in fine et ipsa suaiii per- 

^iissimam sanitatem. Sanemur crgo ci. Ui auiem 

«sUicmur ei , crcdamus in dexlcram ejus ; quia sana- 

»*' €1 dexlera ejus et brachium sanctum ejus. 

^lperi. i.] Nolum (ecit Dominus snlutare «iciim. 
'l>so dexicra, ipsuin brachium , ipsum saliiiare Donii- 
«Mis noster Jesus Cbrisius , dc qui> dicluin est, Et 



» Sic Mss. At Edd., et cum : Faulo post, refonnatur 



ENARRATIO IN PSALMUM XCVII. |2r4 

viMit onwis caro satulare Dd ( Luc iii , 6) : ile quo 
eliam dixil illc Sinicon qui infantcm accepit in manus, 
c Nunc dimiuis. Domine, scrvum tuum in pace; 
qnoniam viderunl oculi niei salutare tiium [Id.ii, 
28-50). Not.im fecit Dominus salularc suiim. i Cui 
noiiim fecil? parli , an iinivcrsof Non parli alicul. 
Nemo liillat, ncino decipiai, iieino dicat , Ecee bic 
est Christits , ecce illic ( Matth. xxiv , 23 ) : qui dicfl , 
Ecce hic est , ecce illic , partes oslciidil. Cui notum 
fecit Dominus salutare suum ?Audi qiiid seqnilur: An- 
te conspcctum gentium revelavit justitinm suam. Dex- 
lera Dei, brachiutn Dei, saluiare Dei , et jiisiiliaDei, 
Doniinus csi salvalor noster Jesus Chrislus. 

3. [vers. 5.] i Meinor fiiil inisericordite sn.nejacobt 
et verilalis suae doniui ' Isrncl.iQuideM,c Meinorfuit 
miscricordia: et veritatis? » Ul promilleret, inisertiig 
csl ; quia promisit ct exhibuit niisericordiuin , veriias 
conseciila cst : misericx)rdia prxmisit promissionem , 
proroissio reddidit verilalem. Memorfuxt misericordia 
suee Jacob , et veritatis suas domni Israel, Et quid ? 
tantum Jacob , ct lantiim domui Israel? Donmis Jii- 
da^oriim et propago illa Abrahnc seciiiidum carncin 
solet dici domiis Israel , cl Isrncl Jacob. Jacob ciiim 
filius Isaac , Isaac autein ipse filius Abrahse. Ergo Ja- 
cob nepos Ahrahnc fiiil ; ct de Jacob duodcciin filii , 
et de duodecim fiiiis nnivcrsa propngo Judt^epruni. 
Numqiiid illis tnudim proniissiis est Christus? Si dis^ 
culias qiiid sii Israel, Isracli proinissus est Christus. 
Isracl cst Videns Deiim. Yidchimus per spcciein , .si 
nunc vidcamus per fidem. Ilabeat octilos fides nostra, 
etcxhibehiiurveritas fidei : credamus ir, eum quem non 
vidcmus , et gaudentes videbimus ; desideremus non 
visum, ei, friiemur viso. Ergo et modo Israel pcr fi- 
dein; tuncautcm Israel per speciem, facic ad faciein. 
Non jam per spcculum, non in xnigmate (I Cor, xiii, 
i2); sed, qiiemadmodum dicium est a Joaiine , 
c Dilectissimi , filii Dei sumus, ct nondum npparuii 
qiiid erimus : scimiis qiiia cum apparuerit, similes er 
erimus ; qiioniam videbimus eum sicuti esi i (I Joan, 
111 , 2 ). Ad hanc visionem pnrale corda vcstra, 
ad hoc gaudium parate animas veslras : qiiomo- 
do si solem vellet Deus osieiidcre, moneret ul 
ociilos parareiis carnis; sed quia sapientide sus 
speciem vobisdignalur ostendere, pnrate oculos C(»r- 
dis. Beati muiidi corde, quoninm i|isi Deutn videbunt 
( Matth, V, 8 ). Memor fuit misericordiee suce Jacob^ ei 
verilatis suw domui Israel. Quis est iste Israel ? Ne forlc 
unam gentein cogiies Judaiorum, audi quod sequilur : 
Viderunt omncs fines terroe salutaire Dd nostri. Non 
dictiim est , omnis terra ; sed , omnes fines terrai : 
quomodo dicitur, a termino nsque ad terminum. Ne- 
moconcidat, nemodissipef ; fortisesl unitasChristi.To- 
tum emit , qui tantum pretium dedit : Viderunt am- 
nes fines terras salutare Dei nostri. 

i. [vers. i.JQuia ergo viderunt, Jubilate Deo, uni- 

versa terra. Jam nostis quid sit jubilare. Gaqdcte cl 

loqnimini. Si quod gaudelisloqtii non potestis, jubilale; 

gindium vesirum cxpriinat jubilatio, si non potest 

* Sic plurcsMss. At Fdd., domtis. 



et 



m$ 



S. AUCUSTrNl EPISCOPI 



ma 



hiCQlio : non ?ii laincn niulum gaudium ; cor non la* 
coat Deum suuui , non laceat munera ejiis. Si tiltt 
loqueris, libi sanalus es; si ci le eanavit dexlera ejus, 
ci loquere cui sanalus es. c Viderunt omues fines 
lerrje salutare Dci nostri. Jubilaie Dco , unlversa 
terra ; cantate, et eisullate , ct psallile. 

5. f »«•». 5.] PsaUile Domino Deo nostro in cithara, 
in cithara et voce ptalmi, Psalliie , non voce sola ; as- 
sumite opera , ut non tanium cantelis , sed et opcre- 
siini. Qui cantat et opcraiur, psallit in cithara et in 
psalterio. 

6. [vers. 6] Et vide qualia organa adjunguntur > 
jn similituditiibus : /n tubis ductUibtu et voce tubcs 
comeat. Quid sibi volunt tubae diictiles el tub« cor- 
neai? Diictiles lubae aereae suiit, tiindendo producun- 
tur. Si tundendo, ergo vapulando. Eritis tiibai ducti- 
les, ad laudem Dei product.x, si cuin tribulamini 
proficiatis : tribulatio tunsio, profeclus produclio esl. 
Tiiba ductilis crat Job, quando rcpeiile percussiis 
tantis dainnis et orbiiate filionim, tuiisione illa tantx 
liibulaiionis factus luba ductilis, sonuit : Domimis 
dedit, Dominus abstulit; sicut Domino placuit ita fa- 
etum est : sit nomen Domini benedictum. Quomodo so* 
iiuit ! qiiam suavcm sonum dedit ! Ista diictilis tuba 
adhuc tundilur : datus cst in poleslatcm, ul ct caro 
ejus percuiereiur ; percussa est, coepit putrescere, sca- 
lere verniibus. Supposita Eva ad seductionem , uxor 
ejiis scrvaia ad ministerium diaboli, non ad solalium 
mariti, suggerit blasphemiam; non obiemperat ille. 
Obtemperavit Adam Evae in paradiso (Gen. ni , 6) ; 
repellU Adam Evam in stercore. In slercore enim se- 
debat Job, cuin flueret el pulrcsceret vermibus. Me- 
lior Job putris in sterrxjre, quam ille iiitegcr in para- 
diso. Sed adbuc illa Eva erat , jam ille Adam iion 
cral. Uespondit pvse prapparatae ad istam snpplanla- 
tioiiem et lenlationem , et ait illi : (Ecce audiviiniis 
quoniodo tuiidiliir tuba isia. Pcrcussit eum diabolus a 
capiie usque ad pedes gravi vulnere, et puirescens ver- 
niibiis, sedebat in slercore. Audivimus quemadmodum 
tuiisus est ; audiamus quomodo sonel : tubx hujiis du- 
ctilis dulccm vocem, si placet, audiamus.) Locuta es^ 
inquit, tanquam una ex insipienlibus mulieribus. Si 
bona percepimus de manu Domini, mala non sustinebimus 
(Job 1, i 1 )? sonum foriem ! o sonum dulccm ! Qiiem 
non donnientcm excitet sonii^ isle? (|uem non excitet 
pncsumptio in Deo, ut adversus diabolum securns pro- 
cedat in pnelium ; non suis viribiis oblenturus, sed 
iliias qui probat?Quia ipse eiiam lundit; iion enlm 
faceret nuUeus ' de scipso. De illius cnttii diaboli 
poena futura proplicta commemorans aii : Contrilus 
est malleus universm terrm (Jerem. l, 33). Malleum 
iLiilversx terrse , diabolum voluit inlelligi. De ipso 
nialleo' in manu Dei posko, id est in potesuitc Dci , 
tundunlur ducliles tuba", ut rcsonent laudes Dcl. Vi- 
dete quemadmodum ( audco dicere, fratres mei ,) de 
isto inalleo etiam Apostolus tundebatur : /n magmtU' 
dine , inquit , levelationum ne exlollar^ datus est rmhi 
iltmtilM eands mea angelns satance^ qul me colaphizet. 

* Sic potiore« Mss. Alii, malleum. At Edd., maUeos. 



Eccc tiiiiditur ; videamus quemadmodiim sonet : Pro- 
pter quod^ inquit , ter Dominum rogavi, ut auferret eum 
a me; et dmt mihi, Suficit tibi gralia mea ; nam virtus 
in infirmitale perficitur. Ego lubam , inqiiit iile fabri- 
cator, pcrficere volo ; non pernciam tiisi tundatn : in 
infirmitate virtus perficilur. Et audi jatn ipsain tubain 
duclilcm bene sonantem : Quando infirmor^ tunc potens 
sum (II Cor. xn, 7-10). Et ipse Apostoliis, Linqiiaiii 
apostolus hxrcns Cbristo, ba.Teiis illi dextcrx de qu.i 
tcnetur malleus ut producat lubatn , in illa dextera 
posilus facit et ipse de ipso malleo ; dicit dc quibiift- 
dam, Quos tradidi satanas, ut discant non blasphemare 
(1 7im. I, 20). Tradidit malleo tundendos. Male so- 
nabaiit anieqiiam prodiiCfrentur ; forte prodiicti ct 
facti tuba3 duclilcs, amissa blasphemia, laudes Doinini 
soniieriint. IIx* sunt tuba: ductilcs. 

7. Vox tubx cornea; quid est? Comu exccdit car- 
nem : necesse est lit carnem superando sil firmum 
ad perdiirandiim, et cnpax vocis. Sed unde lioc? 
Quia carneni siipcravii. Qui vult esse tuba coniea, 
superetcarnem.Quid est, superetcarMcm? Transccii- 
dat carnales afi^cclus, vincat carnales libulincs. Aiidi 
tubas corncas : c Si autem resurrexistis cum Cliri- 
sto, I Apostolus dicit, c quse sursuni sunt qu.rritc^ 
ubi Christus est in dextera Dei sedens ; qtix sursiim 
sunt sapile, non qiiae super terram > (Coloss. iii. I et2). 
Quid esl, c qu:c sursum sunt qiixritc? i Id est, car- 
iiem excedite, nolite cariialia cogitarc. Nondum craiit 
tubae corneae, quibus adhuc ila loqucbatur : c Fra- 
tres, non pnlui vobis loqui quasi spiritualibus, sed 
quasi carnalibus. Tanqiiam parvulis in Christo, lac 
vobis poium dedi, noii cscam ; neque enim potcratis: 
sed nec adhuc quidctn potcsiis ; estis eiiim adbiic 
carnales. l Ergo non erant tubac corneapi quia non 
excesserant carnem. Cornu et cartii h.isret, et carnem 
cxcedit ; et quanquam de carne oriatur, superat car- 
nem. Si es' ergo ex carnali spiriiualis; adhuc came 
cnlcas terrim, et spiritu erumpis in coelum : /n came 
enim ambulauteSf itiquit, non secundum camem tiii7i- 
tamus (U Cor. x, 3). Nam illud quibus dixit Aposto- 
his, fratres, non prxtermittamus. Quid illis ait, unde 
probaret illos carnales carnalia sapere, et nondiim 
faclos liibas corneas ? c Cum cnim dicit unusquisqne 
vestrum, Ego sum Pauli ; alius, Ego Apollo; alius 
autem, Ego Cepliae : nonne carnales cstis, et secun- 
dum hominem ambulatis? Quid est aiitem ApoIIo? 
quid autem Paulus? Minislri Dei, per quos credi- 
distis. Ego plaiitavi, Apollo rigavit; sed Dcus iii- 
crementum dcdil » (l Cor. i, li, et iii, 1-6). Vult illos 
crgo erigi ab spe quam iii hominc posuerant, et con- 
tingorc spiritualia Cliristi; ut posscnl cssc tubar cor- 
nea^, si Supcrarcni c;iriiem. Fratres, nolite insultare 
fratribus quos nondum converttt miscricordia Dci ; 
noveritis quia quamdiu hoc facitis, carnem sapitis. 
Tuba non cst ilLa quac deleclat aures 'Dci : insulta- 
tionis tuba iofruciuosum bellum facit. Tuba cornea 
te crigat adversus diabolum, non tuba carnea adver* 

* sic Mss. At Rdd., hies crgo, cic. rauloque post, erum- 
pes in ca:lum. 



1257 ENARRATIO IN 

aiis fntreiii.luam. in iubis duetilibus tl voce tubes cor- 
neajubilate in conspectn regis Domint *. 

8. [vers. 7-9.] El vobis jubilantibus et exsulun- 
tibos in tubis ductilibus et in voce tubx corne», quid 
sequitur ? Commoveatur mare et plenitudo ejus. Fra- 
ires, pnedicanlibus vcritatem Apostolis, Linquaro tu- 
bis ductilibus ct tubis corneis, commotum est marc, 
surrezerunt fiuctus, creverunt tcmpestates, factx sunt 
persecutiones Ecclcsix. Unde commolum est mare ? 
Cum jubilabatiir, cum psallebniiir Dco; Dei aures 
delect;ibantur, maris flucius excitsibanliir. Commo- 
reolur mare et pleniludo ejus, oibis ierr<B et omnes 
kafritantes in eo, Commoveatur mare in pcrsecutio- 
nibus. Fiumina piaudent manibus in idipsum. Mo- 
veatiir mare, et flumina plaudeut manibus in id- 
tpsQni : fluiit persecutiones, et gaudeut sancti iii 
Deum. Unde flumina plaudent manibus? quid est, 
plaodere maiiibus? Gaudere operibiis. Plaudere, 
gaodere est ; inanibus , operibus. Qua^ flumina ? 
Quos Deus fccil flumina, dando illis illam aquani 
Spiritum saiicluin. Si quis silit, inquit, veniat et bi- 
bat, Qui eredit in me^ flumina aquw vivce fiuent de 
venlre ejus (Joan, vii, 37-39). Ibla flumina manibus 
pbudebant, ista fluinina openbus gaudebanl, et Deuiii 
beiiedicebant. 

9. Motttes exsnltabunt a facie Domini*^ quouiam 
venit^ quomam venil judicare terram, Mngiii, monlcs. 
Venit Deus judicare terram, et gaudenl., Suiil enim 
uumteSy qui venturo Doinino judicarc terram, cou- 
treroiscent. Ergo siiiit iiionies boni, sunt montos 
utali : niontes boiii, niagniludo spiritiialis ; inonles 
niali, tumor superbix. Monics exsuitabunt a facie Do* 
muit, quoniam venit, quoniam veuit judicare terram, 
Quare veniet, et quomodo vcniet ? Quoniam venit ju- 
dicure terram. Judicabit orbcm lerras iu justitia, et po- 
puios in asquitate. Gaudcant ergo nioiites ; ille enini 
iioii iiijusle judicabit. Yenluro forte aliquo jiidice ho- 
miiie, cui iion potest patere coiiscieniia, contremiscant 
boinines etiam innoccntes, si ab ipso exspectani prnc- 
iniuin laudis, vcl timent poenam damnaiionis : quando 
iile vcniet (|iii falli non potcst, gaudeaiit iuontes, sc« 
curi gaudeaiit ; iilumiiiabuntur ab eo, iion damna- 
bttiitur ; gaudeant, quia veniet Dominus judicare or- 
bem terrarum in xquitate ; ac si montes justi gau- 
dcnt, iiiiqui contreiniscant. Scd ccce nondiiin vcnil, 
qtiid opus est ut u*ein.int ? Corrigantur, et gaudeant. 
In p>jic»ta!e tua est quoniodo exspectes vcnturum 
Cbristuin. Ideo differt venirc, ut ciim venerit non te 
daniiict. Ecce nondum vciiit, ille in coelo est, tu in 
tcrn : ille differt adventum, tu noii differre consi- 
liiiin. Adventus ipsius duriis est duris, milis est piis. 
Vide ergo modo tu qui sis : si durus, licet tibi mitc- 
scere; si mitis, jain gaude ventiirum. Christianus 
euiin es. Ila, iiiquis. Credo quod oras, el dicis : Adveniat 
regnum luum (Matlii, vi, iO). Optas ut veniat, qucin 

» wss. plerique : JuiUate Domino in conspectu regis no- 
mitti; et (|utU;iiii : Jub.lute neo in conspectu regis Dond' 
nu. A|»ud L\\ legiiur: jubllale in\:onspectu regis 10- 
naiu}. 

» M-ss., n facie nct. 

Patrol. XXXVII. 



PSALIIUII XGVIII. 1253 

times ne venlai. Corrige te» ut non orcs contni te. 



IN PSALMDM XCVIII 
ENARRATIO. 

SERMO AD PLEBEM. 

1. Fratrcs, notum esse jani debet Cliaritati ▼estr.t, 
Uiiqiiaiii (iliis Ecclcslic, et erudilis in scbola Cliristi* 
per omnes Litieras antiquorum patruiu nostrorum, 
qiii scripserunt vcrba Dei, ct magnalia Dei, nobis eos 
consulere voluisse, qui futuri enimus hoc temporc 
jam credeiiles in Chrisium ; qui opportuno teropore 
venit ad nos, primo hurailis, postea ventiirus excel- 
sus. Primo cnim venit ante judicem staturiis : postea 
vcnturus est judcx sessurus, ut ante illum stet pr« 
merito suo geiius humanum. Praecesscrunt autem 
illuin niulli pracones, tanquam judicem maguum, et 
hunc adhuc in humiliute venturum. Bfulii pra»cones 
prsBcesserunl adliuc nasciturum de virgine Maria^ 
futunim infantem, el sucturiim « lac ; fiUiiruiii parvu- 
luin, Vcrbiim Dei pcr quod facta suiit oinnia, pneces- 
scrunt multi pr;icones, et dixerunl futura ista leui- 
pora : sed ita dixerimt, ut quibusdam figuris rcrum 
tegerent sciilenlias suas, ipsumque velamen quo 
tecta est vcrilas in Libris aniiquorum, tunc tollere- 
tur, quando jam ipsa veritas de lerra oriretur. Sic 
enim dieitur iii psalmo : Veritas de terra orta esi, et 
justitia de cceio prospexil (Psai, lxxxiv, 12). Modo 
ergo tota inlcniio noslra esi, quaiido Psaliiium audi- 
nius, quando Propheiam, quando Legein, qua; omnla 
antequam venirct in carne Duminiis iioslcr Jesus 
Chrislus, coiiscripta sunt, Christum ibi videre, Chri- 
stuin ibi iiitclligere. Iiileiidat ergo iiohiscuin Cliarltag 
vcstraad isluin psalmum, et quxramiis hicChrislum: 
utiqueapparebit(|ii:crcntihusMtii primoapparuit non 
qii.fieiilihiis; et iion deseret d.siileranics se, qiii 
rcileiuii negligeiitcs sc. Ecce dc illo coeplt Psalmus, 
d(! illo dicilnr: 

2. [vers. 1 . J Dominus ^cgutivit, irascantur populL 
Coepit eiiim regnare Dominus noster Jesus Christus, 
c(Bpii praidicaii , poslquam resnrrcxit a mortuls et 
ascendit in coelum, posteaquam iniplevit discipulos 
suos fidiicia Spirilus sancti, ut non timerent inortem, 
qiiam ille jiiii occidcrat in sc. Coepit ergo prxdicari 
Dominus Christus, ul in illnm crcdereiit qui salutem 
habere vcllenl; etirati sunt populi qui idola colebant. 
Irascebaiilur qui colebant quod fecer.inf, qiiia an- 
nuntiahatiir ille a qiio racii sunt. Uiique illc aniiiin- 
tiabat per discipulos suos scipsuni , (|ui illos volebat 
converti ad eum a qiio facti craiit, cl avcrti ab ci? 
qux ipsi rcccrant. Illi pro idolo suo irascehaiilur Do^ 
mino siio, qui si pro idolo suo irasccrcntur scrvo suo, 
damnandi erant. Melior cnim servus coruni, quaiu 
idoliim eonim : servum eniin corum Deiis lecit, ido- 
lum eorum faber fecit. Sic irascebantur pro idolo suo, 
ul irasci non timerent Domino suo. Scd irascantur, 
pncdictuin cst, non jussum ; in prophctia ciiiin dici- 
tiir, Dominus rcgnavit, irascanlur popuii. F.st quod fiat 
et oc populis irasccntibus : illi irascanlur, ct in ira 
* Sic Mss. Edd. vcro, suffiiurum. 

(QuarantcJ 



I2>9 



S. AUGOSTINl EMSCOPI 



tm 



ipi^rttm nmriyres coronenlur. Qiiid feceriini annnn- 
tintoribus verbi veritalis, iiubibus Cbristi circum- 
euntibus orbem lermrum et compluentibus agrum 
Dei?Quid illis fccenint qul irascebantur, nisi ut in- 
lcr mnnus eorum caro nflligereUir, ei in manibus Cbri- 
sli gpiriliis coronarclur? Noc ipsa cnro qiiam perseciito- 
res occidcre poiueninl, ila niortiia est iit i^ xternum 
inlcrirct : babebit etiim lcmpus suum quo resurgatet 
Ipsa : quin rcsiirrpcli(mcm rarnis jam ostcndit Donii- 
nus in scipso. Inde illam vnluit a nobis accipere, ul 
dc nosira possemus non dcspernre. Ergo. fralrcs. 
caro servorum quam occidcrunl cnltorcs Idolorum , 
resurgcl in tempore siio : idula quac fregit Cbristtis , 
ounquam iterum faciet fabcr. Audislis, cum Jcrcmias 
legerctur ante nposiolicam leclionem, si aurem ap- 
^osuistis; vidislis ibi lemporn procseiitia qu.r nunc 
agimiis. Dixii eiiim : Dii qui ccclum cl terrnm non 
fecenmt^ pereaut ile terraet de sub ccelo (Jerem. x, i I). 
Nondixil, Dii qiii <oe.um cl lerram noii rocenint, per- 
eant dc coelo ct dc tt*rra ; quia nunquam fucriint 
in cobIo : sed qiiid dixil? Diiquicoelum et terram non 
fecemnt.pereant de tnra. Qunsi respomlit ad lcrrnm, 
ct dcfuit quod respoiideret de coelo, quia illi no^i 
fiierunt in coi^lo : ipsnm lcrram bis dixil, quia ipsa 
est sub co*lo. Pereant de terra et de sub ccelo^ dc lcm- 
plis suis. Vidcle si non fil, si non ex magna parie 
jam facium cst : qiiid eniin rcmaiisil, aul quantiim 
reniaiisii ? Mngis riMnnnsciuni idola in cordibus Pa- 
ganorum, quam iii locis teinplorum. 

3. Crgo, Dominu$ regnavit, iruuantur populi. Qui 
sedet super Cherubim : subnudis, regnavit, Commo^ 
vcatur terra. Ilcruin dixit, Irascantur populi, Quod 
enim dixil, Dominus ; boc rcpetivit, Qui sedtt super 
Cherubim : et quod dixit , regnavit, subnudiri fccil in 
alio vcrsu : et quod ait, Irascantur popttli ; ftoc dixit, 
Commoveaiur terra. Qiiid sunt enim populi, nisi tcrrn? 
Quaiitum poiest irnscalur icrra ei qui jam scdel in 
ccelo. Fuil eiiim Dominus-cl in terrn, ct assumpsil 
lcrrnm in qun cssel in terrn. liiduit se cnrncin, et 
prior voluit pnti irnscenles populos. Ne irain popu- 
lorum timerent servi cjus, prior illam pati voluit : el 
quia uecessaria erat ira popiilorum servis ejus, ul a 
percatis suis omnibus per ipsas tribulalioncs ciira- 
rcntur, etsanarcnlur; amarumpoculiim prior medi- 
ciis bibil, nc bibcre tinicrcl ygrolus. Ergo, Dominus 
ngnuvit, irnscantur populi : irascantur populi , quia 
(ie ira ipsorum mulla bwa fncil Deiis. llli irascuntur, 
ri servi Dei purganliir; quin excrccntiir, coronnnlur. 
IrnscaHtur popuU. Qui sedet super Chcrubim legnavit ; 
commoventur tcrra. Cberiibim scdes Dei cst , sicul 
Sci ipturw tradunl, coDleslis qu.-edani sedes sublimis, 
qunni nos non videmus; sed verbiiin Dei novit illam, 
novit laii(|uniii scdcm siiam, el ipsuin Yerbum Dci el 
Stdrilus Dci dixit scrvis Dei nbi scdcnt Deiis. Non 
ipiia sic sedet Deus, quomodo liomo : scd tu si vis iit 
bedcai in lc Dcus , si bonus cris, scdes Dci cris ; sic 
enim scripium csl, Sedes sapienii(e, anima justi. Tlir.)- 
nusciiim, lalinc sedcs dicilur. Nnm el ipsiiiii Cbcni- 
Inu) imiTpritali sunt quidam quid diccrclur Inline, 



qui noverunt llngttam tll.iin liebraeam ; quia liebraea 
lingua dictiim est Cherubim ; et dixerunt esse Cberu- 
biin Plonitudinem scientix. Ergo quia superat Dens 
omnem scienliam , super plenitudinem scieiitiae se- 
dere dicitur. Sit in le ergo plenitudo scicntioe, et 
cris ct tu sedcs Dci. Sed forte dicturus es : Etquando 
in mc erit pieniludo scientine ? et quis potest ad tanlum 
culmen *■ pervenire, ut sit in illo plenitudo scientiie t 
Putas hoc vclle Deum, ut sit in nobis ista plenitudo 
scicnti;c, ut noverimus aut qiiot sint stelbc, aut quot 
sint graiia, non dico arenae, sed tritici, aut qiiot poma 
peiidcant in arbore? Ille novit omnia ; quia CMpilli 
noslri niimerati siint Deo (Matth. x, 50). Sed alia cst 
pienitiido scicnlix quam voluit bominem iiosse ; ad 
lcgem Dei pertiiict scicntia quam le voluit bal)ere. 
Et quis polest, forle dicas mihi, pcrfccie nossc Lc- 
gem. ul bnbeat in se plenitudinem scioniiic Logis, ct 
possit cssc srdes Dci ? Noli turbnri ; brcvitcr tibi 
diciturquid babcns, si vis liabere pleiiitiidiiiem scien- 
ti»T, ct cssescdes Dci : nit cnim Aposlolus, Plenitudo 
autem Legis charilas (Rom. xin, iO). Qmd crgo cst? 
Perdidisti toiam excusalioiiem. interroga cor luum, 
vide utruih babeat charilatein.Siest ibicharilas, esi 
ibi plcnitudo Legis ; jam in te habilat Deus, scdes 
Dci fiicius cs. Irascantur populi ; qxud fncient ira- 
scenles populi ei qiii factus est sedes Dei? Qui contra 
tc s:cviant, attcndis; qui iii te sedeal, iion atlendis. 
CaMtim fnclus es , ct terram times? Dicit enim alio 
loco Scriplura Domiiium Dcum nostriim dicerc, Qe- 
lummihi sedes est (Isa, lxvi, i). Si ergo et tu ha- 
bcndo pleniliidiiicin scienti;r, el babeiido cbaritatein, 
utiquc sedcs Dc\ factiis es, roelum facius c^. Non enim 
boc ccclum ociilis bis nostris quod snspicimiis, valde 
pretiosum csi Deo. Ccelnm Dei, aniina: saiictx simt ; 
coelum Dei, mcnlcs Aiigelorum sniit, ct omiics nicntes 
servorum cjus. Lrgo irascantur populi, commoveatur 
terra; quid fncturi, nutquid faciura scdi Dci, et coelo 
ubi sedct Dciis? 

4. [vers. 2.] Dominus in Sion mngnus, et excelsm esi 
super omnes populos. Dominus in Siou magnus et 
excclsus est. Ecce, si obscurtiro tibi erat, qnia dictimi 
cst, Qui sedet super Cherubim, nesciebas qiiid est Cl»e-* 
rubiin ; et forte libi figurabas animo qunmdam catlic- 
drain coelestcm, ingentcm, gemmatnm, et ipsam di- 
cebas Cherubim, cnrnali scnsu volilans per pbanU« 
smata : dictumcsttibiquia Cbcrubim plcnitudoscien* 
ti;e est ; et dictuin est qiiia plcniitido scientLc , nnn 
cujuslibel scienlia^, sed picnitudo scientix Legis uti- 
liscsiliomini; clne dcspcrarcs de ipsa scicntia Logis, 
brevilcr tibi dictum csl, Plenitudo Legis charitas, lia- 
bcto crgo chnrilntcm in Dcum ct iii proximuni , cl 
cris scdcs Dci ; pcrtincbis ad Clierubim. Sed si ndbiic 
n<m inlclligis , audi qiiid scqiialur : Dominus in Sion 
mngnus. Qnciii libidixi suporCbernbim, in Sinn ma- 
gniis est. Jani qnuTC quid cst Sion ? Sion i>oviiniis 
civiiatcm Dci csse. Sioii dicta cslcivilas qiixcst Jcni- 
snlcin ; dicta aulcni cx iiitcrprctalione qiiadam iioinen 

» Vox, rulmm, a!>e.sl a Mss. et loco, ad tantumt quidam 
baicul, ml laiitntn. 



I3€l ENARRATIO IN 

accipicns, quia Sion Speculalio dlciiiir, id esi visio et 
CtfBieinplaiio. Speculari cniiu prospiccre est, vel 
ciMiififfre» Tel intendere ul videas. Esl auiein Sion 
onnis aatma» si inlcndit videre lucem quac videnda 
eal ^ Nam li ad suam altenderii, lencbratur : si ad 
Itocem illius attendcrit, illuminalur. Quia tnmen ina- 
nifesiam est Sion dvilateni Dei esse; quae esi civitas 
Dei, nisi sancta Ecclesia ? iloniines enim atnantes se 
iBviccm, et amantes Deum sniim qui iu illis liabitat, 
faciunt civitatom Deo. Quia lege (|uadam civilas coii- 
lineUir ; lex ipsa eiirum, cliaritas esi ; et i|>sa cbari- 
us, Densest : apertc eniiii scriptuin esi, Deus charita$ 
iU (I Joan. IV, 8). Qiii ert^o plenus est charitaie, ple- 
mift est Deo ; ct inulli pleni cliarilate, civiiatcm Ta- 
cinni Deo. Ista civitas Dei vocatur Sion : crgo Eccle- 
sia est Sion. In illa est magnus Dcus. lu illa esto, et 
»on erit pneler le Deus. Cuin aiiiein fiHTit iii le Dcus, 
quia tu Tactus es de Sion, membrum do Sion, civis de 
Sion, pertinens ad societatcm populi Dci ; oxcclsus In 
le erit Deus super omnes populos, super illos qiii 
irascuntur, aut super illos qui irascebaiiiiir. Puiatis 
enim quia tunc irasccbanliir, et modo nou irascuntur? 
InsGcIiantor lunc : sed qiiia plurcs eraiil, aperle ira- 
tcebanlur; niodo quia |)auci facli sunt,ociul!e inisciin^ 
lur. Interiin fracta est audacia; riiiieiuret iraciindia. 
5. Puiatis enim, fraires, quia illi quoriim Iiesterno 
die organa concrepabant, non irascunlur de jejuniis 
BOitris?Non autem eis irascamur, sed pro eis jeju- 
nemus. Dtxil enim iiobis Doniinus Dcus noster qui 
sedei in nobis, ipse nobis maiidavil iit oremus pro 
inimicis noslris , orenius pro persequeniibiis ni>s 
{Mallh. ▼, 44) : el cuui hoc facit Ecclesia, prope 
initi sunt perseculores. Exaudiia est cnim cuin Iioc 
laccret, etcxaudilur cuin lioc facil : praevalebnnl inalo 
mOf fiuili sunt bono suo. Quomodo enim finiti siiiit, 
Toltis iiosse? Manducati sunt ab Ecclesia. Qiixris iilos 
in se, et non invenis ; quoire iii ea quae illos maiidii- 
cavit, et in visceribus ejus iiiveniuntur. Transeuntes 
enim ad Ecclesiam , cbrlstiani facti suni ; perierunt 
persecutores, creverunt praedicatores. Ideo per dies 
feilos ipsorum, qnia vidoiiius cos qui reliqiii facii 
Mnty insanire adhuc in voluptaiibiis * suis nialis et 
perrersis, rogamiis pro iilis Deiim, ut qui delectabi- 
liler aiidiulit organum , delcctabilius audiant vocem 
I^i.Non enim qnod sonatsine ratione delectat aureni, 
et verbum Dei non delectat cor. Sed ideo pro illis 
•ramus, quando diebus illorum festis non jejunanius, 
ui fiant sibl i|>si spectaculum. Quando eiiiin viderint 
se, displiccbunt sibi ; sed ideo non sibi displicent , 
quuinon se altenduiit. Ebrius non sibi dispiicet, sed 
^hfio displicet. Da hominem qui jani jiicundatur in 
^eo, vivit gravitcr, suspiral in illam pacem a^ternam 
^uam illi proniisit Deus ; et vidc quia qiinndo respexe- 
^ii bominem sallantem ad organuin, plus illuui dolet 
Biisaiiicntem, quaiii phrciielicum febrientem. Ergo si 
Boviinus mala iiioruui, quia dc ipsis malis el uos li- 
^raii suiniis , dolcaiiius illos ; et si dolemus illos, 

* Vpiercs Mss., ridere quod videndimesi, 
'sic aiss. At Edd , lokntatibus. 



PSALMUM XGVIIl. 1862 

oremus pro illis; et ut exaudiamur « jcjunemus pro 
illis. Non enim nos nosira jejunia celcbramus perdies 
festos illorum. Alia suiit jcjunia nostra quae celebra* 
mus per dies Pascli;c fuitiros, per alia aU|ueaIia qu:e 
soleniiiia nobis sunl iii Christo : pcr isios auleni dies 
ad hoc jejunamus, ut quando ipsi kelanlur , nos pro 
illis gcinamiis. Lx>lilia enim sua adinonent ' doloreui 
iiostruni , et faciunt nos rccordari quam miseri siiit 
adhuc. Sed quia videmus multos indeliberaloa, ubi et 
nos fuiinus, nec de illis dcspcrarc debemus. Et si adhuc 
irascuiiiur, nos orcmus ; ethiadliuc commovetur partl* 
cula terra: qux reinansit, nos permaneamus in gemiUi 
pro ipsis, ut et illis Deus tribiiat intellectum, eC no- 
biscum audiant voccs istas, dequibiis modo gaudemus. 
Donmus in Sion magnus^ et excelsus est super omiKt 
popnlos. 

6. [vers. 5, 4.] Confiteanlur nomini tuo wagno, Ipsi 
oinnes populi , super quos iiiagiius cs in Sion , jam 
confiteanlur nomini tuo magno. Parvuin fuil iiomen 
tuuin, quando irascebanlur : faclum csl magniim ; jam 
connteantur. Quomodo dicimus parvum fuissc iiomen 
Christi, aniequam prxclare dilTaniaretur Ghristus? 
Quia nomen ipsius fama ipsius dicitur. Parvum no- 
nien erat; jam modo nomen magnum facium est. Qux 
gens est quac non audivit nomcn Clirisli? Jani ergo 
inagno noniini tuo conrileantur popiili qiii ante parve 
nomiiii tuo irascebantur : ConfiUantur nomini tuo ma- 
gno, Quare conlitcantur ? Quoniam terribile el sanaum 
est. Ipsum nomen tuum lerribile et sanctum est. Sic 
praedicatur crucifixus, sic pnedicatur liuroiliaius, sic 
predicalur judicatus , ut veniat et excelsus , veniat 
vivus , in virtiile veniat judicaturus. Bfodo parcit po- 
pulis blasphemantibus, quia palienlhi Dei ad poeni- 
tcnliainadducit(/{oiii. ii, 4).Non cnhn qiii modo par- 
cit , scniper habet parcere ; aut qui niodo prxdicalur 
ut tinicatur, non esl venturus ut jiidicet. Yentiirus 
est, fratres inei , venlurus cst : tiineainus illuin , et 
sic vivamus, ut ad dextcram illius inveniamur. Ven« 
turiis est oniin , ct judicaturiis , ut alios ponat ad si* 
nistrain , alios ad dexteram (Matth. xxv, 51-33). £t 
iion illud facit ipse quomodocumque, uterret forte in 
hominibus, ut qui ad dexieram ponendus esi, ad sini- 
stram pona^ur ; aut qui ad sinistram debet sUre , er- 
rante Deo ad dcxtcram ponatur : non poiest errare , 
ut ibi ponat maluin , ubi ponere debet bonum ; nec 
ibi ponet boniitn , ubi dcbct ponerc nialiim. Si crrare 
non poicst, noserramus, si non limcmus; si «'iut ni 
timuerimus modo , lunc quod tinieamiis non habebi- 
miis. Qnoniam terribile et sanctum est ; el honor regis 
judicium diligit. Sic ergo tiineant euni populi , nt cor- 
rigant se : non qunsi miillum pra^siimcntes de iniscri- 
cordia ipsius, diinitlant se, el male vivant; diligil 
enim misericordiain , sed diligil et judicium. Qu:c cst 
inisericordia? Ut inodo pra;diccl tibi verilalein, ut 
modo clamet ad te ut converiaris. Parva misericordia 
est , quia vixisii in nialis factis , et adhiic non te tulit 
cum peccares, ut rredciili Ignosccrct pcccatii lua? 
p:»rva niisericorilia csl? Pi:Uis qiiia sic semper erit 
'DuoMss.,»i{ri*en/. 



ms 



misericorifia , ut nctninero puniat? Noli 5ic putarc *. 
Terribile ei sancluni nomen cjus; et honor reghjudi- 
rhm diUgU. Injuslum est enim judi'cium , et omnino 
niMi est jiidicium , nisi merila rcddanlur sua cuique , 
f|iicni:idmodun) quisque gessil iii corpore , sive bo- 
iiiim , sive maliini (11 Cor, v, 10) : et honor regisjudi- 
rium diligit. Ergo limcaums, ergo Taciamus jusiUiam , 
rrgo raciamus XH]uilatem. 

7. Sed qiiis facit a^quitatem ? quis fucit justitiam ? 
Ilomo pcccalor, homo iniquus, homo perversus, 
lioino aversus a liice vcritatis? Quid debet Aicero 
liomo? Gonvcrterc se tanium ad Dcum, ut ipsc in ilto 
formct aqiiiutcm, quam ipse formare non potest, sed 
deformarc. Idoncus est homo ad vulnerandum se ; 
iiumquid idoncus est ad sanandum se? Quaiido vult 
.Tgrouit, non quaiido vult surgit. Si vult, vivat intem- 
|)craiiter vel in frigore vel iu calore ; eo die a^grotat , 
quo volucrit : cum autem vivendo intempcrantcr cob- 
pcrit xgrotnre, surgat quaudo vull; qui jacuil quando 
voluil, surgat, sipolest, qtiando viilt. Uljaccrctxgro- 
tus , iiitempcraniiam suani habuit iiccessariam : ut 
snrgni aiilem, iieccssariam habei arlilicis medicinam. 
Sic ergo iit peccel liomo, ipse sibi suflicii ad peccan- 
dum : ul iustifieelur, non sibi sufficit, nisi ab illo jn- 
stificeiur, qui solus est juslus. Ut ergo illi se liomines 
dciit formandos ad jusliiiam , cum UTruisset populos 
p8:iliniis isle, el dixissel, Confileantur nomini tuo wid- 
gno , quotUam terribile el sanctum est; et honor regi$ ju- 
dicium diligit; veluti qiwrenles jam populos lerritos ■ 
quomodojusli vivere debenut , quia in seipsis non 
liOssunl Irabere jusliliam , commendavit lllis et pla- 
sinalorem jusruia; illoruin, et scculus ail : Tu pnrasti 
iBtiuitatem ; judicium et justitiam in Jacob tu fecisti. 
Debemus enim ei iios hnbcre jiidicium , dcbcums ba- 
berejustKiam; sedille in nobis lacitjudicium eljusli- 
tiain, qui nos fccil in quibus facerel Quoiiiodo et 
nos dcbemiis lialieie judiciiim ct jiisliiiam ? Jndicium 
habes, qiiando disccrnis malum a bono; justiliam nu- 
tem,quaudo se((ucris bonum, et dcclinasa malo Dis- 
cemendo , judicium habcs ; faciendo , juslitiam Iia- 
Ijcs. Declina a malo, ail, et fuc bonum; qwere pacem, 
et sequere eam (Psat. xxxiii , 15). Primo debes habere 
judicium, et postca jusiiiiam. Quod judicium? Ut 
priino judices quid sit mnluin , et ((uid sit bonum. Et 
qu.iiii justiliam? Declincs a malo , el f.icias boiiuni. 
lloc autein non a le habcbis ; quia vide qiiid dixil : 
Jttdicium et justitiam in Jncob tu f§cisli, 

8. [!Jer«.5.] ExaUate DonunumJDeum nostrwn. Yere 
exaltaie, bene exaliaie. Laiidemus illum, exaliemiis 
illum qui fecit ipsiim justiliain qnam habemus; ipse iii 
nobis fecit. Quisenim in nobis fecitjusliliam, nisiqui 
no8 juslillcavit? De Chrislo aulem diclnm est, Quiju- 
stifieat impium (Hom. iv, 5). Nos crgo impii , ille jn- 
slificalor, i|uando ct ipsam jnsliliam ipse in nobis fc- 
cil qua illi placenmus, ul ad dexleram nos ponal , cl 
noii ad siuistrain : ul dical ad dcxtcram posilis, V€- 

* Ex Er. ven. et. Lov. resiiluimus, putarCf quod in B. 
sunplcndum in margine dlcitur. M. 

* TresMss., tcrrnU. 



S. AUGUSTINI EPiSCOPl 

mVe, benedicti Patris md, pereipilt regnum ipiod t 



paratum est ab origme niundi ; iioii aulem poiiat ad 
nistram, inler eos quibiis dictuiiis cst, Ite in igmi 
(Bternnm , qu% prwpnratus est diabolo et angeiis e^ 
{Matth. XXV, 54, 41). Qui in nobis coronaturus esl 
noii incrila nostrn , s<mI doiin siia , quantum debal 
cxallari ? Exaltate Dominum Deum nostrum. 

9. Et adorate scabellum pedum ejus^ quoniam san- 
ctus est K Quid habcmus adorare? Scabellum pedum 
ejtts. Suppcdanenm dicitur scabellum. Quod dicuiit 
Grjcci u7co7i^$tov, dixerunt I^tini scabellum; et alii 
dixeriint , suppedaneum. Sed videte, fraires, quid nos 
jubeat adorarc. Alio loco Scriplurarnm dicitur : C«- 
/tini }}n7it sedes est , Urra tmtem scabellum pedmn meo- 
rum (Ism. lxvi, 1). Ergo lerram nos jubet adorure , 
qiiia dixit alio loco quod sit scabellum pedum Dei ? 
Et quomodii adorabimus terram , cum dicat aperte 
Scriptura : Dominum Deum tuum adorabis (Deul. vi , 
15) ? Et liic dicit , Adorate scabellum pedum ejus; ei* 
poncns autcm inilii quod sit scabettum peduin ejus , 
dicil, Ttrraautem scabellwn pedummeorum. Anceps 
factus suin : timeo adorare terram , ne dainnet me 
qiii fecit ccelum et terram ; rursus timeo iiou adorare 
scabcllum pedum Donuiii mei , quia Psaimus niilti di- 
cit , Adorate scabellum pedum ejus. Qu.cro quod sit 
scabeltum pcdum cjus; et dicil mihi Scriptura : Terra 
scabeilum pedum mcorum. Flucluans converto ine ad 
Christum,quia ipsum qiiaero bic; ct invenio quomodo 
sinc impieiate adoretur terra, sine impietate adoretur 
scabellum (ledum ejus. Suscepit eniin de terra ler- 
ram ; quia caro de tcrra est , ct de carue Harix car- 
nem accc()ii. Et quia in ipsa carne hic ambulavit » et 
ipsain carnem nobis manducandam ad salutem dedit ; 
ncino autcin illam cnrnem manducat , nisi prius ado- 
ravcrit : inventum est quemndmodum adoretur lale 
scabelliim pedum Domini , et non solum non pecce- 
iiius adoraiido , scd peccemiis non adorando. Nuin - 
quid auiem caro viviOcat ? Ipse Dominus dixit, cnin 
dc ipsa coiumcndntione ejusdcm terr» loquereiur : 
Spiritus est qui vivificat; caro autem niiiil prodest. Ideo 
et ad icrrain quamlibel cum te indinas atqiie prosfer- 
nis , non quasi lerram intuearis , sed illum Sancluni 
cnjus pedum scabellum est quod adoras; propler ' 
ipsuin eniin adoras : idco et hic subjccit, Adorate tca^ 
bellum pedum ejus , quoniam sanctus estm Qiiis sanclu.s 
est? In cujiis lionore adoras scabellum peduin ejus. 
Et cum adorns illum , ne cogitalione reinaucas in 
carne , et a spiritu non vivificeris : Spiritus esi enim^ 
inquit, qui vivificat; caro autem nitiit prodest. Tiinc au- 
tcm , quando hoc Domiuus commcndavil , di^ camc 
siia locutus crat , ct dixcrat : iVtst quis manducaterit 
cnrnem meam , uon habebit in se vitam ccternant. Scan- 
dalizatisiint discrpuli ejus qiiidam, sepluaginta fernie, 
ct dixeruul : Durus ^st liic sermo ; quis potest eum iu» 
lclligere? Ei rcccsseniiit ab eo, et amplius cuiii oo 
nou ambiilaveruiit. Durum illis visum est quod ait, 
iVifi quis manducavcril carnem meam , non habehit ri- 

« Edd., sanctum e,st. At melioris notsc Mss. juxla l.xx. 
sanctus cst. 



1265 ENAURATIO IN 

luM tBternam: acccperunl illud slulle, carnaliter il- 
Ind cogiiafeniol , et putavenint quod pntcisurus es- 
Mt Dominus particulas quasdani de corpore suo, et 
datarus ilUs , et dixerunt , Dwrus e$t hic termo, Ipsi 
ennlduri, non scrnio. Etenim si duri non essent, 
•ed inites esseni, dicerent sibi : Non sine causa dicit 
boc 9 nisi quia est ibi aliquod saeramentom latens. 
Hanerentjcum illo lenes , non din i ; ct discerent ab 
illo, qnod, illisdiscedeniibus, qui remanserunt, didi- 
cemnt. Nam cum remnnsissent cuiu ilio discipuli diio- 
*' deciro , illis recedcnlibus , snggosseruiit illi , tanquam 
dolentes illorum mortem , qnod scandalizati siint in 
Terbo ejus et recesserunt. Ille aulcm instruxil eos, ct 
«t illis , SfnriiM ett qui vivificat ; caro qutetn nihil 
yrodai : terba qum locutut tnm vobii , spiritus est et 
t wUM{Joan. VI, 54-6i). Spiritiialiler intelligite quod 
loealas sinn : non boc corpiis qiiod videtis , mandu- 
calori estts; et bibiluri illum sanguinem , quein rusuri 
font qui me cnicifigent. Sacranientiim aliquod vobis 
commendavi; spiriinaliter intellcciuiii vivificabit vos. 
Etti necesse est illud visibiliter celebrari , oportcl t:i- 
men iuTisibiUtcr intclligi. Exaltate Dominum Detun 
mttrum , et udorate tcabellum pedum ejut , quoniam 
§aacln$ ett, 

f 0. [ vert, 6-8. ] IHoytct el Aaron in tacerdotibut 

eJMs , et Samuel in hit qui invocnnt nomen ejut. Invo- 

etbanl Dominum , et ipte exaudicbat eot ; in columna 

mtbii loquebatur ad eot, Isli antiqni Moyses ct Anron 

et Samuel, scrvi Dei , inagiii npu:l anliqiios. Nuslis 

quia MoysfS cdiixit in virlule Dei populuin Isracl n 

^ ^JEfvpto pcr Rubruni tnnrc ; ct diixit in ereino ; et 

quaiila mirnbilia fecerit illo temporc Deiis pnr innnuni 

Moysi , noverunt omncs qui istns S^Tipiurns lihcntrr 

audiunt in Ecclesia , vel aptid se legunt , vcl (|uoqno 

mndo didicerunt. Aaron Tralcr ipsins ftiit , (|uein ot - 

dinavit etiaro sacerdotem. Et ibi qiiidcm non videlur 

ificerdos esse , nisi Aaron. Aperte eniin in illis Litle- 

ris Aaron noininatnr siicerdos Dci ( Exod, xxviii , 

1 , flr. ) : de Mnyse non ibi dicitor qiiod sacerdos 

eral. Scd si Iioc non crat , quid erat ? nupiquid major 

lacerdotc essc poterat ? Exprimit * psalmtis iste quia 

ei ipse sacerdos erat : Moy.tet , et Aaron in tacerdoti- 

bu ejut. Ergo ernnl iUi Doinini sncerdoies. Samucl 

postea jam ui libro Regnonim legitur : iste est Sa- 

mtiel lemporibus David ; nnm ipse unxit sancluni 

David. Saniuel ab initio a*tntis sti.-c in templo crevil. 

Hater ejus sterUis fuil : volcns hnbere niiiiin , oravit 

•d Ooiiiiniim cum geinitu magno , et peiens ut daret 

^ Deiis nUum , ostendit quia non carnaUter habere 

^oluil , qiiem natum illi dcdit , qiii eum essc voluit. 

^ovit enim cuni Dinnino Deo , et ait , Si mihi matcu' 

'"• natut fuerit , templo tuo terviet : et ila fecit. N.itiis 

^nctus Snmucl fnit npud matrem tempore lactis ; 

^^x iit euro alilactavit , dedit in templum , ut ibi 

^•^sceKt , ibi lobornretur * in spiritu , ibi Deo servi- 

f^t : faclus cst sncoidos magnus , sacerdos sanctus 

• Am. Fr. ct quaiuor Mss., expropriat : quod verbum 
pm iii Mss. cl ai^nd aiii. occunii oobis sui.cr rsalniumTS, 
n. \ suj.ra, col. 054, in not. ». 

* Aliqufit listt., potHsretur, 



PSALMDM XGVIII. \m 

ilio tcmpore ( I Ilcg. i , etc, ), Commemoi^t isios , ct 
por istos oiniK^s snncos nos yull intelligere. Quaro 
autem hic illos noininnvit ? Quoninm diximns Chri- 
stiiin hic nos dcberc inielligere. Advortnt Sanctilas 
Vesira. Dixit superius , Exahate Donunum^Deum na- 
ttrum , et adorate tcabellum pedum ejut , quoniam 
tanctut ett : commeiidans queindam , id est Dominum 
noslrum Jesuin Christum , ciijus scabellum petlum 
adorandum est , quia camem assumpsit , in qua afi* 
parerot generi humano ; ct volens nobis ostcndQre et 
antiqiios patres ipsum pmpdicasse , quia ipse est ve- 
nis sacerdos Dominus noster Jesus Christus , comme- 
nioravil islos , quin in colnmiia nubis ad illos loque- 
batur Deiis. Quid est , tit colnmna nubit ? LoqiK^bainr 
per figuras. Si eniin in quadam nubecula loqucbalnr ; 
obscura illa dictn nescio quem maniresluin pr.Tsigiia- 
bant. Ille autem nescio qnis , jam non est iiescio qnls; 
quin scitiir a nobis , Dominus noster Jesns Christiis. 
I Moyses el Aaron in saccrdotihus ejus , et Sn- 
miiei iii liis qui invocant nomcn ejns. Invocn- 
bant Doniinum , et ipse exaiidicbat eos ; in co- 
luuma niibis loqttebatur nd eos. i Qtii priino I(K|ue- 
iKitur in coliimna nubis , ipse iiobis locuius est in 
scabello |>edum suorum ; id est , in terra assuinpta 
rarne , itnde adoramus scal)ellum pednin ejus , qiio- 
«niam snncius est. Ipse de niibe loquebntur quod tunc 
non inteliigebatur ; locutiis est in scabcllo peduin 
suorum , ct inteilt^cla sunt verba nubis ejus. /n co^ 
lumna nubit loquebatur ad eot, 

\ i . Altendainus ergo , fratres : videte quos ot 
qoales snncios iiominnverit. c Custodiebaut testimo- 
c nia ejus , et pr.Tcepta ejus qua; dedit eis. i Custo- . 
diebant cerie , intcndile. i Ciistodiebant testimonia 
c ejiis , et pnrcepta ejtis qnai dedit eis. > lloc dicit , 
el negnri non polt!St. Nihilne habebant peccati ? Quo- 
inodo? Qiiando custodicbant prjecepta ejus , ctisto- 
diebant testimon>a ejiis. Yidete quales iios velit Cor- 
innri , ne qiia*<i de perfecla justitia prjesumamus. 
Eccc Moyses ct Aaron iii saccrdotibus ejus , et Sn- 
inuel in his qui invocanl nomcn ejUs , ad qiios do 
coliimna niibis loquebniur , tam aperte illos exaudie- 
bai , qui ciistodiebant tesiinionia et prxcepta ejiis 
qu.T dedit (ms. Domine , iiiquit , Deut notter , lit exatt- 
disti eos ; Deut , tu propitiut fuisti illit, PrHpitius noii 
dicitnr Deus , nisi peccatis : qiiando dat veiii.ini , 
tunc dicitnr propitius. Et qnid linbebat in isUs quod 
vindicaret , ut esset propitius ignoscendo ? PropiUus 
erat donando iieccatn , propiiius eiat et viRdicando. 
Qnid cnim sequitur ? Tu propitius fuitti iUit , et vindi- 
cant in omties affectiones eorum. Etiain vindicans pro- 
piUus fuisli : iion soluin doiinns peccata , sed (Xiam 
vindicaiis propitius fuisti. Yidete , fralres inei , qtiid 
hic commendavit ; advertite. IIU Dcus irascitur « 
quem peccanteni iion flagellat : nain cui vere propi • 
tius est , iion solum donat pcccata , iie iioceant ad 
futurum sa^culum ; scd eiiaia castigat , ne sempt r 
pcccare delectel. 

12. Agite , fratres ; q.uoniodo in illis vindicaym 
est si qu«rainu8 p aderit Dominus ul dicam. Quacra- 



1267 



miis enim tres istas personas , Moyscn , et Aaron , ct 

Sflimnelem , et quomodo in cis vindicaluin sit , quia 

ilixit , Vindieans in omnes affeflioties eorum : utique 

eas aflectiones dicens corum , qiias Dominus noverat 

in cordibus illonim , quas lioinines non novcrant. 

Eienim sine quercla liominum versabanlur in medio 

plebis Dei. Sed quid dicimus ? qiiia Moyses habuit 

primam vitam fortasse peccatricem ? Nam et percusso 

liomine, fugit de iEgypto ( Exod, ii . iS , i5 ). Habuit 

el Aaron primaro vitam qux displicerel Deo. Nam 

ipse insanienii populo ei furenii idolum permisil ut 

Aeret , et facium est populo Dei idolum quod adora« 

leC (Id. XXXII , i-i ). Samiiel quid fecit , infans nd 

templum daius 1 Omnes xtates snas inter sancta sn- 

enimeiiLi Dei percgit , ab ineunle .'ctaie famuliis Dei* 

Nihil miqiiam dictum est de Snmuefe , iiihil ab homi- 

libus. Novcrat ibi forie Deiis aliquid quod piirgaret ; 

quia et qnod perfectum jam videiur hominibus , illi 

perfeclioni adliuc iniperfcctum cst. Pleraqne faciunt 

artificcs , et ostendunt imperiiis ; el cum jam judica- 

veriut impcrili esse perfccla , expoliunt illa arlinces , 

q«i noverunl adbtic quid illis desit , ut mirenlur ho- 

mines tantam expolitionem rcbus accidissc , quas 

Jam perfoctas pronunliaverant, Fit hoc et in a;dificiis, 

et in picturis , et in vestibus , el prupe in omni ge- 

Mere artiuin. Priino judicant illud jnm quasi perre- 

ctum esse , nt oculi eorum amplius nihil desidcrcni : 

sed aJiud judicat oculus Impcrilus , aliud judicat artis 

regiila. Sic et illi sancti yersabantur ante oculos Dei , 

Iftnquam sine culpa , tant|uam perfecti , lanqnain 

aiigeli : noverat aulem quid illis di»cssel , qni viiidi- 

cabat in omnes afTcctiones eoruin. Vindicabai auiem 

uon irascens , sed propitius : ad hoc vindicabat iit 

perficeret copptum , non nt dainnaret ejecuim *. Yin- 

dicans ergo in omnes affeciiones corum erai Dcns. 

Quomodo vindicavit in Saniuelem ? ubi est vindicla 

Ipsa ? Hoc dico , ut noverint ClMristiani , qui jam liic 

cognoverunt Christiim , ad quos venil in scabello pe- 

dnm suomm , qnos iia dilexit , pro quibus sanguincm 

fudil; noverint qimmodo vapulent , cum mullum 

profecerint. Quaerimus vindictam in Moysc ; prope 

iiallam babet, nisi quod ad extremum ait illi Deus : 

Aseende in monlem , et morere. Ait seni , Morere : 

jam peregeral a^utes suas : numquid nunquam erat 

rooriturus? Qualis illa vindicta? Oslendit ibi vindi- 

clam suam , ut diceret, Non intrabis in terram pro- 

whrianis ( Deut. xxxii , 49, 52 ), quo intraiurns erat 

poinlus ? Quamdam figuram quorumdam gcrebat 

Moyses. Nam qui in regnum coelorum intravit , ma- 

gna illi poena erat ad terram illam non vcnire , quae 

ad tempus erat promissa , ut umbram oslcndcret et 

transiret ? Nonne multi perfidi intrarunt in illam ter- 

ram ? nonne in illa terra vivcntes mulla mala fece- 

runt , et Denin offendenint ? nonnc ct iilololnlriam 

secuti snnt in ipsa terra ? Magnnm erai non dtdisse 

lerram istain Moysi ? Sed Moysen volnii gestare figu- 

ram eorum qui sub Legc erant , quia per Moyseii 

dala est Lex : et ostendit cos qui sub Lege cssc vel- 

« Reg. ws., ne-ttmL 



S. AUGUSTINI EPISCOPI 1268 

lent , et sub gratin esse nollent , non intraturos in 
terram promissionis. Ergo illud quod dictum cst 
Ifoysi , figura erat , non pocna. Seni mors qiia^ poeiia 1 
Non intrare in illam terram quae poena , quo inirave- 
runt indigni? De Aaron aulem quid dictum est? 
Mortuus est et ipse senex , filii sni saccesserunt ei 1n 
sacerdotio ; filius ejus posiea sacerdotium admini- 
stravit ( Num. xx , 24-28 ; et xxxiif , 58 ) : quomo<lo 
ct in istum vindicavii ? Samuel el ipse sanclas senex 
raortuus cst , reliciis filiis successoribus suis ( I Recf. 
viii ,{ ;et XXV, i ). Quid est quod in illos vindica- 
tuin est quxro , et secundum homlnes non invenio : 
secundum autem quod scro pati dervos Dei , quotidic 
in illos vindicabaiur. Legite , et videte viudictas , et 
qui proficitis ferie vindictas. Quotidic ^ paiiebantnr 
populos contradicentes , quotidie patiebantur iniquo 
viventes ; et inier illos vivere cogebantur , quomni 
vitam qtiotidie reprehendebant. Hxc erat vindicta. 
Nondum proficit , cui parva est. Tantum te eniin lor- 
quet injiistilia iiliena , quantum recesseris a lua. 
Gum enim fneris frumentum , id est herba bona de 
semine bono , filius regni , cum cceperis fructuni 
dare , tunc libi apparebunt zizania : cum enim crevis- 
set herba , et (ructtim fecisset , tunc apparuerunt ziza- 
nia, Cum CGepcrint apparere zizania , vidi bis te inter 
inalos. Velle habes quasi separare a te malos , et se- 
parare ab Ecclesia omnes malos ; respondebit tibi 
Domini sentenlia : Sitiite utraque crescere usque ad 
messem , ne (orte cum vuttis eradicare zizania , eradice- 
tissimul et triiicuiti ( Mallh. xiii , 26-29 ). Ex sentcn- 
tia Domini necesse crii parcere zizaniis , ex condiiio- 
ne scrvi necesse erit vivcre inter zizania : scpararc 
ea non potes , tolerarc tibi necesse est. Vide quanlas 
plagas in corde patiaris , qiii corpore iiitegro intcr 
malos versaris. Probabitis quicumque profeceriiis , 
probatis qui jam profecislis. Toleranda sunt ergo 
ista ; et forte hoc pertinet ad illud : Servus qid notit 
rooluntntem domini sui , et non * facit digna , plagis va- 
pulabit ttiultls ( Lttc. xii , i7 , 48 ). In mullis eniiu 
quanlum nobis innolcscit volunias Dei , etiam reatus 
noster innoiescil nobis ; et quanlo illc nobis innotc- 
scit , tanto plus imus in flctus et Incrymas. Videmus 
eniin qiiam sitjnsluni qiiod de nobis exigat Dcus , 
in qiianUi adhnc iinperfectione jnceamus ; et fit iii 
nobis quod diciuin cst : Qui apponit scientiatn , appo^ 
nit dolorem ( Eccle. i , 18 ). Ecce abundet in te clia- 
ritas , plus dolcbis pcc&)nlem. Quanto in te inajoi 
chariLis est , tanto amplins tc torquebit qiiem tolc- 
ras : non torquebit tanquam irascentem illi , sed laii> 
quam dolenlem pro illo. 

iS. Vide Paulum apostolnm, qnid patiebatur ; vide' 
quis qtiid palicbatur : Proeter ilta^ inquit, quce extrin' 
secus sutit (dixit cnim mult;i qu;e patiebatur, ct coepit 
dicere inlcriora, prxlor illa quae exlrinsecus erant. 



i 



^ 



» sic Mss. At Edd., sed q::i prolicitis. / . rte vwdiclns qno- 
tidie^ elc. 

« Remig. Ms. iarct particula, iwn : sed cam hic hahfni 
caileri hl*ri, cLiam edili; januiuc uliU locis oanKleiu iCTi- 
lunliam ila nobis cxliilmoru.it Mss. 

> sit- ucg. \:s. Ai Vjdii., viilu 



quaR patiebatur a malU pcrscculoribus Christi), incur- 
sus in me quotidianus, soUicitudo omnium Ecclesiurum, 
Kt vide qualis solKcitudo, quam paterna, quam ma- 
lerna ; videlti quomodo ca^dcbalur , ut vindicarctur in 
onmes affcctiones ejus : dicemus ct affectioncs ejus, 
in quas vindicnbat Dcus. Quis infirmatur^ inquit, et 
non ego infirmor ? quis scandalizalur, et ego non uror 
(II Cor. XI, 28, 29)? Quanio major charius, tanio 
^H^ majores plagje de peccaiis alienis. Acccperat quidem 
^ ille et stimulum caruis, angelum salaiide, a quo cola- 
phizaretur. Ecce quomodo propitius crat Deus, viridi- 
caiis in omncs afTcctioiics cjus. Quai sunt affoctiones 
iii qoas sic vindicabal? Ipsc cxposuit, ipse dixit : In 
tnagniludine, iiiquit, revelationum ne extoUar, dalus vst 
miltt stimultts carnis mew, angelns satance, qm me colu' 
pfriztt. T:im perfectus erat, ut taiiien limcndum cssct 
iic cxtollcretiir : nam noii ponerct Deus medicamen- 
tmii, ubi vuinus nim cssct. Et rogavit ut tollerctur ; 
jrgiT illc roguvit ul aurcrretur mcdicainentum : Pro- 
pter quod ter Dominum rogavi, iiiquit, ut auferrct eum 
<f me^ id est, slimnliiin carnis a qiio colapliizabatur, 
atiqnein forlc dolorem corporis : rogavif inqiiil, ut uu- 
ftrret eum a me; et dixit mild, Sufficit tibi yraiiu meu; 
nam virtns in inprnukite perficUur (Id, xii , 7 9). 
Ego iiovi qucm cuio; noii luibi delqui xgrotat cuiisi- 
lium. Tanquamempiastriimmordux urit lc, sedsanat 
te. Rogat medicum ut lollat cmplaslrum ; et non tol* 
lil, nisi cum fucrit sauatum qiio posuerat. Virtus in 
infirmitate pcrficitur, Ergo, fratics, quicumque in 
. Christo proficimus, non nos putemus siiic Qugello 
*-; futuros : quia auanlumlibcl proiiriamus, novit ipsc 
f peccata nostra ; aliquando el nobis ostendit illa, et 
Tidemuft et nos pcccala nostra. Et cuin inter talcs 
homines versari ctjcperimus, iit jntn liomines qiiid in 
iiobis reprchcnduiit noii invciiiaill; reprehcndit ille 
adhuc qui omnia iiovil, cl viiidicat in omnes alTct lio- 
nes, quia propilius est jiobis. Nam si iion viiuiicet, et 
deserat, pcriinus. DeuSj tu propitius fuisu i7//\ </ W/i- 
dicans ni omnes affcctiones eorum. 

14. [vers. 9.] Exaitate Dominum Deum nostrum. 
Iteruoi exaltemus illum : qui bonus est el cum fcrit^ 
quooiodo laudaiulus est, quomodo exuiiaiidus est? 
Tu potes hoc cxhiberc Glio tuo, et Deus non polesi? 
Non enim bonos cs qiiando blandiris (ilio tuo, et ma- 
lus cum caEnVts frtium tuum. Et cuin blaiidiris, pater 
es; el cum caedis, palcr cs : ideo blaiidiris, ne dcfi- 
ciat; Ideo cxdis, ne percat. Exaltate Dominum Deum 
ffoslrum, et adorate in monte sancto ejus : quoniam saif 
clus Dominus Devs nosler. Quomodo superius dixit, 
Exaltate Dominum Dcum nostruniy et adorate scabel' 
lum pedum ejus ; iiitellexiniiis autctn quid sit adorare 
scabellum pcduiii cjus : sic el modo posi exallatio- 
nem Domini Dci noslri, ne quis illiim pryeter montem 
ejos exallet, commciidavit cl monleui ipsius. Moiis 
ipsius quis csl? Lcgimiis alibi de Iioc iiiouio <iuia la- 
pis fuit praicisus dc uionlc sine iiiauibus, cl cunfiegil 



ENARRATIO IN PSALMUM XCVIII. !270 

omnia regna terrx, ct crcvit lapis ipsc, Danielis visio 
est isla quam narro. Crevit lapis iste qul pne4'isus est 
de inonte sine manibus, et factus esty inquil, mons 
magnus, ita ut impieret universam fadem terrm (Dan. ii» 
3i, 55). Iii ipso monlc magno adoremus, si exaudiri 
volumus. Ilaeretici non adorant in islo monte ; quia 
moiis islc iniplevit universam faciem tcrras : kese- 
runl in parte, et tolum amiserunt. Si agnoscant Eccle- 
siani caiholicam, adorabunt iii isto monCe nobiscum. 
Elenim lapis ille qui praccisus est de moiite siiie ma- 
nibus, jam videmus quantum crcverii, et quantas 
terrse regiones oceupaverit, ct usque ad quas gciitcs 
pervenerit. Quid est mons unde pnecisus csi lapis 
sinemanibus? Regnum Judoeorum : primo qiiod cole- 
bant unum Deum. Inde prxcisus est lapis Domiiiiis 
iioster Jesus Christus. Ipse diclus est, Lapis quem rc^ 
probaverunt wdificantes^ hic factus est in caput ungult 
(Psal. cxvii, 22 ; Act, iv, il). Lapis iste pra:cisus de 
monte sine manibus , confregit omnia regna terra- 
rum : vidcmus confracla ab iilo lupide omnia regiM 
lcrne. Quae crant regna terra;? Regna idoloruin, rc-. 
gna dxmoniorum fracta sunt. Regnabat Saiurnus in 
iiiultis hominibus : ubi est regnum ejus? Rogiiabat 
Mercurius in multis hominibus : ubi est rcgnum ejiis? 
Fracium cst, rcdacti sunt illi io regniim Christi, iu 
quibus ille regiiabat. Rcgnum Coeleslis ^ quale cnii 
Carthagini ! ubi nun$; cst regnum Ccdlcsiis? Lapis ille 
fregit oiniiia rcgna tcrrarum, lapis piu^cisus de monte 
sine manibus. Quid cst, prxcisus de monte sinc uia- 
nibus? Nalus de gcnle Judseoruni sine opere homi- 
num. Omnes cnim qui nascuniur, dc opcre maritali 
nascuntur; ille de virgine natus, sinc manibus natus 
cst ; p«r manus eniin, opus huraanum significatur : quo 
maiius bumaax non accesserunt, ubi maritalis aui- 
plcxus non fuit, fctus tamen fuit. Natus cst cigo dc 
montc sine manibus lapis ille : crevit, et crcsccndo 
fregit omnia regna tcrrarum. Factus est autem moiis 
magiius, ct implevit univcrsam Xaciem terrai. ILuc esi 
Ecclesia calholica, cui vos conimunicarc gaudcte. 
Illi autem qui non ei commuiiicant, quia pnetcr 
ipsuin moulem adorant ot laudant Deum, noa cxau- 
diunlur ad viUm xlernam ; etsi ad quxdaui tcmpo- 
ralia exaudiantur. Non sibi crgo blandiantur, quia 
cos itt quibusdam cxaudit Deus : iiam ct Pagauos 
cxauditin quibusdum. NonncclamantPagauiad Dcuiu, 
et pluit? Quarc? Quia facil solciii suum oriri supcr 
bonos ct malos, cl pluit super juslos et injuslos 
(Malth. v, 45). Noli ergo gloriari, pagane, quia tc 
clamanle ad Dcum, pluit Deus, «lui super juslos el 
injuslos pluit. Audivit te ad leiiiporulia; non te audit 
ad ajlernu, nisi in iiiontc saiiclo cjus adoraveiis. AUw 
rate Dominum in monte sancto ejus^ quoniam suiutus 
Dominus Deus noster. 

15. ll;cc de Psaliiio sufliciinil Chaiitali vosiur; 
quanium Domiuus donavit, locuii sunius. El quidqiiid 
loquimur in nomlne Dci, quoiiiam Dci csi h^qucntis 



» Am. ct Er., fuerit, Lov., ucaerit. Melius Mss. ferit.--- 
pra^iHrea sic habent Er. Ven. et Lov.: Itermn exattemus li- 
lumdma bonuseU : et ctim, ctc. M. 



« hM.y regmim reneris ; et infra, regnum cctht^te. aimss. 
uu*<H|ue loa», civte^is. «e Iuh: ika^auoruui orOia-^iucuiUini 
idolo jaui bUiia, cul. Zot^ Knar. ia l*sal. LXU, u. 7. 



4271 



S. AUGUSTINI EPISCOPI ^27^ 

videle vos qualis terra sllis. sine inielleclii fuudamas. Quid opus esi jubilare cl « 



per nos, imber Dei esl 

Nam quando pluvia venit super lerram, si boua terra 
estt fructus bonos parit; si mala terra cst, spinas pa- 
rit : pluvia lamen dnlcis est et super friiclus et super 
itipinas. Qui istis verbis auditis pejor faetus ruerit, et 
spinas de pluvia generaverit, ignem speret, pluviam 
iion ftccuset : qui autcm melior factus fuerit, et fruges 
de bona terra genuerit, borreum speret, pluviam lau- 
4et. Aut quid suiit iiubes, aul qiiid est pluvia, nisi 
Del misericordia, oninia facientis circa eos quos dili- 
pty et quibus doiiavit ut ab eis diligatur ? 

IN PSALMUM XCIX 
ENARRATIO. 

SEBJia AD PLEBEM. 

1. Psahnum, fraires, cum cantaretur, audistis; brc- 
vis est, nee obscurus : quasi securitatem dederim, ne 
laborem timeatis. Videainus lamen attentius, et 
q«anto liberius, tanlo diligeiitius , quid sibi velinl ea 
ipsa qiise aperte sonant, ut quantnm Dominus donare 
dignatur, spiritualiter intelligantnr. Vox Dci quolibet 
<»rgano sonati», tamcn vox Dei ; ncque cniin dele- 
dat^aiires ejus, nisi vox ejus : nam et nos cum* lo- 
«fuimur, tune euin delectamus, cuni ipse de nobis lo 
qiiitar. 

2. [vers. i .] Psalmu$ in confemone : sic inscribiliir, 
kic est tilirius ejus, Psalmusinconfessione. Pauri ver- 
siis sunt, magnarum rerum gravidi : pariant semiiia 
in eordibiis vestris, ut paretiir Iiorreiim incssi domi- 
nicae. Fsalmtis iste in confessione lioc nobis jubet, ad 
hoe nos bortatur, ut jubilemus Deo. Nec bortatur ve- 
hit aliquem tinum angulum terrx , aul unain alifiuam 
habitationem congregationemve hominuin ; sed qiiia 
nbique novitse seminasse benediciionem, undique 
eiigitjubilationem. 

5. [vers. 2.| Jubilate ergo Domino •, universa lerra, 
NttinqQid modo vocem meam nudit uniyersa terra? Et 
tamen banc voccm audivit universa terra. Jam jubi- 
lat Domino universa terra ; et qu» adbuc noii jubitat, 
jabilabit. Pertendens enim benedictio, incipiente Ec- 
rlesia ab lenisalem per omnes geiites ( Luc, xxiv, 
47), iiiipietitem ubiqtie prosternil, pietatem ubique 
construil : et mixti siiiit boni malis» et mali per oni- 
nem terram, et boni per omnem terram. In malis 
inurmurat omnis terra , iii bonis jubilat onmis 
tem. Quid est ergo jubilare? Multum enim iios atten* 
los facit ad * boc verbuin ol pnesenlis psalmi titiilus, 
quia inscribitiir , /11 confessione, Quid est, in coiifcs- 
gionejubilare^ Est alteriusciijusdam psalmi senteii- 
lia dicentis , Beatus poputus qui inteUigil jubilationem 
(Psal. Lxxxviii, iG) : profecto magnum aliquid esf, 
qiiod iniellectum hfatos facit. Dominus ergo Dciis 
iioster beaiilicalor lioniiiium, det mihi inteTligere quod 
di<Sim, det vobis inieliigere qiiodaiiditis : Beatus popu 
/tts qui intellign jubiliiionem. Cnrramus ergo ad liniie 
beatitudinem , inteiligauius jubilationem , noii ea:n 

* Edd., Deo. At |)lefiqitc Mss. juxta LXX, nomno, 
s i»ic Am. el Sbs. At Kr. et Lov. omtttuul, ad. 



obtemperarc huic psalmo dicenti, Jubilate D^o, om- 
nis terra, et non intelligere jubilalionera, ut vox no- 
stra sola jubilet, et cor non jubilet ? Sonus enim cor- 
dis, intellectus est. 

4. Quod nostis dicturus sum. Qui jubilat, non verba 
dicit, sed sonus quidam est Ixtitix sine verbis : vox 
est eiiim animi diffusi laetitia, quanlum potest, expri- 
mentis afrcclum, non sensum comprcliendeniis. Gau- 
dens homo in exsullatione sua, ex verbis quibusdam 
quae non • possunt dici et intelligi, erumpit in vocem 
quamdam exsultationis sine verbis ; ita ut appareat 
eum ipsa voce gaiidere quidein , sed quasl repletiim 
nimio gaudio, non posse verbis explicare quod gau- 
det. Animadvertile hoc in eis (|ui cantant etiam nou 
honeste. Non enim talis erit jubilatio noslra,qualis il- 
lorum est; nos enim in justidcatione jubilare debe- 
iiius, illi autcm jubilant in iniquitate : itaque nos in 
confessione , illi in confusione. Tamen ut hoc quod 
dico intelligatis , imo recordemini rem cognitain» 
maxime jubilant qui aliquid in agris operantur ; copia 
fruciuum jucundati vel messores, vel vendemiatores, 
vel aruiuos fructus metentes , et in ipsa fecunditate 
terrx el feracitale gaudentes, exsiiltaiido cantant ; ct 
inler canlica quai verbis enuntiant, inserunt voccs 
quasdam siiie verbis in elatione exsultanlis aniini, et 
hxc vocaiur jubilatio. Si quis forte propterca non re- 
cognoscil, qiiia nunquam advcrtit, advertal de ca;- 
tero. At«|uc ulinam non invenial quos advertat, nc 
Deiis Inveniai quos evertnt. Sed tamnnquia non quic- 
scunt nasci spinje, in inale exsulinntibus adverta- 
nius jubilationem improbandam , et ofleramus Deo 
jnbilatioiiem coronandam. 

5. Qiiando ergo nos jubilamus? Quando laudamiis 
quod dici non potest. Aitcndimus eiiim universani 
creaturam, terram et mare, et coelum, et omnui qw.w 
in eis sunt : attendimus singula habere origincs ct 
causas siias, seminum vim, nascendi ordinem, pcr- 
manendi modum, intereundi decessum , currere vo- 
lumina 8:ecuIoroin sine alla perturbatione , stellas 
volvi quodam modo ab oriente inocxiidentem, pera- 
gere cursus annorum , videmiis dimensiones men- 
siuro , distentiones liorarum ; inque his omnibus iie- 
scio quid invisibile, quod spiritus vcl anima dicitur, 
inesse omnibus animantibus ad appetendam volupu- 
tem fugiendamque molestiam , ad conservandam in- 
columitatem suam vestigium quoddam unitatis; 
iiiesse etiam homini commune qtiiddam cum Angelis 
Dci ; non cuin pecoribiis , sicut est vivcre, andire» 
vidcre, et cxtera , sed quod inteUigal Deum, qiiod ad 
mentem proprie pcrtincat ' , quod sicut oculiis album 
et nigruni , ita sequitatem iniquitatemque diseernai. 
Iii liac tola considerutione crcaturx, quam nomiiiare 
utcum(|ue ei pcrcurrere potuiinus, iiuerroget sc 
niiima : Quis fccit hxc onrnia ? quis crcavil hAic ? quis 
iii liis icip^am ? Quid sunl i.>ia qux consideras? quid 



< Aiii. Kr. rt I lerique Mss., et non. 

* llic in t>luriDUs Mss. deest, non. 

* Ed'J. pcYlineat. Attquot vcro »iS6.,pentii^.rwif) mclitts.^ 



4 



illun 



1273 ENARaATlO IN 

tu ijnx considerns? Quis ille qui rccii considcranda 
el consideRinlem ? quis esl isle ? Dic illum ; ut dicas 
illiun, cogita illuni. Potes enim aliquid cogitare, et 
forte non potes dicere ; nullo modo auiem poieris di- 
cere quod non poiueris cogitare. Ergo coglta illnm 
priusquam dicas illum , ut cogiies illum, nccede ad 
illum. Quod enim vis bene viderc, ut babeas quod lo- 
ris, accedis ut insi^icias, ne forte longe videndo 
ris. Sed ut oculis ista corpora, sic iile mente 
eoospicitur, corde attendilur et videtur. Et ubi est cor 
Qnde ille videatur? Beuti, ait, mundi corde, quoniam 
fjm Deum mdebunt (Maith, v, 8). Audio, credo, ut 
possiiro intelligo , corde videri Deum, nec posse nisi 
iniindo corde conspici ; scd audio aliam Scripturam : 
Qn$ gloriabitur castum te habere cor ? aut quis gloria- 
titmr mundmn se esse-a peccato (Prov. xx, 9 )? Altendi 
crgOttiiiTersam creaturam, quantumpotui ; corporalcm 
aninaadverti in coelo et in terra, spiritualeni aulem in 
neipso qui loquor , qui roembra vegeto, qui vocera 
intendo , qui Hnguam moveo , qui verba pronuniio, 
seasusqne discerno. Et quando compreliendo roe in 
me? Undc ergo possum quod supra me? Proinittiiur 
Uflicn cordi huniano visio Dei, et indicilur * quocdam 
operatio mundandi cordis ; hoc dicitur ab Scripiura : 
P^ unde videas quod amas , anlequani videas. Au- 
diio enim Deo el nomine ejus, cui non dulce esi quod 
audil, nisi iinpio mullum rcmoto, mullum longe fa- 
eto? Quoniam ecce^ inquit, qui longe faciunt se abs le^ 
ftribunt ; sequilur , Perdidisli qpinem qui foniicatur 
Qk$ te ( Psal. Lxxii , 27 ). Nobis autem quid ? Quia illi 
longe , et ideo in tenebris, et ita saucialis oculis in 
lenebris , ut luroen non soluin non desiderent, sed 
eliani perliorrescant ; nobisin longinquo inveniis quid 
didtnr? Acceditead eim^ et illuminamini (Psal. xxxiii, 
6). Dt autem accedas et iliumineris , displiceant tibi 
lenebrae tuse ; damna quod es, ut merearis csse quod 
non cs. Es iniquns, esse debes justus : nunquam ju- 
slitiain percepturus es, si adlmc tibi placet iniquitas. 
Contere illam in corde tuo, ot munda ; expelle illani 
de corde tuo» ubi vult habiiare * quem vis vidcre. Ac- 
eedit ergo ntcumque aninia tiumana , interior homo 
recreatns ad imaginem Dei , quia creatus ad imagi- 
nem Dei ; qui tanto erat longe factus * , quanio ierat 
in dissimilitudinem. Non enim locorum iniervallis ac- 
eeditur ad Deum, aut receditur a Deo : dissiroilis 
bctus, longtfrecessisii ; similis factns, proxime acce- 
dis. Vidc quoroodo nos vult nccedere Dominus , fa • 
ciens primo similes , nt.acnednmiis. Estote, ait . sicut 
Pater vester qui in coslis est, qni solem suum oriri facit 
SMper bonos et nia/os, et pluit super justos et infuslos 
(Matth. V, 45). Disce diligere iniinicum, si vis cavere 
iniinicum ^. Inquantum autein in te charitas crescit, 
eAlciens te etrevocans te ad simililudinem Dei, perten* 

* Edd., inde dicilnr. Al Mss., vidiciinr, 

* Reg. Ms. , confuere Ulam t/i corde luo : ibi vutt habi- 
'«re, elc 

^Qoatuor Mss.: Accedente ergo utctmique au:ma humana^ 
^^terior homo recreatur ad imaqinem Dei : quia creatus ad 
^niaginm Dei, tanto erat tcnge factus, eic. 

* colb. Ns.» omictiiii. 



PSALMUM XCIX. H74 

dit usque ad inimicos ; ut sis ei similis qui facit solciii 
suuro oriri, non super bonos lantum, scd super bonos 
et malos ; et pluit, non super justos tantnm , sed sii- 
per justos et injiistos. Quantum accedis ad similitudi- 
nem , tantiim proficis in charitale , et Unto incipis 
sentire Deom. Et quem sentis? qui venitad te, an ad 
qiiem tu rcdis? Nam illenunquam discessit a te : re- 
cedit a te Deus, cuin tii recedisa Deo. Prjcsentia sunt 
caecis omiiia, sicut videntibus : uno loco stans cxciis 
et videns, iisdem formis rerum nterque circumfundi- 
tiir ; ille est prsesens rebus , iile absens : ex duohiis 
uno loco stanlibus , unus est pr.Tsens , alins abseiis ; 
non rebus ipsis ad allerum accedentibiis et ab altero 
reccdentibns, sed propier dissimilitudincin oculorum 
siiorum. Ille qui cx*cus dicitur , quia exslinciuin est 
ibi quod contemperari solet luci ^ cuiicia vestienli, 
fruslra e t proisens rebus quas iioii vidct; inio reciius 
absens quam prsesens dicitur : ubi eniro non est sen- 
susejus, rectedicilurabsens; lioc est enimabsentem 
esse, scnsu abesse. Sic et Deus ubiquc pracsens est, 
ubique tolus. Sapientia ejus auingit a fine iisquo ad 
finem fortiter, et disponit omiii»«suaviler ( Sap. viii, 
1 ). Quod aulem Dciis Paler, Iioc Verbum cjns et Sa- 
pienlia cjiis , Inx de luce , Dciis dc Deo. Qnid ergo 
oplns videre? Non est a te longc quod vis viderc. 
Aposioliis dicil cqtiidem non loiige posiiiim ah uno- 
quoqiie nosiruin : in ipso enim vivimiu et movemur et 
sumus(Act. XVII, 27, 2S). Qiianla ergo miscria est; 
longe esse ab eo qiii ubiciue esi ? 

6. Eslo ergo similis pietale, ct diiigenscogiialione : 
quonLnm invisibilia ejiis per en qii£ facla siint inlel- 
lecia conspiciuntur (Hom. i, 20) ; ea qiine fact;i snnt 
iutuere, mirare, qua^re auciorcin. Si dissimilis sis, 
rcpelleris ; si similis , exsultabis. Et ciim accedere 
coeperis siinilis , et persentisccrc Deuin , quanlum in 
le chnriias crescit, quia et cliaritns Dciis cst (I Joan. 
IV, 8), senlies quiddam quod dicebas, et iion dicebas. 
Ante ciiini qunm senlires, dicere te pulabas Deum : 
iiicipis scntire, et ibi sentis dici non posse quod 
senlis. Cum auiem. ibi didiceris dici noii posse quod 
seniis , tacebis, non laudabis ? Ergo mutus eris iii 
laudibus Dei » et gratiarum actionem non reddcs ei 
qui voluit se noiuro libi fncere? Laudabas, cum qiiae- 
reres ; silebis, cum invcneris ? Nullo pacto : non eris 
ingratus. Dcbetur boiior, debeltir reverenlia, debctiir 
roagna laiidatio. Altcndc le qui sis, terra et cinis : 
vide qnis merucrit, quid videre; vide quis, quid, 
honio Deuni. Agnosco non merilum honiinis , scd 
misericordiain Dei. Laiida ergo miseraiilein. Quoino- 
do, iiiquis , laiidabo? Modicnm ipsuin quod senlire 
possum ex parte in aeniginate per spcculum (I Cor. 
xni, i2), jnni explicare non possum. Audi crgo PsnU 
muin : Jubllate Doniiiio, omnis terra, Inlellexisti jnhi- 
Inlioncm omnis terre, si jnhilas Doinino. Domino 
jiibila * ; noli jiihilalionem tuatn iii alias ntque alias 
res dividcre. Posircmo ca^tcra dici possunt nlcumque : 

» SicBlss. Al Edd., lure. 

« sic welioris nol« Mss. Al EdJ., tcrroi ? sijhbitwif IHfifJ- 
no jubila. 



Ii75 S. AUCUSTINI EPIS(X)PI 

Ule solus cst incflabilis , qui dixil , ct facla sunt 

onmia. Dixit, et fncti sumus : scd nos eum diccie 

mn possumus ( Ptal. xxxu , 9 ). Verbum ejus quo 

dicti snmus, Firnis cjus est : ut a nobis ulcumque iii- 

fimiis dicerclur , raclus est inflrmus. Jubilationem 

pro vcrl)o possumus dicerc , vcrhum pro verbo ndn 

possumiis. Jubilate crgo Domhio, omni$ terra, 

7. Servile Domino in jucuuditate, Omnis servitus 
amariindinc \)\em esl : omncs conditione servili * 
obltgati et scrviunt , el miirniumnt. Nolite limcre il- 
Ijus Domini sorvitutcm : non erit ibi gcmiius, non 
murmur, non indignniio ; nemo se pctit ' indc vcna- 
lem, quia dulcc cst quod rodempli omnes siunus. Ma- 
gna relicims , fraircs, esse in isla domo magna ser* 
Yom, etsi cuin compedibus. Noli timcre, scrve cora- 
pedite , conntere Domino : mcrilis tuis ntlribue 
compedes tuas ; conOtcre in compedibiis, si visutin 
ornamenia vcrtantiir. Non rrustra, nec sinc exaudi- 
llonedictiim csi , Intret in conspectum luum gemitus 
compeditorum (PsaL Lxxvni, W). Servite Domino in 
jucunditate, Libera scrvitus est apud Domiiinni ; libe- 
ra scrvitus , ubi non necessilas, sed clinritns servil. 
Vos^ inquit, in Ubertatem vocati estis, fratres : tantum 
ne libertatetn in occasionem carnis detis ; scd per cfia' 
ritatem spiritus servite inviccm {Culat, v, io). Servum 
le charitas faciat ' quia libcriim te vcrilas fccit. Si 
manseritiSf inqnit, in verbo meo^ vere discipuU md 
eslit ; et cognoscetis verilatem , ct veritas Ubcrabit vos 
{Joan. viii, 51, 3*2). Simul es el scrvus et iiber : ser- 
vus, qnia factus cs ; libcr, qiiia amnris a Dco n quo 
faclus es : imo eliam indc lihcr, (|tiia uinns cuni a quo 
factus es. Noli servire cum niurmiirc ; non eniin id 
agunt murmiira liia , ul non servins, sed ul nialus ser- 
Yus servias. Servus es Domini, libcrtus es Domini ; 
non te sic quanrns manumitti , ut reccdas de domo 
nianiimissoris tui. 

8. Servite Domino in jucundilate. riena erft illa ct 
perfccta jucnnditas, cnm corniptibilc hoc induerit 
Incorruptioncm, et mortalc hoc indueril immortalita- 
lem ( ! Cor. xv, 54) : tunc crit pcrfccla jiiciinditas, 
lunc illa pcrfecia jubilatio, tiinc lans sinc defectu , 
tuncamor siiie scnndnlo, tiinc frucliis sine timore, 
tunc vita sine inorle. Quid bic ? nnllumne gnudinm ? 
Si nnlluni gaudiiim, nulla jubilalio : quomodo, /ti6i- 
lale Domino^ uwversa terra? Cst plaiic elhic gauditim; 
de spe fniiirip vii:c gustatur hic ui;de ibi satieraur. 
Scd nccessc csi nl multa perferant friimenla intcr zi- 
znnia : sunt grann intcr pnlcam {Matth.w, 12; et 
XIII, 30), csllirmm inter spinas. Quid enim audit Ec- 
cfcsia 1 Sicut lilmm in medio spinarum , ita proxima 
%nea in medio liiKirum {Cani. n, 2). Non dictum est, 
In nicdio alienarum ; Sed, in medio fHiarum. Do- 
mine, quomodo consolaris, qiiomodo confortas, quo- 
xnodo terres? Quid cst quod dicis? Sicut lilium in 



1^70 



* vox, serviH, abc^l a Mss, plerisquc. 

■ Er. et coib. Ms., putet. Sed melius alii libri, petit. Sic 
in Trnet. 41 supcr loan., n. 4. «rienmKiue iiouiiues, cum 
t do;uiuos inalos |.;iliu:iUir, vcnales sc petuul; non quae- 
« reiiles dcmiuiun u(-n liabcpe, sed sdlcnv muiare. » 

» ijic Aui. Kr. el ijieiiiuc Mss. AlLov., facU. 



medioy quarum spinarum? lia proxima mea in medio, 
quarum /f/iartim?quas dicis spinas, ipsas filias? lio- 
spondet : Spinae sunt propier mores stios ; lili;e, pro- 
pter sacramenta inea. Utinain rrgo inter ceniitiis 
alienorum gemcretur ; minus gemeretiir. Illeest ma- 
jor gemitus , Quoniam si inimicus exprobrasset mihi , 
sustinuissem utique ; el si is qui oderat me, super me 
magna locutus fuisset , absconderem me utique ab eo, 
Psalini voces sunt : qui Litteras nostras novil, se 
quilur ; qui non novit , discat, ut seqiiatur. Si is qtd 
oderat me , super me magna locutus fuissit, abtconde- 
rem me utique ab eo : tu vero manimis, dux meus el 
notus miuSy qui simul mecum duices capiebas ciboi 
{PsaL Liv, 15-15). Quos dukes cilM» nobiscum ca- 
piunt, qui nobiscum semper futuri non siiiit? ()ii^>s 
dulces cibos, nisi, Gustate el videle quam dnlcis e$i 
Dominus (PsuL xxxiii, 8)? Inter lllos necesse esigc- 
mamus. 

9. Sed quo se separaturus est cbristianus, nt non 
gcmat iiiterfalsos fraires? Quoituriisest? qiiid laetu- 
rus ? Solitudines pctat ? Sequunlur scandala. Separa- 
tiirus est 60 qui bene proficit, ut nullum omninu 
hoinincm patiatur? Quid si et ipsum , antequam 
proficerct, nemo vcllet pati? Si ergo, quia pro- 
licit , nulluin homincm vult pati , eo ipso quo noii 
Tull aliqucm homincni pali, convincitur quod iion 
profeceril. Intcndat Charitas vestra : Sustinentes in- 
vicem, ail Aposioius, in dilectione ^ sutagentes servinre 
unitatem spiriius in vinculo pacis (Ephes. iv , 2, 3). 
Sustinente^ invicem : non habcs qnod iii tc alius susii- 
ncat ? Miror si non esl : sed cccc noii sit ; co robu- 
Slior es ad c:uier03 susliucndos, ()uo j.nn non haiies 
qiiod in te alii sustincant. Non siistiiieris, susllne 
ca*teros. Non possum, inquis. Ergo babes qund ct ia 
te alii snstineaiit. Sustinentes invicem rn dileetiotte. 
Tu deseris res hiimnnas, etsegregas te, iit ncn»o te 
videat ; cui prodcris ? Tu ad hoc pervcnissi'*, si mil- 
lus tibi profuisset ? An qiiin vcloccs pcdes tibi videris 
habuisse ad tmnseuiidum , pra^cisurus cs |)ontem ? 
Exhortor omnes , vox Dei omiics hortntnr : Sustinen'^ 
tes invicem in dilectione. 

iO. Sepnrabo me, inquit aliquis, ctim paucis bc»nis ; 
cum illis mibi bcnc erit. Nam nuUi prodesse impniiii 
et crudclc est. Non me hoc docnit ^ Dominus meus* 
Non enim damnavit servum qui intervertit quod ac- 
cepit, sed qui non crogavit. Intclligntur^poena inler- 
vcrsoris cx poena pigri. Serve nequam et piger, ail Do- 
minus damnans ' non ait, Intervertisti peconiam meam; 
non ait, Dcdi tibi, ct non mihi quod dcdi intcgnim 
rcddidisii : Quia non crcvit, qnia non erogasti, iiide, 
inquit, le puninm (Matt. xxv, 14-50). Avariis cst Deiis 
salutis nostraj. Ergo scparabo me, irrqiiit, eum paueis 
bonis : quid mihi cst rniionein habcre cum iiii bis ? Be- 
iie : panci ipsi boni, de cjiiibus tiirbis siinl cliquati? Si 
lanicn jani ipsii^auci, omnes boni : tanicn boiia co- 
gitalio liumana , laudabilis, csse cum lalibiis qui cle- 
gerunt vitara quiciam ; rcmoli a strepitii populari, a 

> sicMss. MfAd.: Sonne hoc docuil. 



-^9 



■4 



* 



t 



IJ77 ENARRATIO IN 

iiirbis inqoletis, a mognis fluctibus sxK^uli, finquam 
iii porlu sant. Jam ergo ibi gaudium illud ? jani ibi 
]ubilalio illa qus proniillilur? Nondum ; sed adhuc 
gemitus, adhuc solhciiudo tentaiionum. llabet enim 
alicnndc ei porius adiium : si porlus aditum ox nulla 
parte haberet , nulla in eum naTis iniraret ; oporiet 
ergo ul n aliqua parle patcat : aliquando aulcm per 
eam partem qua patet, veiitus irruit ; ct ubi scopuli 
Boa sunt, naves se invicem coHisx confriiigunt. Ubi 
ergo securitas, si nec in porlu ? Et tamen utcuinque 
feliciores * in portu quain in pelago, fatemhim esi , 
concedendam est, verum est. Ament se * , navcs in 
portu bene sibi appliceniur , non sibi coliidantur : 
servetur ibi parilitas acquabilitalis, constaniia chnri- 
tfttis ; et quando forte venlus cx illa parte qua paiel, 
irmerit , sit ibi cauia gubernatio. 

il. Nam quid dicturus est mihi quisquis lalibns 
locis forte pra^esl , imo servit fratribus , in his qu:c 
monasteria dicunlur ? quid dicturus est ? Cautns ero, 
Diillom nialuro admitlam. Quomodo nuihiin niaiuin 
admittes? Nullum hominem malum , niilluin frairein 
inilam intrantem admissurus sum; cum paucis bonis 
liene mihi erit. Ubi cognoscis quem fortc vis exclu- 
derc? Ut cognoscatur malus, intus probandus est : 
qaomodo ergo excludis intraturum , qui poslea pro- 
bandus est, et probari nisi intraveril non potest? 
Bepelles omnes malos? Dicis enim , et nosii iiispicc- 
re. Omnes nudis cordibus ad te vcniunt ? Qui inlra- 
turi sunt, ipsi se non noverunt ; quanto mtniis tu ? 
Multi enim sibi promiseruiit qiiod impleturi cssciit 
illam Yitam sanctam , iii commune habentem oninia, 
obl nemodicitaliquid suum, quibus estnnaaninia 
el Gor unum in Deum ( Act, iv, 52, 55 ) : niibsi snnt 
in fomacem, et crepiierunt. Quomodo ergo cognoscis 
eam qui sibi ipseadhuc ignotus csl? Excludcs mnlos 
fratres a conveniu bonorum? Decorde tuo, qiiisquis 
fsta dicis, omnes malas cogitationes, si potes, exclu- 
de : non intret in cor tuum vel suggesiio mala. Non 
consentio, inquis. Sed intravit lamen, ulsuggereret ». 
Nam omnes munita corda habcre volumus, ut nihil 
intret quod male suggeratur. Unde autem intrel, quis 
nOvit? Et pugnamus quotidie in uno corde nostro; 
nnus homo in corde suo cum turba Itictatur. Sug- 
gcrit avaritia, suggerit libido, suggerit voracilas, sug- 
gcritlxlitia ista populnris; omnia siiggerunt : ab 
omnibusse continei, omnibus respondei , ct ab om- 
nibus aversatur ; difiicile cst ut non ab aliqua feria- 
tur ^. Ubi ergo securitas? Hic nusquam ; in ista viu 
nosquam, nisi in sola spe promissorum Dei. Ibi au- 
tem , cum illuc pervenerimus , pcrfecta securiias , 
eum claudunlur port», el conOrmantur vectes porta- 
nim Jernsalcm ( Psfl/. cxlvii, 15) : ibi vere plena jii- 
bilatio et magnum gaudiuni. Modo auteni nc securus 
laudes quamlibct viUm ; ante mortem ne laudes 
liominem qucmquam {EcclL xi, 50). 

> Cemig. Bls., feUcior es. 

* sic aliquot Mss. Ai Edd.: Tamen si mves : el postca pro, 
co//id<'wfttr, Ef. etGatiaii. Ms. habent, co//idw/2/Mr ; alius 
lis., coUidentur. 

» Er. vcnet. l^v., sugqereretnr, M, 

♦ Audocn. Ms.. nb aliquo fmntnr, Roj;., 'iliqmt fcriati.r 



PSALMUM XCIX. \m 

l!2. Iliic nutem falluntur homines, ul vcl non bu* 
scipiani meliorein vitam, vel lemere aggrediantur ; 
quia et cum laudare voluiit, sic Inudatit, ut non ibi 
dicant mala qua; mixia sunt ; el qui vituperare vo- 
lunl, lam invido aniino el perverso viluperant, ut 
claudant ociilos adversus bona, ct sola mal:i qua; ibi 
vel sunt vci putaniur, exaggerenl. Indc lil ui unaqua- 
qiic professio male laudata, id est non caute Liudata» 
cuin invilaverit homines laudc sua, inveniant illi qut 
illuc veniunt, aliquos quales ibi esse non credebanl; 
etoffensia malis, resiliant a bonis. Fratres, discl- 
plinaiu isljim ad vilain vesiram conferte, et sic audito 
ul vivnlis. Laiidntur, ul geiieralitcr dicam, Ecclesia 
Dei : ningni homines Christlani, soli Christinni, ma- 
gna Cntholica ^ ; diligunt se onincs, iinpeiidiint sibi 
quisque quod possuiil , orntionilHis, jcjuniis, hymnis 
yacaiur per toluin orbnn lcrrnrum, niia conscnsione 
pncis laudalur Dciis. x\ui!ii fortc qui nescil lacitum 
essc de commixlis malis, venil laiide invilalus, iiivc- 
nit commixtos ninlos, qui noii illi pnctlicli sunt anlc- 
quain veniret; olfcndiuir a falsis Chrislianis, rofiigita 
verisChrislianis. Uursiis odiosi, maledici Jiruunt in 
vituperationem : Quales Chrisliani? (jui Cliristiani? 
Avari, fcncralorcs. Nonne ipsi suiit qui »hi*ntra et 
amphithcalra iiiiplenl pcr ludos ci per alia spccta- 
cula, qui inipicnl ccclcsias per dies reslns? Ebriosi, 
voraces, iiividi, inscclaiores allerulriiui. Siint inlcs, 
scd non soli tales. Eliste viiuperalor cx-co animo la- 
cel bonos ; et ille laudaior incauio aniino lacet ma- 
los. Si aulcin sic laudaiur^ in hoc lemporc Ecclesia 
Dei, quomodo landant Scriptiira; Dei, cccc quomodo 
nunc dixi, Sicut lilium in medio spinarum, $ic pra- 
xtnia mea in medio (iliarum : audit honio, coiibiderat, 
placet illi liliuin, intrnl, acUKcrcl lilio, lolcrat spiiias; 
increbilur essc in laiide el iii osculis * spoiisi, qui 
dicit, Sicut tiliwn in medio spinarum, sic proxima mea 
in medio fiUarum. Ila t-l iii clericis. Laudalores cleri- 
coruin iiilendiintibi bonos niinislros, fidclcs dispcn- 
satores, omniuiii loleraiores, viscera sua impenden- 
les his quos volunt proficere, non quvrenies qu:n 
8ua sunl, sed qu.v Jesu Chrisii. Laiidnnt haic, obli- 
viscunturquia inixti suni inalis. Rursus qui repre- 
hendnni avaritiam cloricoruin, improbilates clcrictw. 
rum, Iitcsclcrici5riim,appelenles res alienns, ebrio- 
sos, voraces, jacianl*. Ei lu invide viluperas, et tu 
incauie laudas : lu qui laiidas, dic mixlos in:\los; tu 
qui vituperas, vide ibi cl bonos. Sic et in illa viU 
commnni fralrum, qua» csl in monnstcrio : inagni 
viri, sancti, quolidie in hymnis, in oralionibus, in 
laudibus Dei, inde vivunl, cuin lectioiie illis res est; 
laborani inanibns suis, inde sc Irausigunl ; non avare 
aliquid potunt, quidqnid eis infertur a piis fralribus , 
cuni sufficicniia cl cum charilate uluntur ; neino sibi 
usurpat aliquid quod alter non habeat; omnes sc di* 

' FJ. et Lov., Ecclesia catholica. vox, Eccksin, aln^ ab 
Am. elaMss. .... .^ 

* Er. cl ix)v., in oculis. Am., tn osculis : el ila Mss praBtcf 
i.aucos, qui habenl, in osculo. 

> Sic Ani. et pleiiquc Mss. Al Fj. et Lov.,jVw/(»M««. WC- 
};ius y:ii..jactantc$ sn. 



im 



S. AllGUSTIM EPISCOM 



\2R0 



I giint, Amncs iiiviccm sc siisiincni. Laiidnsji, lan- 
dasli * : qui ncscil quid iuierius agatur, qui nescil 
quomodo ilio venlo inlranuc ctiam naves se in porlu 
eollidunl, intrat quasi securitatcm spcrans, nenii- 
nem quem lolerei habiturus ; inven'l ibi frnires nia- 
lo8, qui mali invcniri non pos9<*nl, nisi admilteien- 
tur (et ncccsse est ut primo tolcreniur, ne forle cor- 
rigaiitur ; ncc excludi f:icilo possunl, nisi priiH 
fuerint tolerati *) : et 6l ipse intoh ra!id:c impaiieniix. 
Quisme biic qu.Trebal? Ego putab:im quin chnrilas 
rst hic. Et pnucorum homiiium molcstia in italiis, dum 
iion pcrscveravcril implorc quod vovit, fit dcscrtor 
tam sancli propositi,el rcus voti non redJiti. Jain- 
verociim inde exierit, rilcl ipsc viiiipcrntor cl ma- 
ledicHS : et dicil ca sola qu.-c qiiasi se pali non po- 
Uiisse asseverat ; etaliquando vcra. Scd vera nialo- 
nim loleranda siinl proplcr socielntcm bonomm. 
Dicit illi Scripliira : Vee his qui perdideruut sustitien"' 
liam {Eccii. ii, 16). Rt qiiod cst amplius, riu tnt in- 
dignationis maliim odoreiii *, unde abslerreat inlra- 
tun>s; quia ipsc ciini intrasscl, pcrdiirarc non 
potiiit. Qu:iles ilb? Invidi, litig.atorcs, ncmniem sus- 
tinentes, avari; ille ibi illud fecit, et ille ibi illud 
fecil. mnlc, qiiarc laccs bonos? Qiios lolerare non 
liotiiisti, jnct:is : qiii tc inaliim tolcrnveriint, taces. 

i3. Merilo illiid, fratrcs chnri^sinii, mngnilicuro in 
Domini Evangelio, ex ore Domini : Duo in agro ; unus 
nssunuturj et unus relinquetur : duw in molendino ; una 
aswmetur^ el una relinqueiur : duo in lecto ; unus as- 
sumeturf el unus relinquetur (Malth. xxiv, 40, 41, el 
Luc. x\n, 34, 35). Qui sunt duoin flj^ro .^Qnod dicit 
Apostoliis : Ego plantavi, Apollo rigavit ; sed Deus m- 
crementum dedit. Dei agricuitura estis (1 Cor. iii, 0, 9). 
Iii agro laboranius. Duo in agro, clerici siint : unus 
auumetur,etunus relinquetur; assumctur bonns, rc- 
linquetur mnliis. /n molendino duo!, ad plcbcs rclnlil ^. 
Quare tn nio/enrfiwo ? Quia dcvincUc s;vculo, circuitii 
rerum tcmporalium, lanqunm mola dciinentiir. El 
linle ttna assumetur, et una relinquetur. Qiuc indc as- 
sumetur? Fncicns opera boiia, altendcns indigenliam 
servorum Dei, indigcnliani pniipcrum, in confcssione 
rtdelis, in l.-clilin spei cerla. vigilans ad Deum, nulli 
imprecans m:iln, diligcns quantum potcsl, non solum 
ainicos, scd ciiam inimicos, pnetcr uxorcin suam 
iion sciens aliquam, prxlcr marilum suum noa 
sciens aliqiiem ; assumeiur el de molendino : qua; au- 
lem alitcr fucrit, relinquetiir. Alii aiilem dicunt : 
Quietem volumus, iiCmincni volumus pati, remove- 
nius nos a tiirbis ; bene crit nobis in quadain securi» 
lalc. Si qiiietein qu:rris, qnnsi lecium quxris, ut 
siiic aliqiia sollicitudinc requiescas. Etinde tiniM as- 
sumeiur^ el vnus relinquctur. Nemo vos fallal, fr:i- 
trcs: si non vullis falli, cl vultis amare fraires, sci- 
lotc omneni profcssionem in Erclcsia b:>bcre fictos. 

« sic vss. Al Fdd.: rjiudal qid nescU, elc. 

* Duo Mss., intolerandi : et quidam cum Am., intoleratu 
raulo {fosi cx Mss. rei)0suinius, tmpaitjnliVu; cujus loco ta 
Rdd. erat, patietitio!. . . 

* Nrjiltirique Mss. AtEdd., indiqnationes^ nwtorumoaO' 
tem. Quidain Mss., inditpuitiones nialorum odiortan. 

* l-ov., ntuli. tuld. atii clMss., retulit. 



Non dixi omncm hamincm csse nctiiin, sed otnncm 
professionem habcre fictas personas ; sunl Christiani 
iiKili, sed sunt el btmi. Quasi plures nialos vidcs, 
quia pal'»a siiiil, ct tc ad grana pcrvenire noii pcr- 
niitiunl : suni ibi ct grina, aecede, lenta, cxcute, 
adhibe oris jiidicium. Invcnis sanclimonialcs iiidi- 
sciplinatas; niimquid ideo saiictimoniuin reprehen- 
dcndum esl? Muhx non stanl iu dumibus suis, cir- 
cumciint doinos alien:is, curiose agentcs, lof|ucnies 
qii:e non oportct, siiperbae, linguat^B (I Tim. v, 13), 
cbrios£ : elsi virgines suiit, quid prodest iutcgra 
caro, mentc coiTi>pta? Mcliusesl huniilc eonjiigium, 
qiiam superba virginitis. Si enini iiulicret, iion lia- 
berel nomen unde exlollereiur, ct haberet fi-cnuui 
quo regereiur. Scd numquid propter virgines niabis, 
damnatnri sumus snnctas el corpore et spiritu (I Cor. 
vii, 34)? aut propler istas laiidabiles, etiam illas im- 
probandas laudare cogemur? Uiidique unus assuuic- 
tur, et uniis relinqiielur. 

14» [vers. 2.] Ergo, fraires, riniamiis P.salmuni , 
quia planusest. Servite Dqmino in jucunditate : vos al- 
loquitur, qiiicumque in ciiaril.ilc oninia tolcratis, et 
spe gniidetis. Servite Doinino^ non iii amaritudinc 
murmuraiionis, sed in jucunditate dilectionis. Intrale 
in conspectu ejus, in exsultatione. Facilc est cxsiiltare 
foris ; in conspcctu Dci exsulta. Non valdc lingua - 
cxsultet; conscientia cx«iultet. Intrate in conspectu 
ejus^ in exsultatione. 

15. [ vers. 3. ] Scitote quoniam Doininus ipse es$ 
Deus. Qiiis ncscit qiiia Doiitiiius ipse est Deus? Sed do 
Domino dicil, qiiein non pulabaiil homines Deuiii : 
Scitote quoniam Dominus ipse est Deus , Dominus ille 
non vobis vilcscat i crucilixisiis, flagelhistis, sputis 
illiiiistis, spiiiis coronaslis, vestc ignoininiosa vestistis, 
in ligno suspeiidi>tis , clavis confixisris , lancca per- 
cus.sistis, ciistodes ad sepulcrum posuisiis ; ipse est 
Dciis. Scitote quoniain D$minus ipse est Deus. Ipu /ie- 
dt nos , et non nus ^ Ipse fecit nos : oiniiia per ipsuin 
facta sunt , ct siiic ipso factuin cst nihil (Joan i , 3). 
Quid esl qiiod exsultalis? quid est quod superbitisT 
Alius vos fecit ; el (|ui vos fecit, ipse a vobis palilur* 
Sed vos sic vos jactatis ct glorianiini, et extollitia» 
qiiasi a vobis ipsis facti sitis. Boiium cst vobis ut qui 
fecil vos, perficiat * vos. Ipse (ecit nos, ei non nos. 
Non dcbemus superbire : totuni bonum quod liube- 
mus, abartifice nostro Iiabcnius; quod in nobis nos 
fccimus, indc damnamiir ; qiiod in iiobis ille fecil, 
inde coronainur. Ipse fecit nos^ et non nos. Nos aic- 
lem populus ejus^ et oves pascnx ejus. Oves el ovu> : 
ipsx ovcs nna ovis. Et quaiii amanlissimum nosiri 
pastorcin habciiius ! Diiiiisit noiiagiiita noveni, dc* 
scendit i|u:erere unani, rcporUU iu huineris suis (Luc, 
XV, 4, 5) rcdeniptam sanguine siio. Securus moruius 
est paslor pro ove, qui resurgens possidcl oveiu. 
Nos autem populus ejus^ et oves pascuce ejus. 

16. [vers. 4,5.] Intrate in portas eJM in confes» 

• Edd., ct non ipsi iw$. vox, ipsiy abcsl a mcUoris nolac 
Mss.etaiAX. 

* i-lure^ |tru!)x notx Mss., reficiaU 



m 

^ 
^ 



f^i ENARRATIO IN FSALMUM C 
amu. In portis iniliuiii csl ; a confessione incipiic. — 



VtH 



Inde Pmtnius in eonfeuione , ibi jubilaie '. Confite 
mini vos non facios a vobis, laudale cum a quo facli 
eslis. Ab illo sil bonuni luum , a quo recedens fccisli 
malum luum. Intrate in portas ejus in eonfewone. In- 
iret grex in porlas , non foris remaneal ad lupos. Et 
quomodo iiitrel? In confessione. Poria, id esl initium, 
coufessio libi sit. Undc i» alio psalmo dicitur ; Inci- 
pite Domino in confessione (PsaL cxlvi, 7). Quod illic, 
dicil, Inciifite; hoc appellavii hic, porias: Intratein 
^ portas ejus in confessxone. El quid, cum jam inlraveri- 
^ mus, non confitebiniur ? Scmper conlitere, semper 
\ h.ibcs quod conftiearis. Difficile esl in hac vila, ul sic 
lioino inutetiir , ut nihil inveiiialur in eo quod repre- 
Lendatur : opus est ut tu le reprehendas , ne ille re- 
prebendat qui damnaturus est. Ergo el cum inlrave- 
ris in airia, conlilere. Quando non erit confessio 
peccatorum? In illa requie, in illa aequalitate Ange- 
lorum. Sed videte qnkl dixerim • Non erit confcssio 
pecoatorum. Non dixi, Non orit confessio : erit eniin 
coiifessio laudis. Semper confitebcris, illum Deum, le 
crcaturam ; illum protecioreni , le prolectiim. In illo 
qurtdaroniodo abscoiidilus cris , sicut diclum est , 
Abscondes eos in abscondito vuUus tui (Psal, xxx, 21). 
Jh airia ejus in hymnisconfUemini ei ". In porlis coiifi- 
tcmiai ; et in airia cum iniraverilis, conlitemiui in 
hymnis. Hymni laudes suiit. Quando iuiras , te re- 
prelicnde ; cum inlraveris , illuni lautla. Aperite mihi 
porias justiti(P, dicit in alio p^aliiio; iugrediens in eis » 
confiuar Domino [Psal, cxvii , 19). NiiiUMiiid dixit, 
Cumingressus fuero, jain iion coiifilcbor? Eiiam in- 
grettsus confitebitiir. Quir eiiim pecciita couaiebatur 
Dominus nosler Jesus Chrislus, quaiido ait : Confiteor 
tibi, Pater, Domine C(£li ei terr(B (Matth. xi,25)?. 
P IUum laudans couUlebaiur, noii se accusaiis. 

17. Laudale nomen ejus , qnia suavis est Dominus. 
Noliie pulare quia delicitis in laudando. Laudatio 
▼estra quasi inandiicaiio erit : qiianlum laudalis. tan- 
tuin vires acquirilis, et lanluiii dulccscil quein lauda- 
tis. Laudaie nomen ejus , quia suavis est Dominus, In 
itlemum tmsericordia ejus. Non cnim ciim le libera- 
verit, desiiiel esse misericors : et ut protegat semper 
hi xternaiii vilam, misericordi.e ejus esl. In (elemum 
ergo misericordia ejus , et usqne in generdlionem et ge- 
neralionem teritas ejus. Aul omncm generationem 
accipe quod dictum esl, in generaiionem et genera- 
iionem; aul iii duabus generaiiouibus, unam terre- 
nam, alleram coelestcm. llic est gencratio uiia quae 
liarit mortales ; altera qu« parii anlernos. Veritas ejus 
ct hic esi , et ibi. Noli piitarc c|uia hic non est veriias 
tjus : si non hic esset veritas ejus, nou diccret in alio 
psalmo : Yeritas de terra orta est (Psal. Lxxxiv , 12) ; 
i.ec ipsa Veritas dicercl, Ecce ego vobiscum sum utque 
in consummalionem saxuU (Matth. xxviii, 20). 

t Edd.: inde Psahnunu etc. At mss.: inde Pf^f^^^m injm^ 
fessUme : supile, in.samnr. Qiiaiiquara ueniig. Ms. habeai 
sic: inde Psalmum in confessione lubiiate. 

«Steulerique el mclioris uoiie Mss./t Am. Er.^elduo 
iiss., m /ij/nMii* confesi.iynuin confitemmi ei. U)v.,m^ii/mms 
canfe^sionem conlitewini ei. „ , , . 

* bic M86. jUXU GfXC. KXX. Al Edd., W m. 



IN PSALMDM C 
ENARRATIO. 

SEnMO AD rLF.BKM. 

i. [ vcrs. i. ] rsaliuus isle ccMlcsimiis qiiod liabtt 
in primo versu, hoc in toio ejus corpore quaerere 
dcbemiis. Alisericordiam et judicium caninbo tibi , Do' 
mine. Nemo sibi ad impunitalem blaniiiaiur de mise- 
ricordia Dci ; quia est et juiliciuui : ct iieuio iu melius 
commutatus exhorreat judicium Dei; quia pnecedit 
inisericurdia. llomines eiiim quando jiidicanl, ali- 
qiiaudo vicii niiscricordia \ faciunt conira juslili«m ; 
et fidelur in eis csse misericordia, el non esse jiidi- 
cium:aliquando vcro rigidum volcntes tenerejudicium, 
perdunt misericordiam. Deus autem nec in lionitate 
misericordiae perdit judicii scveriiaiem , nec in judi- 
cando ciiin severiiale aiuiuil luisericordiai boiiilatem. 
Ecce si lemporibus disiinguamiis lucc duo, misericor- 
diam et judiciuiii ; forle eiiiiii iion siiie causa ipso or- 
dine posita sunt, ut non diceret , Judicium et iniseri- 
cordiam, sed , misericordiam et judicium : si ergo por 
tempora distinguamus lu!C duo, forie iiivenimus modo 
tempus osse miscricordiae , futurum autein tenipus 
judicii. Quomodo est prinio (enipus misericcrrdix ? 
Primo in Deo considera, u( et.tu quantum ipse tibi 
donaverif, imi(eris Patrem. Neque enim arroganter 
dicimus, Palrem nostrum nos dcbere imiuri ; qtian- 
doqiiidrm Domiiius ipsc unicus Dei Filiiis ad hoc nos 
horlatiir , dicens : Kslote sicut Pater vester OBlestis. 
Cum diccrct, Diligile inimicos vesiros. orale pro eis qui 
vos persequuntur : ut silis, inquii, /ilii Palris vpstri qui 
in coelis est ; qui solem suum facil oriri super bonOs ei 
malos . et pluil super justos ei injustos [liutth. v , 48 , 
44,45). Ecce misericordia. Quaiido vides jusios et iii- 
justos eumdein solem inlueri, eamdem lucem ca|)ere •, 
eosdeiu foiites bibere , cadein pliivia sugiiiari , iisdeni 
fructibus tcrrc repleri, simililcr acrcm istuin ducere, 
haliere a^cpjaliier bona mumii ; uoli putare iiijustum 
esse Deuni, qui dat ista .TquailL r et jiislis ct injustts. 
Misericordiae tempus esl, iiondiiiii jiidicii. Nisi enim 
primo neiis per iiiisericordiam parceret, non iuveniret 
quos pcr judicium coronaret. Est ergo misericordia». 
lempus, quando palientia Dei ad poenitentiam adducil 
peccaii(cs. 

% Audi Apostoliim distinguentem utrumque tem- 
pus, et disiingue el lu : Existimas autem, inquit, o 
homo qui judicas eos qui faciuni ea, ei eadem agis, qHO- 
niam tu effugies judicium Dei? Inteiidite. Videbat 
enim se ( sed cui lioc dicii? Noii enim uui homini 
dicit, scd generi homimiiii (ali ) , vidcl)a( se coniinit- 
tere » iniiUa mala quoiidie, et tainein vivere, nihil 
mali sibi coutingere ; et piKabat aiit dorm re Deum, 
aui rcs humanas iion aUcndcre, au( ainar^B fac(a ho- 
iniiiiim mala. Tollit istam cogilaiioncin dc corde, sed 
beiie in(elligeniibus. Quid crgo ail ? Ejastimas, o homo 
» Aliquol Mss., misericordunn faciunt. 

* FM\^^7V^ii hunmno : talia dicebat se conmrille' 
re,elc.iWi«antursiibsi.1io v.ss. inter quos Regius ad vu- 
ccni, tali, subdit, quod lidcbat sc commUtere, elc. 



mz 



qui judicai eos qui ialia agunl , ct facis ea , quomam tu 
effugies judicium Dei? Etquasi dicerel , Quarc facio 
tanta mala quolidic, el nihil mali raihi conlingil? se- 
cotus oslendil illi leinpiis misericordiae : An divitiaz 
benignilatis, et patienlice, el longanimttatis ejus conte- 
mnis? Et verequia hoc contemiiebat ; sed fecit illum 
sollicitum. Ignoras , inquit, quoniam benignitas Dei ad 
poenitentiam te adducil ? Ecce tempus misericordiae. 
Ne autcui hoc ille semper puiarel futurum , quomodo 
sccutus eum terruil? Tu autem ( jam tempus judicii 
audi ; audisti lempus miscricordiae , propter, Miseri- 
cordiam et judicium cantabo libi, Domine) : tu autem , 
inquit , secundum duritiam cordis tui el cor impcenitensy 
thesaurizas tibi iram in die iroi et revelatiouisjusdjudicii 
Deiy qui reddet unicuique secundum opera sua (Ronu 
II, 3- G). Ecce, Misericordiam et judicium cantabo tibi, 
Domine. Scd minatus est de judicio : numquid ideo 
iudicium Dei lantuiumodo forinidandum est, et non 
amandum? Formidandum maiis propler pcenam , 
amaudum boiiis propler coronam. Quia ergo icrruil 
inalos Apostolus in hoc lesiimonio quod commemo- 
ravi, audi ubi spein dat boiiis de judicio. Seipsuin 
ponil, el dicit, et oslendit et ipse in se leinpus miseri- 
cordix. Quia nisi et ipse inveniret lempus misericor- 
dix, qualem illum inveniret judicium? Blasphcmuro, 
pcrsecutorem, injuriosum. Sic cniin dicit, el commen- 
dat tempus misericordix , in quo modo sumus : Qui 
priuSt inquit , fni blasphemHS^ et persecntor^ et inju^ 
riosus ; sed misericordiam consecutus ^um. Sed fortc 
ipse solus conseculus esi misericordiam? Audi quo- 
modo nos erigat : Ut in me , in(]uil, ostenderet Christus 
Jesus omnem Longanimilatem , ad informationem eorum 
qui credituri sunt illi in vitnm ceternam (I Tim. i, 13, 
iG). Quid est, in me ostenderet longanimitatem ? Ul 
unusquisquc pcccator cl sceleratus videret quia Pau- 
lus act epit veniam, el noii de se desj)erarot, Ecce 
ostendii se, erexit et alios. Ubi ? Iii leiiipore miseri- 
cordiu!. Aiidi iii tempore judicii quid dicat dc boiiis , 
iterum diceiis de sc el de aliis. Primo misericordiain 
consecuius est. Quare? Quia fuit bla phcmus, et per- 
secutor, et injuriosus. Yenit Doininus ut donaret 
Paulo , non nt rcdderet. Nam si reddere vcUet , quid 
inveniret qiiod redderel peccaiori, iiisi pcenam et 
suppliciuin ? Noluit redderc poenam, scd donavit gra- 
liam. Audi quia illc cui donavit, tciiel Dominum 
etiam debilorein. Invenit eum donatorem tempore 
niiserioordia^ , tenct debitorem temporc judicii. Quo- 
inodo hoc dicit, videlc. Ego enim jam immolor^ dixit, 
£t tempus resolutionis mece proximum esl, Bonum cer-' 
tamen certavi, cursum consummavit fidem servavi. Ilor, 
fcmpore misericordix , audi de judicio. De cwtero i m- 
perest mihi corom juslitia!^ quam reddet mihi Dominus 
tfi illa die justus judex. Non dixit, dtmat; sed, reddet, 
Qiinndo don:d>:)l, inisericors eral ; qiiando reddcl, ju- 
dex erit : quia, Misericordiam et judicium canlabo tibi, 
Domine. Scd donaiido delicla , fecit se coronx debi- 
iorcin : il»i misericordiam consccutus sum. Miscricors 
ergo Dominus primo, hic aulem reddct mihi coroiiain 
jusHtia!, Unde rcddct ? Quia j««/«5 judex est, Quarc 



S. AUGUSTim EPISCOPI 1284 

justus judex? Quia bonum mtamin eahm^ curtum 
cansummam^ fidem servavi, Idco justus non potcst nisi 
coronarc isla. Invcnit enim ista quse coronaret : aniea 
vcro quid invenerat? Qui prius fui btaspkemus ei per- 
secutor. Ista donavit, illa coronabit ; donavit liacc tcm- 
pore misericordiae, coronabit illa teroporc judicii : 
quia , Miserieordiam et judicium cantabo tibi , Dormne. 
Sed numquid solus Paulus id ineruit? Hoc enim 
dixeram , quomodo in illo testimonio tcmiit , sic in 
isto erexit. Guro dixisset, Reddet mihi Dominus in illo 
die justus judex : non solum mi/ii, inquit, sed omnibus 
qw diiigunl manifestationem et regnum ejus (U Tiiti. 
iv, 6-8). 

3. Ergo, fratres, quoniam habcmus tempus mise- 
ricordiui , non nobis blandiamur , non nos dimilta- 
mus , non dicamiis : Semper parcit Deus. Ecce feci 
heri , pepercit Dcus ; facio et hodie , ct parcit Deus ; 
faciam et cras , quia parcit Dcus. Attendis ad mieeri- 
cordiam , et non times judicium. Si vis canlarc niise- 
ricordiam et judicium , inteHigc quia ideo parcit, lU 
corrigaris, non nt in malignitate permancas. Noli tibi 
thesaurizare iram in dic \rx ct revclaiionis justi judi- 
cii Dei. Quia in lempore misericordix in alio psalmo 
diciiur : f Pcccatori autem dixit Deus , Ulquid ta 
enarrasjuBtificaiionesmeas, et assumis testamentura 
meum per os tuum ? Tu vero odisti disciplinam , et 
abjecisli sermones meos post te : si vidcbas furero , 
concurrcbas ei, cl cum nioechis portioncm tuam po- 
nebas ; sedens adversiis fratrcm tuum detrahebas , et 
adversus riliuin malris turc ponebas scandalum. Hxc 
fecisti , et tacui. i Vidc lempus iniscricordiae. Quid 
cst, tucui? Numquid , Non corripui ? Sed , Non judi- 
cavi. Qiiomodo onim (aret qiii quoiidie claroat in 
'Scripliiris , in Evangclio, in prxdicatoribus suis ? 
Taciii a supplicio, non a vcrbo. Hwc fecisti^ et tacui. 
Et qiiia laciiit Deus , id est , non vindicavit ; quid 
silii dixit in corde {teccalor? Audi : Suspicatus es , 
inqtiit, imquttatem^ quod ero tibi similis. Id est, pa- 
runi csl quia lu lalis eras; ct mc talem pulasti. £t 
cum osteiidissel iili lcmpus miscricordix , tcrruit de 
tempore judicii : Arguam te , et statuam te ante fadem 
tuam {Psat. xlix , i6-2i). Tu lc ponis post te, ego 
tc ponam ante tc. Omnis enim qui non viilt videre 
peccnta sua, post dorsum sc ponit, ct aliorum pcccata 
acute attendit , iioii per diligentiam , sed per inviden- 
tiam ; iion volens sanare , scd accusarc : sc autcm 
obliviscilur. Undc talibus Doniinusdicit , Stipulam in 
oculo fratris tui vides , et trabem in ocuIq tuo non tides 
(Matth. VII , 3). Quia ergomiscricordia et judicium 
cantaliir nobis, et nos facienles niisoricordiain sccuri 
cxspecteinus judicium : et sinius in corporc ipsius , 
ct iios cantemus ea. Cantat cnim hoc Christus : si 
solum caput caiitat , a Domino cst caiilicuin hoc , aJ 
nos non pcrtiiiet; si aulem totus Chri^tiis , id est ca- 
put ct corpus cjus , cslo in mcinbris ejus , adhnerc illi 
per fidcm, cl pcr ^pcm , ct pcr charitalem ; et in lllc 
cantas , iii illo cxsultas ^ : quia ct ipse in lc laborat , 






sic i lcriquc Mss. At rxld.y roitm, vi ilh exsulta. 



1285 ENARRATIO 

in te sitit « \n \t esurit et iribulntur. Hle in ie adhuc 
moritur, et tu in illo jam resirrrcxisti. Nam si non 
in te iDoreretur , nullft in le sibi parci a persccuiore, 
cum diceret : SaHle, Saule^ quid me persequeri$ (Act, 
IX 9 4)? Ergo , fr.iii-es mei , Chrislus canlat ; sed quo- 
modo 9 nostis : Ctirisiuui assidue commcndavimuG 
vobis;etscio quia rudia vobis nou sunl. Dominus 
Christus Verbum Del est , per quod racla sunt om- 
nia. Hoc Verbum ut redimerel nos , caro factum est, 
et habitavil in nobis {Joan, \, 5, 14) : fnclus esl 
jlft^ homo Deus supcr omnia , Filius Dei SBqualis Patri ; 
^ ad hoc bomo fuclus est , ut Dcus bomo mcdiaior 
^ esset inler bomincs et Dcum , el rcconciliaret longe 
positos, etconjutigeret Siparnlos , cl rcvocaret alie- 
natos, el rcduceret peregriiios ; ad lioc fiicUis est 
homo. Facius esl ergo caput Ectlesi:c , liabel ei cor- 
pusetmembra. Quirrc mcmbra ipsius, modo gemunt 
per aniversum orbem tcrrarum : tunc la^tabuntur in 
flue, iu corona justilijc, dequn dicil Pauius, Quam 
reddet mhi Dominus in Ulo die jnttus judex, Et modo 
er|;o cantemus in spe, omnes in unum collecti. Chrt« 
stum enim induli Christus sumus cum capile nostro ; 
qaia utique Abrahse semen sumus. Aposlolus lioc di- 
cii. Qaia dixi , Christus sumus. Aposlolus nil , Krgo 
AbrahtB semen eslis , secundum promissionem hanredes, 
Abrabae semen estis : videamus , si semen Abrahac 
est Cbristus. c In semine tuo benedicentur omnes 
gcnles. Non dicit, In seminibus, tnnquam in multis; 
sed tanquam in uno , El semiui tuo , quod csi Cliri- 
slus {Gatat. iii , 29 , 8, 16). i Et nobis dicit, t Ergo 
semen Abrah?c estis. > Maiiirestum qiiia ad ChiiStum 
pertinemus ; el quia mttmbra ejus ct corpiis ejus su- 
nins , cum cnpite nostro unus homo sumus. Cante- 
nius ergo, Huericordiam et judicium cantaho libi ^ 
Dondne. 

4. [vers. %.] Psallam , et inleUigum in via iMUJiactt- 

/ota, quando venies ad me. Nisi in via immaculata , 

iion potes psallere, nec intelligere. Si vis iutcl- 

ligere, in via immaculata psalle , id cst, opcrarc 

iii hilaritate Deo tuo. Quie est via immaculala? Audi 

fiequentia: Deambulabam in innoceniia cordis mei, in 

medio domus mea. Hxc via immaculata ab innocciitia 

capit , in ipsa etiam pcrvenilur. Quid quairis mulu 

rerba? Innocensesto, et perfecisti jusliliam. Scd 

quidestesse innocentcm? Duobus enim inodis nocet 

hcMDO, quanlum in ipso est; aut faciendo miscrum , 

aut desereiido miserum : quia et tu non vis ab alio 

Ocri miser , et non vis deseri ab alio , si miser rucris. 

Quisest qui facit niiseros ? Qui infert violenlias vcl 

iusidias, rapit res alicnns, opprimil pniiperes , fura- 

inr,conjugia alieiia sollicital, calumniosus cst , vull 

inferrc hominibus quo dolennl, studio mnlevoIcnli;v. 

Quis est qiii deseritmiscros? Qiii vidcl iiiopcm u\u\i\o 

^uxilio cgentcm , ct cum habcat quoino<lo praslol , 

contemnil, dcspicit , alienat cor suuni. Quod si jaiu 

**«Muino talis essct , ut non opus habcrct aliqua mi- 

^ericordia ; supcrbus esset , si dcscrcrct miscrum : 

^'limc in iribulalionc carnis conslilutus est, nesciens 

^ »id sil)i possit cras accidei e , et dcspicit lacrymas 



m PSALMUM C. 



f286 



miserorum ; non est innocens. Scd quis estinn jcens ? 
Qui cum alii nou nocet, nec sibi nocct. Qui enim el 
sibi iiocet, non est iunocens. Ait aliquis : Ecce noii 
tuli alicui , ncc prrssi aliquem : dc re inca , de Jiislo 
laborc ineo bene mihi faciam , conviviiim apparaiuni 
habeie volo , crogare volo qunntum me dclecut, bi- 
bcre cum qiiihus volo qnanlum me dclectat ; cui ali- 
qiiid iiili? qiiem pressi ? quis de me questus est ? In- 
noceus videtur. Scd si seipsum corrumpit, si lem- 
plum Dei in sc cvertit, quid exspectas, ut in alios 
faciat niiseric()rdiam , et parcat miseris? Qui in le- 
ipsumcrudelisest, esse in alium miscricors potest ? 
Tota crgo justitia ad unum verbum innoceiiliae redi- 
gitur. Quiaulemdiligitiniquitatem, odit animam suam 
{Psal, X , 6). Quando amabat iniquitatem, putaliat 
quod aliis nocebat. Sed vide si aliis nocebat : Qui 
diligit, inquit, iniquitalem , odit animam suam, Sibi 
ergo prius nocet qui vuli aliis nocere ; nec deambu- 
lat, qtiia non est ubi. Angusiias enim patitur omnis 
malitia : sola innocentia lata cst , ubi deambulctur *. 
Deambulabam in innocentia cordis mei , in medio domus 
meos. Medium domussux, aut ipsam Ecclesiam di- 
cit ; Chrislus enim in ea deambulat : aut cor suum ; 
doinus enim nostra interior, cor nostrum cst : ut hoc 
cxposucrit quod superius dixit , In innoceniia cordis 
mei, Qunc csl innocentia cordis sui? Medium domus 
siix. Hanc domum quisquis habel malam , pcllitur ab 
illa foras. Quisquis cnim in corde preinilur mala 
conscientia , quomodo quisque ab slillicidio exit do 
doiuo sua , aut a fumo , non ibi sc patilur habiiare : 
siequi non habet quiclum cor , liabitare in corde suo 
lihentcr lum polest. Talcs foras excunt a seipsis ani- 
ini inlentione , et de his qiix foris sunt circa corpus 
deleclnnliir ; quieiem in iiiigis, in spectaculis , in lu- 
xuriis, in oiiinibus mnlis qiia^runt. Quare foris sibi 
volunt esse bcnKJ Quia iioii cst illis intiis l>ene , 
unde gaudcanl in conscieiitia. Ideo Dominus .cuni 
sanasset parnlyticum , ait : Tolle grabatum tuum ^ 
et vade in domum tuam ( Matth, ix , G ). Facint 
illiid auinia qiio? quasi paralysi dissoluta est : iu 
iiiembris bon.T opcrationis constriiigniur , ut beiio 
operetur, tollal grabatum suum , regat corpus suum ; 
jam cat in domiim suam , intret in couscieiiliam 
suam : jain I.itaiii inveniet, ubi deambulet, ct psallat, 
et intcliigat. 

5. [vers. 5 , 4.] Non proponebam ante oculos meos 
rem malam, Qiiid cst , Non proponebam ante ocutos 
mcos rcm malftm? ^oii diligeham. Solel eniin dici , 
quod iiostis , dc homine qui ab aliquo diligilur, Ante 
oculos illuiu habel : et ille qui conlemnitur , sic solct 
qucri , Non nie hahel auie oculos. Quid ergo est,aiiie 
oculoshabcre? Diligere. Quidest, non diligere? Nou 
ihi corde hnbitare. Dixit ergo , Non proponebam anU 
onUos meos rem malam : non diligebam rem malam. 
Et cxpouit ipsam rem malam : Facientes prcsvaricatio^ 



> Ita Mss. Edd. voro, q\m lum est ubianquftiasnonvGt-tMr, 
Arcla onms nudilia, sola innocentia lata cst. L bi deaminh 
lat? 



Ii«7 



nem ' odio habuu Iniendiie, frnlres mci. Si deambu- 
latis cum Ghrislo in medio domus ejus , id est , si vel 
in corde veslro bene requie.«citis , vcl in ipsa Eccle- 
sia bonuro iter carpitis in via immacubita ; non eos 
lanium qui foris sunt odisse debeiis praevaricatores , 
sed et quoscumque intus invenerilis. Qui sunt praeva- 
ricatores? Qui oderunl Icgem Dei ; qui audiunt illam, 
et non faciunt , pr.-evaricatores dicuntur. Facientes 
prxvaricationem odio habe, repelle illos a te. Sed 
odisse debes pnBvaricatores , non homines. Unus 
homo prxvaricator , videie quia duo nomina habet , 
homo, et prxvaricaior : honiinem Deus fecit, pneva- 
ricatorem ipse se fecit ; ama in illo quod Deus fecit , 
pcrsequerein illo quod ipse sibi fecit. Cum enim per- 
secutus fueris pnevaricationcm ejus , occidis quod 
homo fecit , et liberalur quod Deus fcciU Facienles 
prmaricationem odio habui, 

6. Non adhaf$U mihi cor pravum, Quod est cor pra- 
Yum? Cor tortum. Quod est cor lortum? Cor non 
rectum. Quod est cor non rcclum? Vide quod estcor 
rectum, et ibi invenis quod est cor non rectum. Rc- 
clum cor dicitur hominis, qui omnia quae vult Deus» 
non ipse non vult*. Inlenditc. Orat aliquis ut nescio 
quid non eveniat; orat, el non prohibeiur. Petat* 
quantum poiest : sed contra voluntaiem ipsius evenit 
aliquid; subjungat se volunlati Dci, non resistatvo- 
luuiati magii.T. Qiiia et ipse Oominus sic illud expo- 
nit : oslondeiis ii.firmilntem noslram in se, quando 
passunis erat, aii, Trislis esl aninta med ufque ad 
morietn. Non enim vere ille limebat mortem , quf 
poteslatem hnbebat poiiendi animain suam, ct po« 
tcsUUem habebnt ilcrum sumeiidi onm {Joan. x, i8). 
El Paulus apostolus miles ipsius, servus ipsius clamat: 
Bonum certamen certavi^ cursum consummavi^ fideni 
servavi; de coetero repotita est mihi corona justitiw^ 
quam reddet mihi Dominus in Hlo die juttus judex. 
Exsullat quia nioriturus csl; et Dominus ejus et Im- 
|ierator ejus trislis cst, quia morilnrus esl! Ergo 
niclior serviis qiiam Dominus? Et uhi est quo<l ait 
ipse Dominus : StiJ}i/il servo ul sit sicnt dominvs ejus ; 
sufficit discipulo ut sit sicut magister ejus (Matth. x , 
25) ? Ecce fortis esi Paiilus vcnlura morie, cl Dominus 
tiislis cst! Optabam, inqiiil, dissolvi^ et esse cum 
Christo (Phitipp. i . 25). Caiulet. qiiia dissolvitur, ut 
sit cum Chrislo ; ct ip^^e Cliristiis irisiis est, rum quo 
iste futuruin se esse Irtitur! Sed qiiid erat illa vox , 
nisi sonus infirmitaiis iiosirx? Mnhi adhuc indrmi 
conlristanlur futura moile : sed habeant rectiim cor; 
vilent morlem, qunntum possiinl ; sed si non possunt, 
dicaiit qiiod ipse Dominusnon propierse, sed propter 
nos dixit. Quid enim dixit? Pater, si fieri potesi, 
transeat a me catix iste, Ecce habes volunialem hii- 
iiiannm exprcssam ; vide j:in/ rertiim cor : Veruni , 
uon quod ego volo^ sed quod tn vis, Pater (Matth, xxvi, 
58, 59). Si ergo rectum cor seqtiitur Deum , pravum 
c>r resistit Deo. Aliquid illi conliiigat adversum , 



S. AUGOSTINI EPISGOPI i^ 

clamat : Deus, quid tibi fed ? qiiid commiei ? qoid 
peccavi ? Se justum vult vidcri, Deun) injustum. Quid 
tam pravum ? Parum esl quia tortus est ; et tortain 
regulam putat. Coriige te , et invenis recluro a quo 
-te depravasti. Ille juste, tu injuste; et ideo perverm 
es, quia hominem justiim dicis , et Deuro injustum. 
Quem hominem justum dicis ? Teipsiim. Quando enim 
dicis, Quid tibi feci? justum (e pulas. Sed respondeat 
tibi Deus : Verum dicis , milii nihil fecisti ; omnia 
enim tibi fecisii. Si enim mihi aliquid fccisses, bonum 
fecisses. Quidquid eiiim bene Ot , mihi fit ; quia ex 
praecepto meo Ot : quidquid autem mali fit , tibi fil , ^ 
non mihi fit ; quia non facit malus aiiquid iiisi sibi , j 
quia hoc non ego jnheo. Tales quando viderilis , 
fratres, corripite, arguite, corrigite : et si non polesiis 
corripcre aut corrigere, nolite consentire ; ut possilis 
dicere, Non adhassit mihi cor pravum. 

7. Cum decUnaret a me malignus^ non cognoscebamm 
Quid esl, non cognoscebamf Non approbabam, non 
laiidabam, non mihi placebal. Cognoscere cnim inve- 
ninius in Scripturis aliquando dici , pro eo qiiod esi 
placere nohis. Quid enim laiet Deum, fratres? Num- 
quid iiovit justos , et non novit injnstos ? Qiiid cogilas 
quod illc iiesciat? Non dico, quid facis; sed, qiiiil 
cogitas quod ille nesciat? Noii dico, qiiid cogilas ; sed, 
quid cogitoiurus es quod ille non antc vidcrit ? Omnia 
ergo novit Deus : et tamcii in fine, id est in judicio 
post misericordiam , dc qiiibtisdam dicit : c In illa die 
multi venturi sunt,- et diecnt, Domine, Domine, in 
nomine tuo danmoiiia ejecimus, in iiomine tuo Tirtnlet 
multas ^ fecimus , in nomine tuo manducavimui el 
bibimus ; et dicam illis, Discedite a me, operarii M- 
quitatis ; non novi vos i (Matth. vii, ^£/23). lile iioa 
novit aliquem? Scd quid est, Non novi vos? In regula 
mea non vos agnosco. Novi enim regulam jnstiliae 
mesR : non ilfi congruiiis , dcclinastis ab illa , dislorii 
estis. Ideo et hic dixit, Non cognoscibam. Cum dixli» 
narel a me malignus, non cognoscebam. Quid est, iioii 
eognoscebam? Numquid forle quia niali^iiiis qiiando 
obviam fit justo iii vico angusto ,.dicit sibi qiiod esc 
scriptum in Sapientia Salomonis, Gravis esl nobis elimm 
ad videndum (Sap, n, 15); ei mutat viam ne videni 
quem non vuit? Sed quam multi sunt inaligni quos 
videmus, et qui nos vident, et non solura non a itobis 
declinant, sed currunt ad nos, etaliquando iniquitates 
siias per nos iinpleri ciipiunt*? Plcrumqiic iiobis 
contingit. Quomodo ergo dcclinani? Dcclinat a tc, 
qui dissimilis est tibi. Quid esl, declinat a te? non ie 
sequitur. Quid est, non te sequitur? Non te imikiiur. 
Er%o ^Cumdeclinaret a me matignus, id esl, curo mihi 
dissimiiis esset malignus, et vias meas nollei imiiari, 
nollet sic vivere malignus, quomodo me illi proposui 



« lU M88. At Edd 
• Am. €t IX)V., 
wtL 
' I ov., petU : disscnlieatibus Edd. aliis et Mss. 



., profmricalicnes, 
ipse vuU, Ai Kr. et Mss. 



non tpsenon 



* uss., magtm, 

* Rr. et l^v. I osl vcrbuni, cupiutit, sic pruscquuntur ; 
ptenitnque se tioiis cotijntigntu ? vierwttque tiobis cotiiingit, 
Regius iibor non habet uisi, lierwnque sc nobis conjuu^ 
gutit. Alii vero Mss. cum Am. uonnisi : / lenmuiue uoUs 
'centingit ; auibus forie ininiis iniclleclis vcrl.is pnura iUa 
substilucnaa quispiam exisliiiiaverut. Hic purro Aiigustiuiift 
respicere videiur ad iaiprol)os iiligutores, qui iiiiqua judicia 
impeUare ab Oitiscopij» cu[)iebaiii. 



f 



1288 HNARRATIO IN 

•d imiCalloneni ; non cognoteebam. Quid est , non co» 
§n99€ibamt fiou qiiia ncsciebam, sed qtiia non ap- 
firohabam. 

8. [r«r«. 5.] Detrahentem prosnmo «no oeeuUe, hune 
^enequebar. Ecce persecuior bonus, non liominis , 
sed pecrali. Superbo oculo et intatiabili corde, huic 
RM coHvescebar. Quid ost, non convescebarf Non cuni 
i\lo naiiducabam.' AllcrHlal Cbaritas vestni; qiiia 
mirom aliquid andituri cstis. Si nun convesccbatur 
tm illo, iion mandncabal; vesci enim, mandiicare 
(st:car ergo ipsum primo Ilominum invenimus 
Mnducasse com supcrbis^? Non cum publicnnis 
Hlis et peccatoribus, nam ipsi huiniles erant : co- 
gMScebant enim languorem suum , et medicum re- 
(fiirelnnt. Cum ipsis superbis Pharisxis invenimos 
illnn mandiicasse. Nam sup<^rbus quidam inviuverat 
iBiiin:ip8eest cui displicnil qiiia mulier peccatrix, 
((iiserat in civitate fainosa, acccssil ad pedes Domi- 
iii;etait in corde suo ( quia talis eral munditia Pha- 
iTKeonim, nt nemo eos iniquiis tangcret ; si quis 
illQi inimundus vel modicc teligisset, exhorrebant, 
.Req«i$i immundos eos Taceret tactus immundus. At 
iM peecatrix illa , qiiie erat in civitate famosa , ac- 
crsit flere ad pedcs Domini , ille cnm videret eam, 
diiil in corde suo) : Hic ti enet propheta , sciret quw 
mHtr iHi ttcce$»i ad peda. Unde scieliat quia Chri- 
Mns nescivit , nisi iiide suspicatiis est cum nescisse , 
fua non a se repulit? Qiiia si ipse esscl , repelleret 
a le. Dominus auiem non solum mulicrem illam pec- 
tttricero imverat , sed et illius superbi * viiluera me- 
£»11 insanabilia videbnl. Ait cnim ciim audisaet 
Cilillntcm, ut ostendcrct illum superbiim : i Simon, 
iKdieo aliquid tibi dicere : Duo debitores er:int cui- 
dun reneraiori ; unus ei debcbat quinqungiitU dena- 
rioi,arni8 quingentos; cum iion habereni uirdo red- 
teent, dimisit anibobus : quis cum plus dilexit? i El 
nieconlra se dixit scnlenriam, exiorqiiente sibi con- 
fcsiionem veritalc : t Credo, Doinine , cui plus dona- 
^il. Et conversus ad mulicrem , dixit Simoni : Vidcs 
Iitiui mulierem? Inlravi iu domum tuam; aquam 
mihi ad pedes non dedisii : isu aiitem lacrymis suis 
bvH pedes mcos > (Luc, vii , 36 U) ; el caetera quas 
wwtii. Non opus est in aliis propler qii» ad tcstimo- 
iiiom adhibuimus, diulius immorari. Iste pliarisxus 
wpcrbos crat, tonvesccbntur cuin illo Dominus ; quid 
ttl ergo quod ait , Snperbo oculo et inMtiabili corde^ 
^e «on tonrcicf 6ar?Quid esl, non conve$cebar? Noii 
«aro illo manducabam. Quomodo nobis proponit haic 
quae ipse non fecit? Ad imitniionem suam nos hor- 
IiUir : videmus eum convivatum esse ciim superbis, 
<IiiOinodo nos probibet ne convivemur cum eis? Nos 
quidem, fralres, proplcr correplionem aliqiiam tc- 
ncmus nos eliam a fratribus nosiris , ei non cum eis 
o«Tivamur, ui corriganlur. Cum exlraueis polius 

»Am Er. cll/JV,CMmsMper&is et non cum pubticdius 
Wbei ucxatoribus? Nos auctoriuie Mss. removemus par- 
UcuboLe/, notamque inlerrofwUouis collocainus ante lianc 
itt!eiiiiaro : :Vcw cutn publicdnis, elc., ui scnsus sit : Non 

» NoslPi ouineslbs., i7iii« superbta : el paulo poit pie- 
rii|ue, kwo, ul oslenderet, habcnl, et oUenderet. 
Patrol. XXXVIl. 



PSALNUM C. ii90 

oonviiramur, ciim Paganis , quam cum his qui iiobis - 
haercnt *, si vidcrimus eos male vivere, ut erubcscant, 
et corrigantur; sicut dicil Apostoius : Si quis non 
obandit verbo nostro per ephtoiam^ hwu notate^ et 
noHte commisecri cum eo ; et non ut inimicum eum 
exiuitnetis, sed corriphe ut fratrcm (IIT/icm. m, li, 
45). Facimus hoc pleminque propter medicinam ; ct 
tamen cum extraiieis muliis ct cum impiis saspe ve* 
scnnur. 

9. Quid est hoc quod ait, Snperbo oculo et insatiabili 
corde, huic non convcscebar? Hal)et epulas suas C(»r 
pium, habct epiilas suas cor sup<Tbum : nam pmpter 
cibos ipsos cordissupcrbi, idco dixil, insatiabiti corde. 
Cor supcrbum undc pascitiir? Si superhiis est, invidiia 
est : aliler (.*sse noii potcst. Superbia, mater iiividciitia: 
est : non potest nisi generare hanc, ct cum illa seinpcr 
esse. Oinnis crgo supcrbus , invidus est : si invidua 
est, malis alienis pascitur. Unde dicil Apostolus : Si 
mordetis et comedilis invicem; videte ne ab inviecm con- 
sumamini{Galat. v,i5.)Videtisergo comedeiites ; nolilo 
his convesci , fugiie lale convivium ; ne(|iie eniin se 
satiant gaudendo de malis alienis, quia iiiaatiabili 
eorde sunt. Cave ne capiaris in epulis eoruin laquco 
diaboli. Cibis talibus pascebaulur Juda:i, quando cru- 
cifixeriint Dominum : sed qufa pascebantur tanquaoi 
de poena Domini. (Nam et nos de crucc Domini pasci- 
mur, quia corpiis ipsius manducamiis. ) Dicebanl enim, 
cum viderent cum peiidenlem in cruce, insultautes , 
quia insatinbiles corde erant; dicebant crgo : Si FiliuM 
Dei est^ descendat decruce; alios satvavit^ se salvare 
non potest (Maith, xxvii, iO, i2). Pasceliantur cilM» 
crudelitatis sunc, et ille pascehutur cibo miscricordia! 
sux. Patcr^ inquit, ignosce illis, quia nesciunt quid 
faciunt(Luc. xxiii, Si). llli ergo habcliantaliasepulas, 
ille alias. Scd quid dicliim sit de mensa supcrboruin, 
audite : Fiat mensa eorum coram ipsis in niuscipulam^ 
et in relributionem, et in scandalum (Psal. lxviii,25). 
Pnsli siiiit, capti sunt. Quomodo enim aves ad musci- 
pulani • aul pisces ad hamum pascuniur, sed capiiin- 
tur; sic et ipsi. Ilabenl ergo impii cpulas suas, ha- 
bent el pii epulas suas. Audi epiilas pionim : Beati 
qui esuriunt et sitiunt justitiam , quoniam ipsi satura" 
buntur (Matth. v, 6). Si ergo pius iiascitur cibo jiisti- 
tiae , et impiiis superbiu! ; non miruin si insatiabilis 
cordc*. Pascitur cibo iniquitati^i : noli pasci cibo iiii- 
quitatis, et non tibi convescitur superbus oculo ct 
insaiiabilis cordc. 

10 [vers. 6.] Et unde tii pascebaris? et quid te dc- 
Ieclab.it , iibi illc libi non convescebatur ? Ocuii mci\ 
inquit, iif per (ideles terrce, ut considerent hi niecum, 
Dominiis dicit , Octt^i nici supcr fidetes tena! , ut con- 
uderent hi meeum : id csl , ut meciim sedercnt. Qiio- 
inodo sederent ? Sedebitis super duodedm thronos, ju* 
dicantes duodecim tribus Israei (Id. xix , 28). Jiidicant 

i sic Uss. At Er et Lov., qui nobiscum erant, et nobisad- 
hcerent. 

« Aiii. Rr. et Lov. interpun^ehant sic : nott ndrum si in" 
satiabilis corde paxciiur cibo tniquitatis. Minus hene ; nan> 
Augusiinus prof osuit probaiiduni, provter cibos ipsoscordis 
superbi^ ideo diclum es&Cy insaiiabiti corde. 

(Qmrante-un€.J 



IflH S. AUGCSTINl EPISCOPI 

fldetes lerrae • (piibns dieiiar : Ne$eitis quia angelos jm- 
dktiMmHi (I Cor. vi , 5) ? Oculi mei iuper ^deles terrm^ 
.«f coMidtremt lu mteum, Ambulans in via immaculata , 
hk mihi miulemi^. Milii nit« non sibi. Mulli eDim 
ministnHii Evafigelittm , sed sibi ministrahl ; quia sua 
quoonuM, Ron qiiae Jcsa Ghristi {Philipp. ii, 2i). 
Quid eei« Gbristo minislnre ? E» (\\ix Cbristi ^uiii 
quaerere. Eiquklem qunndo mali aDnunliaut £v;iiige- 
lium , alii saWantur , iiii puniunlur. Dicium est enim : 
Qw8 dieunt , fadu ; qua fadunt, faeere noiUe {MaUk. 
XXIII , 5). Non timeas ergo quando a mnlo audis Evan*, 
gelium. V;e illi qui sibi ministrai , id esi , qui sua ilii 
qiuerk : tu, Gbristi accipe. Ambulam in ma immacu' 
tma, hic mihi mimstrahat. 

11. [oers.. 7<] Non kahitamt ^ ra medio doimis mem 
fhcient tuperbiam. Referie * ad domum illam , id est , 
ad eor. Non habitabai In corde meo fociens siipei^ 

^blam : nullus talis ha^iubat in corde meo ; resiliebal 
enim iiide. Nemo h^bitabat in corde meo, nisi milis^ 
el quietus ; superbus noii illic babitabat. Non enim ba- 
biiai In eorde jiisii injustus. Sit a le jusius remotus 
nescio qiiot niiililMis eimansionibus ; simul babiiHliSy 
91 uiium cor babetis. Non habitamt ih medio domut 
mem faciems superbiam. Loquens iniqua non direaif in 
oonspeciu oculorum meorum, ilxc est via immaculaia , 
ubi iiiteliigimus qiiando ad nos veniat Dominus. 

12. [vers. 8 ] In matutinis inter/iciebam omnes pecca- 
tores ferrm. Hoc obsciiriim esi ; dignamini advertere : 
jam llnis Psalmi est. In matutinis interficiebam onme$ 
peccatores terrm. Qiiare ? Ut disperdam de dmtate Do^ 
mini omnes opermies iniquitatem. Sunt ergo in civilale' 
Doiiilni operaiites iniquitaiem, et quasi parciiur eis 
liiodo. Qiiare ? Quia niisericordix lempus est : sed ve- 
uiel et judicii ; quia sic coepit Psalmiis, Misericordiam 
$t judicium eantabo tibi^ Domine. Jain enumeravit supe* 
Fins quia non illi adh£seruni nisi boni. Malis non 
adlioesit, tiec delectibaiur epulis iniquitatis eonim 
qni sibi ministrabanl, non Domino, id est, sua quanre* 
bant. Ei quasi diceretur illi , Ei titquid taies in civi* 
iate iua lanto tempore lolerasti ? Tempus misericor- 
dise est , ait. Quid est , tempus misericordice ? Adbiic 
Bondum revelatum esl judiclum : nox esi ; apparebii 
dies, apparebit Jndiciiim. Audi Apostolum : Itaque 
nolite ante tempus quidquam judicare. Quid est , ante 
tempui t Ante diem. Audi quia ante diem dixii : Do- 
nee veniat Dominus\ et illuminet abscpndita tenebrarum^ 
et mamfestabit cogitationescordis ; eftunc taus erit uitt- 
euique a Deo (I Cor» iv , 5). Nam modo, quamdiu non 
Tldes cor meum et non video cor tiium , nox est. Ne- 

cio quid ab hoinine peiisii ; non aceepisii , contemni 
e putas : ei forte iion contemneris ; cor enim iion 
tides : ei 3ito blasphemas ; in noete danda est tibi 
vesia erranti. Dil^ii te bomo nescio qiiis, et piitas 
fiifa odit te ; aut odii te , et puuis quia diligit ie : sed 
qiiodlibei sli , nox esi. Noli iimere , pracsume in 
Cbrikto , ifi illo habeio diem : non esi quld mali de 



illo sentias , qiiia sccurl sunius , ct cei ii sumua quia 
falli iion potest ; ainat nos. De nobis autein inviceiii 
iiondum ^ cerli sumns. Deus eniin novit dileciiouciii 
noatram iu iiivicem : iios aulcm etiamsi diligimus nos 
iqviccm , quis videt qua dispensatioiie a uobis fiani 
isu ? Quare nenio videt cor ? Quia nox esl. In ista no- 
cte ientaiiones abuiidant. Quasi de ipsa nocte dixit 
psalinus : Posmsti tenebras , et facta est nox ; in ea per- 
transibunt omnes bestim silvm : catuli teonum rugiente^ 
nt rapiant , et ut qumrant a Deo escam sibi {Psat. ciii , 
20, 2i). In Docte quxrunt escam catuli leonum. Qui 
sunt catiili lconum ? Principum ct polestatnm acris 
bujus , diemoiies et angeli diaboli {Ephes. ii » 2). Quo- 
modo sibl quxrunt escam ? Quando tciitaiit. Scd quia 
iion acccdttut , iiisi Deus eis dederit potestaiein ; ideo 
dictum esl, Qumrentes a Deo escam sibi. PetiilJob 
te>ttanduin. Qualem escam ? Opulentam * , pingiieiii , 
jiibium Dei , cui ipse Deus testimonium perhibuit , el 
ait : llomo sine querela , verus Dd cultor fuit. Petivil 
|llum tentandum , quuircns a Deo cscam : ei acce- 
pit tcntandiim^ scd non opprimendum ( Jofr i , 8« 
12) ; purgandum, iion evertendum ; aut forte nec piir- 
gaiidum, 8<^d probandum. Tatnen et qui tenlantiir, ali- ' 
qiinndo ti^duntur occulto merito siio'in niauiis tenta- 
toris , quia iradili suiii forte in concupisceniias suas. 
Nam diabolus nulli nocet , nisi acccperit potesutcm a 
Deo. Sed qiiando ? In nocte. Qtiid est , in nocic ? In 
isto tempore. Cum auleni transierit liox , el vencril 
dios « mittiintur niali cum illo in igtiem xterniim , ju- 
sti vero iii vium aettTnam {Matth. xxv,4l>). Nulliis 
illic erit lenuior , qiiia noii sunl illic eaiuli leoiiuin ; 
qiiia iraiisacu est iiox. lUeo Dominus discipulis suis 
aii : Uac nocte postutavit satanas vexare vos deut trisi^ 
cum ; et ego rogavi pro te , Petre , ne defidat fides tua 
{Luc. xxu , 31 , 52). Quid est, vexare sicut triliaMi f 
Quomodo ab hoinine triticum non manduc:itur, nisi 
primo attriium, ut panem faciai ; sic neminem man* 
ducai diabolus , ntsi primo pcr tribuiaiionem everie- 
rii. Gonterit, ut manducel : lu autem quando iribii- 
laris , si maneas granum , noii coiiturberis ; nibil iibi 
eoDlingit. Quomodo quando boves trituraut, num<- 
quid in soliim triiicum intrant? Simul miltuniur ciini 
tribula in aream. Sed numquid tinienduin esl tritico 1 
Absii. Non conciditur uisi palea ; iriticum spolla.iur 
superfluis * , et veniat veiiiilatio , et invcniei poraiii 
ipassam : qiiem iuvenit granum miitii in borreum 
sunm ; et acervum palex coniburei ^;iii inexsiingui- 
bili {MaUh. lu , 12). 

13. Unde dixi hoc ? Quia diem in spe habemns. 
Dit*s nobis in Ghristo debet esse. Nam quamdiu inier 
ienutiooes sumus, nox est* In isla nocte parcit Dcus 
peccatoribus , ut non illos tollat ; flagellat illos teiila- 
iionibus, ut corrigantur ; lolerat illos in ctviiaie sua. 

1 Sic Am. et aliquol Mss. At Er. ei im^ nondum kmi certi 



> Sic Am. Er. et praecipui Mss. juxU LXX. Ai Ijov.t Itor 
iMit. 
s Sic Mss. Ai Edd.. revertere. 



s ftemig. probae notae. Ms., puteniem : ei huic (kve&i qui- 
dam babeiitcs, oputentdn. 

' s sic meliores «s&. At Gc ei Lov.: Non conciditur mdpa^ 
leOf a tritico spotiatur^ superfmtf et teidet,e\c. Am.» Btti pt^ 
tea a triticospolietur, wperfuH, e\c. 



t293 ENAROATIO IN 

fhtumot lempcr lolenbit? Si sempcr' misericordia 
esf ^ uoii esl judicium : si aulem » Miteticordiam H 
judieiHm caniabo n>i, Donwu; m(ido parcit, lunc ju- 
dicaliii. Sed qiiaudo jiidicabit? Cijm transierit nox. 
IJeo dixit, /r maUi^m inUrfidebam mimei peecatores 
terrte. Qtiid cyt , iit moMhdt ? Cum jain dies Tenerit , 
nocte traosacia. ia malatinii imerfieiekun omnes pec- ^ 
eaiarm Itaras. Quare eis parcit osqiie ad oMitotinum ? 
Qaia nox erat. Quid est , nox cral? Quia tempus erai 
ftfoeiidi : parcebat , cum corda homiiium essent oc- 
cnlia. Yides aliquem roaie vivere , toleras illum : ne- 
aeia euim qaalis erit , quia nox est ; uirum qui bodie 
Qtale vi?it , cras bene vivat ; ci utrum qui hodie bene 
Tivit , cras malus slt. Nox est euim , et ouines tolerai 
D«uis , quia longaniinis est. Tolerat , ui convertautur 
ad iUum pecciUoces. Sed qui iion se correxerini in 
isio lempore misericordia , interUcieritur. Et quaro 
iiiierftcicnUir ? Ui dispergantur de civiiate Domini , de 
s«icit*iiite Jeriisaleoi , de socictate saiictorum , de so- 
cieiaie Ccdesix». Quaudo auiem inierficieiitur ? In 
waimimu, Qiiid est , in malulinisf Cum iiox transacta 
fiierii. Qnare modo pardt? Quia tempiis est miscri- 
ounliae. Qiiare non semper parcit ? Quia , Mirerieor^ 
dliam eljwiicium catitabo libi^ Domine, Fralres , nemo 
$ibi iiiaiidiatur : iiuerlicieiuur omnes operantes iniqut- 
UieiD ; iiaerficiet cos.Christus in matulinis, et disper- 
det eos de civitate siia. Sed modo cum tempus mise- 
ncordic est , audianl euro. Ubique clamal per Le- 
fem , per Prophetas , per Psalmos , per Episiolas » 
per Eviagelia : videle qoia non tacet, quia parcii, 
qnia ero0ai misericordiam ; sed cavctc , quia vendi- 
I etl jodicium. 



IN PSALMUM 01 
ENARRATIO. 
SERUO I (a). 

De prima parle Ptalnu. 
. I. [«crs. I .] Ecce uniis paiiper orat, et non orat in si- 
leiitio. Licet ergo nudire eum, ei videre quisnam sit : iie 
fbrie ille sit,de quo dicit Apostolus, Qui propier voi pau- 
per faclMi etl^ eum dives euel^ ut iUiu$ paupertate vot di- 
ioremim (II Cor. viii, 9)- Si ergo ipse esl, quomodo pau- 
per? Nam quomodo dives, quis non videt? Uiide enim 
bomiiies suiit divites? Puto auro, argento, familia, 
ierra : sed omnia per ipeum facla sunt. Quid ergo ilto 
diiius, per quem facix sunl divitia», etiam illas qii» 
noii sunt verae divili»? Pcr iilum euim et illx divilix, 
iogeniuin, memoria *, mores, viia, ipsius corporis sa- 
nlias, seiisus, conformatioqne membrorum : etenim 
cum lixc salva sunt, et pauperes diviles sunt. Per il- 
luin ei illx m:ijorcs dlvilix, fides, pielas, jusiitia, 
^bariLis, ca6tita.<(, mores boiii : nemo enim et has ha- 
be^ nisi per eum qui justificat impium (Rom. iv, 5). 
Efice qpam dives. Quis enim dives, qui habei quod 

* am. eiplwesiaB. non habent vooem, memoria. AKiqpl- 
dem omiiUiBi, nmree. Paulo post ia Rdd. legebatur, coR/i^- 
malkfque i i aiu iSf e i wn : sed meUus hi Fuliensium Ms., con- 

WHabansposi adiit WlegeslnDonatistas, de q|oibus 
b9^n.a 



PSALMI3MCI. im 

vult alto faclente, an qui iacit qiiod vult ct alio habonic) 
Puto quia ditior ille qui fccitqiiod hahes ; quia quod.iIle 
habet, tu non Itabcs. Ecce qiiain dives. In hociam diviio 
unde agnitiiri sumiis ho^c verba : Cinerem ticul panem 
mandu£avi^ el potum meum cum fletu miscebam? Hucne 
illaeiant» djvitiae pcrvencrunl? Mulium illud excelsum« 
niultuin hoc abjectiim. Quid faciemiis? quemadmodum 
ista inia illis suminis conleinperahimus?Niinisab in- 
vicem longc suiit. Nondum agnosco isium pauperem ; 
alius esl forlasse : scd adhucquxramiis. Undeenim no- 
bisnon vidclur ipsc, iiiirum si interrogas et non expa- 
vescis divitias : In prindpio eral Verbum^ et Verbum 
eral apud Deum^ el Deus eral Verbum : hoc erat in prhi- 
cipio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunl , el sine. 
ipso factum esl nihil, Qiti isia dixil, com diceret, di- 
ves er.ll; quanto magis ille de qiio diccbnl, In prin- 
cipio eral Verbum : cl iion qualecumque V^rbum, scd 
Verbum Oeus ; et non ulucumque, sed apud Deum ; 
et iion vacans, scd omnia per ipsum facla sunl ? Cinc- 
rem sicut panem manducavit, ei potum suum cuin 
fletu commiscuit? Metucndum est ne tantis diviiiis 
nostra patiperias faciat injuriam. QiLTre adhuc (amcn 
nc ipse sit paiiper iste ; quoniam Verbum caro faclum 
est, elhabitavilinnobis (Joan. i, 4, 2, 3, 14). Respice 
et illam vocem : Ego servus tuus et filius ancillo! tum 
{Psal. cxv, 16). Attende anciliam iilam caslam, ei 
vlr^inem, ct malrem : ibi eniin acccpit paupertatem 
nostraro, uhi servi fcrtna indulus est, semetipsiim 
eiinaiiiens ; ne divilias ejus expavesccres, ct ad eiiin 
accedcre cum tua mcndiciiate non auderes. Ibi ao- 
cepit, iiiquam, formam servi, ibi nostra indutus e.si 
paupertate; ibi se panperavit, ibi nos ditavit. Jam 
crgo propinquamiis de illo hxc intelligere : veruuH- 
tainen adhuc non cst lemcre pronuutiandum. Parlus 
virginis est lapis siiie manibus de monte prxcisus 
{Dan, II, 34), ubi nulius hominumoperatusesi, nulla 
transfusa concupisceatia, scd sola fides acceiisa, ei 
Vcrbi caro conccpta. Deinde proce^it ex utcro ; lo- 
cuti sunt coeli, Angeli pasloribus nuntiaverunt (Litc. 
II, 7-14), stella ad adorandum rcgcm magos traxii 
{Matlh. II, 1, 2), Simeon iuipletus Spititu infanteni 
Deum in matris manibus agnovil. Acc<'ssit xtas, non 
divitiitati, scd carni. Ilurreoi, miranlurquc sapicn- 
tinm pucri duodennis *, inipcriti senes (Liic. ii , 25* 
47). Aut etiamsi periti sencs, quid illorum (teritia ad 
Verbum Dei? quld illorum pcrilia ad Sapientiam Dei? 
Noiine et periti, nisi illo subveniente, utique per- 
ituri ? Crescit adhuc xtatc corporis : venit ad fltiviuiu 
baptizandus ; baptizalor Deum agnoscit, indignum se 
solvcndae calceamenti corrigi£ confitetur (Ifarc. i, 
7-11). Jam inde caeci illnniinantur, surdis aperitui 
auditus, loqiiunlnr muti, mundantur leprosi, strln- 
guntur paralylici, convalescuiit languidi, resurguiir 
mortui (Matth. xi, 5). 

2. Jam quidein in Verbi illiiis per qued facta sunl 
omnia comparatione, divitiarum agnosco pauperta- 
tem ; sed quam longe adbuc a cinere et fletu cuni 

1 ua sex Mss. ^lii cum Edd., s^pMfom Dd pueri dmh 
dennis. 



«295 S, 

piitu? Ailbuc luneo dicerc, Ipsc est ; c( tamen volo. 
^unt hic eniu qns mc cognnt vclle , et rnrsns quac- 
dani^qiue mecngant timere. Ipse est, ct non est ipse. 
Jam in fonna servi est, j»m mortalem fragilemque 
cainem portat, jam moriiuros advenit,et tamen non^ 
Jum inteiligitur in hac egestntc. Cinerem sicul panm 
manducatif et potum meum cum flelu miscebam. Addat 
crgo pauperuiem paupertati, et transfiguret in se 
corpns liumilitatis no>tras (Philipp. iii, ^l) : sit caput 
nostnnn, simus membra cjus, sint doo in carnc una. 
Jam cnim ut primitus pauper esset, forniam scrvi ac- 
cipieus (!d. ii, 7), dimisit Pairem : quod aulem de 
viiginc nitns cst, dinr»iitat et matrem, et adlixrcat 
nxori sikc, et sint duo in carne iina (Ephes, v, 51, 
32). Ita cnim crunt duo et in voce una, et in itia una 
voce jam non mirabimur noslram vocem : Cinerem 
sicnt panen\ mauducavi, et potum meum cum flelu fiit- 
scebam, Oignatus est enim habcre nus membra. Suiit 
ct poenitentes m membris ejiis. Non eiiim exclusi, et 
scparati suiit ab Ecclesia ejus : nec oinnino sibi ad- 
jiiiigcret cODJugcm, nisi iila voce, Agite pomitentiam^ 
appropincfuavit enim regnum cxlorum (Matth, ni, 2). 
Jam ergo audiamus quid oret caput (Ephes, iv, 15) et 
eorpiis, sponsus (Joan. ni, 99) et spoiisa, Christus ct 
Hcclesia , utrumqiie unus : sed Yeibuin et caro non 
iitrumqiie iinum ; Paler ct Verbum utruinque iiniim ; 
Ghristus et Ccclesia ulriimque units , uiius qnidam ' 
vir pcrfcclus in forma plcniltidinis suo» : Donec occwT' 
ramus omnes in unitatem fidei, in agnitionem Filii Dei^ 
hi virwn perfeelum^ in mensuram atatis plenitudinis 
Christi (Ephes. iv, 13). Sed duncc uccurramus , agi- 
tur liic paupertas nostra, agitur hic adliiic Ial)or et 
gcmitus. Graiias niiscricordio) ipsius. Unde illi labor, 
nside gemiius Vcrbo, per quod fact;i sunt*omnia? Si 
digiiatus est habere inortein nostram, non nobis dabit 
vilam suam ? In magnam spem crcxlt, cum magna 
s{)e gcmimus. Gcmilus habet tristitiam ; sed est 
gemilus qui haltet et gaiidium. Ego puto Saram 
sicrilen) Ixtam •geniuisse ', ciim pareret : ct nos 
a timore tuo concepimus ct parturivimus spiritum 
salutis (Isai. xxvi, 18). Andiainus ergo Chrisium 
paiiperem in nobis et nobiscum, ct propier uos. Ti- 
tiiliis enim ipse indical pauperem. Postremo putalc 
ine suspicalum qiiisiiain sit iste pnupcr ; oralioncm 
aiidiamus, et persnnam agnosciimiis : necubi erres, 
quando aiidieris aliquid quud co.ipiari capili illius non 
possit; ideo pra^locutus siim*, ut f(und lale audieris, 
ex infirmitaie corporis advcrlas sonare , et voccm 
nicmbrorum agnoscas in capite. Oratio inopis, huc ha- 
liet (iialus , cum angerelur , et in conspeclu Domini ef- 
•fudit precem suam. Ipse illc pauper est , qui alihi di- 
cit : A finibus terrcB ad te clamavi , cum angeretur cor 
meum (Psal. lx , 3). Iste ipse pauper est , qiiia idem 
ipse Christus est ; qui se apiid prophetam , et spon*- 
sum dixit , et sponsam : Sicut sponso alligavit mihi 
mitram ; et sicut sponsam induit me omamento (Isai. 
i.xi , 10). Se dixit sponsum , se dixit sponsam ; unde 



AUGUSTKNI EPISCOPl 1206 

hoc , nisi qiiia sponsum proptcr caput , sponsam pro- 
pler corpus? Vox crgo una , quia caro una. .Audiamos, 
et potius in his vocibus nos quoqiie agnoscamus ; ei Si 
nos extra esse viderimus , ibi esse laborcmus. 

3. [vers. 2 , 3.] f Exaudi , Domiiic, orationcni 
meani , el clamor meus ad te perveniat. i Uoc est , 
f Exaudi , Dominc , orationem mcam ;• > quod est , 
f ciainor m<Mis ad te pcrveniat : i in gcminaticne af- 
recius petenlis est. Ne atertas faciem tuam a me, 
Quando Dcus a Filio t qiiando Pater (a) a Cliristo ? Scit 
propter iuembrorum pauperlatcm , Ne avertas fadem 
\iuam a me. In quaeumque die tribulor , inclina awrem 
tuam ad me. Tribnlor enim deorsum ; tu autem es sur* 
sum : si me extollo , longe fis ; si me humilio , incli- 
nas aurem tuam ad me. Sed quid est , In quacumque 
die 4ribulor T Nunc cnim non tribulatur ? aat ista * di* 
ceret, nisi tribuIarctur?Sufficeret ergo, Inclina aureni 
tuam ad in^, quoniam trihulor. In quacumque die iri* 
bulor , incUna aurem tuam ad me : tanquam unita» 
corporis ; si patilur ununi mcmbrum , compatiuntur 
oinnia meinbra (I Cor. xii , 26). Tribularis tu bodi«, 
cgo tribulor ; tribulaior alius crastino , ego tribulor i 
post istam gencratioiiem alii posteri , qui socccdunt 
posieris, iribulaniur , ego tribulor; osqiie in finein 
sxculi , quicumqiie in ineo corpore tribulantur , ego 
trihulor. i In qiiacumqiie i ergo f dic tribulor, incliim 
aurem tuam ad me. In qiiacumque die invocav^^i^o 
te , ciio cxaudi me. i lloc idcm est. Jam noiic iu- 
voco ; scd , € In quacuniquc dic invocavero le, cito 
exuidi me. > Oravit Petrus , oravii Paolos , oravdnml 
cxteri Apostoli ; oraverunl fideles temporibos illii « 
oraveruiit fidelcs conscqucniibus lemporibos , orave- 
runl fiJelcs iiiariyrum tempuribus , orant fideles lio- 
stris teinporibus , orabunt fideics postcroi-oin leiii|io* 
ribus : In quacumque die invocavero (e, cito exaudime. 
Ciio exaudi : jam cnim hoc rogo quod dare vis. Non 
tcrreiia quasi lerreiius , scd cx prima cajitivit^ite jain 
rL>dcmptiis , rcgnuin ca^loruin dosidcro ; Cito exaudt 
me : uon enim nisi lali dcsiderio dixisli , Adhuc te lo» 
quente dicam, Eccc adsum (Isai. lviii, 9). In qua" 
cumque die invocavero te , cilo exaudi me. Unde iiivo- 



• Sic Mss. At Kdil., guidem 
« Er. et Lov., genmsse. vei 



genutsse. verius Am. ei Mss., gcnivis». 



cas? de qua tribiilalionc ? dc qna cgostatc? paopor 
anie januain divitis Dci , qiio dcskicrio mendicas ? qna 
inopia requiris ? qiia egesiatc pulsas, ut aperiatur tibi I 
Dic, audiamiis ipsain egesUitem ; in illa ct nos ipsos iih 
vcniamus,et tecumrogemus. Aiidi,ctngnoscc,si potes» 
4. [vers, 4.J Quia defeceruut sicut fumus dies tiiW. 
dies ! si dies : ubi enim dies auditur, lux intclllgi- 
tur. Sed defecertmt sicut fumus dies mei, Dies mei , 
tcmpora mca : unde sicut fumus , nisi propier elatio- 
ncin superbijc? Tales dies digniis fuit accipere so- 
perbus Adam, utide carncm Ghristus acccpit. Ergt> 
in Adam Chrrslus, et Adam lii Christo. Lil>cravit pro^ 
feclo et a diebus fumi, qui dignatiis cst habcre voccin 
dieruni fumi. Quia defeccrunt sicut fumus dies mei\ Videte 
fuinum superbiai similem, asccndenlcm, tumescentem, 
vancscentcni : inciito cr^o dcncieiitem , non utiqiie 

» voius liber rorb. optiina* notae: Aut ista nan dicereL 
(a) subaudi, faciem avertit. 



IK7 EN.XRRATIO IN 

lierinanenleiii. Quia dfifecerunl ticut fumus dies mei ; 
et eaa mea sicut m frixorio eonfrixa sunt. Cl ipsa 
uKsa mea, et ipsa rortitudo inea, non sine tribulalione, 
non sine nstiotie. Ossa corporis Clirisli, roriiludo cor- 
|viris Chrtsti , ubi major qunm in snnclis Apostolis T 
Kl taroen vide ossa Trigi : Qnis scandalizatur , el non 
^qo uror (II Cor. xi, 29) ? Fortes sunl , fideles , boni 
iiiielicctbres et pr»dicaton»s verbi , vivenles ul lo- 
qiiuiiiur , loqaeutes ut au^iunl : forles pbine sunt , 
sed omnes qui scandala patiuiitur, frixoriuin ipsonim 
snnt. Est enihi ibi charitas , ct niagis iii ossibiis. In- 
icriora snnt ossa omuibiis carnilius, ct porinni omnes 
cftrnes. Yernm si quisquam pntiatur aliqnod scanda- 
Irim , et *in anima pericliielur ; tnnium os frigilur , 
qmiitum amat. Dcsit ainor, ncmo (rigilur : adsit clia- 
ritas, et si roembnitii compntititr, paiiente uiio mem- 
liro ; qaomodo frigunlur qui p<trlaitt univcrsa mcm- 
bn? Ossa mea sicut in frixorio eonfrixa sunt. 

5. [vrrs. 5.] Percussum est sicui fenum, et aruit cor 
mfurn. Rcspice ad Adam , iinde gciiiis biiitiaiinm. 
llnd» enim nisi ab illo propngnt:^ miseria est? Unde 
enim iiisi ab illo bxTcditJria ista pnupcrlas? Dicat 
d^o cum spe jnm iu corpore Chrisli positits, ille ali- 
qnatido in suo corporc despi^raltis, Percussum est siC' 
tfl fmum , et aruit cor meum. Merito , quin omiiis 
caro lcnum {Isai. xl , 6). Sed ininen iinde tihi boc 
contigitf Qiiofitani obtitus sum manducare panem 
■KiMf. Dederat enini Deiis pnMcm pnrcepti. Nnin pa- 
iiis anlnue quid , nisi vcrbuni Dei ? Sitggereiite ser- 
peme, pracvuriCiiDte muliere S tetigit vctitum {Cen, 
III, 6), obllitis est pncccptum : merito percussum est 
sicol iienaro » el aruit cor ejiis , quoniam oblitus est • 
nmndoaire panem suum. Obliius manducare paucm, 
ImIhC venetiom ; percussum est cor ejus, et aruit sicut 
leiinm^ Ipse est iile percussus iti Isaia, de quo dicitur, 
el cul dicitur : t Non in ajternum lcfnpiis irnscar vo- 
liis : spiriius eniin a ine procedti, et omneiii flatum 
1*^0 ft-ci. Propter peccntum modicum quid coiitristavi 
illuro, et perciissi illum , et averti faciem meam ab 
illo. > Merito bic, t Ne averlas faciem tuam a ine : > 
lioc est , a perciisso , de quo dixisti , f Perciissi 11- 
litin ; > de quo dixisti , f Yias ejns vidi , et sanavi 
eiim {Isai. lvii, 46-18). Percussum est sicul fenum, 
oi ariiit cor meum , quoninm oblitus sum manducare 
p:tnem meum. > Modo manditca qiiem oblilus eras *. 
Sc*d venit et ipse panis, in ciijus corpore tibi licet re- 
cordari voccm oblivionis tit:e , et clamare cx pau- 
pertate , iit sumas divitins. Mo<Io manduca ; in ejus 
nilm nirpore es, qui ait : Ego sum panis vivus, qui de 
ettlo deseendi {Joan. vi, il). Oidilus eras matidiicare 
fianero tuiim ; sed jnm illo crucifixo, commemornbuu- 
tur et convertentur ad Domiiium universi fines lerrse 
(Vsat. XXI, 28). Posl oWivionem veniat ■conimemora- 
ti<», manducelur panis de coelo , ut vivatur ; non 
mnnna, sicut illi mnnducaveriitit et mortui sitnt (^oiiii. 
▼I, iO) : paiiis de quo dicitiir, Beati qui esnriunt et si' 

< ^liquotMss., prcevaricata miUier. Aiii, pra:vanccta 
snutitre. 

* jku»., qnod obtHus eras. 



PSALMUM CI. \m 

tiunt justiliam {Matth. v, 6). 

6. [vers. 6.] 4 voce gemitus mei adlueserunt ojnia mf9 
carni,me(B. A voce quam intcHigo, a voce quam 
novi * : A voce gmltus niei , non a voce gemitus ill<h- 
riim quibus eompatior. Multi enim gemunt , gcmo ct 
ego ; ct hoc gcmo, quia mnle gemunt. Amisit num - 
mum , geinit ; ami^it fidein, non gcmit : cgo appendo 
nummum ct fidem , et invenio majorcm gemitum de 
male gomente, nut non geniente. Facit fraudem, el 
g.iudel. . Qiio Ittcro? q^tio dnnino? Acquisivit pecn- 
niam, perdidit jui^tilinm. Cemit hiiic qiii gemere im« 
vit ; qui capili propinqunt, qui rccte (a) ha^ret corpori 
Christi, gemit iiide. Oirnales autem non iiide gemnnt, 
et geniendos sc fnciitnt, qiiia non iiide gemunt : nec 
eos possumu<«, vel non geincntes, vel iiialc gemcntes 
contemnere. Voliimus enim eos corrigcre , voliimus 
enicndare, volumus repnrare * : et qiiando non pos* 
sumu^, gcmimiis ; ct cum gemimits, non ab ipsis se- 
patnmur. A voce euim gemitns mci adhmemnt ofsa mea 
cnrni mece : adba^erunt forles invnlidis, adbtpscrunt 
iirmi infirmis. Unde adh.Tserunl? A tocc gcmilos 
sui , iton a voce gemilus illorum. Qua lcge adlKCse- 
rutit, nisi qiin dictUm est : Debenws enim nos /Irnii in* 
firmitatem infirmorum portare {Rom.\yf i)? AdkW" 
sorunt ossa mea carni mca^. 

7. [vcrs. 7, 8.] Similis factus sum pelicano * qni ha^ 
bitat in solitndine; faCtns sum sicut nycticorax in ptt" 
rictinis. Xigilavi , et factus sum sicut passer singulari§ 
in tecto. Ecce tres av«s, et tria loca ; quid sibi velinl, 
dqnct Dominus ut dicamus, el ut aitdiatis utiruer 
quod dicitur snltibriter. Qiiid sibi volum tres;ivcs, et 
Irin locn ? QiinB tres avrs? Pelicnnus , nyclicomx , et 
passer : et tria loca, solitudo , pnriernix , et tectuni. 
Pelicatius in soliiudine, nyclicorax in parictinis, pas- 
scr in tcclo. Priino qitid sit pelicanits, diccndum cst. 
Iii en quippe regione nnscitur , ut nohis ignota hdK 
avissit. NascilurinsoIiiudinibus^mnximeNiliflumiiiis, 
iniCgypto.Quxlibet sitavis ha?c, quod de illa Psalmtiil 
dicere voluit, boc intueamur. llahitnt^ inquit, in soti' 
tudine. Qiiid quxTis formnm ejfts, membra ejus, to- 
cem ejus, mores ejustQitnntuni tibi Psnlmus dicit ^, 
avis est hnbitins in snrtindiiie. Nyclicorax , avis e>l 
ainans noctem. Parietiiiae dicutiittr, qiins viilgo diet- 
inus riiinns, ubi parietes stant sine tecio, sine babi- 
tniitihus : ibi habital nyclicorax. Jnin vero passer et 
leclum qtiid sit, nostis. Invetiio crgo aliqucm dc cor- 
porc Christi, pnrdicalorcm verbi , compnticnrem in- 
firmis, qusercntem Iiicra Chrii^ti, remiiiiscentcm Domi- 
ni sui venluri, ne dicnt: Servenequam ct piqer, dnre$' 
pecuniam meam nummutariis {Mntth. xxv, 26, 27). Ex 
hiijiis dispensatoris officio videamiis h:ec iria. Vene- 
rit inter aliqnos ubi christiani non sinit ; pertcaniis 
est tu solitadine : venerit ad cos qiii fiicrunt et ceci* 
derunl,. nyciicorax esl in pnrietinis ; tion enim dese- 

' Hic Edd. adduntr probabOiter : quod a praeapuis Mas. 
abest. 

« rleriquc Mss., separare. 

> corb. Ms., piticard : et loco, pelicanuSf scmpcr habet' 
pilicunis. 

* Ain. ct omnes Mss., dedit. 

{u) Votnif btricte. 



1900 

rit el lenebm eonim qw habiUnt 111 noele, el ipsos 
lucrari vuU : Yeneril ad eos qui chrisUani sunl qni- 
dem babiianies in doroo, non quasi qui non credlde- 
riiit aul quod crediderant diniiscrint, sed in eo quod 
crcdunt tepide ambulantes ; clamatad cos passer, hon 
in solitudine, quia christiani sunt; nec in parielinis / 
qqia non ceciderunt; sed tamen in'tecto sunt; sub 
lecto potiu8« quia sub carne sunt. Ille super carnem 
clamat passer, pra^iepta Dei non lacet, nec fil cariialis, 
ut subjiciatur teclo. Qui cnim m lecio estj non dmen" 
dal toUere aliquid de domo {Matth. xxiv, 17) ; et, Quod 
tn aure auditit^ praidicate $uper tecta (Id. x, 27). Islae 
Ires aves et tria loca ; et unus liomo potest liabere 
personam trium aviuin. et tres boinines possunt ha* 
bcre personain irium avium ; et tria genera locorum , 
tria gencra sunt ' hominum : lamen soliiudo , pa- 
rictinae, et teetumy nonnisi tria genera hominum sunt. 
8. Sed quid ^e his plurimum ? Ipsom Domiimm 
Tideamus, ne forte ipse sit , et mcliiis ipse agnosca- 
tiir, et pelicanus in solitudine, et nycticorax in parie- 
tinis , ct passer singularis in tecto* Dicat nobis pao« 
per iste, caput oostrum: pauper roluntate, loquatar 
pauperibos io uecessiiate. Quod eniin diciiur , vel 
ctiam iegitur de hac ave, id est pelicano, non tacca- 
mus ; non aliquid afnrmantes temere, sed tamen nou 
tacenles quod qoi scripserunt , ei legi et dici volue- 
runL Vos sic audite , ut si verum est , congrual ; si 
falsum est , noii teneat. Dicuntur hx aves lanquam 
colaphis rostrorum occidcre parvulos suos , eosdem- 
que in nido occisos a se Ingere por triduum : po- 
sircmo dicuut matrem seipsam graviter vulnerare et 
sauguiiiem suum super filios funderc, quo itli super- 
ftisi reviviscunt *. Fortasse hoc verum, fortasse fal- 
suin sit : taroen si verum esl, queinadmodum illi con- 
gruat, qiii nos vivificavit sanguiiie suo , videle. Gon- 
gruit illi quod matris caro vivificat sanguine suo fi- 
lios siios ; saiis congruit. Nam et ipse gallinam se 
ilicit siiper pollos suos : Jerusalem^ Jenualem , 9110- 
tie$ wlm congregare filios tuoi^ tanquam gallina pullos 
suo$ $ub ala$ $ua$ , et nuluisli {Id. xxiii , 57) ? Habet 
enim paternam aoctoritatem , maternom afiectom : 
sicut et Paulus ct paier cst et matcr est; non per 
scipsiim , sed per Evangelium : pater ubi dicit , 
c Elsi habeatis niuhos paediigogos in Chrisio, sed iion 
multos patres; iii Chrisio eiiim Jesu per Evangelium 
ego vos genui > (I Cor, iv, i5); mater aiiiem ubi 
aii, € Filioli mei, qiios iteriim partiirio, donec Chri- 
f^tus formetur in vobis iillalat iv , 19). Habet ergo 
ha*c avis , si vere ita est, magiiam simiiilodinem 
camis Chrisli , ciijus sanguine vivificali somus. Sed 
qiiomodo congroat Chrisio , qood ipsa occidit filios 
iiuos ? An et illi uon CDngruit : Ego occidam^ et ego vi- 
vificabo;ego percutiam^ etegosanabo {Deut, xxxii, 59)? 
An vero Saolos perseciilor mnrerctor , nlsi de corIo 
pcrcotereior (Ar/. ix, 4) ; aot praedicator excitaretor, 
nbi iliios sanguine vivificaretor ? Sed hoc videriot 

> Allquot MM. omluont hsx verfoa, locarumt tria genera 
fimi. 
' itti.) quo iUi superfusoreviviscurtt. 



S. AUGU5TINI EPISCOPI loOO 

qui scripserunt; non in incerto intellcclom nosinim 
constitoere nos dcbemos. Ilanc aveni potins in soli- 
tiidine agnoscamiis; hoc enim inde Psalmos voloit 
poiiere, Pelicanus in soliiudine. Poto ego hic intelligi 
Cbrisiiim natom de virgine. Solus enim sic, ideo soli- 
todo : in solititdine natos , quia jsoIos ita natos. Post 
nativitatcin veiitum est ad passioncm : a qoibos cro- 
cifigebatur? nomqoid ab staiitibus? nomqoid a logcn- 
tibus * ? Ergo tanqiiam in nocte ignoranli» ipsomm , 
et tanqiinm in parietinis rooiae ipsonim. Ecce nycti- 
corax et in parielinis . amat et noctem *. Nam nisi 
amaret, onde diceret , Pater , ignosce illis , quia ne- 
sciunt quid [aciunt (Luc. xxiii , 54) ? Deinde natos in 
solitodine, qnia S(»tos ita untos; passos in tenebris 
Jiiduiorom tanqoam in nocte, in pnevaricatione tan- 
qiiam in roinis : qoid pnstea ? Yi^iam, Ergo donnio- 
ras in parielinis, et dixeras : Ego dormim, Quid est , 
Ego dormivi f Quia volui , dormlvi ; noctero amando 
dormivi :'8ed ibi sequiliir, Et exsurrexi {P$al, iii, 6). 
Ergo hic , Yigilavi. Sed postcaqoam vigilavit , qoid 
egit? Ascendit in ctelom, factiis est sicul passer volaii- 
do , id est ascendendo : singularis in tecto , id est in 
coelo. Ergo pdicanus nascendo, nycticorax moriciido, 
passer resorgendo : ibi in solitodiii^, velut solos; hic 
in parietinis, velot ab eis occisos , qoi stare non po- 
tueriinl in »dificio ; liic vero jam vigilans et volans 
singularis in tecto , ibi interpellat' pro nobis {Rom. 
VIII, 54). Capot enim iiostrum passer est^ corpos il- 
lios tortiir. Elemm passer invenit sibi domum^ Qoam 
domoiii ? In coelo est, interpellat pro nobis. JCi Ivrliir 
nidum «tM, Ecclesia Dci nidiiin de lignis cmcis 
ipsios ; ubi ponat pallos suos {PsaL lxxxiii , 4) , par- 
volos soos. Vigilavi , et factus $um sicut passer amfii- 
laris in tecto, 

9. \veTs, 9.] Tota die exprobrabant nuhi immkimdp 
et qui taudabant me, adversus mejurabant, Ore laiKta- 
bant, corde iiisidias pncparabaiit. Aodi laodem Ipio* 
rom. Magister^ scimus quia viam Dei in veriiate doeee^ 
el personam non accipis : Ucet tributum dare Catm 
{Matth. XXII, i6, 17)? Qoem laudas , siipplaptas. 
Qiiare nisi quia qui taudabant ms^ miwersus mijura- 
bani ? Uiide autem hoc opprobriom, nisi quia veni fa- 
cere mcmbra mca pcccatores, nt agendo poenitenlkiin 
sint in corpore meo ? Inde totum opprobrium , iiide 
perseciitio : Quare magister vester cum peceatoribu$ et 
publieani$ nwndHcat? iVofi est opus sanis medicus^ sed 
(egrotanlibus {Id. ix, ii e/i2).Ulinam vos 9Pgrotare 
nossetis, ut medicum quxreretis; non occidcrelis, et 
|)er siiperbam dcmentiam falsa sanitaie pericetis. 

iO. [vers. iO.] Mihi autem unde tola die exprobta» 
bant inimiei mei? uiide ^tei taudabant »t€, adversus me 
jurabant? Quoniam cinerem $icut,panem manducam^ ei 
potum meum cmn fletu miscebam, Quia haec genera 
hominum habere in suis membris sananda voluit et 
Iil>eraiida, inde opprobrioro. Hodieqoe Paganomiii 
opprobrioro qoale in nos est ? qoid potatis , fratres, 
quid eos potatis dicere nobis ? Vos corrompitis disd* 

« rnus Ms., aludentibus. Korte leg., ab intetUgentibus, 
* Aliquot Mss., et m parieHnis armtf, et tn nocte. 



# 



1501 ENARRATIO IK 

lilinain, mofesque i|[eneris huniani perveriiiis. Qiiid in- 
Teheristdicquamobrem; quid fecimus ? Dando, inquil, 
bominibus poeniteiiiiae locum^^ proraiUendo impunita- 
lein omnium dcliclorum : ideo homiiies mala faciunl , 
•ecari quod eis, cum conversi rueriiit, omiiia dimit- 
luiitur. Hinc ergo opprobriiim, Quoniam einerem $kui 
ptmem mandttcavi, et potum meum cum fletu mtscebam^ 
qui insultas, invilo le ad istiim panem. Non eiiim 
audcs te diccre non esse peccalorem. Discutc con- 
sdtiiUam luam, ascende tribnnal menlis tux, noli tibi 
parcere, examina te, loqiialur libi mcdulla cordis ; 
Tide utrom audeas iimocentiam profileri. Hic plane 
li se respexeril, conturbabitiir ; si se non palpaverit , 
eonfilcbitur. El quid agis miser, si non eril p'irtus iin- 
pDniulis? Si sola fuit peccan(ii licentia, et nnlla pec- 
aiomm est indulgenlia, iibi eris ? quo ibis ? Cerie et 
pn> le iactum Cbt, ut pauper isie cinorem sicut paiiem 
nianducarel, et potum stium cum flctn misceret. Non 
le jam delectat tale coiivivium? Sed tanien, inqiiit, 
aiigent homines peccnia spe vcniie. Imo augcrent 
peccata despcratione veniae. Nonne altendis qiiam 
iicenliosa crudclikite vivnnt gladiatores? Unde Iior, 
nisi jam tanquam ad ferrum et viciimain do.sti- 
nati, expiere voluiit libidiuem , antcqu:nn fundant 
sanguinem? Nonne et lii boc tibi dicercs : Jam pec- 
ratorsum, jam iniquus, jnni damnandus, nulla vcnias 
ifiesesl; cur jam non faciam quidquid libct, etsi non 
licel? Cur iioii impleam, quantum possum, qiiaecum- ' 
ifnedesideria, si post Iixc non restani iiibi sola tor- 
nenta?Nonnc hoc tibi diceres, et dcsperaiione ipsa 
pejorfieres? Polius ergo le corrigitqui indulgciitiam 
l»romittit, et dicit : Redite pra»jaricatores ad cor (hai. 
XLvi, 8). Holo mortem impii ; quaulum ^ ut revertatur^ 
et mai {Ezech. xxxiii, 1i). Hoc procul dubio portu 
proposito, deponis vcla iniquitaiis, converiis proram, 
Telificas ad jusiitiam, et sperans vitam, iion negligis 
medicinain. Nec in hoc tibi displiceat Deus, tanquain 
per istam indulgentise promissioiiem securos fecerit 
peccatores. Eteniro ne dcsperatioiie homines pejiis 
Tiverent , promisit indulgentiae portum , rursus, ne 
spe venix pejus viverent, fecit diem mortis incertum : 
pcpvidentissimc utruinque conslitucns, et revertcntes 
qiio recipiaiilur , et difforenies unde terreaiitur. 
Ilandttca ciiicrcm vclut panoin , et flctum tiium cum 
|iotu misce; per hoc convivium venies ad mensani 
Dei. Noli desperarc; promissa est indulgentia tibi. 
Deo graiias, iiiquit, quia proinissa est; tenco promis- 
lom Dei. Ergo jam bene vive. Cras, inquii, bene 
Tivam. Indulgeiitiam tibi Dcus promisit; crastinum 
diem tibi neino promisii. Si male vixisli , bene vive 
jaro hodie. Stulte , hac nocte auferetur a te anima lua. 
Non dico, Qu<g prteparasti^ cuju$ erunt (Luc. xii, 20)? 
led, Secundum quod vixisli , ubi eris? Corrige ergo 
le, ut possis in corpore Cliristi habere vocem istam > 
quain, nisi fallor, libenter agnoscis : Quoniam cine" 
rem ncui panem manducapi^ et potum meum cum fletu 
mUeelHmi. 



PSALMUM Cl. I3DI 

41. [veri. 11.] A facie ira: tum * «f inlfi^ioiit* 
ium, quoniam /erosri, eli$isti me. Ipsa est illa ira tna , 
Domine, in Adam ; ira ciim qua omnes naii sumus , 
cui nascendo cohae8imus;lra depmpagine iniquitatis, 
ira de massa peccatl : seciindum quam dicit Aposto^ 
liis, Fttimus et nos altquando natura filH irm , neui ei 
cmteri; et uiide didt Dominus , Ira Dei manei super 
eum, quia non credidit in unigenitnm Fitinm Dei {Joan. 
III, 3C). Non enim ait, Ira Dei veniet super eiim; 
scd, manct super eum : quia non tollitiir in qna natus 
est. Quare ergo, et quid sibi vult vox ista , Quoniam 
levasti, eUsisli me: Non enim ait, Qtioniam levasli , el 
elisisli me ; sed, Quoniam levasti^ elisisH me. Ideo elisi- 
sti, quia levasti. Unde lioc? Homo in honoro posl- 
ttis , factus est ad imaginem Del : levatus in himc 
honorem, erectus a pulvere, erectiis a tcrra, accepif 
animam i^lion.ilem, pra?positus est rationis ipsius viva- 
citale omnibns bestiis, pecoribns, volatilibns, piscibiis 
(Gen. 1, 26). Quid cnim horuin habel iiitelligentix ra- 
lionem? Quia Yiullum hortiin fuctum cst ad imaginem 
Dei. Quomodo nullum horom ^abcl hunchonorcm, 
sic nullum horum habet hanc miscriam. Quod enim 
pccus pIangitdepcccato?qu£ avis timetgehennamignis 
xterni ? Quia nulla ei participatio beatx Tit.T, nuHi sti- 
muli miseriarum..Honio aiitcm, quia factus est qui sit 
in beata vixa, si bcne vixcrlt; ideo cril in miscra vita, 
quia male vixii. Ergo , Quia lecasti, elisisti me : Ideo 
sequilur mc poena, quiadedisti niilii libcrum arbi- 
trium. Si enim mihi non dcdisses libcnim arbitrium, 
et per hanc rationem pccoribus me iion faceres me- 
liorem , non me seqneretur daronatio justa peccan- 
tem. Crgo per arbiiriom liberuin levasti me, ct pef 
jusiitio; jiidicium elisisii me. 

12. [vers, 12.} Dies mei sicut umbra dleclinavemnt, 
Potucrunt enim esse dies lui non declhianies, si lii a 
dle vero non declinasscs : declinastl, et aecepisli dies 
declinaiiies. Quid mirum si dies toi facti sant shniles 
tni ? Ipsi siint enim dies declinantes, quia deriasii , 
qiii sunt dics fumi, quia lumuisti. Supra enim dhe- 
rat , Defeeerunt sicut fumus dies md ; el nunc dicil, 
Dies mei mcut umbra declinaverunt. \n hae nnibni 
agiioscendus est dies, in hac umbra videnda esl lux ; 
iie postea sera et infructuosa pGenilenlla dicMnr : 
Qttid nobis profuit superbia ? et divitiarum jaetantia 
qnid contulit nobis ? Transierunt omnia tanquam umbra 
{Sap. V, 8, 9). Modo dic, Transibunt oninia taiiquam' 
umbra, et tu non transeas tanqiiam ombra. Dies mei 
vcut umbra declinaverunt ; et ego veiut fenum arw, Quia 
et siipra dixerat, Percusswn esi sicut fenum , ei aruU 
eor meum. Sed revirescet fenuro irrigaiBin sanguiiie 
Salvatons. Eg9 sicut fenum arm : ego homo, poti 
illam prxvaricationem ; hoc ego Justo jttdicio tuo : 
tu autem quid? 

13. [vers, 13.] f ii vero^ Dormne, in wtcrnum manes, 
Mei dtes sicut umbra dectitiavcruDt, ct tu in xlemum 
nianes : temporalem salvei aetcriios. Non enini quia 
ego cecidi, et lu sennisti : iiam vigcs ad ine libcraii- 



> Sk Msa. At Edil., tantum. 



» Edd. omittunt, tum : quod m. habeai^ iiiiLU utx. 



1303 S. AIGUSTINI EPlSCOn 

duin, qui Tiguisii ad me huminandum. Tuvero^Do* 

mine^ w aternum numes ; el memoriale tuum in gent' 

rationem et generationem. Memoriale tuum^ quia iioa 

oMivisceris ; in generationem, non unam, s^d genera» 

tionem et generalionein : promissionem quippe halieuius 

viuc prrsenUs el rutur% ( I Tim. it, 8). 

14. [vers» iA,] Tu exiurgens miiwreberi$ Siottt quo- 
niam temfme nt miserearii ejus. Quod lempiis ? Cicm 
" autem venitptenitudo temporis, misitDeus Filiumsmuttf 
factum exmuliere, factum sub Lege. Et ubiSion? Ut 
eos qui snb Lege erant redimeret (Ga/af.nr, 4, 5). Prinii- 
liis ergo Judxi : inde enim Apustoli, inde illi pliis 
qiiam quingenli fralres (I Cor. xv, 6), inde ilta dciii- 
ceps mulliludo, cui erat aniina una et cor unum in 
Dcum {Act. iVy 32). Ergo, Tu exsnrgens misereberis 
Sion, quoniam tempus ut nuserearis ejusj quoniam venit 
ternpus. Quod tempus ? Ecce nune tempus acceptabile^ 
ecce nunc dies salutis (11 Cor. vi, 2). Qais hoc dicil? 
Scrvus Dci xdiAcaior, qui diccbat, Dei adificium estis ; 
qui dicelMit^ Sicut sapiens architectus fundamentum po- 
sui ; et, Fundamentum aliud nemo potest ponere^ prcB' 
terquam quod positum est^ quod est Christus Jesus. 
(ICor. 111, 9-il). 

14. [vers. i5.] Ergo et hic qnid dicit ? Quoniam be- 
neplacitum habuerunt servi tui in lapides ejus. In lapi- 
des cujusT In hipides Sion. Sed suiit ibi et noii lapidcs. 
Cujiisiionlapides? Ergo qiiid sequiiur? Et pulviris 
ejus miserebuntur. Agiio^camus ' lapides in Sion , 
agnoscainus pulverem in Sion. Noii enini dicil, Lnpi- 
duin ejus inis^rebuntur ; sed qiiid ait? Quoniam bene- 
pladlum habuerunt urvi tui in lapides ejus, et pulveris 
ejus miserebuntur. Beneplacilum habiierunt in lapides 
ejus ; piilveris autem misercbuntur. Inielligo Inpides 
Sion, omnes Prophelas : ibi pnemissa est vox pnc- 
dicaiionis, inde assuinptiim Evnngclicum officiivm, 
per illud pnEConium cognitiis Christiis. Ergo servi 
iui beneplaciium habueruiit in lapides Sion. Sed illi 
prxvaricatores, recedentcs a Domiiio, malisque factis 
suis oflendentes Creaiorcin, in terram unde suinpii 
sunt, redieriiiit. Pulvis facti sunt, impii facli suiit : 
de quibus dicitur, Non sic fmptt , non sic; sed 
tantfuam pulvis quem projicit ventus a facie terrm 
(Psal. I, 4). Sed cxspecta, Domine; susiiiie, Do- 
niine; patiens eslo, Domiiie : non irruat ventus, 
et aufenit huiic pulvcrcm a facie terrje. Yeniaiit, 
Yenianl servi tui, agiioscant iii lapidibus eIo(|uia 
lua , misereantur piilveris Sion, formetur homo ad 
imaginem luam : dicat pulvis ne pereat, Memento 
quia pulvis sumus (Psat. cii, 14). Et pulveris ejus mt- 
serebuntiir. Hoc de Sion. Numquid non erat piilvis, 
qiii Dominum crucifiiit? Qiiod pcjiis ea, piilvis de 
p;irietinis ruinanim. Pulvis erat prorsiis : vcrumla- 
nicn noii frostra de pulvere dictum eral, Pater, ignosce 
t/Jif, ^Nia nesdunt qmd faciunt (Luc. xxiii , 34). De 
ipso pulvere venil paries tot millitim credentiuin, et 
prstia rerum suarum ad |»edes Apostolorum poiieii- 
tiuin. Ergo cxstitit dc ilio pulvere humanitas et for- 

^ iiic Lov., agnosdmus : disseotientibas Edd. ihis et 



I-Oi 



mataet formosa.Quis enim dc Gcutibusslc? Qu^m 
paucos miramur hcic fecisse ad illoMim tot millia f 
Subilo primo tria, postea quiiique millia ; omnes iu 
unitale viventes, omiies vendiinrum rerum snaniin 
pretia ad pedes Aposiolorum poneiites, ut distribiier 
retiir unicoiqiie sicul ciiique opus erat, qtilbus erat 
anlina iina et cor iinum in Dcum (Act. ii, 41, et iv, 4, 
3i, ete.). Quis hoc fccit etiam de islo pulvcre, nisi qul 
et ipsum Adam feiit ex pulvere? Iluc ergo deSiou» 
scd non tantum in Sioii. 

16. [vers. 16.] Quid igilar sequitur? Et timHmni 
Gentes nomen tuum^ Domine^ et omnes reges terrce gta* 
riam tuam. Jam qnoniam misertus cs Sion, jam qwH 
niam servi lui beiieplacituni habuenint in lapides c^os» 
cognoscondo fumlameiitiim Apostolorum et Propheia* 
rum ; jam qutmiam miserti siint pulveris ejus, ul 
formarctur, vcl potius rerormareiur homo vivus ex 
piilverc ; hinc prxdicatio crevit in Gentibus : timeaol 
iiomen tuiini Gentes, ct omiies reges tcrrx glort.ini 
tiiam ; venint el aliiis paries dc Gcntibus, agnoscatar 
lapis angtilarii (Ephes. n, ^O), il)'i,hxreaiitduo dcdi* 
verso veiiientes, sed jnm non ndversa scniientes. 

17. [vers. 17.] Quomam wdificabit * Dominus Siom. 
Iloc agilur nunc. Ein lajiides vivi in structuram cnr^ 
rite, non inruinam. iEdificalnr Sion ; cavete prieti- 
nns : xdificatur turris , a^dincalur arci ; observafe 
diluvium. IIoc agltur nuiic, Quoniam adificabit Dond'' 
nus Sion. Sed xdificnta Sion , qtiid flet? Et vrdebitnr 
iu gtoria sua, Ut aedificaret Sion, ut csset fniidamenliim 
in Slon, visus est a Sion, sed non in gloria stia : Kf- 
dimus eum, et non habebat spedem neque decarem 
(Isai. Lin, i). At vero cum vcncrit judicarc cum An« 
gelis suis, qiiando congrcgabiintur ante eum omne^ 
genlcs, qunndo ovcs ad doxiernm, liaedi ad sinislrani 
separabunlur (Matth. xxv, 31-35), noniie timc viile* 
bunt in quem pupugerunl (Zach. xn, 10)? Ki confun« 
deniur sero, qui prima poeniteniia et saltibri oonfundi 
noltierimt. jEdificabit Dominus Sion, et videbitur tn 
gloriasua: qui in illa primo visusest in innrmilalesu». 

18. [vers. 18.] Rcspexit in orationem humUium, ef 
non despexit prccem eorum. Iii a^dilicatione Sion hoe 
agitur modo; xdificantes Sion orant, gomunl : ille uniis 
pnuper, quod pnuficres intilti ; qiiia inillia in tot gen- 
tibns unus, quia unitas paris Ecclcsiue. Ipse umis, ipse 
mulli : unus, proptcr ciinrilalcm ; mtilti, propter U* 
tiiiidinem. Ergo nunc orniur, nunc currilur ; nuiic, ai 
quisalilererat, etaliter se hnbebat, mandiicet cinc* 
rcm siciit panem, et potum sutiin cuni netti coniini- 
sreat. Nunc tempus est, cum XHiificaiur Sion ; nune 
intiant lapidesin struclnram : perfecto xdilicio etdc* 
dicata doino, quid curris, scro quaesittirus, innniter 
poiilurus, frustra pulsaturus, foiis reniaiisiirus cuin 
quinquc virgiiiibtis fntuis (Matth. xxv, 12)? Nuiic er- 
go currc : Respexil enitii in orationefn humilium^ et non 
despexit pvccem eorum. 

19. [vers. 19, 20.J Scribantur luec in gcneralionem 
atteram. Quando scribclKiiitur ha^c, non ila iirodcmi»! 
eis inter quos scribebanlur : scribcbatilur cnim ad 

* Mss. plcrique , anlificaiit. 



t 



iWS ENARRAT10 IN 

prophetindum NoTnm Tesiamenlum, inier liomiiies 

qui viTebanl ex Vetere Tesiamento. Sed ei illud 

Yetos Tesumentum Deus dederal, et in illa terra 

promissionis populum suum coUocaveral. Sed quo- 

niam memoriale tuum in generationem et generalionem, 

Don iniquorom est, sed jusiorum : in una grncraiionc 

pertinel ad Vetus Testnmenium ; in alia auiem genc- 

raiione periinei ad Novum Tcstamenium. El quia 

hoe qund propbeiatum esl, Novum Tcstamentum 

prxnuntiat ; Scribantur hmc in generationem alteram : 

it fopuluM qui creabitur^ taudabit Dominum. Non po- 

pnlnft qni crcatos est, sed poputut qtu ereabitur. Quid 

efidcnliiis, fraires mci? Rie prxdicta estillacreatura 

de qoa dicil Apostolus : Si qua igitur in Christo nova 

ermiwrtt^ vetera transierunt^ ecce factaeunl omnia nova; 

mmaautem ex Deo (II Cor. v, 176/ 18). Qutd esl, omma . 

tHeni ex Deo ? Et vetera ei nova , quia memoriale 

tiom in generationem cl generationem : Et populut 

f» ereMtur^ laudabit Dominum, Quoniam pro$pexit 

aito tancto suo. Prospe)(il ex allo, ut venirel ad 

bimiles : ex allo fucius cst huinHis, ut Imuiiles exal- 

larel. 

SERHO 11 

De teamda parte P$almi. 

i. Ueslemo di^ audivimus cujusdam pauperis ge- 

BiiUin io oratione; eumque esse cognovimus, qui 

propiernos pauper faciusest, cum divescssct (II Cor. 

Tm, 9), eique mcmbra cohxrcnlia et per suum capul 

loqiieiilia *. Vidimus enim ibi et nos ipsos ; si tamen 

rer cjos gratiani aliquid el nos. Finita aulcm jam 

(raai verba gemituum, etcoeperani consolalionum ; 

led ea finiri hesterno die traclando miuinic potue- 

mnl : in iis qu^-e restanl, audiamus hodie non jam 

gnneiilem paupereni, sedgaudentcm; idcoguudentem, 

quia speranlem ; ideo spcrauicm, qnia non dc sc prx- 

iomentem. Pnuuimtiavit relicitatcmreriimhiimananim 

inScriptis Dei, el adjecit iScribantur hwc in genera' 

(roiKm alleram : et populus qui creabitur, laitdabit Danii^ 

mnR. Quoniam prospejat ex allo sancto suo. Iluc usque 

.sermo hcsternns perductus cst ; vidcte qiice seqiiantur. 

1 [vers. 20-22.] Dominus de ccelo in terram prospe- 

ril, m audiret gemitum compeditorum^ ut solvat fitios 

wmifieatorum. Invenimus in alio psalmo dichim, 

Ifdret ta conspectum tuum gemilus compeditorum (Psal. 

uivui, H) ; el in eo loco diclum, ubi vox mariyrum 

iiUeirigebatiir *. Undc martyres compedili ? Noiine ca- 

tenali potiusqunm compcdiii? Ductos enim sanctos 

^ martyres post judices, per provincias circumeun- 

ies, in caienas ' noviinus missos ; in compedes auiem 

oon novimus. Agnoscuntur el compcdes disciplinas 

^ei et timons ejus, de quo dictuni est : Initium sa- 

inentia timor Domini, {Eccli. i, 16). Per hunc enim 

liiDorem non liinuerunt scrvi Dci eos qui corpus oc- 

I Rr. ven. et Lov. ^c exhibent hunc locum : ctmi dives 
fMt, ut iUvts jHotpertaU nos dilaremur, eique membra co- 
haremia et per sumn caput loquentia vidunm. vidi' 
ms,t\c. u, 

* Tri»s Mss., intetHqatur, 

* rUMique Mw., per proiinciam circumeuntes bs eaU" 



PSALMUM Cl. \(A^ 

cidiint, aniinam auiem non possnnl ocddere ; quiu 
eum tiniebant qui habet potesialem el corptis el. ani- 
main occidcre in geheiinam ignis (Matth. x, iH). Nisi 
eniin compedibus limoris hujiis ligali esscnt mariy* 
res , qnaiido ilhi omnia dura et molesta sustinerenl a 
perscculonbns suis, ciiui eis libcri^ fuerit faccre 
qiiod cogebanlur, et evadere qund palicbantiir? Soil 
alligavcml cos Deus isiis compcdilNis, duris qnidcm 
ei molestis ad lempus, sed tolomndis prttpter pro- 
missa ejus, cui dicitiir : Propterverba labiorum tuorum 
ego custodiw viasduras (Psal. xvi, A). Genieiiduin qui- 
dem est in his compedibus ad impelrandam miscri- 
cordiam Dei ; iinde vox mariyrum esl in alio psalmo, 
Intret in conspectum tuum gemitus compeditorum : iioii 
lamen evitand» sunl talcs compedes, ul app(;tatur 
perniciosa libertas, el lemporalis vit;e brevi8(|ue dul- 
cedo, quam seqtiaiur amaritndo perpetua. Proinde 
Scriptura, ne recusemus esse compedili sapienliae, 
sic nos alloquitur : c Aiidi, fiii, el cxcipe sententiam 
mcam, et ne abjicias consilium maum ; et^iirer pedem 
tiiiim !§ compeiles illius, cl in torquem ejus collum 
liium : snbjice huincrtim luum ct porta illam, et ne 
odoris vincula illius. Iii omni aniina lua accede ad 
illnm, et in omni virtute tua serva vias ejus : inycsii- 
ga ct (|ua!re, et innoicscct tibi ; et continens facliis, ne 
derclin(|uas eam. 1n novissimisenim iiivenies requiem 
ejiis, et convcrlctur libi in laiiitiam, el erunl tibi 
compedes ejus in prolectioiiem forliludinis, el lor- 
qucH illius in stolain glorise. Decus enim aureum esl 
in illa, cl Tincula iliius fila hyacinthina : slolam glo- 
rix indues eam, et ooronam exsultaiionis supcrponcs 
libi> (Eccli. vi, 24-52). Clament ergo compedili , 
quumdiu sunt in vinculis disciplinae Dei, in qua sunl 
excrcitati martyres : solveniur compedes , el vola- 
bunl, el eaidim ipsre in ornamenlum postca coiiver- 
tenlur. Facliim est hoc de marlyribus. Qnid eiiim 
persecutores occidendo fccerunt, nisi iit conipedes 
solvercntur, et in coronas convcrtercntur. 

5. De cmlo ergo respeodt Dominus , ut audiret gemi» 
tum compeditorum , ut solvat fUios mortificatorum. 
Mortificati illi ; filii autem mortificatorum qui , nisi 
nos? Quomodo aulem solvimurnos, nisicitm dicimiis 
ei : Disrujnsti vincula mea ; tibi sacrificabo hostiam 
laudis (Psal. cxv, 16 el 17) ? Solvitur enim unusquis- 
que a vinculis ctipidiiatum malarum, vel a nodis pec- 
catorum suohim. Rcmissio jieccatorum , solutio esl. 
Quid enim prodessel Laxaro, quia processil de monu-. 
mcnto , nisi dicerelur : Solvite eum , et wtite abire 
( Joan. XI, 44 )? Ipse quidem voce de sepulcro siisd* 
tavit, ipse clamando animam reddidit, ipse terrcnam 
molem sepulto impositam vicit, et processit ille vincius: 
noii ergo f»edibus propriis, sed viriule producentis. Fit 
hocincorde poeniteiitis : ciim audis hominem pcenitere 
peccatorunisnorum, jain revixit; cum audis honiinem 
coiintendo proforre conscieiitiam , jam de sepulcr 
eductiis est, sed nonduni soliilus esl. Quaiido sol\ ilur ? 
aquibus solviliir? Qh(B solveritis, imitiit, m terra^ 
erunt soluta et in ceelo ( Matth. xvi , 19 ). Mcrili? per 
Ecclesiam dari solutio pcccat«tmv^\RisX\'s^^^^ 



« 



I3OT 



S. 



aiiiein ipso mortuns nonntsi Infns chmanle Domiiio 
imtesr; bxc enim Dcos Inlcrlus agii. Loquimur dd 
nwrcs ve^tras ; unde scimusi quid agalur in cordi- 
bus vestris ? Qiiod aiitem iiilus agiiur, non a nobis » 
sed ab illo agilur. 

4. Respexil ergo «/ iolvnt film mortificatorum. 
Qtiorum morliricatorum audistis , quos fllios audistis. 
Qnid enim inde? Vt mnnn^etur in Sionnomen Donum. 
Primo eniin nremebaliir Ecclesia , quando morliflca- 
bantur compediii : post illas pressoras annuntiaiur in 
Sion nomen Domiiii , cum magiia libertate , iii Ipsa 
Ecclesia. Ipsa enim Sion : non ille unus locus primo 
siiperbus , pdslea captivatus ; sed Sion cujus umbra 
erat llia Sion, qu» inlerpreialiir Speculaiio ; propler- 
ea quia in cariie posiii videmns in priora , exlen- 
dcntes nos non ad prarsens qood esi, sed ad id quod 
futurum est. Ideo speculaiio. Oranis enim speculator 
longeprospicil. Specnla dicititr^ ubi ponunturcustodes: 
liiint ist» i^pecnl» in saxisjn montibusjn arboribus, 
:id hoc ut de loco eminentiore longe videatur. Sion 
crgo spcculatio, Ecclesia speculatio. Unde spoculnlioT 
l^onge videre, boc est speciilatio. La6or e9t eiiim ante 
111«, donee introeam iit Mnctuarium Dei , et tntdligam 
in novimma ( Pm/. lxxii, i6eii7 ). Qualis speculatio, 
intelligere in novissima ? Transire marc videndo, non 
unvigando , et liabiure in exterma * maris ( PmL 
ctxxvni, 9 ) i Id esl, ibi ponere spem, in eo quod eril 
fliiiio sieculo. Ergo si Ecclesia speculalio, ibi jam an- 
nuntiatur nomen Domini. Non soluro nomen Domifti 
in bac Sion annmiliatur, scd H lam ejus , inquit, m 
Jertmlem. 

5. 1 9er$, i3. ] Et quomodo annunliatur ? In con- 
vemendo pojmloiin Mtttiti, et regna, ut serviant Domino. 
Uiide lioc ractuin, nisl sanguine moriilicatorum ? unde 
hoc factam, nisi gemitibas compeditorum ? Exauditl 
ergo sunt qui erant in pressura et humilitate ; ut esset 
uostris teniporibiis Eeelesia in Unta gloria, quam tI- 
demus , ut jam regna qu» persequebantur, ipsa ser- 
viantDomlno. 

6. [ MTf . 24. ] Respondit ii iu via fortitndinis tmm. 
Cui respondit , nisi Domino? Quis respondit , supra 
videamus : £l laus ejus, inquit, inJerusatem; in conve- 
nimdo pofn^ in «mim, et regna^ ut serviant Domino. 
Respondit ei in via fortitudims sute. Qa» illi respondit, 
aut quis ilti respondit, in via fortitudinis suabl Qu»- 
rainus ergo primo quis respondit , et sic quaeremus 
quse sil via fortitudinis ejus. Superiora verba indicanl 
rapondisse ei, aut biadem ejus, aiit Jerusalem : su- 
pra enim dlseral, Et laus ejus m Jerusalm; in eonve' 
uiendo populos tn tmnm , et regna, ut senriant Dondno. 
Respmidh ci, .non possumus dicere , Regna ; quia , 
RcsiKHidemnt dixtssef. Respoudii ei,non possumus 
dicere , Populi ; qiiia et bic , Responderunt dixissct. 
Quia crgo rtipondit et, singularem nomerum quxri- 
niin •uperina, cl non invenimus , niti M laudem 
cjus, adt Jcrosalem. Et qaia hoc ambiguom e«i, ntnim 
laua ^us, an Jenisalem » accoBdum ulraiiiqiie Ir»* 



AUGtJSTlia EPISCOPI 1508 

demus. Quoroodo ci respondlt laus ejus? Quando et 
giaiias agunt vocati ab illo. Ille enim vocai , nos re- 
spendcniDS ; non voce, sed flde; non liiigna, sed viia - 
Si eiiim vocat te Deus , et pra*cipit iit bene vivas , e 
tu niaie vivis , vocaiioni ejus non rcs|H)nde8 , nec 
laus ejiis respondei ei de (e ; quia sic vivis, ut ijle uon 
landctur, sed potius biasidiemetur pcr te : com an- 
tem sic vivimus, ut per nos laiuleiur Deus, respoiidii 
ei laus ejus. De vocatis et sanclis ejiis , respoiidit ei 
Jerusalcm. Vocata est enim et Jcriisnlem , el prima 
Jenisaleni noluit audire, et dicturn esi el : EccedimtU 
tetur vobis domus vestra deserta, Jerusalem , Jerusatem 
{ claniaf, ct non respondetur), quoties volui congregare 
filios tuos , lanquam gallina puUos suos sub alas suat , 
et nolwsti ( Matth. xxiii, 38, 37) ! Non respondeiur : 
pluilur dcsnper, et pro fructu spinse proferuntur. Ac 
vero illa Jemsalem, de qua dictum est, Latare^ ste- 
riliSy quce non paris; erumpe et exclama, quee non por» 
furM, quoniam mnlti fitii desertce, magis quam ejus qnm 
hnbet virum ( Isai, li v, 1 ; Galat. iv, 27 ) ; respandit d» 
Qiiid est , rcspondit d ? Non conlempsit vocantem. 
Quid est , respondit ei ? IIIc pliiit , illa frucluin dediU 
7. Respondit ei, sed ubi? Invia fortitudinis sua. Nuni- 
quid iiise? Nam quid essct in se, aut quam viicem lia- 
beret in se, de se, nisi solam vocQfn peccati , voeem 
iniquitatis ? Cxcute vocein ipsius, quid Inveiiis nisi ut 
mulliim ', Ego dixi, Dondne^ miserere mei ; sana ammam 
meam , quia peccavi trbi(PsnL xl, 5) ? Porro, si jusliU- 
caia esi, respondit ei, iion ex merilis siiis, sed ex mani* 
bus * ipsius. Ubi?fn via fortiludinis stue.Chrislns est, 
ipse est : Ego sum, inquit , vm, veritas , et vita {Joan* 
XIV, 6). Sed aiite resurreciionem non agnoscebator 
a populo suo;et mnxime crucifixus ex infirmitaia 
( H Cor, XIII, 4) Intuit quis esset, donec fortis resur- 
geiido nppareret. Non ei ergo respondit Eoclcsia in 
via infirinitatis , sed m via fortitudinis sues; qiiia poai 
resurrectionem vocavit Ecclesiam de toto orbe ler- 
rarum, jam non infirmus in cnice, sed foriis In coelo. 
Non enira laus bdei Christianoruro est, quia crcdoiit 
mortuum Christum ; scd quia crediint resorrexisse 
Chrislum. Nam moriiium et paganus credii ; ei lioc 
tibi pro crimine objicit, quia in moriuum crcdidislL 
Quae igitur laus lua? Credere resurrexisse Christum., 
et sperare le resurrecturoin esse per Cliristum : hasc 
esl laus fldei. Si enim credideris in corde tuo quia Do" 
minus est Jesus , et confes$u$ fueris ore tuo quia enm 
Deus suscitavit a mortuis, salvus eris. Non ait , Si con- 
fessus fueris qnia Deus eum tradidit occideiidum ; 
sed , 9iffa eum Deus susdtavit a mortuis sT eonfessn$ 
/KcHf , tunc salvus eris. Corde enim creditur ad justh- 
(iam ; ore autem confesvo fit ad salutem ( Rom. x • 
9, 10 ). Quare auieni crediinus et mortuum ? Quia 
credere euiu rcsurrexisse noii possunius , nisi ih^ius 
moriuum fuisse credamus. Quis enim resurgit , nisi 
mortuus fuerit ?qul8 expergisciiur , nisi prius dor« 
mierii ? Sed niun^'d qui darmit , non adfldet nf r«- 
surgat ( Psal. xl, 9)? Hxc fldes est Christlanonim. Iii 



« Bdd., in extreutts. At iim.,iR «zfrema ; 
raiLfai. 



ei aic ioSrt ia ' Sla iwAores Mss. Edd. vcro, nidtumtdtunu 
* Forie, mtaieribus. 



1309 ENARRATIO LN 

hac tifso flde, qoa congregau est EccJesia , nmt6, Bli 
/l/i deartw^ nuigla qumn iju$ qum habel vinm; r»- 
ajMtif d, dlilt el biidefn secundnin ejus pnec^pla ; 
t« fit fsrdtudli^i eju» , non in via iiifirmiutit ejus. 
fL Quomodo ei responderit , jam supra aodistis: 
Jm tmngnitndo popnio$ in unum , et regna^ ut ierviani 
In boc ei ergo respondit , in unitate : qui 
1 non ett in uiiilaie, non ci respondel. Ille enim 
mm ett , Ecclesia unitas : non respondet uni , nisi 
Bflirat. Sed eiistunt qni dicaiit. Jam lioc facturo est ; 
Ktpondlt ei in omnibus gentibus Ecclesia , pariens 
lliot phires qnam illa qirjc habebnt virum , re$pondU 
k ftt forfffa^ntt ejn»; credidit enim Cliristum resiir- 
rexitte , crediderunt in eum omnes gcntcs : sed illa 
Eeeletia qine fuit omnium gcntium, Jam non est ; pcr- 
lil. Iloe dicunt qul in illa non sunt. impudentem 
mem 1 Illa non est, qiiia tu in illa non esi ? Yide ne 
to Meo non sis; nam illa crit, eisi tii non sis. Hanc 
vQcen aboniinabilem,detesUbiIem, prxsomplioniset 
fiilsiuUs plenam, nulla vcriiate suffuliam , nulia sa- 
pienlia illaminaum , nullo sale condiUni , vannm , 
teflwrariain, pnecipitem, pemiciosam , pncvidit Spi- 
rilot Dei , et lanqoam conira illos ciim annuiitiaret 
miluiero : /n eomeniendo populo$ in unum , et re- 
|M, Hl $erviant Domino. Cumque subdidisset, Re» 
epondiiei^ utique laus cjus, utique Jcrusalem maier ' 
nottra de peregrinatione revocanda , fctosa cum 
liinUit rdiis , magis quam ea qux habebat viriim ; 
qooniam quidam dicturi erant contra , Fuit , et non 
est : Esdguiiatem , inquit , dierum meorum annunlia 
HdhL Quid est , quod nescio qui recedeiitcs a me , 
■mrmurant contra mc? quid est,qnod perditi me pcr- 
itto eonlenduiil ? Cerie etiim hr>c dicunt, qiiia Tui , et 
noa turo : Annuntia mihi exigmiatem dierum meorum, 
lliMi fl te qiiaero illos dics ajteriios : illi sine fine sunt, 
vbi ero; non ipsot quxro : temporales quxro , icm- 
ponlet diet mibi annuiiiia : Exiguitatem dierum. 
■wti , non seterniutem dierum mcoruin, annunila 
miki. Quamdiu ero In isto saiculo , annuntia mihi. 
fropler Ulut qui dicunt, Fuit, et jam non est : proptcr 
iHut qoi dlcunl, Impleue sunt Scriptune, credidcrunl 
oomet lenlct » sed aposuiavit et periii Ecclesia de 
oBBibat fenlibus. Quid est hoc , ExiguitaUm dierum 
M M o r flw flRimiilla mihi ? Et annuntiavit , nec vacavit * 
itu vox. Qult annuntiavit niihi , nisi ipsa via ? Quo- 
modo aonuiitiavit ? Ecce ego vobi$cum $um u$que in 
cmsummationem $acuti {Matlh. xxviii, 20). 

9. Sed liic existunt , et dicunt : Volri$cum sfim, 
iftqult • n$que in contummationetn $tsculi ; qiiifl not 
pncvidebat, quia pars Donati erit in terra. Nuroquld 
ifiia est quae dixit , Exiguilatem dierum meorum on- 
idDiifa mnhi ; ac non illa potius quae superius loque- 
Inlur 9 /n convemendo populo$ in unum , et regna , atf 
undanl Dominot Unde vobis ' cor dolel? Quia et 
impenioret contra baereiicos leges propoooul : ibi 
iflspletum esl, Etregna^ uteerviant Dondnq. Non enira 

• Rdd., wciMi fidi. Duo >f88., taeuH. Bellqoi, vacavit. 

• Edd., ifo^. Meliussiss., to6u ": sdlicct ixmaUstis, con- 
tra qnr^ legcs datae suut an. ^ttS 



m 

PSALMIM a. UW 

TOt filii ettis illorum mortificaiorum , quonim vox 
compediiorum exaudiu QSt a Doinino. Absit : non 
*boc indicant facu vestra , non hoc indicat supcrbia 
vcstra, iion hoc indicat vanius vestra : non sapitis. el 
foris estis; sal infatiiatum estis , ideo et ab boniini- 
bus conculcamini {Matth. v, 13). Audilequid dicat : 
qu« Ecdesia ? Qtue congregavit populo$ in unum, 
Qiiae Ecclosia? Quae congregavit regna^ ut $erviani 
Domino. HoU vocibus vestiis et falsis opiniouibus 
vestris, quairit a I>eo ut exigiiiutem dicruni suornm 
annimiict sibi , et iiivcnit Dominum dixissc : Ecee 
ego vobi$cum $um u$que in constmmationem ${eculi. Hic 
Tos dicitis : De nobis dixit ; iios sumus , nos eriroiis 
nsquc in consummationem sncculi.